تازا قازاقستان: ەكولوگيالىق سانا مەن ادەتتى قالاي قالىپتاستىرۋعا بولادى
استانا. KAZINFORM - الەمدى وزگەرتۋدى ءبىز وزىمىزدەن باستاۋىمىز كەرەك. بۇل - ۇكىمەت قابىلداعان «تازا قازاقستان» ەكولوگيالىق مادەنيەتتى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. Kazinform تۇجىرىمداماعا اناليتيكالىق شولۋ جاساعان ەدى.
دەكاربونيزاتسيا داۋىرىنە دايىندىق
ەكو-پاتريوتيزمدى قالىپتاستىرۋ - ەكولوگيالىق مادەنيەتتى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى ءمانىنىڭ ءبىر بولىگى عانا. شىن مانىندە، بۇل باستامانىڭ مازمۇنى الدەقايدا تەرەڭ جانە بۇل جەردە اڭگىمە تەك قالالار مەن اۋىلدارداعى تازالىق تۋرالى عانا ەمەس. بۇل - قوعامنىڭ ەۆوليۋتسياسىن ىنتالاندىرۋعا، ۇلتتىڭ مادەني كودىن جاڭارتۋعا ارنالعان اۋقىمدى جۇمىستىڭ بولىگى.
«جاسامپازدىق رۋحىنىڭ قوعامدا تەرەڭ ورنىعۋى، ەسكىرگەن قاساڭ قاعيدالار مەن ەل ىشىنە ىرىتكى سالاتىن جاعىمسىز ارەكەتتەردىڭ كەلمەسكە كەتۋى وتە ماڭىزدى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ءۇشىنشى وتىرىسىندا.
«تازا قازاقستان» جوباسى كوكتەمگى الاساپىران تاسقىن كەزىندە پايدا بولدى. تاسقىن قارقىنى باسىلماي تۇرىپ، الەۋمەتتىك كۇيزەلىسكە قاراماستان، ەلدىڭ بۇلىنگەن بولىگى قالپىنا كەلتىرىلدى.
ەكولوگيالىق جوبانىڭ اۋقىمى كەڭەيە ءتۇستى، بىرنەشە ايدىڭ ىشىندە 3 ميلليونعا جۋىق ادام اكتسياعا قاتىستى. ءبىر ميلليون توننادان استام قوقىس جينالدى جانە شامامەن 2,5 ميلليون جاسىل جەلەك وتىرعىزىلدى.
تۇجىرىمدامادا ەكولوگيالىق ويلاۋ مادەنيەتىن، سانالى تۇتىنۋ، رەسۋرستاردى ۇنەمدەۋ، بيزنەس جۇرگىزۋ مادەنيەتىن دامىتۋ تەتىكتەرى جازىلعان. بۇل - قوعامدى دەكاربونيزاتسيا داۋىرىنە دايىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قۋاتتى جوبا.
ادەتتەردى وزگەرتۋ كەرەك
تۇجىرىمداماداعى ەڭ ۇلكەن بولىمدەردىڭ ءبىرى - قازىرگى جاعدايدى تالداۋ. ول كوپتەگەن باعىت بويىنشا قالىپتاسقان تاجىريبەنى كورسەتەدى، بىرىنشىدەن - ەكولوگيالىق ويلاۋ. اتاپ ايتقاندا، قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتى قازاقستاندىقتاردىڭ ەكولوگيا، شيكىزات پەن قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ تاقىرىپتارىن قانشالىقتى وزەكتى دەپ سانايتىنى تۋرالى الەۋمەتتىك زەرتتەۋ جۇرگىزدى. بەلگىلى بولعانداي، رەسپوندەنتتەردىڭ 82,3 پايىزى بۇل ماسەلەنى «وتە وزەكتى» جانە «وزەكتى» دەپ سانايدى. اسىرەسە، اقتوبە (96,4 پايىز) جانە قوستاناي (95,7 پايىز) وبلىسى تۇرعىندارى اسا قىزىعۋشىلىق تانىتتى. ق ۇلىقسىزدىق اقمولا وبلىسى تاراپىنان بايقالدى (38,5 پايىز).
دەگەنمەن، بۇل ماسەلەگە قىزىعۋشىلىق وتە جوعارى بولسا دا، ەكولوگيالىق ادەتكە قاتىستى جاعداي كوڭىل كونشىتەرلىك ەمەس. حالىقتىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى عانا قوقىستى سۇرىپتايدى (25,3 پايىز)، ءاربىر بەسىنشى دۇكەن (21,8 پايىز) ەكو-سومكەنى امال جوقتان پايدالانادى، سول سياقتى سۋ مەن ەلەكتر ەنەرگياسىن ءبارى بىردەي ۇنەمدەي بەرمەيدى (57,1 پايىز).
ءبىر قىزىعى، جاستاردا (18-28 جاس) قوقىستى سۇرىپتاۋ ادەتى عانا جوعارى (27,5 پايىز)، ال جالپى العاندا ەكولوگيالىق سانا تومەندەۋ.
ەكولوگيالىق سانا وزدىگىنەن پايدا بولمايدى. ءتيىستى ينفراقۇرىلىم بولماسا، ادامداردان سانانى تالاپ ەتۋ قيىن. وسى تۇرعىدان تالداۋ كورسەتكەندەي، 2023 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قالدىقتاردى بولەك جيناۋ ءار ءتۇرلى ۋاقىتتا 207 قالا مەن اۋداننىڭ تەك 142-دە، ال سۇرىپتاۋ 130-دا عانا جولعا قويىلعان.
قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ جانە سۇرىپتاۋ ۇلەسى ءالى دە تومەن، دەگەنمەن وڭ ديناميكا بايقالادى. 2018-2023 -جىلدار ارالىعىندا قازاقستاندا قوقىستى قايتا وڭدەۋ جانە سۇرىپتاۋ 11,5 پايىزدان 24 پايىزعا دەيىن ۇلعايدى. (ەۋروپا ەلدەرىندە ورتاشا دەڭگەي شامامەن - 50 پايىز، جاپونيادا - 40 پايىزدان استام، وڭتۇستىك كورەيادا - 60 پايىز).
ودان بولەك، تۇجىرىمدامادا قالالار بەن اۋىلداردا انتروپوگەندىك جۇكتەمە تۇرلەرى، سونداي- اق رەسۋرس ۇنەمدەۋ ماسەلەلەرى كورسەتىلگەن. بۇل بويىنشا نە ايتۋعا بولادى؟ ءبىز كول- كوسىر ءومىر سۇرەمىز. تالداۋ كورسەتكەندەي، باستاپقى ەنەرگيانى تۇتىنۋ دەڭگەيى بويىنشا تمد- دا كوشباسشى ەلمىز. قازاقستاندا الداعى بەس جىلداعى بولجام بويىنشا سۋ تاپشىلىعى 15 پايىز بولۋى مۇمكىن ەكەندىگىنە قاراماستان، تۇتىنۋ دەڭگەيى ارتتى.
اۆتوكولىكتەر ەسەبىنەن دە ەكولوگيالىق جۇكتەمە ارتىپ كەلەدى. 2023 -جىلى تىركەلگەن اۆتوموبيلدەردىڭ جالپى سانىندا 20 -جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن شىعارىلعان كولىك باسىم.
سونىمەن قاتار بيزنەستىڭ ەكولوگيالىق جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ تومەندىگىن كورسەتەتىن دەرەكتەر كەلتىرىلگەن. ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى 2023 -جىلى ەكولوگيالىق زاڭنامانىڭ ساقتالۋىنا 652 تەكسەرۋ جۇرگىزدى. جالپى سوماسى 322,9 ميلليارد تەڭگەگە 2 مىڭنان استام اكىمشىلىك ايىپپۇل سالىندى، ودان 11,3 ميلليارد تەڭگە ءوندىرىلدى. ايىپپۇلدىڭ دەنى ارتىق جانە ەرىكتى ەميسسيالار ءۇشىن سالىنادى.
نە ىستەۋ كەرەك؟
ايتىلعان دۇنيەلەردى سارالاي كەلگەندە شىعاتىن قورىتىندى ايقىن. كوممۋنالدىق قىزمەتتەر سۋدى كولىك جۋۋعا جانە باۋ- باقشانى سۋارۋ ءۇشىن قولجەتىمدى ەتىپ تۇرعاندا، ەشقانداي ەكولوگيالىق سانا كومەكتەسپەيدى. تۇراقتى ادەتتى قالىپتاستىراتىن مەحانيزمدەردى جاساۋ كەرەك. بۇل تۋرالى تۇجىرىمدامادا «كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ تومەن تاريفتەرى تابيعي رەسۋرستاردى ۇنەمدەۋگە جانە ۇقىپتى پايدالانۋعا ىقپال ەتپەيدى» دەلىنگەن.
بۇل ءىرى بيزنەسكە دە قاتىستى، قورشاعان ورتاعا تەرىس اسەرى تولەمىنىڭ تومەندىگى جانە ەكولوگيالىق زاڭنامانى بۇزعانى ءۇشىن ايىپپۇلدار كاسىپورىنداردى ۇزدىك، قولجەتىمدى ادىستەردى ەنگىزۋ ارقىلى قىزمەتتىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىن جاقسارتۋعا ىنتالاندىرمايدى.
بۇل تۇرعىدا ەكولوگيالىق جاۋاپتى مىنەز-قۇلىققا ىنتالاندىرۋشى مەحانيزمدەر مەن ىنتالاندىرۋلار قاجەت. اتاپ ايتقاندا، ۇكىمەت قالدىقتاردى باسقارۋ سالاسىنداعى جوبالاردى جەڭىلدىكپەن قارجىلاندىرۋ تەتىگىن بەكىتتى. قالدىقتاردى سۇرىپتاۋ جانە قايتا وڭدەۋ بويىنشا 21 جوبانى ىسكە قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر. وسىلايشا، قايتا وڭدەلگەن كوممۋنالدىق قالدىقتاردىڭ ۇلەسىن 2029 -جىلعا قاراي 38 پايىزعا دەيىن جەتكىزۋ مىندەتى قويىلدى.
وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەردىڭ ەكولوگيالىق ساناسىن ارتتىرۋ، ەكولوگ مامانداردى دايارلاۋ ءۇشىن ورتا جانە جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا كوپتەگەن باستاما بار. سونىمەن قاتار، ەكولوگيالىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى تىركەۋ ءۇشىن بەينەباقىلاۋلار سانىن كوبەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر.
كوممۋنالدىق سالادا سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋ بۇرۋ جۇيەلەرىن سيفرلاندىرۋ جانە اۆتوماتتاندىرۋ، سونداي-اق ەسەپكە الۋ اسپاپتارىن ورناتۋ جۇرگىزىلەدى.
تۇراقتى تۇتىنۋ جانە ءوندىرىس تاجىريبەسىن بەلسەندى ەنگىزەتىن كومپانيالار مەن ازاماتتاردى قولداۋ ءۇشىن شارالار ازىرلەۋ، كاسىپورىنداردى رەسۋرستاردى ۇتىمدى پايدالانۋ تۋرالى ەسەپتەردى (ESG) جاريالاۋعا ىنتالاندىرۋ مىندەتى قويىلدى.
«تازا قازاقستان» جالپى رەسپۋبليكالىق ەكولوگيالىق باستاماسىن ىسكە اسىرۋ اكىمدەردىڭ قىزمەتىن باعالاۋ تەتىگىنىڭ بىرىنە اينالۋى ءتيىس. ءاربىر ءوڭىر تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ بويىنشا ءتيىستى جوسپار ازىرلەيدى.
قۇجات وتە كولەمدى، 60 ءتۇرلى تاپسىرمانى قامتيدى. الداعى جۇمىستىڭ اۋقىمىن تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋعا تارتىلعان مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولاردىڭ سانىنان دا بايقاۋعا بولادى. جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارمەن قاتار، 12 مينيسترلىك، جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى، «اتامەكەن» ۇ ك پ جانە مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى بەلسەنە قاتىسادى.
اۆتور
داۋلەت ىزتىلەۋ
