ۇستاز تويدا جۇرسە دە ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن ۇمىتپاعانى ءجون – سولتۇستىك قازاقستاندىق ۇستاز
پەتروپاۆل. KAZINFORM - سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى ءبىلىم سالاسىنىڭ «التىن قورىندا» ۇستازدار اۋلەتى رەتىندە 40 وتباسى تىركەلگەن. مۇعالىمدىك جولدى اتادان بالاعا ميراس ەتىپ، ءۇردىستى بىرنەشە بۋىننان بەرى ۇزبەي كەلە جاتقانداردىڭ ءبىرى - رامازانوۆتار اۋلەتى. ءبىر شاڭىراقتان شىققان ۇستازداردىڭ سانى 20-دان اسادى. ال ورتاق ەڭبەك ءوتىلى - 230 جىل شاماسىندا. ۇستاز بولۋدى قاستەرلى مىندەت سانايتىن اۋلەتتىڭ وكىلى ساپار رامازانوۆپەن ءتىلشىمىز سۇحبات قۇرعان ەدى.
- ساپار بەكتۇرعان ۇلى، ۇستازدىق جولىنا قالاي كەلدىڭىز؟
- مەنىڭ ءبىرىنشى ماماندىعىم - تەحنيك- مەحانيك. تۋعان جەرىم جامبىل اۋدانى ۇلگى اۋىلىندا 90- جىلداردىڭ باسىنا دەيىن وسى كاسىپ بويىنشا ەڭبەك ەتتىم. «قايتا قۇرۋ» كەلىپ، كاسىپورىندار، شارۋاشىلىقتار جابىلا باستادى، كەيبىرى جەكەمەنشىككە ءوتتى. زامانعا ساي بەيىمدەلۋ كەرەك بولدى. مۇعالىمدىك جۇمىستى كىشكەنتايىمنان كورىپ وسكەندىكتەن وسى سالاعا بەت بۇردىم. «ماشينا تانۋ» ءپانى مەنىڭ بۇرىنعى جۇمىسىممەن بايلانىستى بولدى. كەيىن اكەم تاريحشى بولعاندىقتان، مەن دە وسى ءپاندى تاڭداپ، ءبىلىم الدىم. 2000 -جىلدارى جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسىپ، «تاريح- گەوگرافيا ءپانىنىڭ مۇعالىمى» ماماندىعىن الىپ شىقتىم. بۇگىندە پەداگوگتىك ەڭبەك ءوتىلىم - 31 جىل. ماعجان جۇمابايەۆ اتىنداعى جوعارى كوللەدجدە، قازاق- تۇرىك ليتسەيىندە ەڭبەك ەتتىم. قازىر جۇمابەك تاشەنوۆ اتىنداعى 20- ورتا مەكتەپتە گەوگرافيا پانىنەن ساباق بەرەمىن، پەداگوگ- زەرتتەۋشىمىن.
- ۇستازدار اۋلەتىنەن ەكەنسىز، اۋلەتتىڭ ۇستازدىق جولى كىمنەن، قاي جىلدان باستالادى؟
- اكەمنىڭ اكەسى، ياعني اتام قۇرماش رامازان ۇلى - باستاۋىش مەكتەپتىڭ مۇعالىمى بولدى. 1903 -جىلى تۋعان. ەتى پىسىق بولىپ، كورشى اۋىلداعى مولدادان حات تانيدى. ال ون بەس جاسىنان باستاپ كەڭەس وكىمەتى ورناعاننان كەيىن ۇجىمداستىرۋ ىسىنە ارالاستى. 1934 -جىلدان باستاپ ورتاقشىل، ۇلگى مەكتەپتەرىندە باستاۋىش ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولىپ 30 جىل قىزمەت اتقاردى. سوعىستا بولعان. ابىرويلى پەداگوگتىق قىزمەتى ءۇشىن «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنى جانە «ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتالدى. 1963 -جىلى 60 جاسقا كەلىپ ومىردەن ءوتتى.
اكەم بەكتۇرعان پەتروپاۆل پەداگوگيكالىق ۋچيليشەسىن ءبىتىرىپ، ۇلگى سەگىز جىلدىق مەكتەبىندە 16 جىل مۇعالىم، 5 جىل وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، 25 جىل مەكتەپ ديرەكتورى قىزمەتىن اتقاردى. جىلدار بوي اۋىل مادەنيەتىن كوتەرۋگە، اۋىل جاستارىن ادامگەرشىلىگى مول، رۋحى بيىك تۇلعا بولۋعا ەڭبەك ەتتى. ۇزاق جىلعى ۇستازدىق ەڭبەگى ءۇشىن «قازاق س س ر-ىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قىزمەتكەرى» اتاعى بەرىلدى، «ق ر ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ وزىق قىزمەتكەرى» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالدى. ءبىلىم سالاسىندا 46 جىل قىزمەت اتقاردى، قازىرگى تاڭدا زەينەتكەرلىك دەمالىستا.
اپايىم گۇلجان قۇرماش قىزى حيميا- بيولوگيا ءپانىنىڭ مۇعالىمى، ەڭبەك ءوتىلى - 44 جىل.
ءىنىم سابىر بەكتۇرعان ۇلى - م. قوزىبايەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى بولىپ 8 جىل ەڭبەك ەتتى.
تاعى ءبىر ءىنىم باقىت بەكتۇرعان ۇلى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى، ەڭبەك ءوتىلى 28 جىل.
قارىنداسىم گۇلدەن بەكتۇرعان قىزى - ماتەماتيكا- ينفورماتيكا پاندەرىنىڭ وقىتۋشىسى، مەكتەپتە ەڭبەك ەتىپ جاتقانىنا 28 جىل.
باعدات بەكتۇرعان ۇلى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ مۇعالىمى بولىپ 6 جىل ەڭبەك ەتتى.
تاعى ءبىر قارىنداسىم - جازيرا بەكتۇرعان قىزى 2 جىل قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پانىنەن ساباق بەردى.
قازىر ءتورتىنشى بۋىن مۇعالىمدىك قىزمەتتى جالعاستىرىپ جاتىر. قىزىم اقەركە سولتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىندا 3 جىل ادىسكەر بولىپ قىزمەت اتقاردى. جيەنىم ديانا ماتەماتيكا- ينفورماتيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى، ەڭبەك ءوتىلى - 3 جىل.
- ەرلەردىڭ اراسىندا مۇعالىمدەر قازىر، وكىنىشكە وراي از، ىلۋدە ءبىر كەزدەسەدى، وعان نە سەبەپ دەپ ويلايسىز؟
- ءيا، دۇرىس ايتاسىز. مۇعالىمدىك سوڭعى جىلدارى ايەلدەردىڭ ماماندىعىنا اينالىپ بارادى. نەگىزىنەن ەر ادامدار ونەركاسىپتى، مەملەكەتتىك قىزمەتتى تاڭدايدى، وسىلايشا بيىك مانساپقا جەتۋدى ويلايدى. ءبىر سەبەبى وسى شىعار. ەكىنشىدەن بالامەن جۇمىس ىستەۋ، اسىرەسە قازىرگى ۋاقىتتا ءتىلىن تاۋىپ، ءبىلىم- تاربيە بەرۋ وڭاي ەمەس، بۇل - قيىن، ءارى زور جاۋاپكەرشىلىك ارتاتىن ماماندىقتاردىڭ ءبىرى. قازىر مەن ەڭبەك ەتىپ جاتقان مەكتەپتە دە 30-دان استام مۇعالىم بولسا، سونىڭ جەتەۋى عانا ەر ادام.
- بۇگىنگى بالالاردىڭ دۇنيە تانىمى عانا ەمەس، تاربيەسى دە بولەك، مۇنىمەن كەلىسەسىز بە؟ بۇرىنعى ۋاقىتپەن، وسىدان 5-10 جىلمەن سالىستىرعاندا قازىر ءبىلىم بەرۋدە قانداي قيىندىقتار نەمەسە وڭ تۇستارى بار؟
- ايىرماشىلىق جەر مەن كوكتەي. قازىرگى بالالاردىڭ كوبىنىڭ وقۋعا دەگەن قۇشتارلىعى تومەن. بۇرىن بالا ناشار باعا السا سونى جويۋعا تىرىساتىن، نامىستاناتىن. قازىر وقۋشىنى ناشار باعامەن «قورقىتا» المايسىڭ. ءارى بۇرىنعى باعدارلامامەن سالىستىرعاندا قازىرگى مەكتەپ باعدارلاماسى وقۋشى ءۇشىن كۇردەلى دەپ ەسەپتەيمىن. ال جالپى وقي المايتىن وقۋشى بولمايدى، ونى وقىتا المايتىن مۇعالىم بولۋى مۇمكىن دەپ ويلايمىن.
- ءسىزدىڭ ۇستازىڭىز كىم، ومىردە كىمدى ۇلگى تۇتاسىز؟
- ارينە، اتا-انام. ۇنەمى جول كورسەتىپ، باعىت-باعدار بەرىپ وتىردى. «بالاڭدى تاربيەلەمەس بۇرىن، ءوزىڭدى تاربيەلە» دەپ ايتادى عوي. مەنىڭ اكەم سونداي كىسى، ءومىر بويى مۇعالىم بولعاندىقتان دا شىعار، ەشقاشان ول كىسىنىڭ جامان قىلىعىن كورمەپپىن. ءار ىسىمەن، ءجۇرىس- تۇرىسىمەن بىزگە ۇلگى بولىپ كەلەدى. جالپى مۇعالىم وسىنداي بولۋى كەرەك، ول قايدا جۇرسە دە، قوناققا بارسا دا ءوزىنىڭ ۇستاز ەكەنىن ۇمىتپاعانى ءجون.
ال مەكتەپتەگى مەنىڭ العاشقى ۇستازىم - ناعاشى اپام ايسۇلۋ ماعزۇم قىزى. ومىردەن ءوتتى، ول كىسى تۋرالى تەك جاقسى ەستەلىكتەر ساقتالدى.
- وسى ۇستازدىق جولدا ەسىڭىزدە قالعان قىزىقتى وقيعالارمەن بولىسسەڭىز.
- اۋىلدا العاش مەكتەپكە ۇستاز بولىپ ورنالاسقاندا، ماعان جەتەكشىلىككە 11-سىنىپتى بەردى. 25 بالا. كورشى اۋىلداردان بالالار كەلىپ وقيدى. سىنىپ ۇيىمشىل بولدى، ساباقتارىن دا وقىدى. ارالارىنان «التىن بەلگىگە» بىتىرگەندەرى دە بار. ءبىراق، جاستار، كەشكە قىدىرعىلارى كەلەدى. مەرەكەلەردە كەش ۇيىمداستىرسا، ءۇيىمدى بەرەتىنمىن. ونداعى ويىم - بالالاردى كوز الدىمدا ۇستاۋ.
كەشكە دە ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن سول بالالاردى اڭدىپ جۇرگەنىڭ بىردەڭەگە ۇرىنىپ قالا ما دەپ، قازىر سول وقۋشىلارىم كەزدەسىپ قالعاندا وتكەن كۇندەردى كۇلىپ ەسكە الامىز.
- كوپشىلىك ءسىزدى ءانشى رەتىندە دە جاقسى بىلەدى، كەزىندە «جىگىت سۇلتانى» بايقاۋىنا دا قاتىستىڭىز، وسى جايىندا ايتىپ بەرىڭىزشى. جالپى ونەر سىزگە كىمنەن دارىعان؟
- اكە- شەشەم دە ءان ايتادى، جىگىتتىڭ جاقسىسى ناعاشىدان دەپ ايتادى، ناعاشىلارىم دا شەتىنەن ونەرپاز. مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە دومبىرا ءانسامبلى بولدى، سوعان قاتىستىم. دومبىرادا ويناۋدى ۇيرەتكەن اكەم. ال ناعاشىم، انامنىڭ ءىنىسى كلۋب مەڭگەرۋشىسى بولدى. سول كىسىنىڭ جانىندا اسكەرگە دەيىن، بارىپ كەلگەننەن كەيىن ءجۇردىم. ءتۇرلى بايقاۋلارعا قاتىساتىنبىز. 1996 -جىلى اۋداندا «جىگىت سۇلتانى» بايقاۋى بولدى. سوندا ءبىرىنشى ورىن الدىم. كەيىن وبلىستىق كەزەڭگە قاتىسىپ، باس بايگەنى جەڭىپ الدىم. جىگىت سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى بولۋى كەرەك. سول بايقاۋدا جۇرتتى تاڭ قالدىر دەگەن تاپسىرما بولدى. قاجىمۇقان اتامىز سياقتى كۇشىمدى كورسەتەيىن دەپ «ۆولگا» كولىگىنە 5 قىزدى وتىرعىزىپ، تىسىممەن سۇيرەدىم. رەسپۋبليكالىق تۋر شىمكەنتتە ءوتتى. ءبىرىنشى كەزەڭنەن وتكەنىممەن، ەكىنشىسىنە قاتىسا المادىم. ىستىق اۋا رايىنا شىداماي، قان قىسىمىم كوتەرىلىپ، اۋىرىپ قالدىم.
- وسى ونەرىڭىزدى ساباقتا قولداناتىن كەزدەرىڭىز بولا ما؟
- مەكتەپتە ساباقتان تىس تاربيەلىك جۇمىس بار. ءتۇرلى بايقاۋلار، كەشتەر ۇيىمداستىرىلادى. سول كەزدە ءان ايتىپ، سەناري جازۋعا، قويىلىم قويۋعا كومەكتەسەمىن.
جالپى بالا ساباق قىزىقتى وتسە عانا ەستە ساقتايدى. ءارى قازىرگىدەي ءتۇرلى تەحنولوگيا دامىعان زاماندا وقۋشىنى وقۋعا قىزىقتىرۋ وتە قيىن. سول سەبەپتى بارىنشا تۇرلەندىرۋگە تىرىساسىڭ. وسىندايدا ونەر كەرەك-اق، كەيدە تاقىرىپتى ۇعىندىرۋ ءۇشىن ولەڭ شىعارامىن. كوشتەن قالماۋ ءۇشىن ۇنەمى ىزدەنىستە بولىپ، ءبىلىمدى جەتىلدىرىپ وتىرۋ قاجەت.
اۆتور
اقەركە داۋرەنبەك قىزى
