ەرتىس وزەنىندە سۋ دەڭگەيى كوتەرىلۋى مۇمكىن بە
پاۆلودار. KAZINFORM - قازىرگى ۋاقىتتا وزەندى مۇز قۇرساپ جاتىر. دەيتۇرعانمەن، ماماندار كەي جەرلەردە سۋ دەڭگەيى 11 سانتيمەترگە دەيىن كوتەرىلگەنىن ايتادى. شىعىس قازاقستانداعى مول سۋ ەرتىس وزەنىنىڭ تاسۋىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن بە؟
«قازگيدرومەت» ر م ك پاۆلودار وبلىستىق فيليالىنىڭ باسشىسى گالينا شپاك Kazinform اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى قويعان بۇل ساۋالعا بىلايشا جاۋاپ بەردى:
- ەرتىس وزەنىنىڭ پاۆلودار وبلىسى بويىنشا بارلىق ەن بويى مۇز قۇرسانىپ جاتىر. گيدروبەكەتتەردەن الىنعان مالىمەتكە سۇيەنسەك، سۋ دەڭگەيىنىڭ 1 دەن 11 سانتيمەترگە دەيىن كوتەرىلۋى بايقالادى. بۇل ءشۇلبى سۋ قويماسىنان وزەنگە بىرتىندەپ سۋ جىبەرىلە باستاعانىنا بايلانىستى بولۋى كەرەك. دەيتۇرعانمەن، بۇل - قاۋىپتى دەڭگەي ەمەس، وزەن ازىرگە تاسىمايدى. وعان قالىڭ مۇز دا مۇمكىندىك بەرمەيدى. وزەن ۇستىندە مۇزدىڭ ءجۇرۋى شامامەن 6-15-ءساۋىر ارالىعىندا وتەدى دەپ بولجانعان. ال وزەنگە سۋ بوساتۋ شارالارى شامامەن ءساۋىر ايىنىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ءجۇرۋى كەرەك. سۋ بوساتۋدىڭ مەرزىمىن ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا بەلگىلەيدى.
جەرگىلىكتى مامانداردىڭ پىكىرىنشە، ەرتىس وزەنىندەگى سۋدىڭ كولەمى مەن ساپاسى جەتكىلىكتى باقىلانباي وتىر. وزەن شىعىس قازاقستاننان وبلىسىمىزعا كىرگەننەن بەرى قاراي 250 شاقىرىم جەردە بىردە- ءبىر گيدروبەكەت جوق. وبلىس بويىنشا اتالعان وزەندى باقىلايتىن نەبارى 5 بەكەت بار ەكەن. ونىڭ ەكەۋى - وبلىس ورتالىعىندا، وزگەسى تەرەڭكول، ەرتىس جانە جەلەزين اۋداندارىندا ورنالاسقان.
«ءبىرىنشى گيدرولوگيالىق بەكەت - قالا اۋماعىندا ورنالاسقان پاۆلودار گيدرولوگيالىق بەكەتى (زاتون) ، ال وبلىسقا كىرەبەرىستەن شامامەن 250 ك م قاشىقتىقتا بىردە-ءبىر گيدرولوگيالىق بەكەت جوق. سايكەسىنشە گيدرولوگيالىق رەجىم باقىلاۋعا الىنباعان. وسىعان بايلانىستى ءبىزدىڭ فيليالىمىز اققۋلى اۋدانىندا گيدرولوگيالىق بەكەت اشۋ تۋرالى ۇسىنىستى «قازگيدرومەت» ر م ك قاراۋىنا جولدادى. ءبىز ءبىر عانا بەكەت ارقىلى سۋدىڭ 48 ءتۇرلى كورسەتكىشىن باقىلاي الامىز»، - دەيدى گ. شپاك.
پاۆلودار وبلىسى اۋماعىنان اعىپ وتەتىن ەرتىس وزەنىنىڭ ۇزىندىعى - 720 شاقىرىم. ارنانىڭ ورتاشا ەنى 600 مەتر بولسا، كەي جەرلەردە ول 3,5 شاقىرىمنان اسادى. وزەننىڭ سۋ جيناۋ الاڭى - 260 مىڭ تەكشە شاقىرىم، ورتاشا تەرەڭدىگى - 3-4 مەتر. شىعىس قازاقستانداعى بولىگى بوگەندەر كاسكادىمەن بوگەلگەن. وزەن بويىندا تەحنولوگياسى سوعان تاۋەلدى ونداعان ۇلكەن كاسىپورىن، ەلەكتر ستانسالارى ورنالاسقان.
ال سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ سۋ رەسۋرستارىن پايدالانۋ جانە قورعاۋ جونىندەگى «ەرتىس» باسسەيندىك ينسپەكتسياسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ەلەۋسىز قامباروۆ ەرتىس وزەنىندە سەڭ ءجۇرىپ وتكەن سوڭ شىعىس قازاقستانداعى قويمالاردان سۋ جىبەرىلە باستايتىنىن جەتكىزدى. وسى ۋاقىتتا سۋدىڭ ەكپىنىنەن وزەننىڭ تومەنگى جاقتارىندا تۇرعان كەيبىر ەلدى مەكەندەرگە قاۋىپ ءتونۋى عاجاپ ەمەس. مىسال ءۇشىن، وزەننىڭ سول جاعالاۋىندا ورنالاسقان ماي اۋدانىنىڭ بىرنەشە ەلدى مەكەنى ويپاڭ اۋماقتا تۇر.
«بۇعان دەيىن ءبىزدىڭ ينسپەكتسيانىڭ كۇش سالۋىمەن ەرتىس وزەنىنىڭ ارناسىن، ونىڭ ساعالارىندا تازالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. سونىڭ ناتيجەسىندە وزەن مەن ونىڭ ساعالارى اراسىندا بايلانىس جاقسارىپ، سۋ جاقسى جايىلا باستادى. بۇرىن جايىلماداعى كەيبىر شابىندىقتارعا سۋ جەتپەي قالاتىن. سۋ تۇرىپ قالاتىن جەرلەردەن كوپتەگەن اۋىل شارۋاشىلىق قۇرىلىمدارى جازداي سۋ الادى. سوندىقتان بيىل سۋ مول جىبەرىلەتىن بولسا، جايىلمالار سۋعا مەيلىنشە قانىعادى»، - دەيدى مامان.
ايتىپ وتەيىك، ەرتىستەن وزگە وبلىستا اشىسۋ جانە سىلەتى وزەندەرى دە كوكتەمدە تاسىپ، ەلدى مەكەندەرگە قاۋىپ توندىرەدى.
پاۆلودار وبلىسى جەر قويناۋىن پايدالانۋ، قورشاعان ورتا جانە سۋ رەسۋرستارى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايگەرىم قابىلتايەۆا وسى قوس وزەندەگى جاعداي دا قالىپتى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. گيدروبەكەتتەر ورناتىلعان، سۋ دەڭگەيىنە مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ جاتىر. باياناۋىل اۋدانى مەن اقتوعاي اۋدانىنىڭ ەلدى مەكەندەرىنە تونگەن قاۋىپ جوق.
ايتا كەتسەك، تۇركىستان وبلىسىنداعى شاردارا سۋ قويماسى 93، بوگەن سۋ قويماسى 97 پايىز تولعان.
اۆتور
مۇرات اياعان
