سپورتتاعى دىننەن قانداي قاۋىپ بار؟

استانا. قازاقپارات - 2025-جىلدىڭ 27-ماۋسىمىندا تۋريزم جانە سپورت ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن ەلىمىزدىڭ سپورتتىق ەتيكا كودەكسىنە ءبىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. بۇل قۇجات سپورتشىلار مەن جاتتىقتىرۋشىلاردىڭ جارىس كەزىندەگى مىنەز-قۇلقىنا، تارتىبىنە، قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىنە جانە وزگە دە مورالدىق ۇستانىمدارعا نەگىزدەلگەن.

دەگەنمەن، جاڭارتىلعان تالاپتارداعى ەكى تارماق قوعامدا قىزۋ پىكىرتالاس تۋدىردى. ولار - سپورتشىلاردىڭ جارىس كەزىندە ءدىني نانىم-سەنىمدەرىن اشىق ناسيحاتتاۋعا جانە بەيادەپ سوزدەر قولدانۋعا تىيىم سالىنۋى.

بۇل ەرەجەلەر نە ءۇشىن قابىلداندى؟ وتاندىق سپورتقا بۇل قاجەت پە؟ بۇل تىيىم ءدىندى شەكتەۋ مە، الدە ءتارتىپ ورناتۋ ما؟ El.kz ينتەرنەت پورتالىنىڭ ءتىلشىسى وسى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ىزدەپ كوردى.

جاڭا ەتيكا: تالاپتار مەن تىيىمدار

جاڭارتىلعان سپورتتىق ەتيكا ەرەجەسى ەندى تەك سپورتشىلارعا ەمەس، جاتتىقتىرۋشىلارعا، تورەشىلەرگە جانە سپورتتىق ۇيىم قىزمەتكەرلەرىنە دە ورتاق.

ولار:

ماس كۇيدە قوعامدىق ورىنعا شىقپاۋ؛

ادال ويىن ءپرينتسيپىن ساقتاۋ؛

قارسىلاس پەن تورەشىگە، جانكۇيەرلەر مەن ۇيىمداستىرۋشىلارعا قۇرمەتپەن قاراۋ؛

ماراپاتقا، مەملەكەتتىك رامىزدەرگە، ءانۇرانعا قۇرمەت كورسەتۋ؛

داۋ-دامايعا ارالاسپاۋ؛

ب ا ق- پەن جۇمىس بارىسىندا ۇلتتىق قۇرامانىڭ نەمەسە كلۋبتىڭ رەسمي كيىمىن كيۋ؛

باسقا سپورتشىلارعا ۇلگى بولۋ جانە جارىس ەرەجەلەرىن ساقتاۋ سەكىلدى قاعيدالاردى ۇستانۋى ءتيىس.

سونىمەن قاتار تىيىم سالىنعان ارەكەتتەر قاتارىنا:

وقۋ-جاتتىعۋ ۇدەرىسىنە قاتىستى اقپاراتتى رۇقساتسىز جاريالاۋ؛

بەيادەپ سوزدەر مەن ىم-يشارا قولدانۋ؛

جارىس بارىسىنداعى قورقىتىپ-ۇركىتۋ ارەكەتتەرى؛

ءدىني نانىم-سەنىمدەردى اشىق ناسيحاتتاۋ نەمەسە وزگەلەردى ءدىني بىرلەستىككە تارتۋ سياقتى نورمالار ەنگىزىلدى.

جاڭا ەتيكا 2025-جىلدىڭ 19-شىلدەسىنەن باستاپ زاڭدى كۇشىنە ەنەدى. بۇل تالاپتارمەن سپورتشىلار مەن باپكەرلەر جازباشا تۇردە تانىسىپ، كەلىسىمشارتقا قول قويادى. سونداي-اق بارلىق سپورت مەكەمەلەرى سپورتتىق ەتيكانى كورنەكتى جەرگە ورنالاستىرۋعا مىندەتتى.

«حاليفات قۇرامىز» دەگەندەر كىمدەر؟

وتاندىق سپورتتا ءدىن ماسەلەسى بۇعان دەيىن دە بىرنەشە رەت كوتەرىلگەن. جارىستا جەڭىسكە جەتسە دە، جەڭىلسە دە «اللانىڭ قالاۋىمەن» دەپ ايتاتىن سپورتشىلار كوپ. ءبىر جاعىنان، بۇل - سەنىمنىڭ كۇشى مەن ىشكى رۋحتىڭ بەلگىسى. ەكىنشى جاعىنان، مۇنى دىنگە تىم شەكتەن تىس سۇيەنىپ، جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشۋ دەپ باعالايتىندار بار.

سپورتتاعى تەرىس اعىم وكىلدەرىنىڭ كوبەيىپ بارا جاتقانىن اشىق ايتىپ، ماسەلەگە توقساۋىل قويۋ كەرەك دەگەندەردىڭ ءبىرى ءماجىلىس دەپۋتاتى، ايتىسكەر رينات زايىتوۆ ەدى. ول سپورتتا راديكالدى كوزقاراستاعى ازاماتتاردىڭ كوبەيىپ كەلە جاتقانىن دا ايتقان بولاتىن:

ءىس-شارالارعا بارامىز، ورتامىزدا ءتۇرلى سالانىڭ وكىلدەرى بولادى. سول جەردە كەيبىر سپورتشىلار «ءبىز حاليفات قۇرامىز» دەپ اشىق ايتىپ جاتادى، - دەدى ول Adal Adam ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا.

ونىڭ ايتۋىنشا، اسىرەسە كۇش قولدانىلاتىن سپورت تۇرلەرىندە مۇنداي باعىتتاعى ازاماتتار كوپ. ءتىپتى كەيبىرى جارىسقا قازاقستان تۋىمەن قاتار، ارابشا جازۋى بار جاسىل تۋدى الىپ شىعاتىن كورىنەدى.

م م ا جارىستارىندا ءبىر جاعىنا قازاقستاننىڭ تۋىن، ەكىنشى جاعىنا جاسىل ءتۇستى، ارابشا جازۋلارى بار تۋدى الىپ شىققان قازاقتىڭ جىگىتتەرىن كورگەنمىن. ونىڭ نە تۋ ەكەنىن تۇسىنبەي-اق قويدىم. ءبىراق ولاردىڭ نەگە وسى سپورت تۇرلەرىن تاڭدايتىنىن، جالپى بۇلاردىڭ ماقساتىن زەرتتەپ جاتقان ەشكىم جوق. باياعىدا ساقالىنا قارايتىنبىز، قازىر ولار ساقال دا وسىرمەيدى. كەزىندە سيريادا سونداي جاعداي بولعان. ءبىر كۇننىڭ ىشىندە توڭكەرىس جاساعاندا، قاۋىپتىڭ قايدان كەلگەنىن تۇسىنبەي قالعان. سويتسە د ا ي ش- تىڭ وكىلدەرى بيلىكتە جۇرگەن ەكەن. سوندىقتان ونداي قاۋىپ بىزدە جوق دەپ سەنىممەن ايتۋ قيىن. ايتپەسە نەگە وسى كۇنگە دەيىن ول تاقىرىپ زەرتتەلىپ، ماسەلە رەتىندە كوتەرىلمەيدى؟! - دەدى ول.

توقايەۆ پەن ءماجىلىس مۇشەلەرىنىڭ ۇستانىمى

زايىتوۆتىڭ بۇل سوزدەرىن وزگە ماجىلىسمەندەر دە قولداپ، جات اعىمنىڭ بەلەڭ الۋىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. ءتىپتى ماسەلەگە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ نازار اۋدارىپ، ناۋرىزدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتاي بارىسىندا ءدىندى تەرىس باعىتتا پايدالانۋعا جول جوق ەكەنىن ەسكە سالعان ەدى.

تەرىس اعىمدارعا، قازاقتىڭ بولمىسىنا جات يدەولوگيالارعا توسقاۋىل قويۋ قاجەت ەكەنىنە ەش كۇمان جوق. ەلىمىزدە ءدىن بوستاندىعىنا كەپىلدىك بەرىلگەن. ءبىراق جۇگەنسىزدىككە، تارتىپسىزدىككە جول بەرۋگە بولمايدى. ءدىننىڭ اسا ماڭىزدى ميسسياسى - ۇلتتى ۇيىستىرۋ. ءدىني ۇيىمداردىڭ قىزمەتىن رەتتەيتىن قۇجاتتار وسى تالاپقا ساي بولۋعا ءتيىس. بۇل ماسەلەنى جان-جاقتى قاراۋ كەرەك. سونىڭ ىشىندە زاڭنامانى جاڭا جاعدايعا بەيىمدەپ وتىرۋ وتە ماڭىزدى، - دەپ اتاپ ءوتتى مەملەكەت باسشىسى.

ال ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرمۇرات ءباپي، قۇرىلتاي مۇشەلەرى دانيا قىدىربايەۆا مەن ولجاس سۇلەيمەن جاستار اراسىنداعى جات اعىم ىقپالىنىڭ ارتۋىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى.

سپورتتاعى ءدىن ماسەلەسى تۋريزم جانە سپورت ءمينيسترى ەربول مىرزابوسىنوۆتىڭ بريفينگى بارىسىندا دا كوتەرىلدى. وسىعان بايلانىستى ۆەدومستۆو باسشىسى ارنايى «جول كارتاسى» ازىرلەنىپ، ءدىن ماسەلەسىن جۇيەلى تۇردە رەتتەۋ قولعا الىنعانىن مالىمدەدى.

ءدىن ماسەلەسى بويىنشا بىزدە ارنايى «جول كارتاسى» ازىرلەنگەن. سونىڭ اياسىندا جۇيەلى جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بۇگىنگى تاڭدا ارنايى ۇيىمداردان مامانداردى تارتىپ، سپورتشىلارمەن جۇيەلى جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. ءار فەدەراتسيا ءوز قۇراماسىنا جاۋاپتى. جول كارتاسى اياسىندا ءدىن ماسەلەسىنە قاتىستى دا ماسەلە قارالادى، - دەدى مينيستر ارىپتەسىمىزدىڭ ساۋالىنا جاۋاپ بەرە وتىرىپ.

«اللانىڭ قالاۋىمەن» دەيتىن سپورتشىلار نەگە كوبەيدى؟

الايدا كەيبىر سپورت ماماندارى مەن سپورتشىلار مۇنداي شەكتەۋلەرمەن كەلىسپەيدى. ەركىن كۇرەستەن سيدنەي وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى يسلام بايرامۋكوۆ دىنمەن كۇرەسۋگە بولمايتىنىن العا تارتتى:

بۇل ومىرگە ادام اللانىڭ قالاۋىمەن كەلەدى. ەندەشە، «بارىمدى سالدىم، ءبىراق اللانىڭ ماڭدايىما جازعانى وسى» دەگەن سوزدەن قانداي قاۋىپ بار؟ دىندەگى ادام ءتارتىپتى، تازا، زياندى ادەتتەردەن اۋلاق جۇرەدى. وندا تۇرعان نە بار؟ - دەيدى بالۋان.

ول سونداي-اق دزيۋدوشى ەلدوس سمەتوۆتىڭ وليمپيادادان كەيىن ساجدەگە جىعىلعانىن مىسال ەتىپ، بۇل ءدىني ناسيحات ەمەس، جاراتۋشىعا العىس ايتۋ عانا ەكەنىن ايتتى.

سەن قولىڭنان كەلگەن امالدىڭ ءبارىن جاسايسىڭ، قالعانىن جاراتۋشىعا تاپسىراسىڭ، - دەيدى ول.

جاۋاپكەرشىلىكتى جاراتۋشىعا ارتا سالماۋ كەرەك - مەرەي اقشالوۆ

الەم چەمپيونى، قازاقستان بوكس فەدەراتسياسىنىڭ باس حاتشىسى مەرەي اقشالوۆ «ءبىرىنشى بول» YouTube-ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا بوكسشىلاردىڭ تىڭعىلىقتى جاتتىعۋدىڭ ورنىنا جارىس كەزىندە جىبەرىلگەن قاتەلىكتەرىن دىنمەن اقتاۋعا بولمايتىنىن ايتتى.

ءبىزدىڭ بالالار جەكپە-جەكتەن سوڭ «ءبارى اللانىڭ قالاۋىمەن» دەپ سۇحبات بەرەدى. بۇل دۇرىس ەمەس. ءبىرىنشى كەزەكتە جاۋاپكەرشىلىك وزىڭدە. تورەشىگە جەڭگەنىڭدى دالەلدەۋىڭ كەرەك. نە بەل كەتەتىن، نە بەلبەۋ كەتەتىن ءسات. سەنىڭ جەڭىسكە دەگەن قۇلشىنىسىڭدى كورسە، تورەشى دە ويلانادى. ال بىزدىكىلەر سەن تيمەسەڭ، مەن تيمە دەپ جۇرەدى، - دەدى ول.

ول سونداي-اق ءدىني سەنىممەن قاتار، ەڭبەك پەن ءتارتىپتىڭ دە ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى:

ەرتە تۇر، جاتتىعۋدا بارىڭدى سال. 20 رەت تارتىل دەسە - 25 رەت تارتىل. جەكپە-جەكتە 120 پايىز جۇمىس ىستە. سونان سوڭ عانا بارىپ «اللانىڭ قالاۋى» دەپ ايت. ويتكەنى سەن قولىڭنان كەلگەن امالدىڭ ءبارىن جاسادىڭ، - دەدى بوكس ارداگەرى.

ادەپ پەن ەموتسيا: بەيادەپ سوزدەرگە دە تىيىم بار

جاڭا ەرەجە بويىنشا بەيادەپ سوزدەر ايتۋ مەن ىم-يشاراعا دا تىيىم سالىندى. بۇل كەيبىر سپورتشىلار ءۇشىن ەموتسيانى تەجەيتىن قيىندىق بولسا دا، ءتارتىپتىڭ ءبىر بولىگى.

يسلام بايرامۋكوۆ بۇل تىيىمدى قولدايتىنىن جەتكىزدى:

دزيۋدو - وزگەلەرگە ۇلگى بولاتىن سپورت. قارسىلاسقا قۇرمەت دەگەن بولەك. تەرىس قىلىق جاساساڭ، جارىستان شەتتەتەسىڭ. ءتارتىپ كەرەك، ال ءتارتىپ ءۇشىن ىشكى رۋح قاجەت، - دەدى ول.

قورىتىندى: سەنىم مەن سپورت ۇيلەسە مە؟

كەيبىر سپورتشىلار ءۇشىن ءدىن - رۋحاني تىرەك، موتيۆاتسيا كوزى. ىشكى سەنەم ولارعا تەك جەكپە-جەككە دايىندالۋدا عانا ەمەس، ومىردە دە باعىت بەرۋى مۇمكىن.

دەگەنمەن سپورتتا اشىق ناسيحات، راديكالدى باعىت، قوعامعا قاۋىپ ءتوندىرۋ سەكىلدى ارەكەتتەرگە جول بەرىلمەۋى كەرەك. سوندىقتان قابىلدانعان ەتيكالىق شەكتەۋلەر ءدىندى، كوزقاراستى شەكتەۋ ەمەس، ءتارتىپ پەن بەيتاراپتىقتى ساقتاۋ تالابى دەپ تۇسىنەمىز.

ءار سپورتشى - ءوز جولىن ءوزى تاڭدايدى. ءبىراق ول جول ەلدىڭ بولمىسىنا، ۇلتتىڭ تۇتاستىعىنا نۇقسان كەلتىرمەۋى ءتيىس.