تەڭگە قالاي جاسالادى: قازاقستاننىڭ تەڭگە سارايىنان رەپورتاج
استانا. KAZINFORM - تاياۋدا قازاقستاننىڭ قارجىگەرلەر قاۋىمداستىعى ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتاعى اقشامەن ەسەپ ايىرىسۋ ستاتيستيكاسىنا قاتىستى مالىمەتتەردى جاريا ەتكەن بولاتىن. مالىمەتتەرگە قاراعاندا قولما-قول اقشاسىز وپەراتسيالار ءوسىمىنىڭ كولەمى بىردەن 3 ەسەگە قۇلدىراعان ەكەن. وسىعان وراي ەلىمىزدە قاعاز بانكنوتتار باسىپ شىعارۋ ارتتى ما؟ شىنىمەن دە قولما-قول اقشا تولەم قۇرالى رەتىندە ءالى دە تانىما ما؟ Kazinform اگەنتتىگىنىڭ وسى ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن ۇلتتىق بانك قازاقستاننىڭ تەڭگە سارايىندا تەڭگەنىڭ قالاي جاسالاتىندىعىن دا ءتۇسىندىردى.
ۇلتتىق بانكتىڭ اتاپ وتۋىنشە، ەلىمىزدە قولما- قول اقشاسىز تولەم ينفراقۇرىلىمىنىڭ قارقىندى دامىعانىنا قاراماستان اينالىمدا قولما-قول اقشا ديناميكاسى دا تۇراقتى تۇردە ءوسىم كورسەتىپ وتىر. قولما-قول اقشانىڭ ورتاشا جىلدىق ءوسىم قارقىنى سوڭعى 5 جىلدىڭ ىشىندە 9,9 پايىزدى قۇرادى.
«ۇلتتىق بانك جۇرگىزگەن الەۋمەتتىك زەرتتەۋ ناتيجەسىنە سايكەس، نەگىزىنەن تولەمدى قولما- قول اقشامەن جاساۋدى قالايتىن حالىقتىڭ ۇلەسى شامامەن 60 پايىزدى قۇرايدى»، - دەپ اتاپ وتەدى ۇلتتىق بانكتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنەن.
بۇل رەتتە ەلىمىزدىڭ وڭىرلەرى اراسىنداعى ايىرماشىلىق دا ايتالىقتاي جوعارى: قولما قول اقشانى اتىراۋ (81 پايىز)، پاۆلودار (77)، باتىس قازاقستان وبلىستارىنىڭ تۇرعىندارى (74) ءجيى قولدانسا، ال ەڭ از قولداناتىنى - الماتىلىقتار (36).
«زەرتتەۋ ناتيجەسى قولما قول اقشا حالىق پەن ەكونوميكا سۋبەكتىلەرى اراسىندا ماڭىزدى تولەم قۇرالدارىنىڭ ءبىرى رەتىندەگى پوزيتسياسىن ساقتاپ وتىرعانىن كورسەتتى»، - دەدى ۇلتتىق بانكتەن.
تەڭگەنىڭ العاشقى پارتياسى ەلىمىزگە ۇلى بريتانيادان جەتكىزىلگەن بولاتىن. ال 1995 -جىلى قازاقستاننىڭ ءوزىنىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتا باسىپ شىعاراتىن فابريكاسى ىسكە قوسىلدى. قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدە تەڭگە بانكنوتتارى مەن تيىندار الماتىداعى بانكنوت فابريكاسىندا جانە وسكەمەندەگى قازاقستان تەڭگە سارايىندا باسىپ شىعارىلادى.
تەڭگە سارايى ايرىقشا ماڭىزعا يە مەملەكەتتىك نىساندار قاتارىنا جاتادى. ول 1993 -جىلى قۇرىلعان جانە ءارتۇرلى تەحنولوگيالىق ۋچاسكەلەردەن تۇرادى. ونىڭ ىشىندە دايىنداۋ، قۇرال- سايمان، گالۆانيكالىق، تەرميالىق، شتامپتاۋ جانە قالىپتاۋ بولىمدەرى، سونىمەن قاتار قوسالقى ءوندىرىس پەن قويمالار. كاسىپورىن گەرمانيا مەن شۆەيتساريانىڭ جەتەكشى كومپانيالارى شىعارعان ونىمدىلىگى جوعارى جابدىقتارمەن جاساقتالعان. وعان بوگدە ادامداردىڭ كىرۋىنە قاتاڭ تىيىم سالىنادى. سوندىقتان سۋرەتتەردى بىزگە قىزمەتكەرلەردىڭ وزدەرى ۇسىندى.
كاسىپورىننىڭ نەگىزى ماقساتى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىسىنىڭ ءتۇستى مەتالداردان، التىن مەن كۇمىستەن جاسالعان اينالىستاعى، ينۆەستيتسيالىق جانە كوللەكتسيالىق مونەتالارعا، سونىمەن قاتار قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ مەملەكەتتىك ناگرادالار دايىنداۋعا تاپسىرىسىن ورىنداۋ.
بۇگىندە تەڭگە سارايى ءوزىنىڭ سيپاتتامالارى بويىنشا مىسالى، ەۋروپا نەمەسە امەريكادا قولدانىلاتىن تيىنداردەن كەم تۇسپەيتىن ۇساق مونەتالارمەن قازاقستاندى تولىق قامتاماسىز ەتىپ وتىر.
ۇلتتىق بانكتىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستان تەڭگە سارايىندا قازىرگى تاڭدا اتالعان ءوندىرىس نىسانىنىڭ ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەۋى مەن دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن 300-دەن استام قىزمەتكەر جۇمىس ىستەيدى.
«ەلىمىزدە قولما-قول اقشا اينالىمىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ۇلتتىق بانك ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر مەن «قازپوشتا» ا ق ارقىلى ولاردىڭ سۇرانىستارىنا سايكەس كۇن سايىن قولما-قول اقشا شىعارۋدى جانە الۋدى جۇزەگە اسىرادى. 2024 -جىلدىڭ 25-شىلدەسىندەگى جاعدايعا قاراعاندا، قازاقستاندا اينالىمعا شىعارىلعان بانكنوتتار مەن مونەتالاردىڭ جالپى نومينالدى سوماسى 4,4 تريلليون تەڭگەنى قۇرادى (ونىڭ ىشىندە: بانكنوتتار - 4,3 تريلليون تەڭگە، مونەتالار - 100 ميلليارد تەڭگە)»، - دەپ ءمالىم ەتتى ۇلتتىق بانكتەن.
قولما-قول اقشانى جاساۋ پروتسەسى ديزاين ازىرلەۋ، ارنايى ماتەريالداردى ساتىپ الۋ (مىسالى بانكنوت ءۇشىن ارنايى قاعاز بوياۋلار ساتىپ الۋ، دايىندامانى شىعارۋ، كەسكىندەر مەن قورعاۋ ەلەمەنتتەرىن قولدانۋ، سونداي- اق باسقا دا كەزەڭدەردى قامتيتىن كۇردەلى وندىرىستىك تسيكل سانالادى. ءوندىرىس پروتسەسىنىڭ بارلىق كەزەڭىن ەسكەرە وتىرىپ، بانكنوتتاردى دايىنداۋ ءبىر جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. مونەتانى دايىنداۋ ورتا ەسەپپەن 6 ايعا دەيىن سوزىلادى.
تەڭگە مونەتالارىنىڭ سەرياسى 1، 2، 5، 10، 50، 100 جانە 200 تەڭگەلىك نومينالدارمەن ۇسىنىلعان. نومينالى 100 جانە 200 تەڭگەلىك مونەتالار ەكى تۇستەن تۇرادى. بۇل مونەتالار اق ءتۇستى «نەيزيلبەر» قورىتپاسىنان جانە سارى ءتۇستى «نەيزيلبەر» قورىتپاسىنان جاسالادى. نومينالى 50 تەڭگەلىك مونەتالار نەيزيلبەردەن سوعىلادى. 1، 2، 5، 10 جانە 20 تەڭگەلىك مونەتالار مىس-نيكەل قورىتپاسىمەن قاپتالعان بولاتتان ازىرلەنەدى. ايتا كەتەرلىگى، اينالىمداعى مونەتالاردى شىعارۋدىڭ بۇل ءادىسى الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە قولدانىلادى. مونەتالاردى جاساۋعا ارنالعان شيكىزات (مەتالل) قازاقستاندىق جانە حالىقارالىق نارىقتاردا مەتالدىڭ ساپالىق سيپاتتامالارىنا جانە ونىڭ قۇنىنا قاراي ساتىپ الىنادى.
ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ ديزاينىن ازىرلەۋمەن ۇلتتىق بانكتىڭ شتاتتىق ديزاينەرلەر توبى اينالىسادى.
بۇل رەتتە سوڭعى شىعارىلعان بانكنوتتار ساپاسى، ءپىشىنى جانە قاعاز تۇرىنە بايلانىستى ەرەكشەلەنەدى.
«ۇلتتىق بانك 2023 -جىلدىڭ سوڭىنان باستاپ «ساق ستيلى» بانكنوتتارىنىڭ جاڭا سەرياسىن اينالىمعا كەزەڭ- كەزەڭمەن شىعارۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىر. جاڭا سەريانىڭ نەگىزگى ايىرماشىلىعى - بانكنوتتاردىڭ ولشەمىنىڭ وزگەرۋى جانە قاۋىپسىزدىك كەشەنىنىڭ ايتارلىقتاي جەتىلدىرىلۋى. ۇلتتىق بانك ماماندارى الەمدىك تاجىريبەدەگى بانكنوتتاردىڭ ولشەمدەرىنە ساراپتاما جۇرگىزدى. ناتيجەسى بانكنوتتاردىڭ كىشىرەيتىلگەن ولشەمى ساناۋعا، ساقتاۋعا جانە تاسىمالداۋعا ىڭعايلى ەكەنىن كورسەتتى. بۇل شارا، سونداي-اق، بانكنوت پاراعىنا كوپ مولشەردەگى بانكنوتتاردى ورنالاستىرۋ ارقىلى بانكنوتتاردى ءوندىرۋدى تەزدەتۋگە جانە جەڭىلدەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇعان قوسا، جاڭا بانكنوتتاردى جاساۋ ءۇشىن پايدالانىلعان قاعازدىڭ بۇرىنعى بانكنوت سەريالارىنداعىداي ماقتادان تۇراتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. ونى قولدانۋ توزۋعا توزىمدىلىگى جوعارى جانە ۇزاق ۋاقىت پايدالانۋعا بولاتىن مىقتى قاعاز ءوندىرۋ قاجەتتىلىگىمەن بايلانىستى. بۇل وزگەرىستەر بانكنوتتاردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا، قورعاۋ ەلەمەنتتەرىن كۇشەيتۋگە جانە بانكنوتتاردى وندىرۋدە سوڭعى تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا باعىتتالعان.
اۆتور
مارلان جيەمباي
