ت م د پىشىمىندە قازاقستاننىڭ قانداي ءوسىم نۇكتەلەرى بار

استانا. KAZINFORM - گەوساياسي تۇراقسىزدىق پەن ساۋدا-ساتتىقتاعى شەكتەۋلەر اياسىندا قازاقستاننىڭ ت م د- داعى سەرىكتەستەرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلى ماڭىزدى سىرتقى ەكونوميكالىق باعىت بولىپ قالا بەرمەك. ءدال وسى باعىتقا ەلىمىزدىڭ تاۋار اينالىمىنىڭ 25 پايىزدىق ۇلەسى تيەسىلى. وسى ورايدا، Kazinform اگەنتتىگىنىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى دوستاستىقتىڭ وزەكتى ەكونوميكالىق ترەندتەرىن ەكشەپ كورگەن ەدى.

ىنتىماقتاستىققا ءتيىمدى الاڭ

ت م د ەلدەرى ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنداعى ماكروەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردىڭ ناتيجەسىنە سايكەس، قاتىسۋشى-مۇشە ەلدەردىڭ جالپى ىشكى ءونىمى 2024-جىلدىڭ 1-جارتى جىلدىعىندا وتكەن جىلدىڭ ءدال وسىنداي كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 4,7 پايىزعا ارتتى:

نەگىزگى كاپيتالعا سالىنعان ينۆەستيتسيا - 11,2

ونەركاسىپ ءوندىرىسى - 4,3

جۇك اينالىمى كولەمى - 4,9

بولشەك ساۋدا اينالىمى - 8,6 پايىز.

ال ت م د- عا قاتىسۋشى ەلدەردىڭ اراسىنداعى كوممەرتسيالىق وپەراتسيالاردا ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ ۇلەسى قازىردىڭ وزىندە 85 پايىزدان اسىپ جىعىلدى. مۇنداي دەرەك 8-قازان كۇنى ماسكەۋدە وتكەن ت م د مەملەكەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا جاريا ەتىلگەن بولاتىن.

بۇعان قوسا، وڭ قارقىن دوستاستىقتىڭ بارلىق مەملەكەتىندە بايقالاتىندىعىن دا اتاپ وتكەن ءجون. ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەر تمد ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى ينتەگراتسيالىق قۇرىلىم بولىپ قالا بەرەتىندىگىن دالەلدەپ وتىر. ايتالىق، ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسى ۇسىنعان دەرەكتەرگە سايكەس، قازاقستاننىڭ سىرتقى ساۋدا كولەمى 2024-جىلدىڭ قاڭتار-قازان ايلارى ارالىعىندا 116 ميلليارد دوللاردان اسىپ ءتۇستى. بۇل رەتتە تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى ەلدەرىنە بارلىق تاۋار اينالىمىنىڭ شامامەن 25 پايىزى، ال ونىڭ 20,7 پايىزى ە ا ە و ەلدەرىنە تيەسىلى.

قازاقستان باستامالارى

قازاندا ماسكەۋدە وتكەن ت م د مەملەكەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسى بارىسىندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ارىپتەستەرىنىڭ كوڭىلىن الەم ەكونوميكاسىندا تۇراقسىزدىق بەلەڭ الىپ تۇرعان جاعدايدا ساۋدا-ەكونوميكالىق ىقپالداستىق ماسەلەلەرى ۇدايى نازاردا بولۋعا تيىستىگىنە اۋداردى. قاسىم- جومارت توقايەۆ قازاقستان ءۇشىن ت م د نارىقتارى قاشاندا ماڭىزدى ەكەنىن جەتكىزدى. ەلىمىزدىڭ سىرتقى تاۋار اينالىمىنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىنەن استامى وسى نارىقتىڭ ەنشىسىندە.

- 2023-جىلى قابىلدانعان كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ەركىن ساۋداسى جانە ينۆەستيتسيالاردى جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى كەلىسىم ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستارىمىزدى جان-جاقتى تەرەڭدەتۋگە ىقپال ەتەتىنىنە سەنىمدىمىن. سونىمەن قاتار ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا، كەدەندىك رەتتەۋدى وڭتايلاندىرۋ، جاڭا لوگيستيكا تىزبەكتەرىن قالىپتاستىرۋ، سيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ىقپالداستىقتى كۇشەيتۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزى زور. بۇگىندە جارمەڭكە ساۋداسىنا سۇرانىس جوعارى. وسىعان وراي «دوستاستىق جارمەڭكەسى» اتتى مەملەكەتارالىق باعدارلامانى ىسكە قوسۋدى ۇسىنامىن. ونىڭ اياسىندا ت م د ەلدەرىنىڭ ءتۇرلى قالاسىندا جىل سايىن ساۋدا-ساتتىقتىڭ كورىگىن قىزدىراتىن ءىس-شارالار وتكىزۋگە بولادى. وعان بۇكىل ەۋرازيا وڭىرىندەگى شەبەرلەر مەن شارۋالاردى دا شاقىرعان ءجون. العاشقى كورمەنى قازاقستاننىڭ ەڭ كونە قالالارىنىڭ ءبىرى - تارازدا ۇيىمداستىرۋعا دايىنبىز. بۇل شاھار ەجەلدە ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى ماڭىزدى توراپ بولعاندىقتان، «كەرۋەنشىلەر قالاسى» دەپ تە اتالعان، - دەدى پرەزيدەنت.

وسى تۇرعىدان العاندا دوستاستىققا قاتىسۋشى ەلدەردىڭ شەكارالىق ساۋدا-ساتتىعى ايتارلىقتاي رولگە يە. ەلىمىزدىڭ رەسەي فەدەراتسياسىمەن تەك ءوڭىرارالىق ساۋدا ۇلەسىنە ەكىجاقتى جالپى تاۋار اينالىمىنىڭ شامامەن 70 پايىزى، ال شەكارالاس وبلىستارعا شامامەن 40 پايىزى تيەسىلى. قازاقستان مەن رەسەي اراسىندا ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىققا باعىتتالعان 300-گە جۋىق كەلىسىم جۇمىس ىستەيدى. جالپى، ەلىمىز تاتارستان رەسپۋبليكاسى، ورىنبور، سۆەردلوۆ جانە چەليابى وبلىستارى، ماسكەۋ مەن سانكت- پەتەربۋرگ قالالارى سىندى رەسەيلىك سۋبەكتىلەردىڭ جەتەكشى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى سانالادى.

وسى جىلدىڭ جەلتوقسانىندا وتكەن تمد ۇكىمەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا ەلىمىزدىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ولجاس بەكتەنوۆ جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەرگە توقتالىپ، ەكونوميكالىق كووپەراتسيا، ساۋدا كەدەرگىلەرىن جويۋ، كولىك دالىزدەرىن دامىتۋ جايتتارىنا تولعان بولاتىن.

لوگيستيكالىق مۇمكىندىكتەر

ءتيىمدى ساۋدا-ەكونوميكالىق كووپەراتسيا كوپ جاعدايدا كولىك دالىزدەرىنىڭ دامۋىمەن تىعىز بايلانىستى. وسىعان وراي، قازاقستان پرەزيدەنتى ماسكەۋدە وتكەن تمد مەملەكەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ سوڭعى وتىرىسىندا تمد- عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ اۋماعى ارقىلى وتەتىن كۇرە جولداردى ءوزارا ۇشتاستىرۋ تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋدى ۇسىنىپ، ول دوستاستىقتىڭ اتقارۋشى كوميتەتىنە جىبەرىلگەن ەدى. اتالعان ۇسىنىس ءبىرىنشى كەزەڭدە ت م د- عا كىرەتىن ەلدەردىڭ لوگيستيكالىق مۇمكىندىگىن رەتتەۋگە باعىتتالعان.

- بىلتىر ت م د- عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ اۋماعى ارقىلى وتەتىن كۇرە جولداردى ءوزارا ۇشتاستىرۋ تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋدى ۇسىنعان ەدىم. بۇل جۇمىستى مەيلىنشە تەزىرەك اياقتاۋىمىز كەرەك. جالپى، ء«بىر بەلدەۋ، ءبىر جول»، «سولتۇستىك - وڭتۇستىك»، ترانسكاسپي باعىتى سياقتى جاھاندىق جوبالاردى ءوزارا ۇيلەستىرۋ ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى ەكونوميكالىق، ينستيتۋتسيونالدىق جانە كولىك-لوگيستيكالىق دامۋدىڭ ءبىرىڭعاي تۇجىرىمداماسىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

وسىعان وراي، «باتىس-شىعىس»، «سولتۇستىك-وڭتۇستىك» كولىك دالىزدەرىن كەڭەيتۋگە، حالىقارالىق كولىك ءدالىزىنىڭ شىعىس تارماعى مەن ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىن دامىتۋعا ايرىقشا نازار اۋدارىلادى.

جالپى، كولىك دالىزدەرىن دامىتۋ ماسەلەسى قازاقستان ءۇشىن وزەكتىلىگىن ساقتاپ وتىر. ويتكەنى، قازاقستان جانە ونىمەن شەكارالاس ەلدەر ارقىلى ءبىر جاعىنان باتىس پەن شىعىس وڭىرلەردى (ەۋروپا مەن ازيا)، ال ەكىنشى جاعىنان سولتۇستىك پەن وڭتۇستىك وڭىرلەردى (ەۋروپا مەن ءۇندىستان) جالعاسىپ جاتىر. سونىمەن قاتار ولارعا «سولتۇستىك- وڭتۇستىك» حالىقارالىق كولىك ءدالىزى مەن ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىنان بولەك، سولتۇستىك پەن ەۋرازيالىق باعىتتىڭ دا قاتىسى بار. ساراپشىلار اتالعان باعىتتارعا دەگەن سۇرانىس تەك قانا ارتا بەرەتىندىگىن العا تارتىپ وتىر.

KPMG كاۆكاز جانە ورتالىق ازيا ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەۆگەنيي كوساچيەۆ ەۋرازياداعى گەوساياسي وزگەرىستەر ءوڭىر ەلدەرىنىڭ ەكونوميكالىق دامۋ باعىتىنا ايتارلىقتاي ىقپال ەتكەندىگىن اتاپ وتەدى. باستى نازاردا - ءوڭىر ىشىندەگى ساۋدانى دامىتۋ مەن تاۋار اينالىمى. بۇل جايت جاڭا بالاما كولىك-لوگيستيكالىق باعىتتاردىڭ دامۋىن تالاپ ەتەدى.

- بۇل ماسەلەدە قازاقستان قۋاتتى لوگيستيكالىق الەۋەتىن پاش ەتە وتىرىپ، نەگىزگى بۋىننىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. كەلەشەكتە «شىعىس-باتىس» كولىك ءدالىزى ازيا مەن ەۋروپالىق وداق ەلدەرىن جالعاستىراتىن باستى بايلانىستىرۋشى قۇرامداس بولىككە اينالا الادى، - دەپ سانايدى ساراپشى.

ايتا كەتەرلىگى، قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا ترانسقۇرلىقتىق ترانزيتتىك باعىت جەلىسى قالىپتاسىپ وتىر. سالاعا تارتىلعان ينۆەستيتسيانىڭ كولەمى 35 ميلليارد دوللاردان اسىپ تۇسەدى. بۇل ەلىمىزدىڭ اۋماعى ارقىلى ەۋروپا مەن ازيا اراسىنداعى قۇرلىقتاعى تاسىمالدىڭ 80 پايىزدان استامىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

دەگەنمەن، كولىك سالاسىنداعى ساراپشىلاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ويى كەز كەلگەن باعىتتىڭ رەنتابەلدىلىگىن باعالاۋ بويىنشا دايىندىق جۇمىستارىن ۋاقتىلى جۇرگىزۋ، ساۋدا نە بولماسا وزگە دە كەدەرگىلەردى جويۋ ماسەلەلەرىن پىسىقتاۋ، وتكىزۋ قابىلەتىن، جىكسىز لوگيستيكانى ەنگىزۋ ءۇشىن تسيفرلىق پلاتفورمالاردى دامىتۋ، سونىمەن قاتار حابتار مەن وزگە دە ىلەسپە ينفراقۇرىلىمداردى دامىتۋ قاجەتتىگى توڭىرەگىندە توقايلاسادى.

ايتا كەتسەك، جۋىردا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ولجاس بەكتەنوۆ ماسكەۋدە وتكەن تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى ەلدەرىنىڭ ۇكىمەتتەرى باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا قاتىستى.