سوڭعى ساپار: ۇشاق اپاتىنان مەرت بولعان الەم كوشباسشىلارى
استانا. KAZINFORM - وسى جىلدىڭ 19-مامىرىندا يراننان سولتۇستىك-باتىسقا قاراي، شىعىس ازەربايجان ولكەسىندە تىكۇشاق اپاتقا ۇشىراپ، يران پرەزيدەنتى ەبراگيم رايسي مەرت بولدى. وسىعان وراي Kazinform ۇشاق اپاتىنان قازا تاپقان الەمدىك كوشباسشىلار جايىندا شولۋ ۇسىنادى.
اۆتونومدى ورتالىق افريكا رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىرىنشى پرەمەر-ءمينيسترى بارتەلەمي بوگاندا
19-عاسىردىڭ سوڭىنان باستاپ 1958-جىلعا دەيىن بۇل مەملەكەت فرانسيا كولونيالارىنىڭ ءبىرى ەدى. بارتەلەمي بوگاندا فرانسيا قوعامداستىعىنىڭ قۇرامىنداعى اۆتونومدى ورتالىق افريكا رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىرىنشى پرەمەر-ءمينيسترى بولدى.
باستاپقىدا ريم-كوتوليك شىركەۋىنىڭ ءدىني قىزمەتكەرى بولعان ب. بوگاندا ساياساتقا حالقىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايىن جاقسارتىپ، الەۋمەتتىك ادىلەتتىك ورناتامىن دەگەن نىق سەنىممەن كەلگەن-ءدى.
ول 1949-جىلى فرانسيانىڭ ەكۆاتورلىق افريكا حالىقتارىنىڭ قۇقىقتارى مەن تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋدا شەشۋشى ءرول اتقاراتىن «قارا افريكانىڭ الەۋمەتتىك ەۆوليۋتسياسى» قوزعالىسىن قۇردى.
وكىنىشكە قاراي، ول ورتالىق افريكا رەسپۋبليكاسى رەسمي تۇردە فرانسيادان تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىن 1959-جىلدىڭ 29-ناۋرىزىندا ۇشاق اپاتىنان قايتىس بولدى.
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى داگ حاممارشەلد
بۇرىنعى شۆەد ديپلوماتى داگ حاممارشەلد 1953-جىلى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى بولىپ تاعايىندالدى.
1960-جىلى تاياۋدا عانا بەلگيادان تاۋەلسىزدىك العان كونگو ۇكىمەتى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنان ەلدەگى كۇشەيىپ كەلە جاتقان زورلىق-زومبىلىقپەن كۇرەسۋگە كومەك سۇرادى.
حاممارشەلد كونگوعا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بىتىمگەرشىلىك كۇشتەرىن جىبەردى - بۇل 1960-جىلى قىركۇيەكتە باس حاتشىنىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن تالاپ ەتكەن كەڭەس وداعى باسشىلىعىن ايىپتاعان شەشىم بولاتىن.
1961-جىلعى قىركۇيەكتە د. حاممارشەلد كونگونىڭ كاتانگا پروۆينتسياسىنا ۇشادى. ونىڭ ۇشاعى سول كەزدەگى سولتۇستىك رودەزيا (قازىرگى زامبيا) جەرىندەگى ندولا قالاسىنا جاقىن جەرگە قۇلايدى.
بوليۆيا پرەزيدەنتى رەنە باررەنتوس
گەنەرال باررەنتوس 1964-جىلى مەملەكەتتىك توڭكەرىس ناتيجەسىندە بيلىككە كەلدى.
باررەنتوس تۇسىندا ەلدىڭ قارۋلى كۇشتەرى كەز كەلگەن وپپوزيتسيالىق قوزعالىستاردى، ونىڭ ىشىندە چە گيەۆارا باستاعان كوتەرىلىستى باسىپ تاستادى. بوليۆيا ارمياسى 1967-جىلى قازاندا چە گيەۆارانى تۇتقىنعا الىپ، ءولىم جازاسىنا كەستى.
پرەزيدەنت رەنە باررەنتوس 1969-جىلى ساۋىردە ءوزى ۇشقان تىكۇشاق كوچابامبا پروۆينتسياسىندا اپاتقا ۇشىراعاننان كەيىن قايتىس بولدى. رەسمي تەرگەۋ كوميسسياسى ۇشاقتىڭ ەلەكتر سىمىنا سوعىلعانىن انىقتاعانىمەن، بوليۆيادا تىكۇشاق اتىپ ءتۇسىرىلدى دەگەن قاۋەسەت تاراعان.
پورتۋگاليانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى فرانسيشكۋ كارنەيرۋ
1974-جىلعى قالامپىر توڭكەرىسىنەن كەيىن بيلىككە كەلگەن ساياساتكەر پورتۋگاليا پرەمەر-ءمينيسترى 1976-جىلدان بەرى ەكونوميكالىق جانە ساياسي رەفورمالاردى قارقىندى جۇرگىزدى.
1980-جىلى 5-قازاندا كارنەيرونىڭ پارتياسى كىرگەن دەموكراتيالىق اليانس سايلاۋدا جەڭىسكە جەتتى.
فرانسيشكۋ كارنەيرۋ 1980-جىلى 4-جەلتوقساندا Cessna 421 Golden Eagle جەڭىل قوس قوزعالتقىشتى ۇشاعىنىڭ اپاتىندا قايتىس بولدى. تەرگەۋ ۇشاقتىڭ تەحنيكالىق جاعدايى ناشار ەكەنىن كورسەتكەنىمەن، ساياساتكەردىڭ ولىمىنە قاتىستى كوپتەگەن قاۋەسەتتەر مەن قاستاندىق تەوريالار تارادى.
پاناما پرەزيدەنتى ومار تورريحوس
بيلىكتە بولعان كەزدە ول پوپۋليستىك ساياسات جۇرگىزىپ، امەريكا قۇراما شتاتتارىمەن پاناما كانالى ايماعىنىڭ ەگەمەندىگىن پانامانىڭ ءوز قولىنا بىرتىندەپ بەرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكىزدى.
تورريحوس امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قولداۋىنا يە بولدى، ويتكەنى ول كوممۋنيزمنىڭ جالىندى قارسىلاسى بولدى. 1981-جىلى شىلدەدە ونىڭ ۇشاعى قولايسىز اۋا رايى جاعدايىندا اپاتقا ۇشىرادى.
موزامبيك پرەزيدەنتى سامورا ماشەل
ول ازاتتىق قوزعالىسىن باسقاردى جانە 1975-جىلى تاۋەلسىز موزامبيكتىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى بولدى.
1986-جىلى پرەزيدەنت ۇشاعى موزامبيك پەن سۆازيلەند شەكاراسىنا جاقىن وڭتۇستىك افريكا اۋماعىندا تاۋعا قۇلادى. تەرگەۋ كوميسسياسى اپاتقا ۇشقىشتىڭ قاتەلىگى سەبەپ بولعانىن انىقتادى.
پاكىستان پرەزيدەنتى مۋحامماد زيا-ۋل-حاك
ول اسكەري توڭكەرىس ناتيجەسىندە بيلىككە كەلدى جانە كەڭەس وداعىنىڭ اۋعانستانعا باسىپ كىرۋى كەزىندە انتيكەڭەستىك مودجاحەدتەر كوتەرىلىسىن قولداۋدا تانىلدى.
1988-جىلى 17-تامىزدا ۇشاق اپاتىنان قايتىس بولدى.
تەرگەۋ كوميسسياسى اپاتتىڭ ەڭ ىقتيمال سەبەبى ديۆەرسيا دەپ بولجاعانى ەستە.
رۋاندا پرەزيدەنتى جيۋۆەنال حابياريمانا
ول 20 جىل پرەزيدەنت قىزمەتىن اتقاردى جانە تۋتسي ەتنيكالىق از حالىقتارعا قارسى ساياسات جۇرگىزدى.
1994-جىلعى 6-ساۋىردە بۋرۋندي پرەزيدەنتى سيپريەن نتارياميرا مىنگەن ونىڭ ۇشاعى زىمىرانعا ۇشىراپ، قازا تاپتى. ەكى پرەزيدەنتتىڭ دە ءولتىرىلۋى رۋانداداعى ەتنيكالىق تۋتسيلەردىڭ گەنوتسيدىنە، ودان كەيىن ەتنيكالىق حۋتۋ ۇكىمەتىنىڭ قۇلاۋىنا تۇرتكى بولدى.
ماكەدونيا پرەزيدەنتى بوريس ترايكوۆسكي
ماكەدونيا پرەزيدەنتى 2004-جىلى اقپاندا Beechcraft Super King Air 200 ۇشاعى بورتىندا بوسنيا مەن گەرتسەگوۆيناداعى تاۋعا قۇلاپ، اپات بولۋىنا وراي قايتىس بولدى، اپاتتىڭ سەبەبى ناقتى بەلگىسىز.
بوريس ترايكوۆسكي ساياساتقا ماكەدونيا تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن كەلدى. ونىڭ قىزمەتى ەتنيكالىق ماكەدوندىقتار مەن ەتنيكالىق الباندار اراسىنداعى شيەلەنىستىڭ كۇشەيۋىنە اكەلدى. ول 1999-جىلعى سايلاۋدا شامامەن 90 پايىز داۋىس جيناعان تانىمال ساياساتكەر بولدى.
پولشا پرەزيدەنتى لەح كاچينسكي
پولشا پرەزيدەنتى 2010-جىلعى 10-ساۋىردە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ باسىندا كەڭەس باسشىلىعى تاراپىنان ولتىرىلگەن پولياك وفيتسەرلەرىن ەسكە الۋ كەشىنە قاتىسۋ ءۇشىن كاتىن قالاسىنا بارا جاتقاندا، سمولەنسك تۇبىندە ۇشاق اپاتىنان قايتىس بولدى.
پرەزيدەنت مىنگەن تۋ-154 قونۋ كەزىندە سىرعاناۋ جولىنان تومەن بولدى، ونىڭ قاناتى اعاشتارعا ءتيىپ، اۋادا ىدىراپ، جەرگە قۇلادى. ۇشاقتا پرەزيدەنتپەن بىرگە كورنەكتى پولياك ساياساتكەرلەرى، جوعارى لاۋازىمدى اسكەري قىزمەتكەرلەر، سونداي-اق بەلگىلى قوعام جانە ءدىن قايراتكەرلەرى بولعان ەدى.
يران پرەزيدەنتى يبراحيم رايسي
2024-جىلدىڭ 19-مامىرىندا شىعىس ازەربايجاننىڭ تاۋلى پروۆينتسياسىندا تىكۇشاق اپاتىنان يران پرەزيدەنتى يبراحيم رايسي مەن سىرتقى ىستەر ءمينيسترى حوسەين امير ابدوللاحيان قازا تاپتى.
اپات سالدارىنان تەبريز مەشىتىنىڭ يمامى مۇحاممەد ءالي ءال-حاشەم، شىعىس ازەربايجان پروۆينتسياسىنىڭ باسشىسى ماليك راحماتي، تىكۇشاق ەكيپاجى مەن كۇزەتشى دە قازا تاپتى.
يران پرەزيدەنتىنىڭ كورتەجىندەگى ءۇش تىكۇشاقتىڭ ءبىرى اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنان تاۋ شىڭىنا سوقتىعىسۋى مۇمكىن دەگەن بولجام ايتىلادى. دەگەنمەن، ازىرشە اپاتتىڭ رەسمي سەبەبى راستالعان جوق.
اپات الدىندا دەلەگاتسيا مۇشەلەرى ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆپەن ەكى ەل شەكاراسىندا كەلىسسوز جۇرگىزگەن بولاتىن.
اۆتورمارلان جيەمباي
