تەمىرجول سالاسىندا قانداي وزگەرىستەر كەرەك

 بيىل قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ «قازاقستان تەمىر جولىن» تولىققاندى كولىك-لوگيستيكا كومپانياسى ەتىپ قايتا قۇرۋ جۇمىسىن جۋىق ارادا اياقتاۋدى تاپسىردى.

اتاپ ايتقاندا، كەيىنگى جىلدارى تەمىرجول تاسىمالىنىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق ماڭىزى مەن ترانزيتتىك الەۋەتىن ەسكەرە كەلگەندە، ق ت ج تۇبەگەيلى رەفورمالاردى قاجەت ەتەتىنى ءجيى ايتىلىپ ءجۇر.

قازىر بيزنەس ءۇشىن ۇلكەن كەدەرگىلەر تەمىرجول كولىگىمەن تاسىمالداۋ سالاسىندا بايقالىپ وتىر. بۇل، ەڭ الدىمەن، ينفراقۇرىلىمنىڭ توزۋى، سونداي-اق جۇك ۆاگوندارىمەن قامتاماسىز ەتۋدە سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىنىڭ بولۋىمەن بايلانىستى.

«سونىمەن قاتار، ق ت ج ساياساتىنا قاتىستى ءبىراز سۇراق بار جانە وسى جايىندا پارلامەنت دەپۋتاتتارى الدەنەشە رەت ايتقان ەدى. بيزنەستىڭ ۋاجىنە توقتالساق، جۇك تاسىمالداۋدا تەپە- تەڭدىك قاعيداتى ساقتالماي وتىر. ۇلتتىق تاسىمالداۋشى كوبىنە ترانزيتتىك تاسىمالداۋعا ەكپىن قويعان، ويتكەنى بۇل باعىتتاعى تاريف 2,5 ەسە جوعارى. مۇنداي باسىمدىق باسقا سالالارعا-ەكسپورتقا، يمپورتقا، ىشكى سالالارعا زيانىن تيگىزەدى جانە سونىڭ سالدارىنان جۇكتىڭ توقتاپ قالۋىنا، جەتكىزۋ مەرزىمىنىڭ كەشىگۋىنە ءارى قارجىلىق شىعىندارعا اكەلەدى. سوندىقتان قالىپتاسقان جاعدايدى مەملەكەت باسشىسى تاپسىرماسى اياسىندا شەشۋگە بولادى. پرەزيدەنت «قازاقستان تەمىر جولىن» تولىققاندى كولىك- لوگيستيكا كومپانياسى ەتىپ قايتا قۇرۋ جۇمىسىن جۋىق ارادا اياقتاۋ قاجەت ەكەنىن تاپسىرعان بولاتىن»، - دەيدى سەناتور ءلاززات رىسبەكوۆا.

بيىل قاراشا ايىندا كولىك ءمينيسترى مارات قارابايەۆ «قازاقستان تەمىر جولىنىڭ» قىزمەتتەرىنە بەكىتىلگەن تاريف باعاسى كورشىلەس ەلدەردەن ايتارلىقتاي تومەن ەكەنىن ايتقان ەدى.

«ق ت ج قىزمەتتەرىنە جۇرگىزىلەتىن تاريفتىك ساياسات ءتيىستى كولەمدەگى قاراجاتتى تابۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. ۇلتتىق وپەراتور قىزمەتتەرىنە بەكىتىلگەن تاريفتىك باعامدار كورشىلەس ەلدەر ىشىندەگى ەڭ تومەنگى دەڭگەيدە. كوپتەگەن جۇك تۇرلەرى ءوز باعاسىنان تومەن تاريفتەرمەن تاسىمالدانىپ جاتىر. بيىلعى 10 ايدا مۇنداي تاسىمالدار جالپى تاسىمالدىڭ %88 قۇرادى»،-دەدى م. قارابايەۆ.

وسىعان بايلانىستى، تەمىرجول ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا باعىتتالعان جوبالاردى ۋاقتىلى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ەل ەكونوميكاسىنىڭ مۇددەسىن ەسكەرە وتىرىپ، تاريفتىك ساياسات ءارى قاراي جەتىلدىرىلەتىن بولادى.

«بۇل رەتتە، ەڭ الدىمەن شيكىزاتتىق تاۋارلاردى ەكسپورتتاۋعا ارنالعان تاريفتىك ساياساتتى جەتىلدىرۋدى ءجون دەپ سانايمىز. ول ءوز كەزەگىندە كاسىپورىنداردى شيكىزاتتى ەل اۋماعىندا تەرەڭ وڭدەۋگە ىنتالاندىرادى»،- دەدى مينيستر.

ءبىرقاتار قىزمەتتى باسەكەلەس ورتادان ۇلتتىق كومپانياعا قايتارۋ كەرەك

دەپۋتاتتار جەكەشەلەندىرىلگەن جۇك تيەۋ ورىندارىن، باگاج بولىمشەلەرىن «قازاقستان تەمىر جولى» ا ق مەنشىگىنە قايتارۋ قاجەت ەكەنىن ايتىپ ءجۇر. بۇل پىكىردى تانىمال قارجى ساراپشىسى راسۋل رىسمامبەتوۆ تە قولداپ، ق ت ج- عا تيەسىلى قۇرىلىمداردى قايتارۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

«اتاپ ايتقاندا، «قازاقستان تەمىر جولى» كومپانياسى تولىقتاي اۋديتتەن ءوتۋى كەرەك. ەڭ باستىسى، قازىر وسى كومپانيا نە سەبەپتى قارىزعا بەلشەسىنەن باتقانىن زەردەلەۋ ماڭىزدى. سونىمەن قاتار، وسى سالاعا قاتىستى قازىر ءبىر ءلوببيدى بايقاپ ءجۇرمىن. بۇل ادامدار بارشا تەمىرجولدى جەكەمەنشىككە بەرەيىك دەگەندى العا تارتىپ وتىر. ياعني، «ق ت ج» قۇرامىندا قويمالاردى قالدىرۋدى ۇسىنىپ جاتىر. ال بارشا جىلجىمالى قۇرام-لوكوموتيۆتەر، ۆاگوندار جەكەشەلەندىرۋى ءتيىس دەگەن ۇسىنىستار بايقالدى. مۇنداي پىكىرى دۇرىس ەمەس دەپ سانايمىن. ازىرگە، ءبىز «ق ت ج» قانشالىقتى تابىستى بولاتىنىن بىلمەي وتىرمىز. بۇرىندارى وسى كومپانيادا جەمقورلىق تاۋەكەلدەرى وتە جوعارى بولدى. وسى كەمشىلىكتەردىڭ ءبارىن جويۋ ءۇشىن كومپانيانىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا ەكپىن قويعان ءجون»، - دەدى ر. رىسمامبەتوۆ.

ونىڭ پايىمداۋىنشا، الداعى 2-3 جىل بويى ق ت ج- نىڭ تابىستى جۇمىس ىستەۋىنە جاعداي جاساۋ كەرەك.

«قازاقستان جەر كولەمى بويىنشا الەمدە توعىزىنشى ورىندا. سوندىقتان تەمىرجول جۇك پەن جولاۋشىلار تاسىمالىندا ەڭ ءتيىمدى كولىك سانالادى. ەگەر وسى تاسىمالدىڭ بارلىعى جەكە قولعا ءوتىپ كەتسە، ۇلكەن قاتەلىك جاسالادى. «ق ت ج» ستراتەگيالىق ماڭىزداعى كومپانيا رەتىندە مەملەكەتىڭ باقىلاۋىندا قالۋى ءتيىس. 5 پايىزىن IPO- عا شىعارۋعا بولادى، ال 20-25 پايىز دەڭگەيىندەگى اۋقىمدى جەكەشەلەندىرۋگە جول بەرمەۋ قاجەت»، - دەدى ساراپشى.

ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، ەگەر مەنەدجمەنت بار كۇش-جىگەرىن سالسا، وندا وسى كومپانيانى تابىستى ەتۋگە مۇمكىندىك بارشىلىق.

«قازىر «قازاقستان تەمىر جولىنىڭ» جۇك تاسىمالىندا جەڭىلدىك الىپ جۇرگەندەر وتە كوپ. ولاردىڭ جۇك تاسىمالىنا 20-30 پايىزعا دەيىن جەڭىلدىك بەرىلگەن. بۇل كومپانيانىڭ الەۋەتى وتە جاعارى ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. كەزىندە ونىڭ قۇرامىنان بايلانىسپەن قامتاماسىز ەتەتىن كاسىپورىندى، ءبىراز قويمالاردى جانە باسقا دا نىساندار شىعارىلعان ەدى. قازىر ەندى «ق ت ج» قۇرامىنا بايلانىس، قويمالار مەن وزگە دە ماڭىزدى نىسانداردى قايتارىلۋى ءتيىس، ياعني تۇتاس قىزمەت كورسەتەتىن كەشەن جاساقتالعانى ابزال. ەرتەرەكتە وسى قۇرىلىمدار زاڭسىز جەكەشەلەندىرىلىپ كەتكەن. بۇل نىساندار قايتارىلعاندا عانا ق ت ج- نى دامىتۋعا مۇمكىندىك بولادى»، - دەدى راسۋل رىسمامبەتوۆ.

ال سەناتور زاكيرجان كۋزيەۆ ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ اتىنا جولداعان ساۋالىندا «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ ۇستىنەن تەكسەرۋ جۇرگىزۋدى سۇرادى.

«وكىنىشكە قاراي، ۇكىمەت پەن ق ت ج باسشىلىعىنىڭ بۇكىل تالپىنىسىنا قاراماستان، تەمىرجول حولدينگىن تيىمدىلىگى جوعارى ەتە المادىق. ونىڭ ۇستىنە كەيىنگى جىلدارى اتالعان سالادا ءبىرقاتار كۇردەلى پروبلەمالار قوردالانىپ قالدى. بۇكىل ەل اۋماعىندا تەمىرجول جەلىسى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە دامىماي جاتىر. نەگىزگى قۇرالداردىڭ توزۋ كورسەتكىشى، جولاۋشى تاسىمالداۋ قۇرامىنىڭ تاپشىلىعى، سەرۆيس ساپاسىزدىعى ءوسىپ جاتىر. قازىر «ق ت ج» پاركىندە 2228 ۆاگون بار. ونىڭ ىشىندە 776 ۆاگوننىڭ نەمەسە 35 پايىزىنىڭ پايدالانۋ مەرزىمى 28 جىلدان اسىپ كەتكەن. جولاۋشى ۆاگوندارىنىڭ ورتاشا توزۋ كورسەتكىشى - 53 پايىز، جۇك ۆاگوندارىندا - 55 پايىز، ال لوكوموتيۆتەردە 67 پايىزدان اسىپ كەتكەن. بۇل پروبلەما قازاقستان ارقىلى وتەتىن ءترانزيتتىڭ تارتىمدىلىعىن كۇرت ناشارلاتىپ، كورشىلەس ەلدەردى بالاما مارشۋرتتار ىزدەۋگە ءماجبۇر ەتىپ وتىر»، - دەپ باستادى ول ساۋالىن.

قازان ايىنىڭ باسىندا سەناتورلارعا ۇلتتىق ەكسپەديتورلار قاۋىمداستىعى شاعىمدانعان. ولار ءوز وتىنىشىندە «ق ت ج- جۇك تاسىمالى» كومپانياسى ەكسپورت پەن ترانزيت تاسىمالىنىڭ نەگىزگى جانە قوسىمشا جوسپارلارىن ماقۇلداۋدان باس تارتقانىن اتاپ كورسەتتى. ال «كەدەنترانسسەرۆيس» ا ق جانە «KTZ Express» ا ق سياقتى ءوز ەكسپەديرتورلارىنىڭ جوسپارى كەدەرگىسىز ىسكە اسىپ جاتىر.

سەناتور باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى دە ق ت ج- نىڭ «ءوز» كومپانيالارىنا ءبىرقاتار ارتىقشىلىقتار بەرەتىنىن انىقتاعانىن ەسكە سالدى.

«ق ت ج قىزمەتىنىڭ تۇرلەرىنە جاسالعان تالداۋ ناتيجەسىندە مونوپولياعا قارسى ورگان قىزمەتتىڭ 424 ءتۇرىنىڭ تەك 81 ءىن، ياعني 19 پايىزى عانا كەلىسىلگەنى انىقتالدى. وسىلايشا، ق ت ج ءوز ءىس- ارەكەتتەرىمەن ەكسپورت تاسىمالىنىڭ ونداعان جىلدار ىشىندە جولعا قويىلعان تەحنولوگياسىن بۇزىپ، باسەكە تەڭسىزدىگىن قالىپتاستىرىپ وتىر. ونىڭ ماگيسترال جەلىسىندەگى قوزعالىستى جوسپارلاپ، باسقارۋدىڭ ءتيىمسىز ەكەنى ايتىلىپ ءجۇر. جىل باسىنان بەرى 400 دەن استام تاسىمال قۇرامى جول ورتاسىندا قالعان قالپى قاڭتارىلعان. جالپى، سالاداعى اۆتوماتتاندىرۋ دەڭگەيى تومەن. ال نەگىزى ق ت ج- نىڭ نەگىزگى تابىس كوزى جۇك تاسىمالىنان تۇسەدى، ياعني 86 پايىزدان استام. سالدارىنان تەمىرجولىمىز ىشكى نارىقتا دا، ونىڭ سىرتىندا دا باسەكەگە قابىلەتسىز بولىپ وتىر»، - دەدى زاكيرجان كۋزيەۆ.

سەناتورلار كولىك مينيسترلىگى مەن «قازاقستان تەمىر جولى» ۇ ك» ا ق- عا بىرنەشە رەت دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعانىمەن، ماسەلەنى شەشۋگە ىقىلاسى جوق سالعىرت جاۋاپتار كەلگە كورىنەدى.

«جۇك جونەلتۋشىلەر مەن بيزنەس سۋبەكتىلەرىنىڭ كوپتەگەن شاعىمدارىن ەسكەرە وتىرىپ، سىزدەن ق ت ج قىزمەتىنە تەكسەرۋ ۇيىمداستىرۋدى، سونداي- اق كولىك مينيسترلىگىنىڭ باسشىلىعىن جانە بۇرىن جولدانعان دەپۋتاتتىق ساۋالدارعا اۋىزشا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن ق ت ج باسشىلىعىن سەناتقا جىبەرۋدى سۇرايمىز»، - دەدى دەپۋتات سەنات دەپۋتاتى.