ەۋروپا قايتا بىرىگۋى مۇمكىن

 استانا. قازاقپارات - الەم ەكونوميكاسى شاتقاياقتاپ تۇر. الەمگە شەكەسىنەن قاراپ، ءتۇرلى ۇيىم، بيرجالار ارقىلى ءامىرىن جۇرگىزىپ كەلگەن مونوپوليست، الپاۋىت ەلدەردىڭ قارىز- قۇرىزى كوبەيىپ بارادى قازىر.

 سونىڭ ءبىرى ۇلى بريتانيا. كەيىنگى 9 -جىلدا انگليا جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 8 پايىزىنان قاعىلدى. بۇعان - Brexit سەبەپ. ياعني تۇماندى البيون ەۋرووداقتان شىعامىز دەپ، ەكونوميكاسىنان 235 ميلليارد دوللار جوعالتتى. برەكسيتتىڭ كەرى اسەرىن پرەمەر- مينيستر كير ستارمەر دە مويىنداپ وتىر. ءتىپتى كەزىندە ات قۇيرىعىن كەسىسكەن ەۋرووداقتان قول ءۇزىپ قالعانىنا وكىنەتىن سىڭايلى. ەندى قايتپەك كەرەك؟ «جالعىزدىڭ ءۇنى، جاياۋدىڭ شاڭى شىقپايتىنىن» سەزگەن ەۋروپا قايتا بىرىگە مە؟ ساراپشىلار نە دەيدى؟

ەۋروپا قايتا بىرىگە مە؟

 ۇلى بريتانيانىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى باياۋلادى. بۇعان بىردەن ءبىر سەبەپ - برەكسيت، ياعني ەۋرووداقتان شىعۋى. بلۋمبەرگ باسىلىمىنىڭ دەرەگى بويىنشا، كەيىنگى 9 جىلدا ۇلى بريتانيانىڭ قارت قۇرلىق ۇيىمىنا ەكسپورتى 45 پايىز ازايدى. بۇل ارادا ەۋرووداقتا كەرسىنشە يمپورت 6 پايىز وسكەن. دەمەك باسقا ەلدەرمەن الىس- بەرىستى ارتتىرعان. ياعني بريتانيالىق كاسىپكەرلەر ۇلكەن نارىقتان قاعىلىپ وتىر. 9 جىل بۇرىن ۇلى بريتانيا حالقىنىڭ 52 پايىزى «ءوزىمىزدىڭ جەكە شىعۋىمىز دۇرىس» دەپ داۋىس بەردى. ءبىراق سول كەزدە بيلىك بريۋسسەلدىڭ بيۋروكراتيالىق قىسىمىنان بوساپ، ەكونوميكانى ءوز بەتىنشە دامىتامىز، ا ق ش- پەن ءتيىمدى كەلىسىم جاسايمىز. ال ۇنەمدەلگەن ميللياردتاردى الەۋمەتتىك سالاعا باعىتتايمىز دەپ ۋادەنى ءۇيىپ-توككەن ەدى. الايدا ۇكىمەتتىڭ بۇل جوسپارى جۇزەگە اسپادى. مۇنى پرەمەر- مينيستر كير ستارمەر دە راستاپ وتىر.

كير ستارمەر، ۇلىبريتانيا پرەمەر- ءمينيسترى:

 - ءبىز Brexit كەلىسىمى ەكونوميكامىزعا كەرى اسەر ەتكەنىن مويىنداۋىمىز كەرەك. ەۋرووداقتان شىققاننان كەيىن بيۋروكراتيالىق، كەدەندىك جانە زاڭدىق كەدەرگىلەر كەرسىنشە كوبەيدى. ەندى ولاردى ازايتۋ ءۇشىن ۇيىممەن بۇرىنعىدان دا جاقىن قارىم- قاتىناس ورناتۋىمىز قاجەت.

 لوندوننىڭ ەۋرووداقتان شىعۋعا تۇرتكى بولعان تاعى ءبىر ماسەلە - بريتانياعا اعىلعان ميگرانتتاردىڭ جولىن كەسۋ. ءبىراق بىرنەشە جىل بريتان ۇكىمەتى بۇل جاعدايعا باس قاتىرىپ، ءالى شەشە الماي كەلەدى. كەرسىنشە بۇل جاڭا پروبلەماعا اكەپ سوقتى. قازىر تۇماندى البيوندا جۇمىسشى ماماندار تاپشى. بريتانيالىق كاسىپكەرلەر قاۋىمداستىعىنىڭ دەرەگى بويىنشا، برەكسيتكە دەيىن ەڭبەك نارىعىندا 6 پايىز جۇمىس كۇشى جەتپەيتىن. ال قازىر بۇل كورسەتكىش 17 پايىزدان اسادى.

برەكسيت لوندون قور بيرجاسىن دا شايقالتقان ەدى. بيلىك حالىقتىڭ تالابىن ورىندايمىز دەپ، كاپيتال نارىعىن ءوز باقىلاۋىنا الادى. ءبىراق بۇل باستامادان دا ناتيجە شامالى. رەفەرەندۋمنان كەيىن اكسيالار 2 جىلدا قۇنسىزدانىپ، ينۆەستورلار اراسىندا دۇربەلەڭ تۋعىزادى. بيرجاداعى قۇندى قاعازدار 42 پايىزعا قۇلدىرايدى. ال فۋنت ستەرلينگ 8 پايىز ارزانداپ، ەۋرو كەرسىنشە بەكي ءتۇستى. كورولدىكتىڭ ءتول ۆاليۋتاسى رەفەرەندۋمعا دەيىنگى قۇندىلىعىن قايتالاي الماي تۇر. ال بريتانيالىقتاردىڭ برەكسيتكە قاتىستى ويى وزگەرگەن. كەيىنگى جۇرگىزىلگەن ساۋالناما، ەۋرووداقتان شىعۋعا قولداپ، داۋىس بەرگەن ءار التىنشى ازامات قاتەلەسكەندەرىن مويىنداعان. ال حالىقتىڭ 66 پايىزى ەۋروپامەن قايتا بىرىگۋگە قارسى ەمەسپىز دەپ جاۋاپ بەرگەن.

 دجون وتەرس، نارىق بويىنشا ساراپشى، вloomberg opinion ءبولىمىنىڭ اعا رەداكتورى:

 - كوپشىلىك Brexit قاتەلىك دەپ سانايدى. ءبىراق بۇل ماسەلەگە قاتىستى جاڭا رەفەرەندۋمنىڭ ءوتۋىن قالامايدى. بريتانيالىقتار ساۋدانى جەڭىلدەتۋ جانە ميگراتسيا مەن قورعانىس ماسەلەسى سەكىلدى تۇيتكىلدەردىڭ شەشىلۋىن تالاپ ەتەدى.

 برەكسيتتەن كەيىن بريتانيا ا ق ش- تىڭ باستى سەرىكتەسى اتانىپ، ەرەكشە قاتىناستان ءۇمىتتى بولعان. ءبىراق جەمە- جەمگە كەلگەندە، ترامپتىڭ تونى تەرىس اينالدى. رەسپۋبليكاشىلدار مەن دەموكراتتار، ەشقايسىسى لوندونمەن ۇلكەن ساۋدا كەلىسىمىن جاساسقان جوق. ساياسي باعدارى كۇرت وزگەرىپ قۇراما شتاتتار كەرسىنشە ەۋروپادان وقشالانا ءتۇستى. ۋكراينا ماسەلەسىندە دە بۇرىنعى ساياساتىنان باس تارتتى. ياعني قارت قۇرلىققا ءوز پروبلەماسىن ءوزى شەشۋدەن باسقا امالى جوق. بۇل ارادا ۇلىبريتانيانىڭ ەۋرووداق ەسىگىن قايتا قاعۋعا تۋرا كەلەتىن سياقتى.

https://24.kz