سەناتورلار ءۇش جىلدىق رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتى تالقىلايدى

استانا. KAZINFORM - بۇگىن سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار الداعى 3 جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى زاڭدى قارايدى.

ايتا كەتەرلىگى، 17-قاراشادا سەنات سپيكەرى ماۋلەن اشىمبايەۆتىڭ توراعالىعىمەن پالاتا بيۋروسىنىڭ وتىرىسى ءوتتى. وندا پالاتانىڭ جالپى وتىرىسىنىڭ كۇن ءتارتىبى بەلگىلەندى جانە كوميتەتتەردىڭ الداعى ءىس- شارالارىن پىسىقتادى.

سونىمەن سەناتورلار «رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق بيۋدجەتتەر، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار، استانا بيۋدجەتتەرى اراسىنداعى 2026-2028 -جىلدارعا ارنالعان جالپى سيپاتتاعى ترانسفەرتتەردىڭ كولەمى تۋرالى» جانە «2026-2028 -جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» زاڭداردى قارايدى.

تالقىلاۋعا شىعارىلاتىن ءبىرىنشى زاڭدى ءماجىلىس 22-قازاندا قابىلداعان بولاتىن.

سول كەزدە پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى - ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى سەرىك جۇمانعارين جالپى سيپاتتاعى ترانسفەرتتەردى ايقىنداۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ كىرىستەرى 2026 -جىلى 10,7 تريلليون تەڭگە، 2027 -جىلى 12,1 تريلليون تەڭگە، 2028 -جىلى 13,3 تريلليون تەڭگە مولشەرىندە بولجانعانىن ايتتى. ال شىعىس 2026 -جىلى 14,9 تريلليون تەڭگە، 2027 -جىلى 17,3 تريلليون تەڭگە جانە 2028 -جىلى 18,7 تريلليون تەڭگە بولادى. جالپى سيپاتتاعى ترانسفەرتتەردىڭ كولەمىن ايقىنداۋ كەزىندە نىسانالى ماقساتىن ساقتايتىن اعىمداعى نىسانالى ترانسفەرتتەر ەسكەرىلگەن.

- 2028 -جىلى پاۆلودار وبلىسى ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتەدى، ال ماڭعىستاۋ وبلىسى قايتادان دونور بولادى. ءبىزدىڭ باعالاۋىمىزشا، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت قاراجاتىنا تاۋەلدىلىگى ورتا ەسەپپەن 50,7 پايىزدان 33 پايىزعا دەيىن تومەندەيدى. وڭىرلەردىڭ بازالىق ينفراقۇرىلىمعا تەڭ قول جەتكىزۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، دامۋ بيۋدجەتى بويىنشا وڭىرلەردىڭ نىسانالى كورسەتكىشتەرىنىڭ ماندەرىن ەسەپتەۋ وڭىرلىك ستاندارتتار جۇيەسىنىڭ ناتيجەلەرى ەسكەرىلىپ جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى. بۇل ءۇشىن دامۋ بيۋدجەتى جىل سايىن ۇلعايادى: 2026 -جىلى 1,7 تريلليون تەڭگە، 2027 -جىلى 3,2 تريلليون تەڭگە جانە 2028 -جىلى 4,2 تريلليون تەڭگە. ءۇش جىلدا بارلىعى 9,1 تريلليون تەڭگە. دامۋ بيۋدجەتىنە سالىنعان قاراجاتتى ەسكەرسەك، وڭىرلىك ستاندارتتار جۇيەسىن قامتاماسىز ەتۋ كورسەتكىشى 69,2 پايىزدى قۇرايتىن بولادى، - دەگەن ەدى ول.

2026-2028 -جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت جوباسىن دا ءماجىلىس سول كۇنى قابىلدادى.

ءۇش جىلدىق بيۋدجەت جوباسىندا 2026 -جىلعى 1-قاڭتاردان باستاپ نەگىزگى قارجىلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتەر مىنانداي شامادا بولماق:

1) جالاقىنىڭ ەڭ تومەن مولشەرى - 85 مىڭ تەڭگە؛

2) مەملەكەتتىك بازالىق زەينەتاقى تولەمىنىڭ ەڭ تومەن مولشەرى - 35596 تەڭگە؛

3) زەينەتاقىنىڭ ەڭ تومەن مولشەرى - 69049 تەڭگە؛

4) ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش - 4325 تەڭگە؛

5) بازالىق الەۋمەتتىك تولەمدەردىڭ مولشەرلەرىن ەسەپتەۋگە قاجەتتى ەڭ تومەن كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ شاماسى - 50 851 تەڭگە.

ينفلياتسيا بولجامى 2026 -جىلى 9-11 پايىز، 2027-2028 -جىلدارى ورتاشا 6 پايىز دەڭگەيىندە ايقىندالعان. ۇلتتىق قوردان جىل سايىن 2 تريلليون 770 ميلليارد تەڭگە الىپ وتىرۋ كوزدەلگەن. بيۋدجەتتىڭ شىعىس بولىگى 2026 -جىلى 27,7 تريلليون تەڭگە نەمەسە جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 15,1 پايىزى كولەمىندە، 2027 -جىلى - 28,8 تريلليون تەڭگە نەمەسە ج ءى ءو-نىڭ 14 پايىزى كولەمىندە، 2028 -جىلى- 29,8 تريلليون تەڭگە نەمەسە ج ءى ءو-نىڭ 13 پايىزى كولەمىندە بەلگىلەنگەن. الەۋمەتتىك شىعىسقا 2026 -جىلى 10,7 تريلليون تەڭگە ءبولۋ جوسپارلانىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك تولەمدەرگە 6,8 تريلليون تەڭگە، ادامي كاپيتالعا 3,9 تريلليون تەڭگە قاراستىرىلعان.

قارجى ءمينيسترى ءمادي تاكيەۆتىڭ ايتۋىنشا، 1-قاڭتاردا كۇشىنە ەنەتىن جاڭا سالىق كودەكسى 2026 -جىلعى بيۋدجەت كىرىسىن 3,6 تريلليون تەڭگەگە ۇلعايتادى. بيۋدجەت تاپشىلىعى 0,9 پايىزعا دەيىن تومەندەيدى.

- 2026 -جىلعا تۇسىمدەر 23,1 تريلليون تەڭگە دەڭگەيىندە بولجانىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە، ترانسفەرتتەردى ەسەپتەمەگەندە، كىرىس 19,2 تريلليون تەڭگە. ەكونوميكانىڭ وسىمىنە، جاڭا سالىق كودەكسىنىڭ قابىلداۋىنا، ونىڭ ىشىندە سالىقتىق جانە كەدەندىك اكىمشىلەندىرۋگە بايلانىستى كىرىس بيىلمەن سالىستىرعاندا 3,6 تريلليون تەڭگەگە ۇلعايىپ وتىر. بۇل، مەملەكەتتىك قارجىنىڭ تۇراقتىلىعىنا اكەلەدى. بيۋدجەت شىعىسى 27,8 تريلليون تەڭگە، ياعني وسى جىلمەن سالىستىرعاندا 2 تريلليون تەڭگەگە ۇلعايىپ وتىر. 2026 -جىلى بيۋدجەت تاپشىلىعى جالپى ىشكى ونىمگە شاققاندا 2,5% دەڭگەيىندە، ال 2028 -جىلعا قاراي ول 0,9 پايىزعا دەيىن تومەندەيدى دەپ بولجانىپ وتىر. بۇل بيۋدجەتتىك ءتارتىپتى نىعايتۋعا جانە بورىشتىق جۇكتەمەنى ازايتۋعا الىپ كەلەدى، - دەدى مينيستر.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، وتكەن اپتاداعى پالاتا وتىرىسىندا كۇن تارتىبىنە شىعارىلعان حالىقارالىق كەلىسىمدەردى راتيفيكاتسيالاعان ەدى.

ونىڭ ءبىرى - «ت م د- عا قاتىسۋشى مەملەكەتتەردە راديواكتيۆتى ماتەريالداردى ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋ تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭ.

قۇجات بويىنشا بايانداما جاساعان سەناتور الىبەك ناۋتيەۆتىڭ ايتۋىنشا، قۇجاتتا ترانسشەكارالىق تاسىمالدارعا رۇقسات ەتۋ قۇجاتتارى بەرىلە الاتىن تالاپتار ايقىندالعان.

ولارعا سايكەس:

- يادرولىق جانە رادياتسيالىق قاۋىپسىزدىكتى؛

- راديواكتيۆتى ماتەريالداردى قورعاۋدى؛

- ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋ كەزىندە اۆاريالار بولعان جاعدايدا اۆاريالىق دايىندىققا دەن قويۋدى؛

- يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ سالاسىنداعى حالىقارالىق مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋدى؛

- ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋ كەزىندە اۆاريا بولعان جاعدايدا، زالالدى وتەۋدى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى تالاپتار ساقتالعان جاعدايلار كوزدەلگەن.

- راديواكتيۆتى ماتەريالداردى ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋعا ارنالعان شارتتا اۆاريالاردىڭ الدىن الۋ جونىندەگى ءىس- شارالار، ساقتاندىرۋ جانە باسقا دا قارجىلىق كەپىلدىكتەر، سونداي- اق راديواكتيۆتى ماتەريالداردى كۇزەت ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى بەرۋ ءتارتىبى كوزدەلەدى. قورىتىندىلاي كەلە، كەلىسىم ت م د- عا قاتىسۋشى مەملەكەتتەردىڭ ۇلتتىق راسىمدەرىن ماگاتە-نىڭ حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك نورمالارىمەن ۇيلەستىرۋگە باعىتتالعان قۇقىقتىق نەگىز قالىپتاستىرىپ، سول ارقىلى راديواكتيۆتى ماتەريالداردى ءقاۋىپسىز جانە ءتيىمدى ترانسشەكارالىق تاسىمالداۋ ءۇشىن قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتەدى، - دەدى دەپۋتات.

وسى ورايدا سەنات ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ قارالعان كەلىسىم ت م د ەلدەرى اراسىندا بەيبىت ماقساتتا پايدالانىلاتىن راديواكتيۆتى ماتەريالداردىڭ تاسىمالدانۋ ماسەلەلەرىن رەتتەۋ ءۇشىن جاسالعانىن ايتتى.

- قۇجاتتا تاسىمالداۋ كەزىندە حالىقتى جانە قورشاعان ورتانى زياندى اسەردەن قورعاۋعا باعىتتالعان شارالار قاراستىرىلىپ وتىر. سونداي- اق اپاتتىق جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرى دە رەتتەلگەن. جالپى، زاڭ ت م د مەملەكەتتەرى اراسىندا وسى سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسادى دەپ سەنەمىز»، - دەدى سەنات سپيكەرى.

سونداي- اق سەناتورلار «قازاقستان ۇكىمەتى مەن تۇرىكمەنستان اراسىنداعى قىلمىسكەرلىككە قارسى كۇرەستەگى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭدى ماقۇلدادى.

زاڭنىڭ ماقساتى - قىلمىسقا قارسى كۇرەستە ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ جانە نىعايتۋ، ەكى مەملەكەت ازاماتتارىنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ. قۇجاتتا قىلمىسكەرلىككە قارسى كۇرەس سالاسىنداعى ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق ءۇشىن قۇقىقتىق نەگىز قۇرۋعا باعىتتالعان ەرەجەلەر بار.

كەلىسىمدە مىنالاردى:

- ۇيىمداسقان قىلمىسكەرلىكتى؛

- تەرروريزم جانە ەكسترەميزم، ولاردى قارجىلاندىرۋدى؛

- ەسىرتكى، قارۋ- جاراق، كوشى- قون جانە ادام ساۋداسىنا بايلانىستى قىلمىستاردى؛

- سىبايلاس جەمقورلىق، ەكونوميكالىق جانە كيبەرقىلمىستاردى قوسا العاندا قىلمىستاردىڭ الدىن الۋ، انىقتاۋ، جولىن كەسۋ، اشۋ جانە تەرگەپ-تەكسەرۋ جونىندەگى بىرلەسكەن شارالار كوزدەلگەن.

اۆتور

مارلان جيەمباي