رەسپۋبليكا كۇنى ۇلتتىق مەرەكەلەر كۇنتىزبەسىنە قالاي ورالدى

25- قازان - رەسپۋبليكا كۇنى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 32- جىلىندا بۇل اتاۋلى كۇن ون ءبىرىنشى رەت قانا تويلانعالى وتىر. سەبەبى، 2001-جىلى ۇلتتىق مەرەكەلەر تىزىمىنە ەنىپ، 2009-جىلى الىنىپ قالعان بولاتىن. ال بىلتىر قايتادان ۇلتتىق مەرەكە مارتەبەسىنە يە بولدى، دەپ حابارلايدى Kazinform.

79 دەپۋتاتتى سەسكەندىرگەن ەگەمەندىك دەكلاراتسياسى

بۇل قۇجاتتىڭ توڭىرەگىندە پىكىر كوپ. ساراپشىلاردىڭ كەيبىرى ونىڭ قابىلدانۋىن «تاۋەلسىزدىككە جول اشقان ماڭىزدى قادام» دەپ باعالاسا، تاعى ءبىر توپ «قازاق س س ر- ءنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراتسيا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى زاڭنىڭ قاسىندا فورمالدى عانا دۇنيە» دەگەن پايىمعا سەنەدى.

دەگەنمەن، ەگەمەندىك دەكلاراتسياسىن قابىلداۋ جولىنداعى پىكىرتالاس پەن ساياسي ارباسۋلار قازاق مەملەكەتىنىڭ دەربەستىك الۋىنا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسىلىق كورسەتۋگە دايىن ساياسي تۇلعالاردىڭ بەتىن بەرى قاراتقان، ىشتەگى توڭ بوپ قاتقان قارسىلىقتى كوپشىلىك قالاۋىنا يكەمدەگەن تاكتيكالىق قادامنىڭ ءبىرى بولعانىن كورۋگە بولادى. بۇل جەردە وسى دەكلاراتسيانى قابىلداۋعا مۇرىندىق بولعان، قۇجاتتى دايىنداپ، بەكىتكەن ادامداردىڭ ەڭبەگىن اسىرەلەپ باعالاۋدان اۋلاقپىز. ويتكەنى، ك س ر و- عا مۇشە دەپ سانالاتىن رەسپۋبليكانىڭ بارىندە وسىنداي قۇجات قابىلداندى. ءبىز سول 15 ەلدىڭ ىشىندە 14-بولىپ ەگەمەندىگىمىزدى جاريالادىق.

ەگەمەندىك دەكلاراتسياسىنىڭ قابىلدانعان ساتىنە جۋرناليست رەتىندە كۋا بولعان جازۋشى- پۋبليتسيست مارات ءبايدىلدا ۇلى وسى وقيعانى بىلايشا ەسكە الادى.

«ول كەزدە قازاق س س ر جوعارعى كەڭەسىنىڭ ورگانى - «حالىق كەڭەسى» گازەتىندە قىزمەت ەتەتىنبىز... 25- قازان كۇنى ايگىلى زاڭگەر، اكادەميك، دەپۋتات سالىق زيمانوۆ مىنبەردە ەكى ساعاتتاي تۇرىپ دەكلاراتسيا جوباسىن تانىستىردى. جوبانى تالقىلاۋ كەزىندە ءتورت ساعات اياعىنان تىك تۇرىپ، بەرىلگەن 50 دەن استام سۇراققا تاعى دا ءمۇدىرىسسىز جاۋاپ بەردى. سول كەزدە جاسى جەتپىسكە تاياپ قالعان سالىق اعا بىزگە قولىنا نايزا الىپ مايداندا شايقاسقان الىپ باتىرلارداي ەلەستەيتىن. ماڭىزدى قۇجات 25- قازان كۇنى ساعات 18.55 تە قابىلداندى. جوعارعى كەڭەستە 360 دەپۋتات بولسا، سول كۇنگى سەسسياعا 281 دەپۋتات قاتىستى. 79 دەپۋتات ءتۇرلى سىلتاۋمەن بۇل جيىنعا قاتىسپادى. ماسكەۋدەن سەسكەنگەن بولار. قاتىسقان دەپۋتاتتاردىڭ 261 ءى قۇجاتتى قولدادى، 18 دەپۋتات قارسى بولدى، 2 دەپۋتات قالىس قالدى»، - دەپ جازادى ول ەستەلىگىندە.

باسىن اشىپ ايتاتىن ماسەلە، ەگەمەندىك دەكلاراتسياسىندا قازاقستاندى دەربەس مەملەكەت سيپاتىنا جاقىنداتاتىن وزگەرىستەردىڭ ەڭ ماڭىزدىلارى قامتىلدى. اتاپ ايتساق، ەلدە پرەزيدەنتتىك بيلىك فورماسى قۇرىلاتىنى، وداققا كىرۋ نەمەسە شىعۋ قۇقىعىن ماسكەۋدىڭ نۇسقاۋىنسىز شەشەتىنى، حالىقارالىق بايلانىستاردا دەربەس سۋبەكت بولاتىنى، ىشكى اسكەر ۇستايتىنى، وداق مەنشىگىنەن ءوز ۇلەسىن الۋعا قۇقىلى ەكەنى كورسەتىلگەن.

«قۇجاتتا قازاق حالقىنا قاتىستى ماڭىزدى ءتورت قاعيدا جارىققا شىقتى. وندا قازاق س س ر- ءى قازاق ۇلتىنىڭ تاعدىرى ءۇشىن جاۋاپتىلىعى كورسەتىلدى. قازاق س س ر- ءى ۇلتتىق مەملەكەتتىلىگىمىزدى ساقتاۋ، قورعاۋ جانە نىعايتۋعا قاتىستى شارالار قولداناتىندىعى تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلدى. قازاق حالقىنىڭ، ەلدە تۇراتىن باسقا دا دياسپورالاردىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن دامىتۋعا مىندەتتى ەكەندىگى اتاپ ايتىلدى. رەسپۋبليكادان تىس جەرلەردە تۇراتىن قازاقتاردىڭ ۇلتتىق-مادەني، رۋحاني جانە تىل جونىندەگى قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋعا قامقورلىق جاسايتىنى كوزدەلدى. ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى بۇل مەرەكەنى ءوز باسىم قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ كۇنى رەتىندە قابىلدايتىنمىن»، - دەپ ەسكە الادى مارات ءبايدىلدا ۇلى.

قۇجاتتىڭ قابىلدانۋىن جاقتاپ داۋىس بەرگەن 261 دەپۋتاتتىڭ ءبىرى ءابىش كەكىلبايەۆ ەدى. ول دا «ءداۋىر داۋىسى» كىتابىندا اتالعان وقيعا تۋرالى ەستەلىك جازىپ قالدىرعان.

«مەندە قازاق س س ر- ءنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى مالىمدەمەنىڭ» داۋىسقا قويىلعان نۇسقاسى ءالى بار. وندا ءار باپتىڭ تۇسىنا داۋىس بەرۋدىڭ ناتيجەلەرى كورسەتىلگەن. سوعان قاراپ وتىرعاندا، ونداعى ءار باپتى قابىلداۋدىڭ قانشالىقتى كۇشكە تۇسكەنى كوز الدىمىزعا كەلەدى. ەڭ سوڭىنان، مالىمدەمە تۇتاستاي داۋىسقا قويىلعاندا تابلوداعى جازۋدى كورگەندەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ كوزى دىمدانىپ تۇردى. ولاردىڭ اراسىندا ءۇمىتتىڭ دە، كۇدىكتىڭ دە، ىزانىڭ دا، «ەندىگى كۇنىمىز قانداي بولادى» دەگەن قوبالجۋدىڭ دا، «بۇل ءوزى نە بوپ كەتتى» دەپ اڭتارىلۋدىڭ دا جاسى بار ەدى»، - دەپ جازادى قالامگەر.

وداقتاعى 15 رەسپۋبليكا تۇگەلدەي ەگەمەندىگىن جاريالاپ ۇلگەرگەنىمەن، ك س ر و باسشىلىعى ۋىسىنداعى بيلىكتى 15 تاراپقا ۇلەستىرىپ بەرە سالعىسى كەلمەدى. ك س ر و بۇرىنعىدان سيپاتى مۇلدە بولەك مەملەكەت بولاتىنىن ايتىپ، جاڭا كونستيتۋتسيا جوباسىن ۇسىنعان ات توبەلىندەي توپ ىدىراپ بارا جاتقان وداقتى امان الىپ قالۋدىڭ قامىن جاساپ باقتى. ءتىپتى، وسى كەزەڭدە قازاقستان بيلىگى قولىنا وتە باستاعان نۇرسۇلتان نازاربايەۆقا ميحايل گورباچيەۆتىڭ ءوزى ك س ر و مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ ورىنتاعىن ۋادە ەتكەنى تۋرالى دەرەكتەر ايتىلادى.

الاش تانۋشى سۇلتانحان اقق ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، ك س ر و- نى ەگەمەندى سۋبەكتىلەر وداعىنا اينالدىرۋ باستاماسىنا اشىق قارسىلىق بىلدىرگەن العاشقى ەل مولدوۆا بولعان كورىنەدى. ەستونيا، لاتۆيا، ليتۆا، گرۋزيا، ازەربايجاندا باستالىپ كەتكەن دەربەستىك جولىنداعى ۇمتىلىستاردى بەلارۋستىڭ بەلوۆەج ورمانىنداعى ايگىلى «ۇشتىكتىڭ بۇلىگى» ودان ءارى ىنتالاندىرا ءتۇستى.

ودان كەيىنگى تاريح بارشاعا ايان. 1991-جىلدىڭ 16- جەلتوقسانىندا تاۋەلسىزدىك تۋرالى زاڭ قابىلدانىپ، قازاق حالقىنا تىلەۋلەس مەملەكەتتەر ەلىمىزدى حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ دەربەس مۇشەسى، ەركىندىگى ءوز قولىنداعى ازات ەل رەتىندە مويىنداپ جاتتى.

ۇلتتىق قۇرىلتايداعى ۇسىنىس

1992-جىلدان باستاپ تويلانىپ، 2001-جىلى مەملەكەتتىك مەرەكەلەر قاتارىنا ەنگىزىلگەن رەسپۋبليكا كۇنى، 2009-جىلى پرەزيدەنت بۇيرىعىمەن مەملەكەتتىك مەرەكەلەر قاتارىنان الىندى. سول كەزدە رەسپۋبليكا كۇنى مەن تاۋەلسىزدىك كۇنى ءبىر-ءبىرىن قايتالايتىن داتالار ەكەنى تۋرالى پىكىر كوپ تاراعان ەدى. وسىلايشا 2022-جىلعا دەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىلىگىن ۇلىقتايتىن بىردەن-ءبىر ۇلتتىق مەرەكە تاۋەلسىزدىك كۇنى بولىپ تۇردى.

2022-جىلعى قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن «جاڭا قازاقستان»، «ادىلەتتى قازاقستان»، «ەكىنشى رەسپۋبليكا» دەگەن ۇعىمدار بيلىككە جاقىن ساياساتتانۋشىلاردىڭ ازۋىنان ءجيى شىعاتىن بولدى. رەسپۋبليكا كۇنىنىڭ قايتادان ۇلتتىق مەرەكەلەر كۇنتىزبەسىنە شىعۋىن وسى تەندەنتسيامەن بايلانىستىرۋشىلار كوپ. 25- قازاندى ۇلتتىق مەرەكە قاتارىنا قايتارۋ تۋرالى رەسمي ۇسىنىس ۇلىتاۋ وبلىسىندا وتكەن العاشقى ۇلتتىق قۇرىلتايدا ايتىلدى.

«ۇلتتىق مەرەكەلەر مەن اتاۋلى كۇندەر تىزبەسىنە ءبىرقاتار وزگەرىس ەنگىزگەن ءجون. مەن رەسپۋبليكا كۇنىنە ۇلتتىق مەرەكە مارتەبەسىن قايتارۋدى ۇسىنامىن. سوندىقتان قازاننىڭ جيىرما بەسى كۇنى جىل سايىن ەگەمەندىك كۇنىن ەلىمىزدىڭ باستى مەرەكەسى رەتىندە اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. 1990-جىلى 25- قازاندا قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيا قابىلداندى. بۇل ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك جولىنداعى تۇڭعىش قادامى بولاتىن. وسى قۇجاتتى قابىلداعان كەزدە تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اسا ماڭىزدى، ءتىپتى شەشۋشى ءرول اتقاردى»- ، - دەدى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى قۇرىلتايدا سويلەگەن سوزىندە بۇل شەشىمنىڭ قيسىنىن تۇسىندىرە كەتكەن بولاتىن.

«ارينە، تاۋەلسىزدىك كۇنىنىڭ باستاپقى ءمانى ساقتالادى. بۇل كۇن مەملەكەتتىك مەرەكە بولىپ قالا بەرەدى. ءبىراق تاۋەلسىزدىك الۋعا زور ۇلەس قوسقان ۇلتتىق باتىرلارىمىزعا تاعزىم كۇنى رەتىندە اتاپ ءوتىلۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

پۋبليتسيست مارات ءبايدىلدا ۇلى تاۋەلسىزدىك كۇنىنىڭ رەسپۋبليكا كۇنىنە ۇلتتىق مەرەكەلەر كۇنتىزبەسىندەگى ورنىن وتكىزىپ بەرۋىن جەلتوقسان ايىنداعى حالىقتىڭ كوڭىل كۇيىمەن بايلانىستىرادى.

«جىل سايىن 16- جەلتوقساندا اتالىپ وتەتىن بۇرىنعى ۇلتتىق مەرەكە - تاۋەلسىزدىك كۇنى قاراپايىم مەملەكەتتىك مەرەكەلەر قاتارىنا ىعىستىرىلدى. ءوزىنىڭ دە مەرەكە سيقى قالماي وعان قاتىستى ءىس-شارالار 15- جەلتوقسانعا دەيىن ۋقان-سۋقان وتكىزىلە سالاتىن. جاستاردىڭ ىقتيمال تولقۋىنان سەسكەنگەن بيلىك تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ءبىر اپتا قالعاندا ستۋدەنتتەردى ەشبىر جوسپاردا قاراستىرىلماعان كەزەكسىز دەمالىسقا جىبەرەتىن. ءارى بۇل داتادا اۋا رايى دا كوبىنە تۇنەرىپ تۇرىپ الاتىن. كوشەگە شىقساڭ، الاڭدارعا بارساڭ جان جوق، ءولى قالاعا تاپ بولعانداي كۇي كەشەتىنسىڭ»، - دەپ توپشىلايدى ول.

بيىل 25- قازان اپتانىڭ سارسەنبى كۇنىنە ءدوپ كەلىپ تۇر، ياعني دەمالىس باسقا كۇندەرگە اۋىستىرىلمايدى. وسىلايشا ءبىر اپتادا بەس كۇن جۇمىس ىستەيتىندەر دە، التى كۇن جۇمىس ىستەيتىندەر 25- قازان كۇنى عانا دەمالادى. ەل سەنبى مەن جەكسەنبى قالىپتى ءتارتىپ بويىنشا وتەدى.