قازاقستاندا «بريتاندىق» جانە «وڭتۇستىك افريكالىق» شتامدارى بار SARS- CoV-2 ۆيرۋسى انىقتالدى
ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ حابارلاۋىنشا، اتالمىش جۇمىستار 2020 -جىلدان باستاپ م. ايقىمبايەۆ اتىنداعى اسا قاۋىپتى ينفەكتسيالار ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعى مەن قازاق ۇلتتىق اگرارلىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلۋدا. ورتالىق رەفەرەنتتىك زەرتحانانىڭ بىرەگەي مۇمكىندىكتەرىنىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى تاڭدا ەكى ۆاكسينا الىندى. ولار: نانوەمۋلسيالىق مايلى اديۋۆانت نەگىزىندەگى سۋببىرلىكتى ۆاكتسينا جانە نانوبولشەكتەرگە نەگىزدەلگەن ۆاكتسينا. ولاردى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى NARUVAX- C19 جانە NARUVAX- C19/Nano دەگەن اتاۋمەن كانديدات ۆاكتسينالار تىزىمىنە ەنگىزگەن جانە قازىر ول جانۋارلارعا كلينيكاعا دەيىنگى زەرتتەۋدەن وتۋدە. SARS- CoV-2 ۆيرۋسىنىڭ وزگەرگىشتىگىن جانە جۇرگىزىلەتىن ۆاكتسيناتسيا ناۋقانىنا قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن كەيبىر مۋتاتسيالار تۋرالى حابارلامالاردى نازارعا الا وتىرىپ، ا ق ي ۇ ع و زەرتحاناسىنىڭ BSL-3 بازاسىندا قازۇاۋ قىزمەتكەرلەرىمەن بىرلەسىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنداعى ۆيرۋستىڭ جاڭا شتامدارىن ءبولۋ بويىنشا جۇمىستار جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلۋدە.
وسى ۋاقىتقا دەيىن ق ا ز ۇ ا ۋ حالىقارالىق ۆاكسينولوگيا ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى قايسار تابىنوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن بىرىككەن زەرتتەۋ توبى 2020 -جىلدىڭ ماۋسىم جانە جەلتوقسان ايلارىندا SARS- CoV-2 ۆيرۋسىنىڭ 12 گە جۋىق شتاممىن ءبولىپ شىعاردى. ونىڭ ىشىندە 3 شتامم اقيۇعو ميكروورگانيزمدەر كوللەكتسياسىنا ساقتاۋعا بەرىلدى جانە hCoV-19/Kazakhstan/KazNAU- NSCEDI-481/2020 KKZI KA-294 ۆيرۋسىنىڭ شتامى دەگەن اتاۋمەن ءبىر شتامعا پاتەنت الىندى. Coronaviridae تۇقىمداسىنىڭ betacoronavirus ءتۇرىنىڭ coronavirus كلايد g، يممۋنوبيولوگيالىق پرەپاراتتاردى دايىنداۋعا جانە تەستىلەۋگە جانە in vitro جانە in vivo ءتۇرلى سۋبستانتسيالاردىڭ ۆيرۋسقا قارسى بەلسەندىلىگىن انىقتاۋعا ارنالعان.
قازاق ۇلتتىق اگرارلىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى مەن م. ايقىمبايەۆ اتىنداعى اسا قاۋىپتى ينفەكتسيالار ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعى پاتەنت يەسى. SARS- CoV-2 ۆيرۋسىنىڭ 6 شتاممى بويىنشا S گەندەرىنىڭ تولىق نۋكلەوتيدتىك تىزبەگى GISAID حالىقارالىق دەرەكتەر بازاسىندا جاريالانعان. 2021 -جىلعى 19 ناۋرىزدا قر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى الەكسەي تسوي ۇلتتىق قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىعى فيليالىنىڭ رەفەرەنس- زەرتحاناسى الماتى قالاسى بويىنشا Covid-19 ۆيرۋسىنان «بريتاندىق»، «وڭتۇستىك افريكالىق»، «برازيليالىق» شتامدارعا ءتان ىقتيمال مۋتاتسيالار انىقتالعانىن حابارلادى.
2021 -جىلعى 18-ناۋرىزدا اتالعان مۋتاتسيالاردى ناقتىلاۋ ءۇشىن ق ر د س م «سانيتارلىق- ەپيدەميولوگيالىق ساراپتاما جانە مونيتورينگ عىلىمي- پراكتيكالىق ورتالىعى» فيليالى 12 سىناما ۇلگىنى قازۇاۋ جانە ا ق ي ۇ ع و حالىقارالىق ۆاكتسينولوگيا ورتالىعىنا بەردى. TreeGene گەنەتيكالىق زەرتحاناسىمەن بىرلەسە وتىرىپ، جەدەل جانە ۇيلەسىمدى بىرلەسكەن جۇمىستىڭ ارقاسىندا قىسقا مەرزىمدە ەكى ۇلگىنىڭ تولىق S گەنى رەتكە كەلتىرىلدى. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى كورسەتكەندەي، ءبىر S ۇلگىسىندە گەننىڭ قۇرامىندا «بريتاندىق شتام م» B. 1.1.7-گە ءتان امينقىشقىل الماستىرعىش بار. ەكىنشى سىنامادا - S گەنىندە «وڭتۇستىك افريكا شتاممىنا» B. 1. 351 تولىعىمەن ءتان امينقىشقىل الماستىرعىش پەن دەلەتسيالارى بار.
ەكى ۇلگى گەندەرىنىڭ تولىق نۋكلەوتيدتىك تىزبەگى GISAID حالىقارالىق دەرەكتەر بازاسىندا EPI_ISL_1346635 جانە EPI_ISL_1346632 نومىرلەرىمەن جاريالانعان. قازىر بىرىككەن زەرتتەۋ توبى اقيۇعو رەفەرەنتتىك زەرتحاناسىنىڭ بازاسىندا وسى ۆيرۋستاردى ءبولۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. بۇل ۆيرۋستار ءبىزدىڭ عالىمدارعا COVID-19-عا قارسى وتاندىق جانە شەتەلدىك ۆاكسينالار مەن ءدارى- دارمەكتەردىڭ تيىمدىلىگىن باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
