ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ: قازاق ءۇشىن ازدىڭ بىرەۋى - ءابىش
استانا. KAZINFORM - استانا قالاسى تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن قازاقستان جازۋشىلار وداعى استانا فيليالى «قالامگەر ۇستاحاناسى» جوباسى اياسىندا بەلگىلى ادەبيەتتانۋشى، ق ر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ساۋىتبەك ابدراحمانوۆتىڭ «ءابىش الەمى» اتتى ءدارىسى ءوتتى.
ءسوز باسىندا ادەبيەتتانۋشى عالىم ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ ءوزىنىڭ ءابىش كەكىلبايەۆ تاقىرىبىنا قالاي كەلگەنى، ءومىر جولدارىنىڭ قالاي توقايلاسقانى تۋرالى باياندادى. سونىمەن بىرگە، كوپشىلىككە ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ ۇلى ويشىلدىعىن تولعاعان «ابىز ءابىش» ەڭبەگىنىڭ قالاي جازىلعانى جايىندا سىر شەرتىپ، جازۋداعى، ىزدەنۋ جولىنداعى ءادىس-تاسىلدەرىمەن ءبولىستى. جازۋشىنىڭ اسىل الماستاي الۋان قىرى جان-جاقتى زەردەلەنگەن بۇل كىتاپتا ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ الەمدىك اۋقىمداعى اسقان ويشىلدىعى، قايتالانباس دارىنىنىڭ مادەنيەتتانۋشىلىق، ونەرتانۋشىلىق، ساياساتتانۋشىلىق، تاريحشىلىق، ادەبيەتتانۋشىلىق سيپاتتارى ايقارا اشىلعان.
- قاي حالىقتا دا ماقتان تۇتاتىن تۇلعالار بولادى. ۇلتتىڭ ءوز ىشىندە ارداق تۇتاتىن ادامدار از ەمەس. ءبىراق، حالىقتىڭ وزگە دۇنيەگە، الەمگە ماڭداي ەتىپ ۇستايتىن تۇلعالارى كوپ بولمايدى. سول قازاق ءۇشىن ازدىڭ بىرەۋى - ءابىش. «ءابىش الەمى» اتتى ءدارىستىڭ اۋقىمى وتە كەڭ، بايتاق الەم، ونى ءدال قازىر تۇتاس قامتىپ ايتۋ قيىن. سوندىقتان بۇگىن ءابىش تالانتىنىڭ نەگىزگى ءبىر قىرىنا عانا توقتالايىق. ول قىرى بۇرىن كوپ ءسوز ەتىلمەگەن، ارنايى زەرتتەلمەگەن مادەنيەتتانۋشىلىق سالاسى. بۇنى كەڭ اۋقىمدا، انىق، تۋرا ءتۇسىنۋ ءۇشىن «كەكىلبايەۆ كۋلتۋرولوگياسى» دەپ قاراعانىمىز دۇرىس. كەكىلبايەۆتىڭ ايتقانىن قاراپايىم تىلمەن تۇسىندىرسەك، قۇداي جاراتقاننىڭ ءبارى تابيعات، ادام جاراتقاننىڭ ءبارى مادەنيەتكە جاتادى. تاعى ءبىر قىرىنان تۇيىندەپ ايتاساق مادەنيەت دەگەنىمىز ءومىر ءسۇرۋ ونەرى دەپ تە تۇسىندىرەدى، - دەدى ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ.
سونىمەن بىرگە عالىم كەكىلبايەۆتىڭ كەنەن ويشىلدىعىن، تاۋ تۇلعالى دارا تالانتىن بايان ەتىپ، قىزىقتى دالەل-دايەكتەر كەلتىرىپ، ەستەلىكتەر ايتتى.
- 2003-جىلى «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا 100 تومدىق «الەم ادەبيەتى» سەرياسىن جاساقتاۋعا كىرىسەتىن بولدىق. ءابىش اعامەن اقىلداسىپ، الدىنان ءوتىپ الايىق دەپ، جازۋشى الىبەك اسقاروۆ ەكەۋمىز ۇيىنە باردىق. سوندا ابەكەڭ اينالاسى ءۇش ساعاتتىڭ ىشىندە ەجەلگى زامانداردان بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى ادەبيەتتىڭ بار اسىلىن اعىل-تەگىل اقتارىپ ءوتتى. قاي زاماندا، قاي قوعامدا قانداي تىزگىن ٴۇزدى تۋىندىلار دۇنيەگە كەلدى، 100 تومدىق تىزىمگە كىرگىزۋگە كىمدەردىڭ شىعارمالارى لايىقتى، ولاردىڭ قايسىلارى بۇعان دەيىن اۋدارىلعان، اۋدارىلسا قالاي اۋدارىلعان، دەگەن سياقتى قات-قابات ماسەلەلەردىڭ ءبارىن ءداۋىرى، اعىمدارى، جانرلارى، اۆتورلارى، ەلدەرى بويىنشا جىپكە ءتىزىپ، ايتىپ شىقتى. سول جولى 100 دەن استام شىعارمانى اتاپ بەردى. «بۋنيندى ءبولىپ-جارماي قاليحانعا تۇتاس بەرۋ كەرەك. «سوعىس جانە بەيبىتشىلىكتى» تولەن، «تىنىق دوندى» دۋلات ۇستىنەن قايتا قاراعانى ءجون، سولاردىڭ وڭ جامباسىنا كەلەدى» دەگەن سياقتى ناقتىلاپ تا كورسەتتى. الەمدەگى بىلايعى جۇرت اسا جوعارى باعالاپ، ءتىپتى نوبەلدى بەرسە دە قازاق وقىرمانىنىڭ دۇنيەتانىمى، ءدىلى قابىلداي قويمايتىن كىتاپتاردى اۋدارۋدان باس تارتۋدى دا ۇسىندى. دەمەك، اعامىز بۇكىل الەم ادەبيەتىن جاڭعاقتاي شاعادى. ادامزات ارداقتايتىن كوركەم شىعارمالاردىڭ ءبارىن وقىعان. وزەگىنەن وتكىزگەن، - دەدى ادەبيەتتانۋشى عالىم ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ.
ەسكە سالا كەتەيىك، بۇعان دەيىن تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ «تال ٴتۇس» رومانى تۇرىك تىلىندە جارىق كورگەنى تۋرالى جازعان ەدىك.
اۆتور باقىتجول كاكەش
