سوعىسقا اتتانعان: نۇرعيسا تىلەنديەۆ تۋرالى قىزىق دەرەكتەر

استانا. قازاقپارات - سازگەر، كومپوزيتور 1925 -جىلى 1-ساۋىردە الماتى وبلىسىندا ومىرگە كەلگەن. 500 دەن استام مۋزىكالىق ءتول تۋىندىنىڭ اۆتورى ءان، كۇي، رومانس، ۋۆەرتيۋرا، پوەما، كونتاتا، وپەرا مەن بالەت تە جازعان. نۇرعيسا تىلەنديەۆ تۋرالى دەرەكتەر توپتاماسىن ۇسىنامىز.

اتاقتى سازگەر نۇرعيسا تىلەنديەۆ دومبىرانى بەس جاسىندا اكەسىنەن ۇيرەنگەن. كىشكەنتاي بالانىڭ مۋزىكالىق ءبىلىم الۋىنا قازاق مۋزىكاسىن زەرتتەۋشى كورنەكتى عالىم، ايگىلى كومپوزيتور احمەت جۇبانوۆ سەبەپكەر بولعان. تىلەنديەۆتىڭ اۋىلىنا پويىزبەن بارعان احمەت جۇبانوۆ تام ۇستىندە دومبىرا تارتىپ وتىرعان بالانى بايقاپ قالعان. كەيىن عالىم بالانىڭ اناسىنا ونى مۋزىكاعا باۋلۋ كەرەگىن ايتقان. نۇرعيسا تىلەنديەۆ ۇستازى احمەت جۇبانوۆپەن جولىعىپ، مۋزىكا مەكتەبىندە، كەيىن كونسەرۆاتوريادا ءبىلىم الادى.

نۇرعيسا تىلەنديەۆ تەك مۋزىكامەن اۋەستەنبەگەن. ول دومبىرامەن قاتار بوكس قولعاپتارىن دا جانىنا سەرىك ەتكەن. الايدا، ۇستازى احمەت جۇبانوۆ: «نە بوكس، نە مۋزىكا!»- دەپ شارت قويعان كورىنەدى. كونسەرۆاتوريادا ءبىلىم الىپ جۇرگەن كەزدە نۇرعيسا كۇي ساڭلاعى دينا نۇرپەيىسوۆادان ءتالىم الىپ، بىرنەشە كۇيدى ۇيرەنگەن.

سازگەر نۇرعيسا تىلەنديەۆ شابىتى كەلگەندە كۇن مەن تۇنگە قاراماستان ءان جازاتىن. كەيىننەن سازگەر اقىن تۇمانباي مولداعاليەۆ پەن قادىر مىرزا الىگە حابارلاسىپ، اۋەنگە ءماتىن جازىپ بەرۋىن سۇرايتىن بولعان.

«داريعا، دومبىرامدى بەرشى ماعان» دەپ جىرلاعاندا كومپوزيتور مۇزبالاق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆپەن بىرگە وتىرىپ تالاي اندەردى جازعان. كۇنى بۇگىنگە دەيىن كوپتىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن «ەسىڭە مەنى العايسىڭ»، «سارجايلاۋ»، «كەل، ەركەم، الاتاۋىڭا»، «مەن سەندەردى ىزدەيمىن» سىندى بىرنەشە اندەر جارىق كورگەن.

نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ «اققۋ» كۇيى كەڭىنەن تارالعان. دومبىرانى سويلەتكەن شەبەردىڭ تۋىندىسى اتاقتى «قىز جىبەك» فيلمىندە دە اققۋلاردى بيلەتىپ جىبەرگەنى ايتىلادى. فيلمدە قوس عاشىقتىڭ بەينەسىن ادەمى اققۋلارمەن بەينەلەگەن. الايدا قۇستار بىرگە ايدىندا ءجۇزۋدىڭ ورنىنا ەكى جاققا كەتە بەرگەن. وسى كەزدە فيلم رەجيسسەرى سۇلتان قوجىقوۆ پەن سازگەر نۇرعيسا تىلەنديەۆ اقىلداسىپ، «اققۋ» كۇيىن ويناتقان. كۇيدى ەستىگەندە قوس اققۋ باستارىن ءتۇيىستىرىپ، بىرگە بيلەي جونەلگەن.

نۇرعيسا تىلەنديەۆ ۇلى وتان سوعىسىنا اتتانعان. 1945 -جىلدىڭ 9-مامىرىنا دەيىن سازگەر كۋرسك شايقاسىنان باستاپ بەرليندى العانعا دەيىن سوعىستا بولىپ، بىرنەشە رەت جارالانعان. سوعىس بىتكەننەن كەيىن نۇرعيسا تىلەنديەۆ «ەرلىگى ءۇشىن!»، «بەرليندى العانى ءۇشىن!» جانە «ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىسى ءۇشىن» مەدالدەرىمەن ماراپاتتالعان.

 

bugin.kz