سەناتورلار 2 كودەكستى پىسىقتاپ، ءبىرقاتار زاڭدى تالقىلايدى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن سەناتتىڭ وسى جىلعى قورىتىندى جالپى وتىرىسى وتەدى. وندا دەپۋتاتتار بۇعان دەيىن ءماجىلىس قابىلداعان ءبىرقاتار زاڭدى جانە ولارعا ىلەسپە قۇجاتتاردى تالقىعا سالادى.
سەناتورلار قارايتىن قۇجاتتاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدىلارىنىڭ ءبىرى - قۇرىلىس كودەكسى. ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا وسى قۇجات بويىنشا بايانداما جاساعان دەپۋتات مۇرات ابەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، قۇرىلىس كودەكسىنىڭ جوباسى قۇرىلىس سالاسىندا تۋىنداعان جۇيەلىك پروبلەمالاردى شەشۋگە باعىتتالعان جانە ادامنىڭ تىنىس-تىرشىلىگى ءۇشىن قولايلى، قاۋىپسىز ورتانى قامتاماسىز ەتۋدى، قۇرىلىس سالاسىنىڭ بارلىق سۋبەكتىسىنىڭ قۇزىرەتى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋدى، ساۋلەت شەشىمدەرى مەن قالا قۇرىلىسى قۇجاتتاماسىن تالقىلاۋعا جۇرتشىلىقتىڭ قاتىسۋىن، ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە قۇرىلىس قىزمەتىندە جىبەرىلگەن بۇزۋشىلىقتارعا ۋاقتىلى دەن قويۋدى، سەيسميكالىق ايماقتاردا جوبالاۋ جانە قۇرىلىس سالۋ ەرەكشەلىكتەرىن ەنگىزۋدى كوزدەيدى.
ءبىرىڭعاي قالا قۇرىلىسى ساياساتىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى ءىس-قيمىلداردى ۇيلەستىرۋ ءۇشىن قالا قۇرىلىسى كەڭەستەرى قۇرىلادى. قالا قۇرىلىسىن جوسپارلاۋ كەزىندە ءماسليحاتتاردىڭ ءرولى كۇشەيتىلەدى. ەلدى مەكەننىڭ باس جوسپارىن، رەسپۋبليكا اۋماعىن ۇيىمداستىرۋدىڭ باس سحەماسىن ازىرلەۋ مەرزىمى 20 جىلعا دەيىن بەكىتىلەدى. سەيسميكالىق قاۋىپتى اۋماقتاردا قۇرىلىسقا قويىلاتىن تالاپتار قاتاڭداتىلادى. سەيسميكالىق ميكروايماقتاندىرۋ كارتالارى، قاۋىپتى ۋچاسكەلەردىڭ سەل جانە كوشكىن كارتالارى مىندەتتى ەسەپكە الىنادى.
سونداي-اق ءبىر سۋبەكتىنىڭ «تولىق اياقتالعان» قۇرىلىسىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن «تەحنيكالىق تاپسىرىس بەرۋشى» ينستيتۋتى ەنگىزىلەدى. ءتيىستى ينجەنەرلىك ىزدەستىرۋلەردى ورىنداماي جوبالىق قۇجاتتامانى دايىنداۋعا جانە وبەكتىلەردىڭ قۇرىلىسىن سالۋعا تىيىم سالىنادى. ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە قۇرىلىس قىزمەتى سالاسىنداعى پروتسەستەر سيفرلاندىرىلادى. قۇرىلىس وبەكتىلەرىن جوسپارلى تۇردە ينسپەكتسيالاۋ ەنگىزىلەدى. مەملەكەتتىك ساۋلەت- قۇرىلىس باقىلاۋ ورگاندارى وبەكتىلەردى پايدالانۋعا قابىلداۋعا قاتىسادى. وبەكتىلەردى پايدالانۋعا قابىلداۋ كەزىندە ورتكە قارسى باقىلاۋ ەنگىزىلەدى.
ال سەنات تالقىلايتىن سيفرلىق كودەكس ادام مۇددەلەرىنىڭ باسىمدىعىنا؛ سيفرلىق ورتادا جەكە تۇلعانىڭ، قوعامنىڭ جانە مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە؛ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس قولجەتىمدىلىگى شەكتەلمەگەن سيفرلىق جازبالاردى ىزدەۋ، قالىپتاستىرۋ جانە بەرۋ ەركىندىگىنە؛ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس قولجەتىمدىلىگى شەكتەلمەگەن مەملەكەتتىك سيفرلىق رەسۋرستار مەن جۇيەلەرگە قول جەتكىزۋ ەركىندىگىنە؛ جەكە جانە قوعامدىق مۇددەلەردىڭ تەڭگەرىمىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.
- بۇگىندە قازاقستان سيفرلاندىرۋ سالاسىنداعى ءبىرقاتار حالىقارالىق باستامانى قولدايدى جانە ولاردىڭ باستاماشىسى سانالادى. كودەكستىڭ ەرەجەلەرى ادام قۇقىقتارىن قورعاۋدىڭ جانە سيفرلىق ورتانى رەتتەۋدىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارىنا سايكەس كەلەدى، بۇل رەتتە ەلدىڭ سيفرلىق دامۋدى قۇقىقتىق رەتتەۋگە ەگەمەن كوزقاراسىن كورسەتەدى. زاڭ جوباسى كەڭ قوعامدىق تالقىلاۋدان ءوتتى. جوبا جۇمىسىنا جۇزدەن استام زاڭگەر عالىمدار، ازاماتتىق قۇقىق سالاسىنداعى ساراپشىلار، بيزنەس وكىلدەرى، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ماماندارى قاتىستى. ءبىز جوبانى تالقىلاۋ ءۇشىن اشىق رەسۋرستاردان مىڭنان استام ۇسىنىستار الدىق. جۇمىس كولەمى مەن قارقىنى وتە جوعارى بولدى، - دەدى قۇجات بويىنشا نەگىزگى بايانداما جاساعان ءماجىلىس دەپۋتاتى ەكاتەرينا سمىشليايەۆا.
جوعارى پالاتانىڭ كۇن تارتىبىنە شىعارىلعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قىلمىستىق كودەكسىنە جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قىلمىستىق- پروتسەستىك كودەكسىنە تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭدى ءماجىلىس وتكەن اپتادا عانا قابىلداعان بولاتىن. بۇل زاڭ قىلمىستىق كودەكسكە جاڭا 380-3-بابىن ەنگىزۋدى كوزدەيدى. ەڭ باستى وزگەرىس «كۇش قولدانۋ»، ياعني زورلىق-زومبىلىق پەن «قورقىتۋ» ۇعىمدارىن اجىراتىپ، ولارعا بەرىلەتىن جازانى بولەك قاراستىرۋ بولدى.
ءماجىلىس دەپۋتاتى اسحات ايماعامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، وسىعان بايلانىستى قىلمىستىق ارەكەتتەردى دۇرىس سارالاۋ ماقساتىندا «قورقىتۋ» بويىنشا جازا تۇرلەرى ءبىرشاما جەڭىلدەتىلدى:
- ايىپپۇل مولشەرى 500 ا ە ك ەمەس، 200 ا ە ك-تەن باستالادى؛
- قوعامدىق جۇمىستار 600 ەمەس، 300 ساعاتقا دەيىن تومەندەدى؛
- ال باس بوستاندىعىن شەكتەۋ نەمەسە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى 3 جىل ەمەس، 2 جىلعا دەيىن قىسقارتىلدى.
- «مەديتسينا قىزمەتكەرىنە كۇش قولدانۋ»، ياعني ناقتى زورلىق- زومبىلىق جاساۋ بويىنشا سانكتسيالار قاتاڭ كۇيىندە ساقتالادى. ءبىز قولىندا قارۋى جوق، تەك شيپالى الاقانى مەن بىلىمىنە سەنگەن دارىگەردى قورعاۋعا مىندەتتىمىز. اشىعىن ايتقاندا، بۇل زاڭ جوباسى تەك دارىگەرلەر مەن جەدەل جاردەم جۇرگىزۋشىلەرى تۋرالى ەمەس. بۇل زاڭ جوباسىنىڭ تۇپكى ءمانى - دارىگەردىڭ جەكە باسى ەمەس، ۇلتتىڭ دەنساۋلىعى. بۇزاقىنىڭ كەسىرىنەن قولى سىنعان حيرۋرگ - جاسالماي قالعان مىڭداعان وتا دەگەن ءسوز. سوققىعا جىعىلعان جەدەل جاردەم جۇرگىزۋشىسى - جۇزدەگەن شۇعىل شاقىرتۋعا بارماي قالعان ءبۇتىن ءبىر بريگادا دەگەن ءسوز. سوندىقتان، دارىگەردى قورعاۋ دەگەنىمىز - ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ دەنساۋلىققا كەپىلدىگىن قورعاۋ، - دەدى دەپۋتات.
تاياۋدا عانا ءماجىلىس راتيفيكاتسيالاعان قازاقستاندا يۋنەسكو اياسىنداعى 2-ساناتتى ورتالىق رەتىندە ورتالىق ازيا وڭىرلىك گلياتسيولوگيا ورتالىعىنىڭ مارتەبەسىن قايتا جالعاستىرۋ تۋرالى كەلىسىم دە سەناتورلاردىڭ قاراۋىنا شىعارىلىپ وتىر.
بۇل قۇجات 2012 -جىلعى 29-مامىردا قازاقستان ۇكىمەتى مەن يۋنەسكو اراسىنداعى كەلىسىم نەگىزىندە قۇرىلعان ورتالىق ازيا وڭىرلىك گلياتسيولوگيالىق ورتالىعىنىڭ مارتەبەسىن قايتا جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ورتالىق قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن 2023 -جىلى يۋنەسكو اۋديتى راستادى. ساراپشىلار ونىڭ ورتالىق ازياداعى يۋنەسكو اياسىنداعى جۇمىس ىستەيتىن جالعىز مامانداندىرىلعان گلياتسيولوگيالىق ورتالىق رەتىندە «ەرەكشە مارتەبەسى بار» دەپ اتاپ ءوتتى. بۇل ورتالىق سۋ قاۋىپسىزدىگى سالاسىندا ورتالىق ازياداعى عىلىمي جەتىستىكتەردىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.
سونداي-اق سەناتورلار بانكتەر اشۋ جانە ليتسەنزيالاۋ تارتىبىنە قويىلاتىن تالاپتاردى كەڭەيتۋگە؛ بانك قىزمەتىنە قويىلاتىن تالاپتاردى، بانكتەرگە رۇقسات ەتىلەتىن ينۆەستيتسيالىق جانە وزگە دە قىزمەتتى بەلگىلەۋگە، سونداي-اق ەنشىلەس ۇيىمداردى رەتتەۋدى جەتىلدىرۋگە؛ بانكتەردى كورپوراتيۆتىك باسقارۋ قاعيداتتارىن ايقىنداۋعا؛ يسلامدىق بانك قىزمەتىن كەڭەيتۋگە؛ بانك قىزمەتتەرىن تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا قويىلاتىن تالاپتاردى جەتىلدىرۋگە؛ تولەمگە قابىلەتسىز بانكتى رەتتەۋ تەتىكتەرىن دامىتۋعا باعىتتالعان نورمالاردى قامتيتىن زاڭدى پىسىقتايدى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، وتكەن اپتاداعى سەنات وتىرىسىندا سەناتورلاردىڭ اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ جانە ۇلتتىق باعدارلامالار مەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى دەپۋتاتتىق ساۋالدارىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترى ورىنباسارى قانات بوزىمبايەۆتىڭ اۋىزشا جاۋابى تىڭدالدى. سونداي-اق سەنات بۇعان دەيىن ءماجىلىس قابىلداعان ءبىرقاتار زاڭدى ماقۇلدادى.
ماسەلەن، وتىرىستا «جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى» كودەكسىنە مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ ەكى وقىلىمدا قارالىپ، ماقۇلداندى. زاڭنىڭ ماقساتى - مەملەكەت باسشىسىنىڭ بارلىق گەولوگيالىق اقپاراتتى جۇيەلەۋ مەن سيفرلاندىرۋعا قاتىستى تاپسىرمالارىن ىسكە اسىرۋ. قۇجات اياسىندا گەولوگيالىق اقپاراتتىڭ اشىق دەرەكقورى بار سالانىڭ نەگىزگى سيفرلىق ينفراقۇرىلىمى رەتىندە جەر قويناۋىن پايدالانۋدىڭ ءبىرىڭعاي پلاتفورماسىن بەكىتۋ ۇسىنىلادى. پلاتفورما قاتتى جانە كەڭ تارالعان پايدالى قازبالاردى بارلاۋ جانە ءوندىرۋ سالاسىنداعى بارلىق بيزنەس-پروتسەستەردى قامتيدى.
سەنات ماقۇلداعان كەلەسى قۇجات - «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە تاريحي-مادەني مۇرا وبەكتىلەرىن قورعاۋ جانە ءبىلىم بەرۋ- ساۋىقتىرۋ قىزمەتتەرى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭى. زاڭدا تاريحي-مادەني مۇرا وبەكتىلەرىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ سالاسىنداعى قىزمەتتى ليتسەنزيالاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ ەسكەرىلگەن. 5 جىل مەرزىمگە ليتسەنزيانىڭ ەكى ءتۇرىن بەرۋ كوزدەلەدى. ءبىرىنشىسى - تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىندە عىلىمي-رەستاۆراتسيالاۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى قىزمەت، ەكىنشىسى - ارحەولوگيالىق جۇمىستاردى جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى قىزمەت. سونىمەن قاتار، ۇلتتىق ارحەولوگيالىق قىزمەتتى قۇرۋ جانە ونىڭ جۇمىسىن رەگلامەنتتەۋ قاراستىرىلعان. ارحەولوگيالىق جۇمىستار بارىسىندا انىقتالعان تاريحي-مادەني مۇرا وبەكتىلەرى تۋرالى مالىمەتتەردى جيناقتاۋ ءۇشىن ارحەولوگيالىق جۇمىستار بويىنشا ءبىرىڭعاي اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيەنى قۇرۋ ەسكەرىلگەن.
مۇنان بولەك، سەناتورلار «سالىق جانە بيۋدجەتكە تولەنەتىن باسقا دا مىندەتتى تولەمدەر تۋرالى» كودەكسىنە وزگەرىس پەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭدى ماقۇلدادى. اتالعان زاڭنىڭ ماقساتى - كوممۋنالدىق مەنشىكتەگى ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىمدارعا بەرىلەتىن سۋبسيديالاردى، گرانتتاردى جانە وزگە دە وتەۋسىز كومەكتى الۋشىلاردى مەملەكەتتىك قولداۋ اياسىندا مەملەكەتتىك سۋبسيديالاردى تولىق يگەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ.
- زاڭنىڭ نەگىزگى مىندەتى سالىق رەجيمىن ناقتىلاۋعا نەگىزدەلگەن. اتاپ ايتقاندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ رەزەرۆىنەن جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردان بولىنگەن سۋبسيديالاردى، گرانتتاردى نەمەسە وزگە دە وتەۋسىز كومەكتى سالىق سالۋ ماقساتىندا تابىس رەتىندە قاراماۋ، سونداي-اق سۋبسيديالار ەسەبىنەن جۇرگىزىلگەن شىعىستاردى شەگەرىمگە قابىلداماۋ ۇسىنىلادى. بۇل نورمالار اكتسيالارىنىڭ نەمەسە قاتىسۋ ۇلەستەرىنىڭ ءجۇز پايىزى مەملەكەتكە تيەسىلى، كوممۋنالدىق مەنشىكتەگى جانە ەلەكتر ەنەرگياسىن، سۋدى (ديستيللياتتى) ءارى جىلۋ ەنەرگياسىن ءوندىرۋ جونىندەگى قىزمەتتى ءبىر مەزگىلدە جۇزەگە اسىراتىن ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىمدارعا قولدانىلادى، - دەدى سەناتور بەكبول ورىنباساروۆ.
