ريم پاپاسى فرانتسيسك قازاقستانعا ىزگى نيەتپەن قارايتىن
استانا. قازاقپارات – 21-ءساۋىر كۇنى ەكىجاقتى وكپە قابىنۋى سالدارىنان ريم پاپاسى فرانتسيسك 89 جاسقا قاراعان شاعىندا ومىردەن وزدى. ول 1200 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرگى كاتوليك شىركەۋىن باسقارعان ءبىرىنشى يەزۋيت، ءبىرىنشى لاتىنامەريكالىق جانە شىققان تەگى ەۋروپالىق ەمەس تۇڭعىش ريم پاپاسى بولعان ەدى. ول قاي ىسىمەن ەستە قالدى جانە ونىڭ بيلىگى تۇسىندا قازاقستان مەن ۆاتيكان قارىم-قاتىناسى قانداي ارنادا دامىدى؟
ءداۋىر بەتبۇرىسىندا
قازاقستان مەن ۆاتيكان اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس 1992-جىلى ورناتىلىپ، قارقىندى دامىدى. وسى جىلداردىڭ ىشىندە كوپتەگەن ەكىجاقتى، ونىڭ ىشىندە جوعارى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە دە كەزدەسۋ ءوتتى. 1998-جىلى قىركۇيەكتە قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ۆاتيكانعا ساپارى اياسىندا ءوزارا قارىم- قاتىناس تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. ەلىمىز قاسيەتتى تاقپەن مۇنداي جوعارى دەڭگەيدەگى زاڭدى مارتەبەسى بار كەلىسىم جاساسقان تمد مەن ازيا كەڭىستىگىندەگى ءبىرىنشى ەلگە اينالدى. 2001 -جىلدىڭ 22-25-قىركۇيەك كۇندەرىندە ريم پاپاسى يوانن پاۆەل ⅱقازاقستانعا ءبىرىنشى مەملەكەتتىك پاستورلىق ساپارىن جاسادى.
2022-جىلى، جاڭا پونتيفيك فرانتسيسك تۇسىندا قازاقستان- ۆاتيكان ىنتىماقتاستىعىنىڭ شارتتىق- قۇقىقتىز بازاسى ايتارلىقتاي كەڭەيە ءتۇستى. اتاپ ايتار بولساق، 2022-جىلدىڭ 1-شىلدەسىندە پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى - سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردى ۆاتيكان مەملەكەتىنە جاساعان رەسمي ساپارىنىڭ ەكىنشى كۇنىندە قاسيەتتى تاقتىڭ مەملەكەتتەرمەن قاتىناستار جونىندەگى حاتشىسى (سىرتقى ىستەر ءمينيسترى) ارحيەپيسكوپ پول ريچارد گاللاحەرمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. كەلىسسوزدەر بارىسىندا سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆو باسشىلارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن قاسيەتتى تاق اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ ورناعانىنا 30 جىل تولۋىنا وراي سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنە قول قويدى.
وسى ساپار اياسىندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى جانىنداعى ر. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىس تانۋ ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى، پروفەسسور دۇكەن ءماسىمحان ۇلى مەن ۆاتيكان اپوستول مۇراعاتى جانە ۆاتيكان اپوستول كىتاپحاناسى مەن ءارحيۆىنىڭ باسشىسى حوسەي تولەنتينو ەكى مەكەمە اراسىندا عىلىمي جانە مادەني سالالاردا ءوزارا ءىس-قيمىلدى ورناتۋ ماقساتىندا نيەتتەر تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى. شىعىس تانۋ ينستيتۋتى ۆاتيكان مۇراعاتتارىنان تۇركى الەمى مەن ەۋروپانىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسى تۋرالى لاتىن، ەرتە نەمىس جانە سكانديناۆ تىلدەرىندەگى بۇرىن جاريالانباعان دەرەككوزدەردى ىزدەستىرۋگە، سونداي-اق التىن وردانىڭ شىنايى تاريحىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن مۇراعات ماتەريالدارىن زەردەلەۋگە نيەت تانىتتى.
قازاقستاننىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىك مەديتسينالىق ورتالىعى مەن «بامبينو دجەزۋ» اۋرۋحاناسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا، سونداي-اق ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى تەرەڭدەتۋگە باعىتتالعان 1998-جىلعى قاتىناستار تۋرالى كەلىسىمگە قوسىمشا كەلىسىمگە قول قويىلدى.
2022-جىلدىڭ 13-14-قىركۇيەگىندە ريم پاپاسى فرانتسيسك قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلدى. سول كۇنى ريم پاپاسى اقوردادا قازاقستان پرەزيدەنتىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. قاسىم-جومارت توقايەۆ قۇرمەتتى قوناققا زور ءىلتيپات ءبىلدىرىپ، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VII سەزىنە قاتىسۋ تۋرالى شاقىرۋدى قابىل العانى ءۇشىن ريم پاپاسىنا العىس ايتتى.
- ءسىزدىڭ قازاقستانعا، جالپى ايتقاندا، ورتالىق ازيا ايماعىنا العاشقى اپوستولدىق ساپارىڭىز مەنىڭ وتانداستارىمدى قاي ءدىندى ۇستاناتىنىنا قاراماستان زور قۋانىشقا بولەدى. ءسىزدىڭ بۇل ساپارىڭىزدى قايىرىمدىلىق پەن ادىلدىك جولىنداعى رۋحاني كوشباسشىلىقتىڭ جارقىن ۇلگىسى رەتىندە باعالايمىن. قاسيەتتى يوانن پاۆەلدىڭ قازاقستانعا جاساعان تاريحي ساپارى 2001 -جىلى قىركۇيەكتە، سول جىلعى 11-قىركۇيەكتە بۇكىل الەمدى اۋىر كۇيزەلىسكە تۇسىرگەن ا ق ش- تاعى تەررورلىق اكتىدەن كەيىن بولدى. ونىڭ سيمۆولدىق ءمانى زور ەدى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت ريم پاپاسىنىڭ ساپارى حالىقارالىق ارەناداعى جاعدايدىڭ شيەلەنىسۋى مەن الەمدەگى اۋىر گەوساياسي احۋال اياسىندا ءوتىپ جاتقانىنا نازار اۋداردى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ كاتوليك شىركەۋى باسشىسىنىڭ قازاقستانعا كەلۋى جانە ونىڭ الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزىنە قاتىسۋى وتە ماڭىزدى وقيعا ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، ريم پاپاسى بەيبىتشىلىك پەن ءوزارا تۇسىنىستىككە شاقىراتىن باستامالارعا سەبەپشى بولۋى مۇمكىن.
ال الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ VII سەزىندە ريم پاپاسى فرانتسيسك ۇلى اقىن اباي وزىنەن كەيىن ادامزاتقا باي مۇرا قالدىرعانىن ايتتى.
- كەشە قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپابى دومبىرا تۋرالى كوپ مالىمەت الدىم. بۇگىن بۇل مۋزىكالىق اسپاپتى وسى جەردىڭ ۇلى اقىنى، كومپوزيتورى - ابايدىڭ ۇنىمەن بايلانىستىرعىم كەلەدى. ول وزىنەن كەيىن ءدىندارلىقتى سىڭىرگەن تۋىندىلار قالدىردى. وسى ورايدا ول حالىقتىڭ جان دۇنيەسىندەگى ەڭ ماڭىزدى قۇندىلىقتارعا باسا ءمان بەردى، - دەدى ريم پاپاسى فرانتسيسك.
وسى ورايدا ول اباي ادامزات الدىندا ماڭىزى جويىلمايتىن ماسەلەلەردى كوتەرگەنىن اتاپ ءوتتى.
- ەڭ ماڭىزدى سۇراقتارعا جاۋاپ تابۋىمىز كەرەك. ءبىز رۋحانياتتى ناسيحاتتاۋىمىز قاجەت. اباي جازعانداي، ءوزىڭ ءتىرى بولساڭ دا، كوكىرەگىڭ ءولى بولسا، اقىل تابۋعا ءسوز ۇعا المايسىڭ. سوندىقتان جاندى، سانانى تازا ۇستاۋ كەرەك، - دەپ قوسقان ەدى ريم پاپاسى.
266-ريم پاپاسى
فرانتسيسك، سايلانعانعا دەيىن حورحە ماريو بەرگولو - 266-ريم پاپاسى. ول 1936-جىلى 17-جەلتوقساندا ارگەنتينا استاناسى بۋەنوس- ايرەستە يتاليالىق بەس بالالى ەميگرانتتار وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. بولاشاق ريم پاپاسى بۋەنوس-ايرەس ۋنيۆەرسيتەتىن ءبىتىرىپ، حيميك- تەحنولوگ مامانى ديپلومىن العان. 22 جاسىندا ريم-كاتوليك شىركەۋىنىڭ سەمينارياسىن ياقتاپ، ءدىني قىزمەتىن باستاعان.
33 جاسىندا سان-ميگەل كوللەدجىندە ۇستازدىق ەتتى. ودان كەيىن ءوز ەلىندە كاتوليك شىركەۋىنىڭ ەپيسكوپى بىرتىندەپ بۋەنوس- ايرەس ارحيەپيسكوپى، كاردينال دارەجەسىنە دەيىن كوتەرىلىپ، ءوز ەلىندە ريم پاپاسىنان كەيىنگى كاتوليك شىركەۋىنىڭ ءدىني باسشىلارىنىڭ قاتارىنا كىرگەن. 2005-جىلى ريم پاپاسى II يوانن پاۆەل قايتىس بولعاننان كەيىن كاردينال بەرگولو ۆاتيكاننان شاقىرۋ الىپ، كاتوليك شىركەۋىنىڭ باسشىسى لاۋازىمىنا ۇمىتكەر بولدى. سايلاۋ ناتيجەسىندە ريم پاپاسى بولىپ نەمىس يوزەف راتتسينگەر سايلاندى. 2013-جىلى XVI بەنەديكت ءوز ەركىمەن ءدىنباسى لاۋازىمىنان باس تارتقاننان كەيىن، كاردينال بەرگولو جابىق داۋىس سايلاۋىندا ريم پاپاسى بولىپ سايلانىپ، فرانتسيسك دەگەن ەسىمدى يەلەندى.
2016-جىلى فرانتسيسك ماسكەۋ جانە بۇكىل ورىس پاتريارحى كيريللمەن كەزدەسىپ، كاتوليك شىركەۋى مەن ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋلەرىنىڭ قارىم-قاتىناستارىن جاقسارتۋ تۋرالى جانە بۇگىنگى حالىقارالىق ساياسات جايىندا ماڭىزدى اڭگىمەلەر كوتەردى.
ريم پاپاسى فرانتسيسك جايىندا 3 دەرەكتى فيلم مەن ءبىر كوركەم تۋىندى تۇسىرىلگەن. كوركەم فيلم پاپا بەنەديكت XVI شىنىڭ كاردينال حورحە ماريو بەرگولونى ۆاتيكانعا شاقىرىپ، ورنىن يەلەنۋىن ۇسىنعانى جايلى سىر شەرتەدى. ايتا كەتەرلىگى، وسى جايتتىڭ ءوزى ريم پاپاسى لاۋازىمىنىڭ قانشالىق اۋىر جۇك ەكەندىگىن دالەلدەسە كەرەك- ءتى.
ايتا كەتەيىك، 23-اقپاندا ۆاتيكان 14-اقپاننان بەرى وكپە ينفەكتسياسىنان كەيىن ريمنىڭ Gemelli كلينيكاسىندا ەم الىپ جاتقان 88 جاستاعى پونتيفيكتىڭ جاعدايى مۇشكىل ەكەنىن ايتتى. ودان پوليميكروب ينفەكتسياسى انىقتالىپ، وكپەسىنىڭ ەكى جاعى قابىنعانى بەلگىلى بولدى.
- پاپانىڭ دەنساۋلىق جاعدايى كۇردەلى. بۇرىن دا حابارلاعانعانداي، ول ءالى قاۋىپتى كەزەڭنەن وتكەن جوق، - دەلىنگەن حابارلامادا.
كەشە عانا پاسحا جەكسەنبىسىندە پاپا فرانتسيسك ءداستۇرلى باتاسىن بەرۋ ءۇشىن ۆاتيكانداعى اۋليە پەتر الاڭىنا جينالعان سەنۋشىلەردىڭ الدىنا شىققانى حابارلانعان ەدى.
ال بۇگىن ريم پاپاسىنىڭ ومىردەن وزعانى ءمالىم بولدى. VaticanNews مالىمەتىنشە، ريم پاپاسى 2025-جىلعى 21-ساۋىردە، دۇيسەنبى كۇنى ۆاتيكانداعى كاسا-سانتا-مارتا رەزيدەنتسياسىندا دۇنيەدەن وزعان. ساعات 9:45 تە اپوستولدىق پالاتانىڭ كامەرلەنگوسى كاردينال كيەۆين فاررەلل سانتا-مارتا ۇيىنەن ريم پاپاسى فرانتسيسكتىڭ قايتىس بولعانى تۋرالى حابارلادى.
- قىمباتتى باۋىرلار، مەن ريم پاپاسى فرانتسيسكتىڭ قايتىس بولعانى تۋرالى قايعىلى حاباردى جەتكىزۋگە ءماجبۇرمىن. بۇگىن تاڭعى ساعات 7:35 تە ريمنىڭ ەپيسكوپى فرانتسيسك ومىردەن ءوتتى. ول عۇمىرىن قۇدايعا جانە ونىڭ شىركەۋىنە قىزمەت ەتۋگە ارنادى، - دەلىنگەن ۆاتيكان حابارلاماسىندا.
