تاريحي ساپار: قازاقستان مەن كورەيا اراسىنداعى قاتىناستىڭ جاڭا بەلەسى تۋرالى ەلشىمەن سۇحبات
استانا. قازاقپارات - 2024 -جىلعى 12-ماۋسىمدا كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى يۋن سوك يەلدىڭ قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارى ءوتتى. قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇل ساپاردى تاريحي ساپار دەپ اتادى. ەكى ەلدىڭ باسشىلارى ءبىرقاتار ەكىجاقتى قۇجاتقا قول قويدى. كورەيا باسشىسى ساپارىنداعى جوسپارلاعان ماقساتىنا جەتتى مە؟ كورەيا قازاقستانعا قانداي تەحنولوگيالاردى ۇسىنا الادى؟ ساپاردىڭ ناتيجەسىنە قاتىستى باسقا دا سۇراقتاردى Kazinform ءتىلشىسى قازاقستانداعى كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى جو تە-يككە ەكسكليۋزيۆ سۇحباتىندا قويدى.
- كورەيا رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارىنىڭ بارلىق جوسپارلانعان ماقساتى ورىندالدى ما؟
- پرەزيدەنت يۋن سوك يەلدىڭ قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارى كورەيا مەن قازاقستان اراسىنداعى 2009 -جىلى قۇرىلعان ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى ودان ءارى نىعايتا ءتۇستى.
اتاپ ايتقاندا، وسى ساپار بارىسىندا ەكى ەل باسشىلارى جوعارى دەڭگەيدەگى كەلىسسوزدەر مەن رەسمي قابىلداۋعا عانا ەمەس، دوستىق تۇسكى اس، بيزنەس-فورۋم، كورەي- قازاق بىرلەسكەن مادەني كەشى سياقتى ءىس-شارالارعا دا قاتىستى.
سونىڭ ارقاسىندا ەكى ەل باسشىلارى سەنىم مەن دوستىقتى نىعايتتى. مەملەكەت باسشىلارىنىڭ جوعارى قىزىعۋشىلىقتارى اياسىندا بۇل ساپار ەكى ەل اراسىنداعى بارلىق سالاداعى، سونىڭ ىشىندە ساياسات، ەكونوميكا، قوعام جانە مادەنيەتتەگى ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋ مەن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى قوزعاۋشى كۇشىنە اينالدى.
پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ وسى ساپار الدىندا كورەيا جاريالاعان كورەيا رەسپۋبليكاسى مەن ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق جونىندەگى «K-Silk ROAD» باستاماسىن قولدايتىنىن ايتقانىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى.
پرەزيدەنت توقايەۆ 2025 -جىلى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ العاش رەت كورەيا- ورتالىق ازيا ءسامميتىن وتكىزۋ شەشىمىن دە قۇپتادى.
- ساپار بارىسىندا ەڭ ماڭىزدى ەكىجاقتى قۇجاتتار قانداي بولدى جانە قانداي سوماعا قول قويىلدى؟
- ساپاردىڭ ناتيجەسىندە ەكى ەلدىڭ ۇكىمەتتەرى، ءتيىستى مەكەمەلەر مەن كومپانيالار اراسىندا ءارتۇرلى باعىتتاعى 36 ماڭىزدى كەلىسىمگە قول قويىلدى.
كەلىسىم قۇجاتتارىنىڭ ءارقايسىسى ەكى ەلدىڭ جەكەلەگەن سالالارداعى ەرەكشەلىكتەرىن، سۇرانىسى مەن كۇش- جىگەرىن كورسەتەدى. سوندىقتان وسى سالالاردىڭ ءارقايسىسى بويىنشا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ وتە ماڭىزدى جانە بارلىق ىنتىماقتاستىق قۇجاتى ءبىز ءۇشىن قۇندى.
ەكونوميكا جانە ونەركاسىپ تۇرعىسىنان العاندا، ەكى ەلدىڭ ءبىر- ءبىرىن تولىقتىراتىن ەكونوميكالىق جانە ونەركاسىپ قۇرىلىمدارى بار ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، مەن مۇناي، گاز جانە ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سياقتى ەنەرگەتيكا جانە ينفراقۇرىلىمداعى، سونداي-اق ماڭىزدى مينەرالدار جەتكىزۋ تىزبەگىندەگى ىنتىماقتاستىق سالالارىندا ۇلگىلى جەتىستىكتەر بايقالادى دەپ ويلايمىن.
قازاقستان ەنەرگەتيكالىق قورى بار پايدالى قازبالارعا باي مەملەكەت بولسا، كورەيا - جوعارى بىلىكتى كادرلارى مەن جوعارى تەحنولوگيالارى بار ەل. ەگەر ەكى ەل وزدەرىنىڭ مىقتى سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتا تۇسسە، بۇل ولاردىڭ ءتيىستى سەكتورلارىندا سينەرگيا قۇرۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار ەكى ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوزارا ءتيىمدى وسۋىنە سەرپىن بەرەدى.
كورەيا كوشباسشىسىنىڭ قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارى اياسىندا جاسالعان ىنتىماقتاستىق قۇجاتتارىندا ءتيىستى جوبالاردىڭ قارجىلاي كولەمى ناقتى كورسەتىلمەگەن، سوندىقتان ناتيجەلەردى باعالاۋدا شەكتەۋ بار.
الايدا، ەنەرگەتيكا، ينفراقۇرىلىم جانە ماڭىزدى مينەرالداردى جەتكىزۋ تىزبەگى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم قۇجاتتارىمەن بايلانىستى جوبالار بار جانە بولاشاقتا ىنتىماقتاستىق دامىپ كەلە جاتقاندىقتان، جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان جوبالاردىڭ سان جاعىنان ناتيجەسى ارتادى دەپ كۇتۋگە بولادى.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان- كورەيا بيزنەس- فورۋمىندا: «وڭتۇستىك كورەيانىڭ جاساندى ينتەللەكتىگە، روبوتتى تەحنيكاعا جانە بيوتەحنولوگياعا نەگىزدەلگەن يننوۆاتسيالىق اگروتەحنولوگياسىن ەنگىزۋگە مۇددەلىمىز» دەدى. كورەيا رەسپۋبليكاسى قازاقستانعا قانداي تەحنولوگيالاردى ۇسىنا الادى؟
- قازاقستان - ورتالىق ازياداعى ۇلكەن اۋماقتا بيداي وندىرەتىن جانە ەكسپورتتايتىن جالعىز مەملەكەت، سالىستىرمالى تۇردە قىسى ۇزاق. سوندىقتان اۋىل شارۋاشىلىعى جاساندى ينتەللەكتى پايدالاناتىن سمارت فەرمالار سياقتى يننوۆاتسيالىق اگروتەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ارقىلى جاڭا سالا رەتىندە داميدى دەپ كۇتىلۋدە.
سيفرلىق تەحنولوگيالاردى پايدالاناتىن سمارت فەرما (ينتەللەكتۋالدى فەرما) - جىلىجايلاردا، شىنى جىلىجايلاردا، اكت تەحنولوگيالارىن ۇيلەستىرە وتىرىپ، ەگىن مەن مال ءوسىرۋ ورتاسىن وڭتايلى جاعدايدا قاشىقتان جانە اۆتومات تۇردە ۇستاۋعا، ونى شەكتەۋسىز باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن تەحنولوگيالار.
بۇل تەحنولوگيانى پايدالانا وتىرىپ، ەگىن جانە مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋدى ۇلعايتۋعا، جۇمىس ۋاقىتىن قىسقارتۋعا، ەگىن جيناۋ ۋاقىتى مەن ءونىمدى بولجاۋعا، ەگىن جانە مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا بولادى.
كورەيا ۇكىمەتى كورەي كومپانيالارىمەن بىرلەسىپ تاياۋ شىعىس، ورتالىق ازيا جانە اۆستراليا سياقتى ەلدەردەگى اقىلدى فەرما ىنتىماقتاستىعىن ىلگەرىلەتۋدە جانە وسى جىلدىڭ اقپانىنان باستاپ بەس اقىلدى فەرمانى قولداۋ ورتالىعى قۇرىلدى. ونىڭ ىشىندە ساۋد ارابياسى، كۋۆەيت، ازەربايجان جانە اۆسترالياداعى كورەيا رەسپۋبليكاسى باس كونسۋلدىعىنىڭ كوممەرتسيالىق ءبولىمىن (KOTRA) اتاۋعا بولادى.
قازاقستان نارىعىنا شىققىسى كەلەتىن كورەي كومپانيالارى KOTRA ارقىلى جەرگىلىكتى سەرىكتەستەر مەن جوبالاردى ىزدەۋدە، قۇقىقتىق كەڭەستەر مەن نارىقتى زەردەلەۋدە قولداۋ الا الادى، بۇل جەرگىلىكتى كومپانيالارمەن ىنتىماقتاستىقتى جەڭىلدەتەدى.
بيىل قازاندا KOTRA كومپانياسىنىڭ K-Smart Farm Roadshow كورمەسىن وتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر، ول ەكى ەلدىڭ اۋىلشارۋاشىلىعىمەن بايلانىستى اقىلدى كومپانيالارىن بىرىكتىرەدى، سوندىقتان وسى سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ پراكتيكالىق ناتيجەلەرى كۇتىلۋدە.
- وڭتۇستىك كورەيا پرەزيدەنتى يۋن سوك يەل «قازاقستاننىڭ باي مينەرال رەسۋرستارى مەن كورەيانىڭ تەحنولوگيالىق مۇمكىندىكتەرىن بىرىكتىرە وتىرىپ، ەلدەر نەگىزگى پايدالى قازبالاردى جەتكىزۋ تىزبەگىن نىعايتۋعا كەلىستى» دەپ مالىمدەدى. وسى كەلىسىم تۋرالى تولىعىراق ايتىپ بەرە الاسىز با؟ ال ماڭىزدى مينەرالدار وڭتۇستىك كورەيا ەكونوميكاسىنا قانشالىق قاجەت؟
- بۇل ساپاردىڭ اياسىنداعى ەكونوميكالىق سالاداعى ەلەۋلى جەتىستىكتەردىڭ ءبىرى ماڭىزدى مينەرالداردى جەتكىزۋ تىزبەگىندەگى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ بولدى. مۇنداي مينەرالدارعا باي قازاقستان مەن مينەرالدى وڭدەۋدىڭ وزىق تەحنولوگيالارى مەن سۇرانىسقا يە ونەركاسىپتەرى بار كورەيا ءوز سالالارىندا ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا كەلىستى.
ناقتىراق ايتقاندا، ماڭىزدى مينەرالداردى بىرلەسىپ بارلاۋدان باستاپ يگەرۋگە، وڭدەۋگە جانە كوممەرتسيالاندىرۋعا دەيىنگى تسيكلدىڭ بارلىق كەزەڭىندە ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزىن قۇرۋ ماقساتىندا ەكى ەلدىڭ ونەركاسىپ مينيسترلىكتەرى اراسىندا ماڭىزدى مينەرالداردى جەتكىزۋ تىزبەگىندەگى ىنتىماقتاستىق تۋرالى ءوزارا تۇسىنىستىك مەموراندۋمىنا قول قويىلدى. ەگەر بارلاۋدى بىرلەسىپ اتقارۋ ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءتيىمدى بولاتىنى راستالسا، وندا كورەيالىق كومپانيالارعا ولاردى يگەرۋگە قاتىسۋعا باسىم قۇقىقتار بەرىلەدى.
سونىمەن قاتار، ەكى ەل وسى مەموراندۋمنان ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ۇكىمەتتەر اراسىندا ماڭىزدى مينەرالداردى جەتكىزۋ تىزبەگى بويىنشا كورەيا- قازاقستان ديالوگىن باستاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.
ۇكىمەتارالىق ىنتىماقتاستىقتان باسقا، ەكى ەلدىڭ عىلىمي مەكەمەلەرى مەن كومپانيالارى اراسىندا ماڭىزدى مينەرالداردى جەتكىزۋ تىزبەگىندەگى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى.
سولاردىڭ ءبىرى - كورەيانىڭ گەولوگيا جانە مينەرالدىق رەسۋرستار ينستيتۋتى (KIGAM) جانە SK Ecoplant اراسىندا «تاۋ- كەن سامۇرىق» (قازاقستان) كومپانياسىمەن قول قويىلعان ەلەكتروموبيل اككۋمۋلياتورلارىنىڭ نەگىزگى شيكىزاتى - ليتي كەنىشتەرىن بارلاۋ جانە يگەرۋ سالاسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك پەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.
«كورەيا تەحنولوگيالاردى دامىتۋ ينستيتۋتى» مەن قازاقستاننىڭ «ۇلتتىق تەحنولوگيالىق بولجاۋ ورتالىعى» رمك قول قويعان سيرەك مەتالداردى كوممەرتسيالاندىرۋ بويىنشا تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى تاعى ءبىر مەموراندۋم.
كورەي ەكونوميكاسىنا سيرەك جەر مەتالدارىنىڭ قانشالىقتى قاجەت ەكەنىن ناقتى ماسشتابتا ايتۋ قيىن، ءبىراق كورەيا جارتىلاي وتكىزگىشتەر مەن ەلەكتر كولىكتەرى سياقتى ماتەريالداردى ءوندىرۋشى جانە ەكسپورتتاۋشى ەل بولعاندىقتان، سيرەك مەتالدار - بۇل ونىمدەردە قولدانىلاتىن نەگىزگى شيكىزات. سونداي- اق، بولاشاقتا ەكونوميكامىزدىڭ جانە يندۋستريانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى رەسۋرسى. سوندىقتان سۇرانىس ودان ءارى وسەدى دەپ كۇتىلۋدە.
- سوڭعى ءبىر جىلدا قازاقستانعا وڭتۇستىك كورەيادان قانشا تۋريست كەلدى؟ وڭتۇستىك كورەيادان قازاقستانعا تۋريستەر اعىنى ارتىپ جاتىر ما؟
- كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنان كەيىن وتكەن جىلى قازاقستانعا 23928 كورەيلىك ازامات (كورەيا تۋريستىك ۇيىمى، قازاقستان ستاتيستيكاسى) كەلدى.
ناقتى ساندارعا توقتالاتىن بولسام، پاندەميا كەزىندە 2021 -جىلى 6,4 ەسە - 3744 ادامعا جانە 2022 -جىلى %51,3 - 15811 ادامعا ءوستى. بۇل كورسەتكىش پاندەمياعا دەيىنگى كورسەتكىشتەن (2019 -جىلى 40180) تومەن بولسا دا، سوڭعى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر پاندەميا اياقتالعاننان بەرى قازاقستانعا كەلەتىن كورەيلەر سانىنىڭ قارقىندى ءوسىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى.
ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا مەن ينۆەستيسيا كولەمى ارتىپ، كومپانيالاردىڭ ىسكەرلىك بەلسەندىلىگى كەڭەيگەن سايىن قازاقستانعا كەلەتىن كورەيلەردىڭ سانى الداعى ۋاقىتتا دا ارتا تۇسەدى دەپ كۇتىلۋدە.
اتاپ ايتقاندا، بيىلعى ماۋسىمنىڭ ورتاسىنان باستاپ ينچحون مەن استانا اۋەجايلارى اراسىندا اپتاسىنا ەكى رەت بولاتىن تىكەلەي اۋە قاتىناسىنىڭ قايتا جاندانۋىنان قازاقستانعا كەلەتىن كورەيلەر كوبەيەدى دەگەن ءۇمىت بار.
- قازاقستان وڭتۇستىك كورەيانى نەسىمەن قىزىقتىرادى؟ قازاقستان وڭتۇستىك كورەياعا قانشا ينۆەستيسيا سالدى؟ ءسىزدىڭ ەلدە قازاقستاندىق قانشا كومپانيا جۇمىس ىستەيدى جانە ەكونوميكانىڭ قاي سالاسىندا؟
- قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندىقتار كورەي دورامالارى مەن فيلمدەرى، كوسمەتيكا جانە سالاۋاتتى تاماقتانۋ، كولىك، كورەي تاعامدارى سياقتى تۇتىنۋشىلىق ونىمدەر جانە كورەي ءتىلى، جالپى كورەياعا قاتىستى ءتۇرلى سالاعا قاتتى قىزىعاتىنى بەلگىلى. قازاقستان ۇكىمەتى دە كورەي كومپانيالارىنىڭ قازاقستانعا ينۆەستيسيا قۇيۋىنا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تانىتادى.
ەكىنشى جاعىنان، كورەياعا ينۆەستيسيا سالعان قازاقستاندىق كومپانيالار از. كورەيانىڭ ساۋدا، ونەركاسىپ جانە ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاندىق كومپانيالار كورەياعا ينۆەستيسيا سالاتىن سالالار نەگىزىنەن كوتەرمە جانە بولشەك ساۋداعا قاتىستى بولسا، سودان كەيىن قوناق ءۇي بيزنەسى، ازىق-تۇلىك قىزمەتى، كولىك، قويما جانە جىلجىمايتىن مۇلىك بار.
كورەياداعى سالالار بويىنشا قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ ينۆەستيسيا كولەمىنىڭ ۇلەسى: كوتەرمە جانە بولشەك ساۋدا - %97، قوناق ءۇي بيزنەسى جانە قوعامدىق تاماقتانۋ - %0,8، كولىك جانە قويما بيزنەسى - %0,7، جىلجىمايتىن مۇلىك - %0,7، وڭدەۋ ونەركاسىبى - %0,5 ت. ب.
1992 -جىلدان باستاپ 2023 -جىلدىڭ قىركۇيەگىنە دەيىن قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ كورەياعا سالعان ينۆەستيسياسى جيىنتىق تۇسىمدەر بويىنشا 11 ميلليون دوللاردى جانە جيىنتىق دەكلاراتسيالار بويىنشا 65 ميلليون دوللاردى قۇرايدى.
كورەيادا بيزنەس جۇرگىزەتىن قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ ناقتى سانىن ايتۋ مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى جاريالانعان ستاتيستيكا جوق، ءبىراق 1992 -جىلدان باستاپ 2023 -جىلدىڭ قىركۇيەگىنە دەيىن كورەياعا ينۆەستيسيا سالعان قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ سانى جيىنتىق ەسەپ بويىنشا 160، ال كورەياعا ءىس جۇزىندە ينۆەستيسيا سالعان قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ سانى 109 بولدى.
كورەيا پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارى بارىسىندا قول قويىلعان ءبىرقاتار ىنتىماقتاستىق قۇجاتتارىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز ەكى ەل اراسىنداعى تاۋ-كەن ونەركاسىبى، وڭدەۋ ونەركاسىبى جانە قىزمەت كورسەتۋ سالالارىنداعى بولاشاق ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق پەن الماسۋدى نىعايتۋعا نيەتتىمىز.
اۆتور
راحيلا تلەۋوۆا
