تيكتوك كونتەنتى قاتاڭ قاداعالانۋى كەرەك
استانا. KAZINFORM - قىتايدىڭ «ByteDance» كومپانياسىنا تيەسىلى TikTok الەۋمەتتىك جەلىسى بۇگىندە الەمگە كەڭىنەن تانىمال بولىپ، اي سايىنعى اۋديتورياسى 1 ميلليارد ادامنان اسىپ جىعىلىپ وتىر. ۋيكيپەديانىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، قىتاي ەلىندە اتالعان پلاتفورمانى پايدالانۋشىلاردىڭ 60 پايىزى 25-44 جاس ارالاعىنداعى ادامدار بولسا، وزگە مەملەكەتتەردە ونى كوبىنەسە 24 جاستان اسقان ازاماتتار پايدالانادى ەكەن.
«Wunder Digital» حالىقارالىق اگەنتتىگى جۇرگىزگەن الەۋمەتتىك زەرتتەۋ قازىردە TikTok قازاقستانداعى ەڭ تانىمال الەۋمەتتىك جەلىگە اينالىپ وتىرعانىن كورسەتتى. ونىڭ ەلىمىزدەگى اۋديتورياسى بىلتىر بۇرناعى جىلعىمەن سالىستىرعاندا 35,4 پايىزعا ۇلعايىپ، 14,1 ميلليون ادامعا جەتكەن. TikTok-تى پايدالانۋشىلاردىڭ 41 پايىزى - 16- 24 جاس ارالىعىنداعى جاسوسپىرىمدەر مەن جاستار. ولاردىڭ 90 پايىزى وسى قوسىمشانى كۇندە قارايدى.
TikTok-قا الەم ەلدەرىنىڭ كوزقاراسى - ءارقيلى. وعان ءىشىنارا شەكتەۋ ەنگىزگەن نەمەسە تولىق تىيىم سالعان مەملەكەتتەر دە بار. مىسالى، قىرعىزستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتىنىڭ «TikTok-تاعى كەيبىر كونتەنت جەتكىنشەكتەردىڭ مىنەز-قۇلقىنا تەرىس اسەر ەتەدى» دەگەن ۋاجىمەن ايىر قالپاقتى اعايىن ودان مۇلدەم باس تارتتى. بۇل الەۋمەتتىك جەلىنى وزبەكستان مەن تۇرىكمەنستان دا بۇعاتتاپ تاستاپتى. ال رەسەيدە ەكى جىلدان بەرى بەلگىلى سەبەپپەن TikTok-قا جاڭا بەينەجازبا سالۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى. كيبەرقاۋىپسىزدىك ماقساتىندا وعان كانادا مەن فرانسيادا دا شەكتەۋ ەنگىزىلگەن.
TikTok-قا شەكتەۋ ەنگىزۋ نەمەسە تولىق تىيىم سالۋ ماسەلەسىن ءبىزدىڭ پارلامەنت دەپۋتاتتارى دا بىرنەشە جىلدان بەرى كوتەرىپ كەلەدى. بۇل جونىندە وتكەن قازان ايىنىڭ باسىندا گەنناديي شيپوۆسكيح باستاعان ءبىر توپ سەناتور ۇكىمەتكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. ولار TikTok جەلىسى ادام دەنساۋلىعىنا فيزيكالىق ءارى مورالدىق تۇرعىدا ەلەۋلى زيان كەلتىرەتىنىن العا تارتىپ، ەكسترەميزمدى، راديكاليزمدى، سەپاراتيزمدى، شەكتەن تىس قاۋىپتى كونتەنتتەردى انىقتاۋ جانە شەكتەۋ بويىنشا ناقتى الگوريتمدى ەنگىزبەگەن جاعدايدا بۇل پلاتفورمانى بۇعاتتاۋدى ۇسىندى.
ۇكىمەتتىڭ دەپۋتاتتارعا قايتارعان رەسمي جاۋابىندا ۋاكىلەتتى ورگان - مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى مورالدىق قۇندىلىقتارعا قايشى كونتەنتتەردى انىقتاۋ مەن شەكتەۋ بويىنشا TikTok وكىلدىگىمەن ۇدايى جۇمىس جۇرگىزىپ وتىرعانىن مالىمدەگەن.
اتاپ ايتقاندا، وسى پلاتفورما جاسى كىشى پايدالانۋشىلاردى زياندى كونتەنتتەن قورعاۋ ماقساتىندا ءتيىستى ستاندارتتارعا سايكەس تىركەلۋ نىسانىن ازىرلەگەن.
وندا كەز كەلگەن پايدالانۋشى تۋعان جىلى مەن كۇنىن كورسەتۋگە ءتيىس. ويتكەنى TikTok 13 جاسقا تولماعان پايدالانۋشىلارعا ارنالماعان. سونداي-اق اتالعان الەۋمەتتىك جەلى اۆتوماتتى تۇردە جانە قولمەن مودەراتسيالاۋ ارقىلى زاڭناما مەن مورالدىق قۇندىلىقتارعا قايشى ءارى قاۋىپتى كونتەنتتەردى انىقتاۋ، شەكتەۋ الگوريتمىن دە جاساپتى. اۆتوماتتى مودەراتسيا بەكىتىلگەن ءبىرىڭعاي ەرەجەنى بۇزاتىن كونتەنتتىڭ كەيبىر تۇرلەرىن اينىتپاي تانيدى جانە جەدەل شارا قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
كونتەنتتى قولمەن مودەراتسيالاۋ TikTok-تى پايدالانۋشىلاردان «شاعىمدانۋ» فۋنكتسياسى ارقىلى تۇسەتىن تالاپ- شاعىمدارعا وراي جۇرگىزىلەدى. مودەراتور كوماندالارى داۋلى كونتەنتتى تەكسەرىپ، ەگەر ول پايدالانۋشىعا قاۋىپ توندىرسە، بىردەن جويىپ وتىرادى.
TikTok-تىڭ رەسمي ۇستانىمى بويىنشا جەرگىلىكتى قوعامداستىقتىڭ قاۋىپسىزدىگى وسى پلاتفورمانىڭ ءابسوليۋتتى باسىمدىعى بولىپ سانالادى. سول سەبەپتى تيكتوك - 13 جاسقا تولماعان بالالاردىڭ اككاۋنتتارىن جويىپ، ولاردىڭ سانىن جۇرتقا جاريالاعان العاشقى ءىرى پلاتفورما. ول وسى جىلدىڭ قاڭتار- تامىز ايلارى ارالىعىندا قازاقستان بويىنشا 13 جاسقا تولماعان پايدالانۋشىلار اشقان 1239635 اككاۋنتتى جويعان.
ال 13 جاسقا تولماعان بالالار اتا-انالارىنىڭ موبيلدى تەلەفوندارىن پايدالانۋعا تىرىسقان جاعدايدا TikTok ولارداعى «اتا-انا باقىلاۋى» قۇرالى ارقىلى وسى قوسىمشانى جۇكتەپ الۋعا جول بەرمەيدى. ويتكەنى بۇل الەۋمەتتىك جەلىگە 12+ رەيتينگى بەرىلگەن. بۇعان قوسا TikTok 13 جاسقا تولعان جاسوسپىرىمدەردىڭ اكە-شەشەسى ءۇشىن دە «اتا-انا باقىلاۋى» فۋنكسياسىن ۇسىنىپ وتىر. ناقتى ايتساق، «وتباسىلىق باپتاۋ» قۇرالى ارقىلى اتا-انا ءوز اككاۋنتىن بالاسىنىڭ اككاۋنتىمەن بايلانىستىرۋ ارقىلى ونى ۇدايى باقىلاي الادى.
پايىمداپ قاراساق، قازىرگى ۋاقىتتا وسكەلەڭ ۇرپاق تاربيەسىندەگى كوكەيكەستى ماسەلەلەر تەك الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ زياندى اسەرىنەن عانا تۋىندامايتىنى انىق. شىنتۋايتىندا، TikTok سياقتى پلاتفورمالار ولاردى پايدالانۋشىلار، قوعام جانە مەملەكەت اراسىنداعى قارىم-قاتىناستا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ولاردا تانىمدىق ءارى دامىتۋشىلىق كونتەنت تە بار.
ماسەلەن، ەلىمىزدىڭ وقۋ-اعارتۋ، مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىكتەرى TikTok اكىمشىلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ، ءبىرقاتار ءبىلىم بەرۋ جوباسىن ىسكە اسىرىپ كەلەدى. سونىڭ ىشىندە بىلتىرعى قازان- قاراشا ايلارىندا قىسقا بەينەروليكتەردى ورنالاستىرۋعا ارنالعان «قازاقستان مۇعالىمدەرى» بايقاۋى وتكىزىلگەن. ەلىمىزدىڭ ۇستازدارى ماتەماتيكا، قازاق ءتىلى، ينفورماتيكا جانە باسقا پاندەر بويىنشا دايىنداپ، TikTok-تا ورنالاستىرعان بەينەروليكتەر 190 ميلليون رەت قارالعان. «ەڭ كرەاتيۆتى ۇستاز» اتالىمىندا كۇردەلى ەسەپتەردى قاراپايىم مىسالدارمەن تۇسىندىرە بىلگەن جاس ماتەماتيك حاسەن مۇحامادي جەڭىسكە جەتكەن.
«جاڭاشىل ۇستاز» اتانعان بەكبولات كومولوۆتىڭ ماتەماتيكا ءپانى بويىنشا مەكتەپ باعدارلاماسىن تالداعان بەينەروليگى ءبىر اي ىشىندە 800 مىڭ قارالىم جيناعان. ال قازاق تىلىندە كۇندەلىكتى قولدانىلاتىن سوزدەردى جازۋدا ءجيى جىبەرىلەتىن قاتەلىكتەردى تۇزەتىپ كورسەتكەن، قازاق ءتىلى ءپانىنىڭ مۇعالىمى جانسايا مەيىربەك قىزىنىڭ بەينەجازباسى 550 مىڭ رەت قارالىپ، اۆتورى «ۇزدىك بەينەروليك» اتالىمىندا الدىنا جان سالماپتى.
سونىمەن، TikTok-تىڭ ۇلتىمىزعا، ونىڭ ىشىندە جاس ۇرپاق تاربيەسىنە تيگىزەتىن پايداسى كوپ پە الدە زيانى كوپ پە؟ بۇل ساۋالعا ناقتى دا ءادىل جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن اتالعان الەۋمەتتىك جەلىنىڭ بالالاردىڭ مىنەز-قۇلقىنا جانە قوعامدىق ساناعا اسەرى حاقىندا جان-جاقتى الەۋمەتتىك زەرتتەۋ جۇرگىزۋ قاجەت.
