سەرىك اقسۇڭقار ۇلى ولەڭدەرى
اقتوعاي اۋدانى، قىزىلاراي كەنشارىندا دۇنيەگە كەلگەن. قاراعاندى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا، قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىعان. 1986-جىلدان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.
1977-1987- جىلدارى اقتوعاي اۋداندىق «ارقا ەڭبەككەرى»، قارقارالى اۋداندىق «كوممۋنيزم تاڭى» گازەتەترىندە ءتىلشى، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى. 1987-جىلدان باستاپ قازاقستان جازۋشىلار وداعى قاراعاندى وبلىستىق بولىمشەسىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى بولىپ جۇمىس ىستەپ كەلەدى.
«كوكتەم تىنىسى» (1975)، «قارلىعاش» (1980)، « ⅩⅩ عاسىردىڭ جيىرما ءساتى» (1984)، «جەز تاسقىن» (1988)، «قىزىلاراي» (1990)، «عاسىر كارديوگرامماسى» (1992)، «ادام اتا - هاۋا انا» (2000)، «ءومىر دەگەن - كۇندى اينالۋ» (2005)، «توبەمنەن جاۋهار جاۋىپ تۇر» (2005) ، «قىپشاق قيسساسى» (2008) اتتى كىتاپتاردىڭ اۆتورى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى.
ⅩⅩعاسىردىڭ جيىرما ءساتى
اۆتوردان
بۇل جىردىڭ العاشقى نۇسقاسى 1978- جىلدىڭ قوڭىر كۇزىندە قارقارالىدا، جيرەنساقال تاۋىنىڭ ەتەگىندە قاعازعا تۇسكەن. قولىما قالام العالى جانىما مازا بەرمەگەن جىر ەدى. ولەڭنىڭ وتىمەن لاپىلداپ، ورتەنىپ كەتكەلى جۇرگەن كەزىمىز، ەت قىزۋىمەن العاش رەت احاڭا (اقسەلەۋ سەيدىمبەك ول كەزدە رەسپۋبليكالىق باستى گازەت «سوسياليستىك قازاقستان» - نىڭ ادەبيەت جانە ونەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى) كورسەتىپ ەدىم: «سەرىك- اۋ، ءبىز پوەما تۇگىلى، ولەڭنىڭ ءوزىن قاتال تەزدەن وتكىزىپ، ارەڭ جاريالايمىز عوي.. . تاستاپ كەت»، - دەگەن.
تاستاپ كەتتىم.. .
سودان بۇل تۋىندى 1983- جىلى «س ق» - نىڭ ءتورتىنشى بەتىن تۇگەل الىپ، «قۇرلىقتار» دەگەن تاقىراپپەن جالعاننىڭ جارىعىنا شىقتى. اتالمىش قولجازبا سول بەس جىلدىڭ ىشىندە قانداي وتكەلەكتەن ءوتتى، وعان اۋزى دۋالى قاي كوكەمىز قانداي لەبىز ايتتى نەمەسە نەندەي قاتال ۇكىم شىعاردى- مۇنى ءبىر احاڭ بىلمەسە، باسقا ەشكىم بىلمەيدى...
باسى داۋدا قالعان قولجازبا قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ پوەزيا سەكسياسىندا قىزۋ پىكىر تۋعىزىپ، سول كەزدەگى سەنزۋرا مەن رەداكتورلاردىڭ سۇزگىسىنەن ارەڭ ءوتىپ، 1984-جىلى «جالىن» باسپاسىنان ازەر دەگەندە جارىق كورىپ ەدى. ادەبي ورتا، جىر سۇيەر قاۋىم قۋانا قابىلداپ، عافۋ قايىربەك باستاعان، كەڭشىلىك مىرزابەك، جۇماتاي جاقىپباي، كۇلاش احمەت، ۇلىقبەك ەسداۋلەت حوشتاعان جىلى لەبىزدەر ايتىلدى.
سودان بەرى اتتاي 31 جىل ءوتىپتى. قوعامدىق-ەكونوميكالىق- ساياسي فورماسيالار اۋىستى. بودان جۇرت ازات ەلگە اينالدى. اللانىڭ القالاپ، ءارۋاقتىڭ جەبەۋىمەن مەنىڭ ماڭدايىما ⅩⅩ- عاسىرعا ХХІ عاسىردىڭ كوزىمەن قاراۋدىڭ قاراكەتى جازىلعان ەكەن- تاڭىرىگە ءتاۋبا دەپ ءجۇرمىن. سول جىردىڭ وزىمشە كەمەلىنە كەلدى- اۋ دەگەن سونى ءهام سوڭعى نۇسقاسىن الدارىڭىزعا تارتىپ وتىرمىن.
قازاق جىرىنىڭ قىزعىش قۇسى اقسەلەۋ سەيدىمبەككە ارنادىم بۇل ەڭبەگىمدى. وتىز جىل بويى وسى جىردىڭ ازابىن مەن قالاي تارتسام، اقسەلەۋ اعام دا مەنەن كەم تارتقان جوق- اۋ دەپ ويلايمىن.
مەن -هاس ساقتىڭ قارا ولەڭ.. .
(پرولوگ)
مەن -
هاس ساقتىڭ قارا ولەڭى،
قاندى سۇرگىندە جۇرسەم دە،
قالعان كەزىم جوق جاق اشپاي،
ارعىماق - پەگاسقا مىنسەم دە،
ارتتاعى جۇرتتان اداسپاي!
جالعاندا، جالعان، جالعانعا،
سۇيىنە كىل جانىم، كۇيىنە ءبىر؛
ات ۇستىندە اۋەلەتىپ انگە سالعاندا،
ءتىلى بايلانىپ، جاياۋ ساندالعان دۇنيە -
بۇل!
ابدىراپ ءبىر كەز قالدىم با،
اۋزىما ۇستاپ اللادان تۇسكەن وي لەگىن؟
الديار بىتكەننىڭ الدىندا
ايداهارداي ايبارلانىپ سويلەدىم!
جاهاننىڭ ەتەگىن جۇلقىنا تۇرىپ،
كوكجيەكتە كوشەم كەپ.
قارا اسپاننىڭ قارا بۇلتىنا كىرىپ،
ساۋلادىم قارا نوسەر بوپ!
ارقادان اسپانعا جۇگىرىپ،
قاناتتى بۇلتقا سۇيگىزدىم.
حافيزدىڭ جۇپارىن سىمىرىپ،
پۋشكيندى تارىداي قاۋىزىما سىيعىزدىم!
كاۋىرگە كورسەتىپ مىسىمدى،
اق بۇلتتان ءتۇسىپ، مالداس قۇرعاندا قاس- قاعىم؛
ول اراعىن ۇسىندى.
ءىشىپ، -
قۇسىپ تاستادىم!
قارا بۇلتتى جارىپ، قارا شاڭىراعىما كەپ ءتۇستىم،
جاسىنمەن جانىپ دالانى.
كوك ءتاڭىردى بەتكە اپ، كوككە ۇشتىم!
.. .ارتىمدا، ءبىراق، الاشىم قالىپ بارادى.. .
1. ميداعى سىناق
اق پاتشا تاقتان قۇلادى،
الاشقا كەلىپ ازاتتىق -
ماعجاندارىمدى سىنادى -
«حالىق جاۋى» دەپ - مازاق قىپ!
تاپتارعا، توپقا بولشەكتەپ،
انانى ءسۇي دەپ، - مىنانى -
كاپيتاليزمدى كورسەتپەي،
سوسياليزمىن- سىنادى.
مۇنىمەن سىناق بىتكەن جوق،
سىنادى قويماي تۇگىمدى:
ەلتايلار شىعىپ يتتەي بوپ،
ەلىنە قارسى جۇگىردى!
اعاڭمىن دەسە، - دوسىڭ دا، -
قازاقتىڭ بار ما كۇمانى.
ەرماكتى سىناپ وسىندا
كولبينىن قوسا سىنادى.
زۇلمات دۇنيە تۇنەرىپ،
ءبىز جاققا قاراپ تۇرادى.
كۇشىگىن كوككە جىبەرىپ،
جەردىڭ سەرىگىن سىنادى.
زامانا تىعىرىققا تىرەلىپ،
ساحارا ىشتەن تىنادى.
ميىنا ءازازىل جىبەرىپ،
مۇقاعاليدىڭ باسىن سىنادى.
ساقىلداپ جەر-كوك سايتانداي،
سولقىلداپ سوعىپ سوم جۇرەك،- -
قازاقتىڭ ميى شايقالماي،
عالامات ويعا شومدى كەپ:
«سىنادىڭ. ال نە بولدى؟!» - دەپ.
2. التىننىڭ ارباۋ جىرى
التىن ايتتى: «ساتىپ الام.. .»
بولات ايتتى: «تارتىپ الام!» .
(ا. پۋشكين)
- ۇستىنەن اتتاپ ۇياتتىڭ، اقىل، ارلاردىڭ،
ادامنىڭ ءوزىن ازعىرىپ ساتىپ العانمىن!
ادام - كىم؟
مەن - كىم؟!
بىلسەڭ - ايت، نەدە كۇش، پەندە؟
قايتادان ساتىپ جىبەرەم -
ەرەگىسكەندە!
ءجۇر ەكەنسىڭ- اۋ، كارىمە جولىقپاي، مۇلدەم.
پۋشكاڭىز تۇگىل -
پۋشكيننەن قورىقپايمىن مەن!
تىستەنبە بوسقا ەرىندى قىرشىپ:
ەلىڭدى بىت- شىت ەتكەن - مەن!
جەرىڭدى - بىت- شىت.. .
قورىقپايمىن مەن جىلاننىڭ وردالارىنان،
سۋتەگى،
اتوم،
نەيترون بومبالارىنان!
مەنى ەسكە ال، پەندەم، شىقسا ولار ويناقشىپ الدان:
ءبارىن دە سونىڭ ءوزىممىن -
ويلاپ شىعارعان!
پاتشالار - مەنىڭ بوبەگىم.
جەلكەلەرىڭە
ءمىنىپ السا دا تيمە سول ەركەلەرىمە!
جەندەتكە تيسەڭ -
تيەدى ىزعارلى لەبىم:
ويناستان تۋعان ۇلىم ول، قىزدارىم مەنىڭ!
سولداتتار - مەنىڭ قۇلدارىم ەر ۇستىندەگى.
سوعىس ءتاڭىرى ءوزىممىن جەر ۇستىندەگى!
ولەدى ولار - مەن ءۇشىن! -
نازالى نەمەم،
سەن ءۇشىن - اقىن، جەتەدى -
ازالى ولەڭ.. .
سولدات تاندەرى ءجۇزىمدى بۇركەمەلەيدى.
ولگەن قۇلدارعا ءومىرى قۇن تولەنبەيدى!!!
سۇلۋلار - مەنىڭ قاتىنىم!
وسەك پە، قالاي؟
جۇزىك بوپ بارسام جۇرگىزەم توسەككە قاراي.. .
باهادۇردەن دە قايمىقپاس بايقا ءتۇرىمدى ،
جەرگە دە باتىل ايتامىن -
ايتاتىنىمدى:
«قارا جەر! -
دەيمىن -
و، مەنىڭ قايران سارايىم!
داۋرەنىم باردا باسىمدا - سايران سالايىن!»
سۇلۋىڭ دجوكوندا ما؟!
قايتىپ كورەيىن؟!
ونىڭ دا قۇنىن شوتقا ساپ ايتىپ بەرەيىن!
مەن -
التىنمىن!!!
3. اقتوقتى - 37
فاتيما عابيتوۆانىڭ ارۋاعىنا باعىشتادىم.
م. و. اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق قازاق دراما تەاترى
ساحنادا - ع. مۇسىرەپوۆتىڭ «اقان سەرى - اقتوقتى» تراگەدياسى.
اقتوقتى اقانعا جالىنىپ تۇر:
- ءارى اقىندىق، ءارى باقىت
سىيماس بولسا ءبىر جەرگە -
زامانىڭنىڭ سالتى سول دا
كونەيىن دە بارىنە.. .
بۇل اقتوقتىنىڭ ءوزىن- ءوزى ولىمگە قيار ساتتەگى اقتىق مونولوگى. سپەكتاكل تۇڭعىش رەت 1942- جىلى 10-ناۋرىزدا قويىلدى. بۇل كەزدە ستاليندىك رەپرەسسيانىڭ قۇربانى بولعان ارىستارىمىزدىڭ جەسىرلەرى الجيردە (حالىق جاۋلارى ايەلدەرىنىڭ اقمولا لاگەرى) جۇرگەن ەدى.. .
ولار پرەمەرانى كورە العان جوق. كەيىن فاتيما شەشەمىز اقتوقتىنىڭ وسى مونولوگتارىن ەستىگەندە قانداي كۇيدە بولدى ەكەن دەگەن وي مازالايدى مەنى.. .
ەسە الدى دا ەسسىزدىك پەن ەسىرىك،
كوز جاسى اقتى - كوكتىڭ ءتۇبى تەسىلىپ.
اقتوقتىلار الجير دەيتىن تۇنەكتە
شىرىلدادى بۇرىمدارى كەسىلىپ!
كەرۋەن باستاپ كەردەندەگەن كەسىرمەن -
جەندەت بىتكەن كەلەدى ويناپ جەسىرمەن:
الجير دەيتىن الاپاتتىڭ ىشىندە -
اقتوقتىلار - بۇرىمدارى كەسىلگەن!
كوز الدىمدا تىكىرەيگەن تۇلىمى،
قۇلاعىمدا شىر- شىر ەتكەن تۇر ءۇنى.
...1956.
كەلە جاتىر كىمدى ىزدەپ -
اقتوقتىلار - ءتۇسىپ قالعان بۇرىمى؟!!
اقاندار جوق.
الاش تا-جوق!
تۋىس تا...
كىمدەر ونى قارسى الادى گۇل ۇستاپ؟
الدا - تۇمان.
ارتتا-جەندەت قالدى عوي،
ارۋلاردىڭ بۇرىمدارىن ۋىستاپ!
توزاڭ باسقان توم- توم ءىستى اقتارىپ،
مەن دە قالدىم شەجىرە بوپ قاتتالىپ.
.. .بۇرىمدارىن تاستاپ سۇمنىڭ قولىنا
اقتوقتىلار بارا جاتىر -
اتتانىپ!
حوش، ارۋلار!
مەن دە كەتەم جاقىندا،
ماڭگى عۇمىر جازىلماعان اقىنعا:
ادامزاتقا ايتىپ كەتتىم،
كەسىلگەن -
ارۋلاردىڭ بۇرىمدارى حاقىندا.. .
اقتوقتىلار!
قوس قولىمدى ال -
قوش بولىڭدار!!!
4. يامان تايپاسىنىڭ سوڭعى تۇياعى
- ...الماس قىلىشتان اۋماي قالىپسىڭ توت باسقان.. .
نايزاعاي سىندى كوزدەرىڭ قايدا وت شاشقان،
سوزدەرىڭ قايدا دۋالى،
ياماننىڭ سوڭعى تۇياعى!
- ...جانسىز!
تۇرىمە قارامايسىڭ با؟
جۇرەگىمدە - ۇرپاق نالاسى.
ولەردە... تاعى! تابالايسىڭ با،
وركەنيەتتىڭ بالاسى؟!
- عافۋ ەت...
ۇرپاق سارالايدى كەپ،
سۇم نيەتتەردى جەلىككەن.
ادامزات مەنى تابالايدى دەپ،
قارالايدى دەپ،
ويلايسىڭ وسى نەلىكتەن؟
- جۇرەگىمە وشپەس قارا تاڭبا سالىپ...
قانىمدى توككەن سايتانعا:
ادامزات مەنى الاقانعا سالىپ -
ايمالادى!» -
دەپ ايتام با؟!
- جەم بوپ بارامىز ءۇشقارى ۇعىمعا،
مەن - ءسىزدى، مەنى - ءسىز ۇقپاي،
قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عۇمىردا
وتتىڭىز تۇككە قىزىقپاي؟
- جەردى قان-جىنعا كىم ارالاستىردى!
تۇرعان ەرىنىڭدى جالاق قىپ -
سارى التىنىڭدى - سارى الباستىڭدى
كەتەرمىن ماڭگى تالاق قىپ!
كوزىڭدى اش!
قارا - مولالارىڭا!
قارا بۇلت تورلادى الاپتى!
نەيترون دەيتىن زوبالاڭىڭا
ايىرباستامايمىن ساداقتى!
اسپاندى سەنشە قۇشا المادىم مەن...
جالايدى بەرىش ءدىلىمدى:
سۇيەمىن ۇلى! ۇشان دالام مەن
كوگىلدىر كەڭىستىگىمدى!
سول كەڭىستىكتە قالا بەرمەكپىن،
ءبىر رۋح جەبەپ دەنەنى.
دالادا - تۋدىم.
دالادا - ەر جەتتىم.
دالادا ولگىم كەلەدى!
ولە- ولگەنىمشە باس يەتىن مەكەن
كوزىمنەن ءۇشىپ بارا ما؟!
دالادا تۋعانىم - قاسىرەتىم ەكەن:
ولەتىن شىعارمىن - قالادا؟!
- اشۋلىسىڭ عوي؟!
- قاباعان يتشە شابىنسام كەشىر، سەن بالا:
تاريحي - تاعدىر تالاعان يتشە!
تايپادان قالعان مەن - عانا!
عاسىرىم بىتكەندە قاسىما كەلگەنسىڭ،
كۇن نۇرى، گۇل دە ماعان - جات.
مەنىڭ كۇنىمدى باسىڭا بەرمەسىن.. .
باسىڭا بەرمەسىن، ادامزات!
- تۇسىنەم: ۇرپاق سىر تارتار ارىپ،
قىرعىننان وسى، دوسىم- اي،
ءبىر ادام ەمەس- اۋ، ءبىر تايپا حالىق!
كەتە مە قۇرىپ- وسىلاي؟!
- ءسوزىڭنىڭ تۇرمىن توركىنىن تانىپ.
ۇمىتىپ ۇجدان، قۇدايدى،
(ادامزات - قىزىق!): ءولتىرىپ الىپ -
«ولتىرگەن - كىم؟!» -
دەپ سۇرايدى!
5. ىشتەن شىققان شۇبار جىلان
(ايىپتاۋ اكتىسى)
ىشتەن شىققان شۇبار جىلان،
دەرتىڭ اۋىر، ايت ەمىن؟
مەن جارالعان ەل- انادان
سەن دە تۋدىڭ، قايتەيىن.
زاقهار ويعا باتقان ەدىڭ،
ەكى كوزىڭ شاتىناپ.
شەشەڭدى دە شاققان ەدىڭ،
ەمشەگىندە جاتىپ اپ.
مەن دە وڭباسپىن، قارا دا تۇر،
جانىندا جاتقان جاۋى مىنا؛
بويىم سۋىپ بارا جاتىر -
جىلان كىرىپ باۋىرىما!
بوساعامنان شىقپايسىڭ سەن،
بارادى ىرگەم سوگىلىپ،
باۋىرىمدا ۇيىقتايسىڭ سەن -
تىلىڭنەن ۋ توگىلىپ.
كەتسەم دەپ ەم ءبىر ءان سالىپ،
بولەك ەلدىڭ دۋىنان.
شتەن شىققان جىلان شاعىپ،
ءولىپ بارام ۋىنان!
كونبىس بولدىم - كونگەنىمنەن.
كوردە بىرگە دامىلداپ، -
ولگەندە دە وڭمەنىمنەن
ءوزىڭ كەل دە شاعىپ جات!
كەل، شاعىپ جات!
ال، ۇيقىمدى،
قاندىرايىن كوزدەرىمدى ءبىر ءىلىپ.
كەپ سالماساڭ ايىر ءتىلدى
كەتەم قايتا - ءتىرىلىپ!
6. «قىزىلاراي» كولحوزى. 40 ايەل.. . 4 ەركەك.
1944-تىڭ كۇزى ەدى.
مۋزا ەلى بولاتۇعىن -
مۇز ەلى...
سوعىس كەلىپ اينالدىرعان توز- توزعا،
«قىزىلاراي» دەيتىن ءبىزدىڭ كولحوزدا
توي بوپ جاتتى. ( الدە مەنىڭ ءتۇسىم بە؟)
40 ايەل...
4 ەركەك بار ىشىندە.
توي بوپ جاتتى.
جالعان سوزدەي بەينە ءبىر
تاڭ قالماشى. وتىرىك ءسوز - ماعان جات.
ادام دەگەن جىلاپ ءجۇرىپ، كەيدە ءبىر -
كۇلە بىلگەن...نەتكەن عاجاپ - ادامزات!
توي بوپ جاتتى.
( الدە مەنىڭ ءتۇسىم بە؟) -
40 ايەل.. .
4 ەركەك بار - ىشىندە...
- بۇل نەمەنە؟ - دەمە - بۇل نە؟ ودا ما؟!
توي بوپ جاتتى.
شاراپسىز توي بولا ما؟
تىعىرىققا تىرەلىپ،
وسىندايدا تاندەگى مۇز ءبىر ەرىپ،
ول كەزدە جۇرت جۇتاتۇعىن بوشكەدەن
وجاۋلارىن مالىپ-مالىپ جىبەرىپ!
ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەن سىندى تۇسىندە
باقىت ءۇشىن ءىشتى،
قايعى ءۇشىن دە!
40 ايەل...
4 ەركەك بار - ىشىندە.
بۇل نەمەنە؟ - دەمە- بۇل نە؟ ودا ما؟
توي بوپ جاتتى.
ءان- كۇيسىز توي بولا ما؟
سۇڭقار جايلى ءان ايتىلدى - سەنگىسىز، -
ادام جايلى اقيقاتقا بەرگىسىز!
جىل قۇستارى قايتىپ جاتتى قاڭقىلداپ،
ورالا ما،
ورالماي ما -
بەلگىسىز...
مۋزا ەلى بولاتۇعىن - مۇز ەلى.
1944 تىڭ كۇزى ەدى.
- بۇل نەمەنە؟ - دەمە - بۇل نە؟ ودا ما؟
توي بوپ جاتتى.
ءازىلسىز توي بولا ما؟
نە بوپ كەتتى سول كۇلكىنىڭ اقىرى:
ادىرە قاپ كەنەت جۇرتتىڭ شات ءۇنى،
شىداي الماي 36 ازىلگە
شىرت- شىرت سىندى 4 ەركەكتىڭ قاتىنى.
ءالى ەسىمدە ءزىل- زالاسى كوزدەگى
تورتەۋىنىڭ- سونداعى ايتقان سوزدەرى:
«قالاي- قالاي كۇلەسىڭدەر، ءاي، قارلار؟!
كەسىر شالعان!
جەسىر قالعان سايقالدار!!!» -
و، سۇمدىق- اي!
مىناۋ نەتكەن كەسىرلى ءۇن؟
سوندا ءبىرى 36 جەسىردىڭ
ايقاي سالدى:
«تارت ءتىلىڭدى!
ارداعىم -
ورالادى اسپانىمدا باردا كۇن!
سوعىس كىمنىڭ شايقالتپاعان شاڭىراعىن؟!
سوعىس كىمنىڭ جۇتاتپاعان ارمانىن؟!
ورالادى ارداعىم.. .
تارت تىلىڭدى!
قارا ايداي كوركىمە!
كىم كونبەيدى ارۋ جاننىڭ ەركىنە؟
سىرلى اياقتىڭ سىرى كەتسە -
سىنى ما؟!
تيە بەرمە.. .
تيە بەرسەڭ جىنىما.. .
ال، وسىدان ورالماسا كۇيەۋىم،
مىنا وتىرعان 4 ەركەكتىڭ بىرەۋىن، -
(ازار بولسا - اتانارمىن ءبىر بۇزىق!)
الداپ - ارباپ الام ۇيگە كىرگىزىپ!»
سول- اق ەكەن:
تاپتاپ اردى،
ۇياتتى -
4 ايەلدىڭ 8 قولى تاپ بەردى
سول مۇڭلىققا -
8 جىلان سياقتى!
قارا تۇنەك قاتىپ قالماس - اشىلار.
قارا جۇرەك قاي قىلمىسىن جاسىرار؟
قايدا كەتكەن ۇلى ۇيات!
اسىل ار؟!
سول 8 قول كوز الدىمدا تۇر ءالى -
جۇلىپ العان 8 ۋىس شاشى بار!!!
كۇتۋمەنەن جالعاپ جۇرگەن عۇمىرىن،
قۇر قان- ءسولسىز قۋراپ بىتكەن ءتىرى گۇل -
شىدامادى مۇنى كورگەن جەسىرلەر
جۇرەگى - ءبىر،
تىلەگى - ءبىر،
مۇڭى - ءبىر!
4 ەركەك شە؟!
4 ەركەگىڭ - ءبىر كىسى،
بولەك- بولەك بولعانىمەن ءتۇر- تۇسى.
اسىرەسە، جىنعا تيگەن سونداعى
وسىلاردىڭ جىرقىلداعان... كۇلكىسى!
اتىپ تۇردى كۇللى جەسىر - ءتىرى گۇل،
سوعىس دەگەن كەساپاتتىڭ ءزىلى بۇل!
4 شولجىڭعا بەرسىن بە ەندى نامىسىن،
جۇرەگى ءبىر،
تىلەگى - ءبىر!
مۇڭى - ءبىر!
36 جەسىر - قولى قۋاتتى،
ءبارى - نامىس قۇربانى ەدى ۇياتتى.
جاتتى جەردە سەرەڭ ەتىپ 8 قول -
8 باستى 8 جىلان سياقتى!
- بۇل نەمەنە؟ - دەمە- بۇل نە؟!ودا ما!
ودا بولسا و دا جامان بولا ما؟!
و، ادامزات!
جازىپ ءبىر كۇن كەسىرگە
ءتىل تيگىزبە جەتىم مەنەن جەسىرگە!
ماقتاناتىن ءسات بولادى - ماقتانساق،
اقتالاتىن ءسات بولادى - اقتالساق.
قايدا الگى ەر پارىزىن اقتار شاق؟
ءتورت ەركەگىڭ اراشالاپ الا الماي،
ءتورت بالاداي شىرىلداپ ءجۇر: «اتتان!!!» ساپ...
كيگەندەرى - قىزعانىشتىڭ شەكپەنى،
الاۋلاپ تۇر جەسىرلەردىڭ كەكتى ءوڭى!
كەنەت...
كەنەت 36 ايەلدىڭ
4 ەركەككە كوزى تۇسە كەتكەنى!
«ەي، ايەلدەر!
ارۋاقتاي ءبۇرىسىپ،
قارا - مىنا سورلىلاردىڭ تۇرىسىن!
ەرمەن بىرگە توزاق ورتتە جانباعان،
ءتورت سايقالعا يە بولا الماعان...
بارا الماعان - شاقىرعاندا ۇلى سىن!
وڭكەي ەزدەر!
ەركەكتىگىڭ قۇرىسىن!
نە قالايسىڭ بىزدەن؟!
ءلاززات؟!
قۇرمەت پە؟!
كىم - سەندەردى وتىرعىزعان سۇندەتكە؟!
ەي، ايەلدەر!
ءوش الاتىن كەز كەلدى!
سوي ەزدەردى!
ار- ۇياتتان بەزگەندى!
سابا - مىناۋ وشاعىنا قامالىپ،
وتانى ءۇشىن ولە الماعان ەزدەردى!!!»
...سوناۋ سوعىس ەسىندە ءالى الەمنىڭ.
ەسىندە ءالى ايەلدىڭ.
ۇمىتىلار ما سول ءبىر زاۋال، سور قالىڭ؟
ايەل -
الەم.
ءۇنى ولاردىڭ - ورتاق ءۇن.
سودان بەرى جەتىمدىكتەن قورقام مەن،
سودان بەرى جەسىرلىكتەن قورقامىن!
سوعىس كەلىپ اينالدىرعان توز- توزعا،
«قىزىلاراي» دەيتىن ءبىزدىڭ كولحوزدا
اڭگىمە- كوپ!
اڭىز دا كوپ -
سەنگىسىز!
جاۋىپ ەدى جەردى سىز.
جىل قۇستارى قايتىپ جاتتى قاڭقىلداپ،
ورالا ما،
ورالماي ما،
بەلگىسىز! -
مۋزا ەلى بولاتۇعىن- مۇز ەلى.
قارا سۋىق قالتىراتتى تىزەنى.
1944 تىڭ كۇزى ەدى...
7. «ەلەڭ قىلماي قاق توبەدەن...»
ەلەڭ قىلماي قاق توبەدەن قايقاڭداعان ەسەردى،
قايتارماعان سۇمعا كەتكەن،
قۋعا كەتكەن ەسەمدى؛
تۇلدانباعان قاباق ءتۇيىپ بىرەۋگە،
قۇلدانباعان ەش ەلدى، -
الاشىم-
اي ماڭدايلى ۇلت،
ءوزىڭدى- ءوزىڭ حانداي كۇت!
ءبىر اللانىڭ ءجۇزىن ءوزىڭ كورمەسەڭ،
سەنەن بۇرىن كورەر ەكەن قانداي جۇرت؟!
كوڭىل- كۇپتى.
جوق كۇتەتىن تۇك تە ەندى.
ۇلىس- يەسىز.
رۋح- بەلدەن بۇكتەلدى.
قايدان كەلىپ ويران سالدى ءىبىلىس؟!
...الاش-
اللا تاعالانى كۇتكەن- دى...
8. ءتۇن جىرى
(پالەستينا: اراب اڭىزى)
ءتۇن ەدى.
كەتكەن كۇن سۇڭگىپ...
ءتۇن ەدى - مارعاۋ، ەرىنشەك.
سەزىندى كەنەت ءبىر سۇمدىق
ۇيقىلى- وياۋ كەلىنشەك!
ءتۇسى مە:
ونىڭ.. . جوق ءۇنى،
قولى جوق قارا شاشىندا -
جارىنىڭ جىلى ورىنى
سۋىنىپ قاپتى قاسىندا.
سيپالاپ كوردى قارمانىپ،
جۇرەگىن شىمشىپ سان كۇدىك:
ءتۇن ورتاسىندا ساندالىپ،
قاي جاققا كەتكەن قاڭعىرىپ؟
تۇردى اتىپ!
ەس جوق ايەلدە!
كوز الدى - تۇنەك... كورىنبەي..
سەزىمتال بار ما الەمدە
ايەلدىڭ جۇرەكتەرىندەي؟!
جارقىلداپ وتى جاناردىڭ
جۇگىردى، ءتانى - ءدىرىل- دى.
جەردەگى جاتقان ادامنىڭ
باس سۇيەگىنە ءسۇرىندى!
ءتۇن - قارا، ءتۇسى - كومىر- دى،
جاسىرعان كۇنا، ايىبىن.
بۇعان ءبىر پالە كورىندى،
وياتۋ كەرەك قايىنىن!
تاڭ قالىپ ايەل،ساندالىپ،
مىڭ كۇدىك ميدا كوشەدى.
جۇگىردى سورلى قارمانىپ -
ونىڭ دا بوس تۇر توسەگى!
زاۋالدىڭ ويران شاعى - بۇل،
جۇگىردى، ءتانى - ءدىرىل- دى.
جەردەگى جاتقان تاعى ءبىر
باس سۇيەگىنە ءسۇرىندى!
قۇدايدان كۇتتى قايىرىم،
ارۋاقتارىن اۋىزعا اپ:
كۇيەۋى مەنەن قايىنىن
كەتىپتى بىرەۋ باۋىزداپ!
ءتۇن جۇتىپ شىدام- تاعاتىن
ءجۇردى ەستەن تانىپ سول كەزبە.
قارا ءتۇن ءالى قاناتىن
جيماعان ەدى ول كەزدە.
قارمانىپ ءجۇرىپ بوس تامدى
كوڭىلدەن كوشىپ ۇيقى ابات،
باسى جوق جەتىم قوس ءتاندى
اقىرى تاپتى- اۋ سيپالاپ...
ول - ەسسىز!
بەيباق ول بۇگىن،
تۇتقىنى ازاپ - تۇرمەنىڭ.
ەسىنەن تانعان سورلىنىڭ
قاراڭىز نە ىستەپ جۇرگەنىن:
ايەلدە دەگبىر قالمادى،
قايعىسىن شەرلى قوستى انگە.
قوس باستى اكەپ جالعادى،
جەردەگى جەتىم قوس تانگە.
جۇرەگى تۋلاپ اه ۇرىپ،
ۇمىتتى جانى مالدانا،
جالعىزدان- جالعىز وتىرىپ،
جالىندى زارلاپ اللاعا.
زىميان، ءتىلسىز قارا ءتۇن،
اكەلمەك وعان تاعى نە؟..
قارا ءتۇن تىلسىم قاناتىن،
جيماعان ەدى ءالى دە.
اللاعا ايتقان ارىز عىپ؛
ازانىڭ بار ما تولەمى؟
ايتاتىن اتام اڭىز عىپ،
مىنەكي، سونىڭ ولەڭى:
«ءومىر بەر، ءتاڭىرى، ەركىڭمەن
تىرشىلىك قوزعاپ قانىنا -
كۇناهار جاندار ولتىرگەن،
كۇناسىز بوزداقتارىما!» -
باسقا ىلاج سوندا قالماعان -
جالىندى!
ءۇنى زارلى ەدى.
ايەلدىڭ ءتىلىن الماعان،
الەمدە پەندە بار ما ەدى؟!
مەيلى، اڭىز بولسىن، بىلەمىن -
ءبارىن دە جاۋلاپ الدى ادام،
قۇداي دا ونىڭ تىلەگىن،
قۇر جاۋىپ قويا سالماعان!
بولماپتى اۋرە بوس بوزداپ:
بەلگىسىز - نەندەي سەبەپتەن -
ۇيىقتاعان جانداي قوس بوزداق
ويانىپ كەتتى كەنەتتەن!
تاۋىسىپ شىدام- تاعاتىن،
بولمەگە اپپاق نۇر جاعىپ،- -
قارا ءتۇن جيىپ قاناتىن
تاڭ كىرىپ كەلەدى ۇرلانىپ:
شىڭعىردى ايەل! جان ءۇنى
ەستىلدى ءتىپتى ارىدەن:
جارىنىڭ باسىن تانىدى
قاينىنىڭ قىرشىن تانىنەن!
و، زاۋال!
ۇقپاس ءمانىن دە:
كوزىنەن اققان جاسى قۇر -
جارىنىڭ جارقىن تانىندە
قايىن بالانىڭ باسى تۇر!
وسى دا، ويباي - ءتىرى مە؟
زاۋال ءتۇن!
سايتان!
سايقال- اي!
ءبىرىنىڭ باسىن بىرىنە
كيگىزىپ قويعان بايقاماي!
ورنى اۋىسىپ جەر- كوكتىڭ،
تالادى كۇدىك ارىن كەپ:
وسىناۋ ەكى ەركەكتىڭ
قايسىسىن قۇشپاق «جارىم!» دەپ؟
...جەر- انام!
كەلەم ەڭبەكتەپ،
قوينىڭدى اششى، شوشىماي.
سەنى دە تالاي جەندەت كەپ
كەسكىلەپ كەتتى -
وسىلاي!
بولىنگەن ادام قۇلدىققا،
بولەنگەن ۇلدە- بۇلدەگە،
بولىنگەن ۇيگە،
قۇرلىققا،
بولىنگەن تۇرگە،
تۇرمەگە!
تاعىلىق نەتكەن كوپ ەدى!
باس تا كوپ،
باستان قىلىش كوپ.
«باتىس!» - دەپ بىرەۋ بولەدى،
بولەدى بىرەۋ: «شىعىس!» دەپ.
سىيمايدى جۇرتتىڭ باستارى
ءوش ولار، نەگە كەكتى ولار؟!
بىت- شىت قىپ بولىپ تاستادى
گەتتولار مەنەن سەكتالار...
ۇمبەتىڭ ەدىم مەن سەنىڭ،
سۇتىڭە ەرنىم شولدەيدى.
«جەر- انام جالعىز!» - دەۋشى ەدىم،
ەل ماعان ءبىراق كونبەيدى.
سەكتالار شۋلاپ قىرعىنمەن،
گەتتولار جاتىر اتىسىپ.
سول ايەل قۇساپ تۇرمىن مەن،
ەسىمنەن تانىپ،
شاتىسىپ...
9. تالتۇستەگى ءتۇس
70- جىلدار حرونيكاسى)
دۇنيە قيالي وي كەشىپ،
باباعا - ۇرپاعى، اكەگە وشىكتى - ۇل.
اۋديتوريادا ابايمەن سويلەسىپ،
اقىماق ءبوسىپ تۇر!
اڭ- تاڭ عاپ قارايدى ۇل،
كەۋدەسىن كەرەمەت كەك كەرىپ.
ابايدى سۇيەدى قالاي بۇل، -
شاكارىمدى جەك كورىپ؟!
بۇل قازاق اقىلدان اداستى،
شىقپايتىن ويى كوپ تىسىنەن.
قالايشا سۇيەدى ول الاشتى، -
ماعجاندى جەك كورىپ ىشىنەن؟!
پروفەسسور اشۋىن شاقىرىپ،
قايرايدى ءبىز جاققا ءتىسىن ءبىر.
ماياكوۆسكيي - تاقىرىپ.
...مۇقاعالي كوشەدە ءىشىپ ءجۇر!
ون سەگىز جاسىندا - جان- جۇيەم،
سونداعى كورگەن ءبىر ءتۇسىم - بۇل.
بۇل نە گاپ، اۋليەم،
سەن ماعان وسىنى ءتۇسىندىر؟!
...مۇقاعالي كوشەدە ءىشىپ ءجۇر...
10. حانىشا
(ماداق جىرى)
مەنىڭ ارعى بابام احمەت حاندى تۇندە ءوزىنىڭ ورداسىندا ارنايى جالدانعان ورىس جەندەتى ءولتىرىپ كەتىپتى.. .
ورىستىڭ ۇلى اقىنى اننا احماتوۆا
...قايران مەنىڭ ەدىلىم،
مەن سالمالدىم، سەن سالدىڭ،
قايىرلى بولسىڭ سىزدەرگە
مەنەن قالعان مىناۋ ەدىل جۇرت!..
قازتۋعان
تۋعان جەر، ولگەن مولا جىبەرمەيدى،
ايتپەسە، تۇرماس ەدىم وسى ماڭدا.
اباي
قاۋىرسىنىن قالام ەتىپ اق قازدىڭ،
دۇنيەنى الدىڭا الىپ حات جازدىڭ.
قاسىم
تاۋاريح- مۇحيت.
اساۋ تولقىنىمەن،- -
جەرىمدى اعىپ وتكەن جول قىلىپ ەم؛
التايدان-
ادامزاتقا ولجا سالىپ،
وتىرعان ورىنىمدى ءتور قىلىپ ەم؛
و، اننا!
سەن دە مەندەي ءور تۇرىك ەڭ،
بورىدەن اۋىزدانعان بولتىرىك ەڭ.
ورىستا-
پوەزيا پاديشاسى،
تۇركىدە-
اداسقان قىز توركىنىنەن...
تۇقىمى قاراكوكتىڭ،
زاتى- تەكتى-
ارعى اتاڭ الاش حانى احمەت- تى.
بەتپە- بەت كەلسە دۇشپان، ارمانى نە،
جاسىرىن جانسىز باس ساپ-
قاپىدا ءوتتى!
ازاسى زاۋ- زاتىنە جەتەتۇعىن،
ادامزات بىلمەيدى عوي احمەتتى:
كاۋىردىڭ مويىنىندا حاقى كەتىپ،
اياردىڭ مويىنىندا حاقى كەتىپ،
ارماندا قۇشتى- اۋ، ارلان احىرەتتى!
جەبەمەي شىنعىس حاننىڭ ارۋاعى،
اتا جۇرت ارۋاناداي اڭىرادى:
ۇلانى بەكزات تۋعان قۇل بوپ، كۇڭ بوپ،
قۇلادى التىن وردا شاڭىراعى...
كۋا عوي ءتاڭىرى سول ماسقاراعا:
توي عوي- بۇل.. .
سارى سايتان- باس تامادا:
التىنىن احمەتتىڭ، اش- جالاڭاش
تاسىدى ماسكەۋ دەگەن ماس قالاعا.
تاسىپ ءجۇر قاپتارىنا باسىپ ءالى،
جۇگىرىپ زىر- زىر،
تىر- تىر قاسىنادى.
اتاڭنىڭ التىنى سول، اننا حانىم،
اياردى قانشاما ۋاقىت اسىرادى؟!.
سونان سوڭ- قىرعىن...
قازان توڭكەرىسى-
عالامدى كەلگەن قۇرتىپ، ورتەگىسى!
...قالعانى ساعان ءمالىم، اننا حانىم،
بۇگىندە- التى الاشتىڭ ەرتەگىسى...
تۇسەردە كوكتەن يسا...
ساتىرلاعان-
تاس جاۋىپ، كەلەر شاقتا اقىرزامان،- -
سەن تۋدىڭ، اقىن اننا، تۇل بويىڭدا
احمەت حاننىڭ قانى لاپىلداعان!
ءۇنىڭ- - وكسىگەن ۇلت ەدى.
ءدىلىڭ- ادامزات،
ءدىنىڭ- حريستيان،
ءتۇبىڭ- تۇركى ەدى.
«تاستاعىن رەسەيدى، زالىم- باسى،
كەل ماعان،
قۇل- قۇتانعا جالىنباشى!» -
دەگەندە سايتاننىڭ ءبىر سارىنداسى،-
تۋعان جەر، ولگەن مولا جىبەرمەگەن،
ابايدىڭ سەن ءبىر شەرلى قارىنداسى!!!
ءتۇن كەشىپ، ءتۇس قاشاتىن جورىقتا الاڭ
كەزىڭدە- بايگە اتىنداي سولىقتاعان،- -
كوك ءتاڭىرى، كوك ءبورى دەپ وكسىپ وتكەن،
ماعجان كوكەم قالاي جولىقپاعان؟!
جاتقاندا ەل ۇلى سوۆەت جۇرتى- ءبىز- دەپ،
نەمىستەر ءبىز اريدىڭ ۇلتىمىز دەپ،-
تاشكەنگە ات باسىن كەپ تىرەپ ەدىڭ،
كەلدىڭ بە تولە ءبيدى-
تۇركىنى ىزدەپ؟
ءبىز ەك قوي سەنى كۇتكەن شەرلى ەلىڭ دە،
جارالعان جان ەكەنسىڭ سەندەلۋگە:
اقىرى ازيادان شىققاننان سوڭ،
ارۋ كەنت- الماتىڭا كەلمەدىڭ بە؟
تۇركىنىڭ ءتۇپ قازىعى ءبىز ەدىك قوي،
قورقىتتان قالعان جالعىز ءىز ەدىك قوي؛
كۇلتەگىن،
فارابي بوپ،
اباي بولىپ،
كوزدى العاش كوك تاڭىرگە تۇزەدىك قوي!
دالادان شىققان دارا دانالار- اي،
كىرشىكسىز سەزىم قانداي!
سانا قانداي:
ءبىر تۋعان باۋىرىم دەپ ادامزاتتى،
ايمالاپ ءسۇيىپ ەڭ عوي، الالاماي!
ايمالاپ، الالاماي ءسۇيىپ ەدىڭ.
التايدىڭ شىندارىنداي بيىك ەدىڭ،
عالامنىڭ دەرتىنە كەپ شالدىقتىڭ دا،
زاماننىڭ ورتىنە كەپ كۇيىپ ەدىڭ!
جامىلىپ جالاڭ ۇران، الەمىشتى،
رەسەي عاسىر ۋىن ارەڭ ءىشتى.
اياردان اجال قۇشقان احمەتتەي،
تەكسىزدەن ءولى- ولگەنشە زارەڭ ۇشتى!
جارالعان جۇرت ەكەنمىن ساندالۋعا،
جاقىن تۇر جالماۋىز كەپ جاندى الۋعا.
يۆانداي- شىققان تەگىن بىلمەيتۇعىن،- -
ءيىس الماس ءيت ۇرەدى جان- جاعىمدا!
جەبەمەي شىنعىس حاننىڭ ارۋاعى،
اتا- جۇرت قالاي تاعى اڭىرادى؟
شۇباي ما وڭكەي زاتسىز ماڭگۇرت بولىپ،
قۇلاي ما قايران ەلدىڭ شاڭىراعى؟!
زاماننىڭ مىناۋ كوزسىز كوبەلەگى،
بارادى باستاپ وسى نەگە مەنى؟!
ارت جاعى- تۇمان، الدى- كۇمان بولعان،
و، اننا، ارۋاعىڭمەن جەبە مەنى!
ءور تۇرىك دەيتىن قايتەم ءور ەسىمدى؟
قار-زامان قارلىقتىردى- اۋ، وڭەشىمدى،
تەكسىزدەن سەن دە كوردىڭ كورەسىندى،
تەكسىزدەن مەن دە كوردىم كورەسىمدى!
ۇستىنەن اتتاپ ايار زامانداردىڭ،
قۇل- قۇتان، قۇلقى قورقاۋ جامانداردىڭ،- -
حانىشا ەڭ- قىرىق جۇرتتىڭ اقىلى بار،
باعىنا الاشىمنىڭ امان قالدىڭ!
تۋعان جەر، وسكەن ەلدى تالاق ەتپەي،
جۇرەكتەن جانسىز سالعان جارا كەتپەي،- -
بەكزاتتان گۋميلەۆتەي ۇل سۇيگەنسىڭ،- -
ءۇيىرىن قايتا تاپقان قاراكوكتەي!
سول ەدى ۇلىستا ءبىر ۇل كادەلى،
تۋعاننان ءىشى سەزگەن ءبىر پالەنى.. .
ورىسشا جىرلايتۇعىن ولجاسىمداي،
ءتانتى وعان تۇگەل ءبىزدىڭ تۇركى الەمى!
قاشاندا كۇنگە-
عۇنعا-
جارىققا ەردىڭ،
ءتاڭىردىڭ حيكمەتىڭ انىق كوردىڭ.
رەسەيدى تۇنەكتەگى قۇشاقتاپ اپ،
جىرعا وراپ-
ادامزاتقا الىپ كەلدىڭ!
كىم سەنىڭ تۇسىنەدى زارىڭدى وسى،
تاسىردىڭ تاقىمىندا-
حاننىڭ باسى!
ۋايىمسىز- دايىن تۇرسا الدىندا اسى؛
حالىقتى قارا توبىر دەپ ويلايتىن،
حايۋاننىڭ جۇرەگى- تاس، زالىم- باسى -
ايعا انىق كۇناسىنەن ارىلماسى!
قور بولىپ جارىم جاسى قۋعىندا وتكەن،
سور بولىپ سۇرگىندە وتكەن جارىم جاسى،- -
تۋعان ەل، ولگەن مولا جىبەرمەگەن،
ابايدىڭ، اننا- اي، ايداي قارىنداسى!.. .
سەن- داعى مەندەي بەكزات، ءور تۇرىك ەڭ،
بورىدەن اۋىزدانعان بولتىرىك ەڭ؛
ورىستا -
پوەزيا پاديشاسى،
تۇركىدە -
اداسقان قىز توركىنىنەن.. .
11. ارعىماقتار
«ول جىلاعان. دۇنيە جۇزىنىڭ كورەرمەندەرىن كوركىمەن، اسەم جۇرىسىمەن تاڭ- تاماشا قالدىرعان قايران ارعىماق ءوزىنىڭ سوڭعى كۇنىنە وكىنگەن شىعار.. .
ول تۇرعان ورنىندا جەرگە گۇرس ەتىپ قۇلاپ تۇسكەن...»
(ساۋىربەك باقبەرگەن ۇلى)
ساۋىربەك اعا!
عافۋ ەت سۇراعانىما،
ارعىماقتاردىڭ دا ادامشا جىلاعانى ما؟!
ارعىماقتار- اي!
عاسىردىڭ مازاق،
قۇربانى،
مەنىڭ دە قانىم قىر قانى،
قازاقتىڭ قانى،
شىنىمدى ايتام، شىنىمدى، ساندىراقتاماي،
قۇندىز قىل قۇيرىق سۇرجەكەي، ارعىماقتار- اي!
دالامىز - كىتاپ.
بەتتەرىن اشقاندا كىلەڭ،
تەرەڭ ول،
ەرەن عاجايىپ داستاندارىمەن.
ەپوسى،
ەپوپەياسى قىراتتارىنىڭ
تۇياقتارىمەن جازىلعان پىراقتارىمنىڭ.
ات تۇياقتارىنىڭ دالامدا ازان ساپتى ءانى،
اتا- بابامنىڭ سول ەدى قالامساپتارى.
سول جازعان ەرلىك ەپوسىن وتىرارىما،
ۇلىتاۋىمنىڭ ساندىق تاس شوقىلارىنا.
مىنەكەي، ەندى كوز جاسى تامىپ جاتقانى،
XX عاسىردىڭ توپىراعىنا.
جانسەرىك بولىپ چاپايعا، ششورسىڭا دا،
قاتىسقان شاۋىپ ازامات سوعىسىڭا دا،
قۇس ۇشقان قۇلاگەرلەرىم قىزىنىپ قانعا،
ويانعان نويان - ومىرگە قىزىعىپ تاڭدا.
ءبىز ۇمىتقاندا.. .
ۇمىتپايدى ونى ۋاقىتتىڭ بۇلا قىراندارى،
پەتروگراد تروتۋارلارى.
تاريحتا قالگان ىزدەرى - سونارداعى ىزدەي،
رەۆوليۋسيانى ءسۇيىپتى ولار دا -
بىزدەي!
جانسەرىك بولىپ چاپايعا، شورسىڭا دا،
قاتىسقان شاۋىپ ازامات سوعىسىنا دا.
ەسىمدە ءالى،
ەلەسى جاناردا مىنا،
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك قىرعىن تامامدالعاندا،
45 تە قىزىل الاڭدا شۋلاسىپ، ءولىپ،
تاڭ قالدىق ونىڭ تاكاپپار تۇلعاسىن كورىپ!
قامىتتان موينى قان بولىپ كۇيرەپ،
اپەندەم،
تۇركسىب تەمىر جولىن دا سۇيرەپ اكەلگەن!
سول ۋاقىت ءوتتى.. .
جىلقى ەتى - ۇستەلىمىزدە،
ۆاگون- رەستورانداردا ىشكەنىمىزدە،
سامولەت قانا كورەمىز تۇستەرىمىزدە!
ەرتوقىمداردىڭ شاڭ باسقان، ءبىراق، ورنەگىن،
يپپودرومدارعا قامالعان قۇلاگەرلەرىم -
جىلاپ تۇر!
سونى «ۆولگادان» ءتۇستىم دە - كوردىم:
ات جارىسىنا ورىن جوق ۇستىندە جەردىڭ!
اسپانعا قارا، نە دەگەن كۇشىكتەر ەدى،
بالليستيكالىق راكەتا ۇشىپ كەلەدى!!!
قاراشى قاتتى ىشقىنعان داۋىستارىنا:
بايگىلەر ەندى اسپانعا اۋىسقانى ما؟!
ساۋىربەك اعا!
عافۋ ەت سۇراعانىما،
ارعىماقتاردىڭ دا ادامشا جىلاعانى ما؟!
ارعىماقتار- اي!
شىنىمدى ايتام، شىنىمدى، ساندىراقتاماي،
كۇي - ولار جىراۋ دومبىرا شەكتەرىندەگى.
ولار تەك - سويلەم تاريحتىڭ بەتتەرىندەگى!
قالعانى سودان - ەسكىرمەس، توزباستىڭ ءبىرى،
ارقامدى شىمىرلاتاتىن ولجاستىڭ جىرى...
12. ءلايلا
شايتانكولدە ءبىر قىز بار ءلايلا دەگەن،
سوعان مەنى عاشىق قىپ بايلادى ولەڭ.
ەشبىر ارۋ، تەڭ كەلمەس ەش پەريزات، -
شايتانكولدە ءبىر قىز بار ءلايلا دەگەن.
بالا قيال الىسقا الا قاشىپ،
مازاسىز- دى وسى ءبىر بالا - عاشىق.
...كەلە جاتتىق ءبىر كۇنى شايتانكولدەن
قالىڭ قارا ءنوپىرمەن ارالاسىپ.
كەنەت ءلايلا ءدىر ەتتى قۇشاقتاعى:
ادامعا ەمەس - اڭدارعا ۇساپ ءبارى -
ءبىر جىگىتكە ءۇش بۇزىق تاپ بەرگەنى
نايزاعايشا جارقىلداپ پىشاقتارى!
كۇللى ەل قاراپ قالعان سول «تاماشاعا» ،
ەشكىم باتا الماعان اراشاعا.
- - جانىڭ بار ما؟! - دەپ ەدى ءلايلا سوندا - -
نەگە تۇرسىڭ؟
جۇگىر!
تەز!
اراشالا!
تۇرىپ قالدىم ويىممەن كەڭەسكىم كەپ،
پىشاق تيسە جۇرەككە ەلەسپىن... دەپ.
ساسقانىمنان ايتىپپىن:
- بىرەۋ ءۇشىن
ولەتۇعىن ەسۋاس ەمەسپىن! دەپ...
بەيشارالىق ءبىر ساتتە سورلى قىلىپ،
ماحاببات تا، مەن- داعى بولدىق - ۇمىت:
ارۋ ءلايلا جاعىمنان تارتىپ قالىپ:
- كەت! دەپ ەدى -
جونىڭە!
سورلى جىگىت!
...و، مەنىڭ جاستىق شاعىم!
سەن قاشان شاشىپ جالىن؟!
جىر جازعان كەزدەرىمدە مە -
گۇل ءوسىپ كوڭىلىمدە،
سەن -
لاپىلداپ كوردىڭ بە ومىرىڭدە؟
قالدىڭ جاستىق كوڭىلدىڭ جەلىگىندە،
الىپ كەتە المادىم سەنى بىرگە.
مەن عاشىق بوپ،
ءبىر رەت سۇيە الماعان
ءلايلا دەگەن ارۋدىڭ ەرنىندە -
قالدىڭ - جاستىق!
ارماندى اڭساپ، جۇدەپ،
ءجۇرىپ كەلەم الدىمدا تاڭ ءسارى دەپ.
ىزدەپ سول ءبىر ماڭگىلىك تاپپاسىمدى،
شايتانكولگە جول تارتتىم قانشاما رەت.
شايتانكولدە قالدىڭ سەن كولدە ءجۇزىپ،
تابار ما ەكەم، شىركىن- اي، كورسەم ءىزىن؟
ماحابباتتىڭ ورتىنە ءتۇسىپ ەدىڭ،
جانىپ كەتتىڭ بە ەكەنسىڭ، ون سەگىزىم؟
ءجۇردىم ەكەن بويكۇيەز بولىپ قالاي،
اقىلىمنىڭ تىم كەشەڭ تولىققانى- اي!
ءلايلا - ماڭگى!
قايتادان تۋادى ءالى،
ەندى ولارعا مەندەي ۇل جولىقپاعاي!
جولىقپاسىن بويكۇيەز قۇشاقتاعى،
بۇعىپ قالار سۋىرعا ۇساپ بارى -
جەر بەتىنە جەندەتتەر شىققان كەزدە،
نايزاعايشا جارقىلداپ پىشاقتارى!
شايتانكولدە ءبىر قىز بار ءلايلا دەگەن،
سوعان مەنى عاشىق قىپ، بايلادى ولەڭ.
«ورەنىم- اي...» دەيسىڭدەر ماعان ءبارىڭ،
ورتەنۋدى بىلمەيتىن قايداعى ورەن؟
شايتانكولدە ءبىر قىز بار ءلايلا دەگەن...
13. سۇراق بەلگىسى
وركەنيەت ۇعىمى باسىما قونباي،
جەزوكشەلەرىمەن باتىستىڭ اشىنا بولماي،
ۇستىندە جۇمىر جەرىمنىڭ ءجۇرىپ كەلەمىن،
كۇيىكتى ولەڭىم - كەۋدەمدە، سۇيىكتى ولەڭىم.
ادامزاتىمدى التىننىڭ جاۋلاماسى انىق،
مونا ليزانى پۇل قىلىپ - ساۋداعا سالىپ -
باي بولماي، كەدەي بولماي- اق ءجۇرىپ كەلەمىن،
كۇيىكتى ولەڭىم - كەۋدەمدە، سۇيىكتى ولەڭىم.
«بۇراتانا...» دەي مە؟!
بۋراداي قاعىنىپ كەتەم:
دالانى ءسۇيۋ - انانى - تاعىلىق پا ەكەن؟!
ارعىماقتار- اي!
سەندەردى ساعىنىپ كەتەم،
كەڭدىكتى ءسۇيۋ - سەرىلىكتى - تاعىلىق پا ەكەن؟!
ەستىسىن حالىق،
كىم مەنى كەلسە سىناپ كورگىسى:
جانىما مازا بەرمەيدى ەس- ءتۇسىمدى الىپ -
سۇراق بەلگىسى!
ايقايلاپ ايتار ءسوزىم كوپ بۇكىل ادامعا.
اقيقات ءۇشىن قۇربانىڭ بولا سالايىن.
سۇراق بەلگىسى، مەن سەنەن قۇتىلا الام با؟
سۇراق بەلگىسى، قويشى ەندى...تولاس الايىن.
سۇراق بەلگىسى، سابىردان ساپ بولعانىڭ با،
الدىمنان شىقتىڭ دالادان، قالا جاقتان با،
شاڭ باسقان «تاريح» تومدارىن اقتارعانىمدا،
اسفالت جولدارمەن قۇسشا ۇشىپ بارا جاتقاندا.
جۇمىر جەرىندەي جۇرەگىنە ءسوز بەرگەنىندە
كەلدى سەرىكتىڭ ءوزىن دە سىناپ كورگىسى.
عالامنىڭ نەبىر عاجابىن كوز كورگەنىندە،
الدىمنان شىقتى انتالاپ سۇراق بەلگىسى.
قانشاما قىرعىن.. . ءتىرى ادام سەنگىسىز ول دا
ادامدى كەلدى- اۋ، وزىنشە سىناپ كورگىسى.
بەلگىسىز بوزداق قانشاما، بەلگىسىز مولا؟ -
سۇراق بەلگىسى...
سۇراق بەلگىسى...
سۇراق بەلگىسى!
سۇراعىم كوپ قوي.
تىيماعىن!
حاقىڭ بولماسىن!
حيروسيمانى تۇل قىلعان اتوم بومباسى -
وركەنيەت پە؟
ماعان قاراشى!
اقىندار تۋعان ازالى ادام بالاسى،
نەگە ۇندەمەيسىڭ، توپىراعى- اۋ تىلسىم دالانىڭ،
ۇنسىزدىك دەگەن - داۋىس! - دەپ تۇرسىڭ با ءبارىڭ؟!
جاۋاپ بەر!
جىردىڭ كەلىپ تۇر سۇراق بەرگىسى،
ءهام سونىڭ ادال جاۋابىن جىلاپ كورگىسى؛
اقسۇڭقار ۇلى ەمەسپىن -
سۇراق بەلگىسى...
14. «جەتپىسكە كەپ قايتىس بولدى...»
جەتپىسكە كەپ قايتىس بولدى مىرقىمباي.
قايتەم مىنا جۇرتىمدى- اي:
قابىرعاسى قاقىراپ تۇر، قازاقتان
قالاتىنداي ەندى مۇنداي ۇل تۋماي...
قارالى-
تۋعان- تۋىس توپىراق ساپ تارادى.
تانى قالىپ جەردە.. .
جانى شىرىلداپ،
و، ءتاڭىرى،
ساعان جونەپ بارادى!
جەردىڭ بەتى تار بولعانمەن عارىش- كەڭ.
تاڭىرىنە قارعا ادىم نە - الىسپەن:
بەيىمبەتپەن جولىعادى مىرقىمباي،
«قازاقمىسىڭ» -
قانىشپەن!
ۇشىراسار كەز دە جاقىن سول كۇنمەن،
كۇتە- كۇتە كوزگە تۇرتكى بولدىم مەن.
كەتبۇعامەن كەزدەسەدى كيم مىرزا،
ديماش كوكەم-
كولبينمەن!
ءتاڭىرى ءوستىپ تولتىرعاندا ولقىنى،
كورىنەدى ماڭدايداعى سور ءتۇبى.
اليحانمەن جولىعادى اليەۆ...
...قىزىق بولادى سول كۇنى...
15. كوڭىلدى ءتاڭىرى...
كوڭىلدى ءتاڭىرى پەندەمەن جىلاپ كورىسىپ،
جەرمەنەن كوكتە جەلبىرەپ كەتكەن ەتەگى:
« - الىڭدار، - دەدى ىرزىعىن جەردىڭ ءبولىسىپ،
كورولىڭە دە، قۇل- قۇتانىڭا دا جەتەدى!» .
جاۋىنگەر باس ساپ - قورعاندى،
بالالار الدى باۋرايدىڭ ءبارىن بال شىعار.
اڭشىلار - سىڭسىعان ورماندى،
جايلاۋدى الدى - مالشىلار.
جارىلقاپ ءتاڭىرى شەرلى ەلدى،
ەشكىمنىڭ قايتپاي تاۋانى؛
ساراڭدار - التىن بەلدەردى،
ارامدار الدى - اۋانى.
«قايدا باراسىڭ؟! مەنىكى - اسپان، تۇسىنسەڭ،
قايتەدى، ەي، مىناۋ، قايت! دەسە؟!
اقشا تولەيسىڭ اۋا جۇتقانىڭ ءۇشىن سەن!
تۇنشىعىپ ولگىن- دەيدى ەندى ولار - - ايتپەسە!» .
كەلدى اقىن لاعىپ... نەمەنە ءجۇرىس مۇنىكى؟
نەنى الماق ەندى ول، قالعانى - قارا تابىت- تى.
قۇمداردىڭ ءوزى - قۇرىلىستىڭ قۇدايىنىكى.
سۋلاردىڭ ءوزىن سۇمىراي سۇراپ الىپتى!
«- سەن قايدا ءجۇرسىڭ، ءتايىرى؟!
جان ەدىڭ نەتكەن اقىلى دا جوق، ارانى؟!»
اشۋى بۋعان ءتاڭىرى - -
اقىنعا سوندا الايا، سۋىق قارادى.
«- كەشە گور، - دەدى، ءتىل ءبىتىپ وعان ءبىر دەمدە-
باس تارتار دەيسىڭ بايلىقتان مىناۋ بەكەر كىم؟
وزىڭمەن بىرگە عالامزاتتى ويلاپ جۇرگەندە،
ادامزاتىڭدى ۇمىتىپ كەتكەن ەكەنمىن...» .
جىميدى ءتاڭىرى تەرەڭىنە سۇڭگىپ ويلاردىڭ:
«- ۇشىپ كەت!- دەدى قاناتتارىڭدى شالعاندا وت - -
مەن ساعان اناۋ اسپاندى اشىپ قويعانمىن!
اقىنعا جەردە الدانار تۇك تە قالعان جوق...» .
ءوڭىم بە، الدە، ءتۇسىم بە؟
اللا - القاپ، ارۋاق - جەبەسىن.
مەن سودان بەرى بۇلتتاردىڭ ءجۇرمىن ىشىندە.
قىرتتاردىڭ كورىپ جۇرگەنى - بۇلدىر ەلەسىم...
16. يپپودرومدا
يپپودرومدا توي بوپ جاتىر،
جەرىڭ - ءدۇبىر، اسپانىڭ - جىر،
ءبىر نوعايدىڭ اتى وزدى دەپ،
ءبىر مىڭ قازاق ماس بولىپ ءجۇر.
قازاقستان - التىن بەكەت،
كەرۋەندەگى ءدۇبىرىڭ - ءدۇر،
ءبىر جويت كەپ توقتاپ ەدى،
ءجۇز مىڭ قازاق جۇگىرىپ ءجۇر.
قاتىن الماي - قايىن الدى
ءشۇرشىت ەكەش ءشۇرشىت كەلىپ،
بايىپ الدى!
قازاقستان قولىندا تۇر ۇرشىق بولىپ...
ەسسىز - الاش، يەسىز - دالا،
نۇرسىز - جانار، گۇلسىز - قۇراق،
اباي جەردە دوڭبەكشيدى،
اسپاندا اللا ءۇنسىز، ءبىراق...
17. «جوعىڭدى، الەم.. .»
جوعىڭدى، الەم، قازاقستاننان ىزدە،
ءجۇر:
قانداي ەكەن بىزدەگى ۇل مەن سىزدەگى ۇل:
نەمىستە جوق گەرولد بەلگەر- بىزدە- ءدۇر،
كورەيدە جوق كيم مىرزا دا- بىزدە- ءدۇر.
تولە بيلەر شىعاتۇعىن ءتور مەندە،
وتىر، انە، وڭكەي مىرزام وركەۋدە
كيمدى كورسەك، قۇداي جوق دەپ ويلايمىز.
...بار- اۋ- دەيمىز- گەر - اعانى كورگەندە.
تۇلا بويىم- سوقپا دەرت.
كوبەلەكتەي تۇسكەندەيمىن وتقا كەپ.
بۇل الاشتى ءبىر اللا ءوزى ساقتاپ تۇر.
.
.. قازەكەڭ ءجۇر قۇداي بار ما...
.. .جوق پا دەپ.. .
18. توقىراۋىن. تورەتام.
(ماعاۋيانىڭ كۇيى)
ءاليحان بوكەيحاننىڭ ارۋاعىنا
تاڭ ارايلاپ اتقاندا،
بۇ دا ءتاڭىرى ءىسى دەپ،
تۇياقتارى وت لاقتىرىپ شاپقاندا،
جاۋ ىشىنە كىرىپ كەلگەن كىسىنەپ! -
اتتارعا سەرت!
(قۇراننىڭ «عاديات» سۇرەسىنەن) .
مىڭ عاسىرداي جول ءجۇرىپ،
شاڭعا باتىپ سوقپاعى، - -
التايدان شىققان التىن كەرۋەنىم بولدىرىپ،
توقىراۋىنعا توقتادى.
توقتادى دا:
- ماعان جايلاۋ بولا ما ەندى بۇل جۇرت؟ - دەپ،
ارتىم - جارىق،
الدىم - نەگە كۇڭگىرت؟! - دەپ -
اشىمتايدىڭ كەۋدەسىندە جاتقان قوڭىر دومبىرانىڭ،
شاناعىنا كىرىپ كەتتى سۇڭگىپ كەپ!
بەگازىدا كۇللى ارۋاق قاۋىشىپ،
اقسوراڭدا جاڭعىرىقتى تاۋ ءىشى.
تورەتامدا كۇڭىرەنىپ تۇر ءالى سول
اۋليەنىڭ داۋىسى.. .
«- و، كوك ءتاڭىرى!
كوك ءبورىنىنىڭ كوڭىل كۇيىمەن -
سەن جەك كورگەندى تارك ەتىپ،
سەن سۇيگەندى ءسۇيىپ ەم.
بىرەۋلەر پۇتقا تابىندى،
بىرەۋلەر قىرتقا تابىندى.
اسقاق باستى مەن ساعان عانا ءيىپ ەم!
ويرانعا تۇسپەي، ومالىپ ولگەن وبال- اق،
تىلمەنەن جالاپ جارانى.
التىن باسىم ايار جاۋدىڭ اياعىنا دومالاپ،
اساۋ جانىم اسپانعا ۇشىپ بارادى.. .
مەن - التايدان شىققان كەرۋەن،
تورتكۇل عالامعا سالىپ وتكەن سوقپاعىن.
دۇنيەنى دۇرلىكتىرىپ كەلىپ ەم،
توقىراۋىنعا- -
توقتادىم!
و، تورەتام!
هاس تۇلعا -
توعىم - شىعايدىڭ تۇياعى جاتىر استىندا!
اق نايزامەن كوكتىڭ بۇلتىن تۇرگەندە،
كوشكەن ەلدىڭ جۇرتىندا تۇياقتان ۇشقان تاس قالىپ، - -
ءبىز ات ۇستىندە جۇرگەندە،
جاياۋ- جالپى ەدى باسقا جۇرت!
قارانى -
حانعا تەڭگەرىپ،
ءجۇزىمدى قۇبىلاعا قاراتتىم.
سۇمىرايدى ات باۋىرىنا وڭگەرىپ،
سۇلۋدىڭ جۇپارىن قارشا بوراتتىم!
تۇلپارىمدى تاقىمداپ،
وي- قىرعا ومىراۋلادىم -
التايدان سۇرەن سالىپ ءبىر؛
ادامزاتتىڭ قوس قاراشاعى لاپىلداپ،
قوس وزەندە جانىپ تۇر!
ەتەكتەن -
ەڭسەلى شىڭعا شىقتىم تۋ الىپ،
ەلىمە - ەل قوسىلدى.
دۋناي مەن دنەپرگە اتىمدى سۋارىپ،
ۆولگا- دونعا تىكتىم قوسىمدى!
كوشتىم مەن كەرۋەن- كەرۋەن بوپ،
كوپ سىردى ءتۇيىپ ىشىمە.
كوكجيەكتەن تيگر مەن ەفرات كولبەڭدەپ،
ميسسيسيپي مەن ميسسۋري كىردى تۇسىمە.
جاياۋ جۇرت جاتتى جولىمدا،
ات جالىن تارتىپ، ۇزەڭگىگە اياق سالعالى.
يانسزى مەن حۋاڭحى قالىپ سوڭىمدا،
كۇنباتىس -
كوزدى اربادى.
ءيىدى ماعان كوكتەگى ءتاڭىرى يەم كەلىپ،
بەس قارۋىمدى سايلادىم.
ەدىل- جايىقتى يەمدەنىپ،
ەسىل- نۇرانى جايلادىم.
سىرداريانىڭ بالىعى تايداي تۋلادى،
امۋداريانىڭ باقاسى باقسىداي شۋلادى.
شىرماۋىعىنان شوككەن تۇيە كورىنبەس،
ءتىلى مەن ءدىلى بولىنبەس -
جارلىسى مەن بايى تەڭ،
جارى مەنەن سايى تەڭ -
تۇران تۇرعىزدىم وسىندا -
بۋمىن قاعان مەن ەستەمىر قاعاننىڭ قوسىندا!
العانىم - ارۋ قىز ەدى،
ماڭدايى كۇنگە تيمەگەن.
تۇلا بويىن ۇماي انا زەرلەگەن،
سىعالاپ ەركەك ءجۇزىن كورمەگەن.
سول ايەلدەن ەلىم دەگەن ۇل تۋدى،
ەرىم دەگەن قىز تۋدى.
ءزاۋزاتىم ماعان ۇمتىلسا،
بەسىكتە بوبەك بۇلقىنسا؛
مەن، قايتەيىن، جەتى اتادان اسقان سوڭ،
ۇلىم كۇڭگە قوسىلىپ،
قۇلىم - حانشاعا قول سالىپ،
ودان قۇلاق كەستى قۇل مەن كۇڭ تۋسا؟!
عالام قالاي قاعىندى؟!
ايار جۇرتپەن ارباسۋدى ار قىلدىم.
التىن كەبىنگە ءتانىمدى وراپ،
جانىمدى -
ورحون- ەنەساي جازۋىندا قالدىردىم.
كوز بايلاندى،
حوش، سايران كۇن!
دۇنيە -
كۇلگە اينالدى.
مەن -
كۇيگە اينالدىم.. .» .
19. ۇلى مارتەبەلى.. .
ۇلى مارتەبەلى ۇرى مىرزا!
تورلەگىن!
وزىڭدەيىن ءور تۇلعانى كورمەدىم.
كوزدى اربايدى مىناۋ كوركەم دۇنيە،
ەرنەۋىنە شايتان سالعان ورنەگىن؛
سەن تۇرعاندا شىعا الادى تورگە-
كىم؟!
قاراكوكتەن قالعان ءداستۇر، مۇرادان-
تۇك قالمادى.. .
تەكسىز كۇلىپ تۇر وعان.
ۇلىسىمدا كىم بار دەسەم ايعايلاپ،
ۇرى شىعا كەلەدى ىلعي ۇرادان!
مىناعان-
ءبىرجان سال دا،
پوشتاباي دا-
ءبىر ادام!
امانداسسام، ارعى اتاسىن سۇرامان:
قازاق قالدى،
ا ق ش- تى دا ازۋلى
قاعىلعان مەن سوعىلعاندار قۇراعان.. .
ءوز اناسىن نەگە ءوز ۇلى تونادى؟!
كورگەن سايىن كوزىڭە جاس تولادى:
ەل- سەنىكى.
كول- سەنىكى قوعالى.
ادام عۇرلى كورمەسەن دە سەن ءبىزدى،
اللا بىزدەن كۇدەر ۇزگەن جوق ءالى،
ول الاشقا قايتسە دە ءبىر سوعادى:
وعان كەرەك پەندەسىنىڭ ءتاۋباسى،
ماعان-
يمان قونعانداردىڭ قوعامى.
جول- سەنىكى.
جوعارى شىق، جوعارى!
.. .تاڭىرىنەن حابار- وشار جوق ءالى.. .
20. «شارشادىم. شالدىقتىم. سەندەلدىم.. .»
شارشادىم.
شالدىقتىم.
سەندەلدىم.
كوز جاسىم كول بوپ، تەڭىز بوپ،
ءاليا، مىنە، مەن كەلدىم،
الەمدى كەزىپ،
سەنى ىزدەپ.
ەل كورسەم ەرەن، جەر كورسەم،
سالانى شارلاپ، سايعا كەپ، - -
ساعىنىپ ۇيگە مەن كەلسەم،
سەن ءجۇرسىڭ: «اكەم قايدا؟» دەپ.
شىعىپ ءبىر شالقار الدىمنان،
بۇلاققا، كولگە كىدىرىپ.
مەن كەلدىم قارقارالىڭنان
عاجاپ ءبىر نۇردى ءسىمىرىپ.
كەڭاسۋ - پارسى كىلەمدەي،
اقسوراڭ - التىن ايدارى،
جەتىسۋ مەنى جىبەرمەي،
شاتىرشا شاندىپ، بايلادى.
قاڭعىرىپ نەبىر قايناردى،
اسپانعا قۇشاق جايعام- دى.
تاۋلاردا باسىم اينالدى،
بارلاردا باسىم اينالدى.
عاجايىپ تاڭعا تاڭ قالدىم،
اققۋدى كورىپ- اربالدىم.
گاككۋ ءبىر انگە سالعانمىن.
كەلەتىن جەرگە جەتە الماي،
كەشىگىپ سودان قالعانمىن.
عاسىردان كوشىپ - عاسىرعا،
جۇرەگى سىقاپ جاسىنعا،
جۇرەدى اكەڭ قاسىندا،
الاتاۋىڭنىڭ باسىندا،
قاراتاۋىڭنىڭ باسىندا.
فەوداليزمدە - مال باعىپ،
كوممۋنيزمگە الدانىپ،
عاسىردىڭ كوزى قاندانىپ،
اجال اۋزىنا سان بارىپ،
جان باعىپ ءجۇردىم،
ساندالىپ.. .
زامانا سالىپ كۇرەككە،
شوعىن دا باستى ەتىمە.
وعىن دا اتىپ جۇرەككە،
بوعىن دا جاقتى بەتىمە.
ەسەمدى - وكسىپ قايتاردىم،
عازالىم سۇمدىق ازالى.
ويناسى بولىپ سايقالدىڭ،
سايتاننىڭ بولدىم مازاعى.
اعىنا ءتانتى ەم اردىڭ دا،
ازابىن شەگىپ - وپىندىم.
اشۋلى ايداهاردىڭ دا
الدىنا بارىپ وتىردىم.
جۇرەكتىڭ جاندى لاپىلى،
جاسىنى ويناپ جاتسا كوك.
سارايدىڭ بولماي اقىنى،
لاشىقتا جاتتىم -
پاتشا بوپ!
الاشىم كىرسىن بەيىشكە،
قادامى بولسىن قايىرلى.
مەنى وعان قوسىپ پەرىشتە،
مەنى ودان سايتان ايىردى.
شارشادىم.
شالدىقتىم.
سەندەلدىن.
كوز جاسىم كول بوپ، تەڭىز بوپ،
ءاليا، مىنە، مەن كەلدىم،
الەمدى كەزىپ،
سەنى ءزدەپ.. .
ءومىر دەگەن - كۇندى اينالۋ
(ەپيلوگ)
دىرىلدەرىن
گۇرىلدەرىن
قۇلاق ءتۇرىپ، تىڭداي قالىپ -
بۇگىن مەنىڭ،
جۇمىر جەرىم
بارا جاتىر كۇندى اينالىپ.
كۇن دەگەندە -
دۇربەلەڭدە
ءجۇرىپ جاتىر مايدان ءالى.
كۇيمەلەر دە،
مىنبەلەر دە،
تۇرمەلەر دە- -
جەرمەن بىرگە اينالادى.
كەرۋەن كۇندە -
سەرۋەن بىرگە.
ءتان رۋحقا سۋارۋلى.
ەلمەن بىرگە، جەرمەن بىرگە،
مەن دە اينالام كۇن ارۋدى.
كۇندى اينالۋ -
مۇڭدى ويلانۋ،
كوز جاستاعى كولىڭمەنەن.
ءومىر دەگەن -
كۇندى اينالۋ!!!
كۇلگە اينالۋ -
ءولىم دەگەن!
التىنعا اپتاپ اسىعىڭدى،
بوساپ ءبىر ءسات مۇڭدى ويلاردان،
قارسى ال جاڭا عاسىرىڭدى،
الاش- انام، كۇندى اينالعان!
تەكتىلەرى گۇلگە اينالعان،
تەكسىزدەرى كۇلگە اينالعان
1978-2008 ج. ج.
