راقىمجان وتارباي. ءبي - اڭگىمە
سول كۇنى اتىراۋ قالاسىنىڭ اەروپورتىنا شەتەلدىڭ كەڭ قۇرساق ۇشاعى ىڭىرانىپ كەلىپ قونعان. تاعاتسىزدانعان جولاۋشىلار توگىلىپ ءتۇستى. قىركۇيەكتىڭ العاشقى اپتاسى. كۇن شۋاعىن ساحيلىقپەن ۇلەستىرىپ، رايلانا قالىپتى. اسپانداعى الا بۇلتتاردان ىعىر بولعان قالىڭ ءنوپىر كۇتۋ زالىن كەسىپ ءوتىپ سىرتقى ەسىككە لاپ قويدى.
ءاجىم ويۋلاپ تاستاعان كەلىستى ءجۇز، كەربەز قيمىلمەن كاميللا عانا توپ ىشىنەن وقشاۋ كورىنەدى. اسىعار ەمەس. ەتەگى توبىعىن تۇرتكەن كوك كويلەكتىڭ قوس سان قايشىلاسار تۇستاعى ەكى تيەگىن ەركىنە جىبەرىپتى. توبىلعى ءتۇستى توق بالتىرلار «كۋرورتقا بارىپ، كۇنگە قاقتالىپ كەلە جاتىرمىن» دەگەندەي اتتاپ باسقان سايىن الدەكىمنىڭ كوزاقىسىن سۋىرادى.
ىرگەدەگى ورال قالاسىندا تۇراتىن، انشەيىندە انداعايلاسىپ كۇتىپ الۋشىلار بۇ جولى كەشىگىپتى. تاعاتسىزدانىپ اينالاسىنا الاڭداعان. قۇلاققا جارماسقان كوگىلدىر جاهۇت قوس سىرعا دا بىرەۋلەردى جوقتاعانداي جالتىل قاقتى.
جۇزىنەن رەنىشتى ءدىرىل جۇگىرىپ ءوتىپ، ۇساق-ۇساق اجىمدەرى سىندى. القىمى قىزاردى. جۇمساقتىق جوعالىپ، ايالى قارا كوزدەردىڭ قايراتى وياندى.
- ءاي، - دەدى سوسىن وكتەم ۇنمەن بويشاڭ تەرەكتىڭ كولەڭكەسىندە تۇرعان سىپتىعىر، سۇلۋ مۇرت سارى جىگىتكە. - تاكسيسسىڭ بە؟
ونىسى سەلك ەتىپ، سىزىلىپ كۇلەدى.
- بول دەسەڭىز، بولايىق.
- ورالعا جەتكىز! نە سۇراساڭ دا...
كونەتوز «مەرسەدەس» كولبەڭدەپ ايداۋ جولىن تاپتى. ارتقى ورىندىققا جايعاسقان كاميللا از-كەم تىنىشتاندى. ءاجىم ويۋلاپ تاستاعان كەلىستى جۇزىندە مانا ۇركىپ كەتكەن جىلىلىق قايتا قونىپ، ۇشىپ ءجۇر.
مىناۋ نە دەيدى، ءاي؟ جاي ما؟ كورپە استىنان كۇبىرلەگەندەي بولماي داۋسىن شىعارسا قايتەدى؟ ە، «قولىڭىزداعى كوگىلدىر جاهۇت جۇزىك بەتىڭىزدى سيپاعان سايىن الداعى ايناعا شاعىلىسىپ، كوزىمدى قارىقتىرىپ كەلەدى»، - دەيدى عوي، جازعان.
باياعىدا كۇيەۋىنە ەركەلەگەندە ءتاپ-ءتاتتى ەرنىنەن ەكى ەلى ءتىلىن سۇيىرلەپ كورسەتىپ ءۇن-ءتۇنسىز كۇلەتىن. ايالى قارا كوزدەرى اينالاسىنا سيقىر مەن سۇلۋلىقتى قوسا قابات ۇلەستىرىپ، جايناقتاپ تۇرۋشى ەدى-اۋ! سول كۇلكىنى قايتا تىرىلتتى.
- اتىڭ كىم وسى؟
- جانىبەك.
- جارايدى. رۋلىڭە يە بول!
كۇيەۋى جارىقتىق كوڭىلى كەڭ، كەلىستى-اق ازامات ەدى. سونىڭ ارقاسىندا شىعار، ءومىر بويى التىن تۇتقالى ەرىنىپ اشىلار ەمەن ەسىكتەردىڭ ءتورىن بوساتپاي ءوتتى. قاراۋىنداعىلارعا دا جايلى-تىن. زەينەتاقىعا شىعار الدىندا وڭتۇستىك افريكانى ارمانسىز ارالاتقان. جارتاستى جاعالاۋدا كىسىدەن ۇرىكپەي قويىنداسىپ جۇزەتىن پينگۆيندەرمەن قوسا شومىلعان. جىبەك شالىنىڭ بەتىندەي شىمىرلاپ قالعان سۋى نەتكەن سۇيكىمدى ەدى! ءون بويىڭدى ايالاي سيپاپ، جىلى اعىس بوپ قىتىقتاپ قۇمارىڭدى قارالاي قوزدىرعان. سوندا عوي، كەيپتاۋننىڭ قىمبات دۇكەندەرىن كەزىپ كوك كويلەك، كوگىلدىر جاهۇت، سارى كويلەك، سارعىش جاهۇتتاردى سامساتىپ سىيلاعانى.
- قوس-قوستان الىپ قايتەسىڭ؟ مەنى ۇزاتايىن دەپ جاتقان جوق شىعارسىڭ؟ - دەگەن سوندا ءتاپ-ءتاتتى ەرنىنەن ەكى ەلى ءتىلىن سۇيىرلەپ كورسەتىپ.
- كوگى ءبىزدىڭ ءوتىپ كەتكەن جاستىق شاعىمىزدىڭ بەلگىسى. ال، سارىنى ەرتەڭ مەنى ساعىنعاندا كيەرسىڭ.
جۇرەك تۇسىن سيپاپ جۇمساق جىميىپ تۇرعان كۇيەۋىنىڭ قوڭىرقاي جۇزىنەن ءبىر قاۋىپتى سەزگەن.
- قايداعىنى ايتپاشى! ەلگە بارعان سوڭ اسىقپاي ەمدەل. تاستا، جۇمىستى.
- كورەرمىز.
- كىم اۋىرماي جاتىر؟
سول سوزىنە پەرىشتە «اۋمين» دەپ جىبەرىپتى. اراعا التى اي تۇسپەي جاتىپ يىنىنە سارى كويلەكتى ىلگەن. سارعىش جاهۇتتاردى سامساتىپ تاققان. جالعىز باسى قىدىرىپ قايدا بارسىن؟ شۇكىرلىگى كەم قوڭىرقاي كەشتەردە مۇڭدى ازىق قىلاتىن. قيالعا سۇيەنەتىن. جىلدار جىلجىعان سايىن سارى كويلەك تۇرماق ساعىنىش تا توزادى ەكەن.
الىستان كوزىن اشىپ-جۇمىپ ورالدىڭ وتتارى دا كورىندى. جول قۋالاپ دىڭكەلەگەن سىپتىعىر، سۇلۋ مۇرت سارى جىگىت ارتقا مويىن بۇرىپ:
- شارشاعان جوقسىز با؟ - دەپ سىزىلادى. قاتارى بۇزىلماعان اپپاق تىستەرىن اقسيتا كۇلەدى. مانا بايقاماپتى، ءوزى كورەر كوزگە كوپ-كورىم ەكەن.
- جوق، راحمەت! كوپتەن تاكسيسسىڭ بە؟
- بىرەر جىل. ينجەنەر ەدىم. بالا-شاعانىڭ قامى.
- وتباسىڭدا كىم بار؟
- ايەلىم - اتى اسەم. سوسىن ءبىر ۇل مەن جالعىز قىز.
- جاقسى ەكەن، - دەگەن بۇل نەگە ريزا بولعانى بەلگىسىز. ءاجىم ويۋلاپ تاستاعان كەلىستى ءجۇزىن الاقان جۇگىرتە سيپاپ. - مىنا كوشەدەن وڭعا بۇرىل! انەۋ تۇرعان بيىك كوتتەدج.
كاميللانىڭ كۋرورتتان ورالعانىنا بارىنەن بۇرىن قۋانعان يتى مەن مىسىعى بولدى. كورشىسىنە تاپسىرىپ كەتكەن. ءلاززاتى ارسالاڭداپ كەلىپ موينىنا اسىلىپ بوساتار ەمەس. مىسىعى مياۋلاپ تىزەسىنە قارعىپ الەك. ەكەۋىن دە اسىراپ جۇرگەن جارىقتىق كۇيەۋى. كوز اشپاستان الىپ كەلىپ بايەك بولعان.
- ەركەك كۇشىككە لاززات دەپ ات قويعانى نەسى؟ - دەگەن سوندا بۇل.
- نەشە ءتۇرلى يتتىك قىلىقتارىنان ءلاززات الىپ وتىرامىز. ونىڭ نەسى جامان؟ قاراشى، ءسۇتتى قاۋىپ ءىشىپ جاتىر. قاباعان بولايىن دەپ تۇر. مىسىعىمىزدى ساق دەيىك. مۇرنى قىپ-قىزىل. ءيىسشىلدىڭ تۇقىمى.
توتىقۇس ساتىپ الساق، تەرگە دەيىك. توردا قامالىپ وتىرسا دا ۇيگە كىرگەن-شىققاننىڭ ءبارىن تەرگەپ-موشقاپ ءبىتسىن، بالەم!
قوڭىرقاي جۇزىنەن كۇلكى ايىرىلماي تۇرعان كەلىستى كەيپى كوز الدىندا كولبەڭدەي بەردى. پانيدەن ەرتە وتەرىن ءبىلىپ ەس بولسىن دەگەن عوي. ول ءتىرى بولسا، كۋرورتتى جالعىز ءوزى جابىرقاپ كەزەر مە ەدى؟ ول ءتىرى بولسا، ءتۇن ورتاسىندا تاكسيلەتىپ جۇرەر مە ەدى؟ تۇر عوي «لەند كرۋزەرى» اقالتەكەنىڭ ارعىماعىنداي بوپ قاڭتارىلىپ، ەر-تۇرمانى بار دا، يەسى جوق. ول ءتىرى بولسا... قۇرسىنشى، جەتى جىل جوقتاعاندا مولادان باسىن ءبىر كوتەرىپ جەتى اۋىز ءسوز ايتۋعا جارامادى...
- شارشاپ كەلدىڭىز. مەن قايتايىن، - دەگەن جانىبەك بولمەگە قول جۇگىن كوتەرىسىپ كىرگىزىپ جاتىپ. - ارتىعىمەن تولەدىڭىز. راحمەت.
- ءتۇن ىشىندە قايدا باراسىڭ؟
- قوناق ۇيگە. تاڭ قىلاڭ بەرە كەرى جۇرەم.
جۇزىنە انىقتاپ قاراعان. كوزىنىڭ جىگەرى بار. ىشكى ەرىك كۇشى دە، تاۋەكەلى دە بەتىندە قالقىپ تۇر. ورگە سالساڭ ويلانباي وزاتىننىڭ ءوزى سىندى. ماشينا قاجىتقان شىعار، تەك سۇلۋ مۇرتى سۇيقىلتىم تارتىپتى. مۇندايلارعا تىرلىكتىڭ ۇساق تۇيتكىلدەرى تەڭدىك بەرمەي كەس-كەستەيدى. مىسىن باسىپ... ايتپەسە...
- قون وسىندا. قازىر شاي جاسايمىن.
داستارقان باسىنا شىرت-شىرت تۇكىرىپ لەزدە شاينەك تە جەتكەن. جانىنان تومپاڭداپ قىسقا مويىن اققۇمان دا قالار ەمەس. ۆيسكي دە بوي تۇزەدى. سارى ماي مەن جاپسارلاسا جاتقان قارا ۋىلدىرىق كوزدىڭ جاۋىن الادى. مىرزا قولمەن تۋرالعان سۇر قازى قانداي! دوڭگەلەنىپ بارىپ تاڭدايىڭدا ەرىپ جوعالادى.
- كەل، جانىبەك، - دەدى كاميللا وزىمسىنە، ۆيسكيدىڭ ىندىنى كەڭ بوكالىنا مۇز تاستاپ جاتىپ. - تارتىپ جىبەر! تىڭايىپ قالاسىڭ.
اڭگىمە قىزىپ جۇرە بەرگەن. اسەم مەكتەپتىڭ مۇعالىمى ەكەن. قىزى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءۇشىنشى كۋرسىندا. ۇلى تەنتەكسوقتاۋ بوپ وقىماي قالىپتى. جۇمىس ىزدەپ ءجۇر دەيدى.
- ءوزىم زاۋىتتىڭ مىناۋ دەگەن ينجەنەرى ەدىم. باسشى اۋىستى دا، قىسقارتۋعا ءتۇستىم. قىزىما قۇدا كەلگەلى وتىر. امال جوق، جول باعىپ تاكسيست بوپ كەتتىم، - دەگەن ۆيسكيدىڭ قۋاتى بويعا شىم-شىمداپ جايىلعان سوڭ ءتىلىنىڭ تۇساۋى بوساپ. - بولاشاق قۇدامىز مۇناي سالاسىندا، داۋلەتتى كورىنەدى. قورجىندارىن وڭگەرىپ ساۋ ەتە تۇسسە، قۋىقتاي ەكى بولمەلى پاتەرىمىزدى قالاي كورسەتەمىز دەپ قارالاي جەرگە كىرىپ بولدىق. اقشاسى جوق ادام دا ءبىر، بۇ زاماندا، توباناياق تا ءبىر.
- ايتشى، ايىنا قانشا تاباسىڭ؟
- مىڭ دوللاردىڭ ماڭى.
جانىبەكتىڭ ءۇزىپ-جۇلىپ ايتقان اڭگىمەسى ۆيسكيدەن سىڭار قاسىقتاپ ۇرتتاعان سايىن مۇنىڭ جانىنا جاعا تۇسكەن. الدىن اشىپ جىبەرسە، ەسكەن جەلدەي اڭقىلداي سوعار ازامات ەكەنىن مانا بايقامادى ما؟
قىزىل اعاشتان قيىستىرىپ ويعان الۋان جيهازعا كوز قۇمارى قانباي وتىرعان جانىبەك ءبىر ۋاق:
- اعامىز، - دەپ قالىپ ەدى، كاميللا ءسوزىن اياقتاتپاي كەسە سالدى.
- جەسىرمىن. قۇداي بىزدەن جۇرتقا قيعان ءبىر شاراناسىن دا قىزعاندى. جاقسىنى جوق جەردەن قىساتىن ادەتى عوي...
القىمى قىزارىپ، ءاجىم ويۋلاپ تاستاعان كەلىستى جۇزىندە وكىنىش پە، شاراسىزدىق پا - شارپىسىپ جاتتى. ايالى قارا كوزدەرىندە ءمولت ەتە تۇسكەن ىستىق جاس توگىلىپ، بەتىن سىزبادى. كەرى جۇتىلىپ جوعالدى.
جۋان بوكسە ۆيسكي سارقىلعان سوڭ، قاراما-قارسى ەكى بولمەگە توسەك تە سالىنعان.
كاميللا توسەككە باسىم جەتىسىمەن قور ەتە تۇسەرمىن دەپ ويلاعان. قايدان؟! كوپتەن تاتىپ الماپ ەدى. قاراڭعى بولمەدە قارالاي جەلىگىن كوتەرىپ، بويىن قىز-قىز قايناتۋىن. ءتىپتى قيالى بايىپ، سوڭىندا توزاڭداتىپ قالعان جىلدار كوڭىل تەرەزەسىنەن سىعالاپ قويسايشى.
وسى بوساعاعا كەلىن بوپ تۇسكەن شاعى-تىن. جالعىز ۇلىنا جار بولعانىمەن، ەنەسىنىڭ قاباعىنان تاتاۋ كەتپەدى. اتاسى ۇزىن بويلى، بايسالدى ادام ەدى. وبالى نە، ءلام دەمەدى. قولتوقپاقتاي قارا كەمپىردىڭ عوي، بابى تاپتىرماعان.
- شالا قازاقتىڭ قىزىن الىپ... جىلتىراعان بەتىنە اس قۇيىپ ىشەمىز بە؟ جىلدان استى، قىسىر جىلانداي قايقاڭ قاعادى... ەرنىمىزدى تۇششىتار دەيسىڭ بە وسى؟!
ەنەسىنىڭ مۇنداي سوزىنە ەتى ابدەن ولگەن. «كورەر قىزىق الدا. جاسپىز عوي»، - دەگەن. قۇس قاناتىن بايلاعان جىلدارعا داۋا بار ما؟ تاي-تاي باسىپ قۇلاعان نەمەرەنى ارمانداۋمەن اتا-ەنەسى دە از عۇمىرىن تاۋىستى.
كۇيەۋى سىر بەرمەگەنىمەن، كاميللانىڭ شىدامى اقىرى ءۇزىلدى.
- اجىراس! باعىڭدى بايلامايىن. وكپەم جوق، - دەگەن بىردە كوكتەمگە سالىم.
ءۇنسىز كەتكەن. كەيىن ەسىتتى. وبكومعا بارىپ اقىلداسىپتى.
- ۇلكەن ءوندىرىستى سەنىپ تاپسىردىق. ايتپا وندايدى! پارتيا كەشىرمەيدى، - دەپتى حاتشى ىزعار شاشىپ.
- ايەلدى پارتيا ەمەس، العان مەن عوي...
- قىزىل بيلەتتى توسقالتاڭا سالىپ ءجۇرىپ ءبىر-اق ايەلمەن قويىنداسۋعا بولادى. وندا دا، ءوز جۇبايىڭمەن. سەن بولساڭ ساساي بۇقا قۇساپ... توقتات، جولداس! كونبەسەڭ ايدا، قايقاي!
لاۋازىمنىڭ ءدامىن ەندى تاتا باستاعان جاس باستىقتىڭ مىنا سوزگە قايتىپ ءداتى شىدار؟ تىپ-تىنىش قالعان. ءبىر كۇنى:
- وسى بالا اسىراپ الساق قايتەدى؟ - دەپ تۇر. ەندى شالقاقتاپ بۇل كونبەدى. ەرتەڭدى-كەش ۇلارداي شۋلاپ جاتاتىن جاۋتاڭكوزدەردىڭ ءبىرىن الار-اۋ. ءبىراق ول كىمنىڭ ءناسىلى؟ اكەسىنىڭ قانى بۇزاقى بىرەۋ مە، الدە شەشەسى اۋرۋ-سىرقاۋلى ما؟ ءتىپتى ارقان ۇزگەن الاياق بولسا قايتەدى؟ وسە كەلە تۇقىمعا بەرىلىپ، قوزىپ كەتەر. وڭاشا ورداڭا ويرانىن سالار. ال سوسىن اق ءسۇتىڭدى بەرىپ الىپ ارپالىس تا جات...
اشىق قالعان ەسىكتەن اڭدادى، سىپتىعىر، سۇلۋ مۇرت سارى جىگىت تە ۇيقىسىز جاتقان سىندى. الدەنە ويىنا ورالعى بوپ ءالسىن-ءالسىن كۇرسىنەدى...
باسقا ەرمەك قالماعاسىن كاميللا بايلىقتىڭ سوڭىنا قيقۋلاپ تۇسكەن. بۇل دا ءبىر سيقىر. قۋساڭ - جەتكىزبەيدى. توقتاساڭ - كوز الدىڭدا كولبەڭ-كولبەڭ قاعىپ تۇرىپ الادى. ەرتەدەگى ەستى شالدار: «ۇرپاقسىز ايەلدىڭ قىزىل-جاسىلدى دۇنيە ءتۇبى بالاسىنا اينالادى. سونى وبەكتەۋمەن كۇن وتكىزەدى»، - دەگەن ەكەن...
ورنىنان تۇرىپ كەتتى. اياق-قولى كۇيىپ-جانىپ بايىز تاپتىرار ەمەس. سۋ قۇيىپ ءىشتى. بويىن جايلاپ العان ءورت ءبارىبىر بوي بەرەر بولمادى.
مامىقتاي جۇمساق توسەكتىڭ استىنا تاس باتقانداي بولۋىن. ءارلى-بەرلى توڭبەكشىتۋىن.
جىلتىراق كورسە ءىلىپ كەتەتىن ساۋىسقان قۇساپ وسى ادىرە قالعىر داۋلەتتى نە ءۇشىن جينادى؟ كىمگە مۇرا بولادى دەپ جانىقتى؟ تۇر عوي يىق تىرەستىرىپ سامساپ. باسىڭ اۋىرىپ، بالتىرىڭ سىزداسا قايسىسى ەرنىڭە ىلعال تامىزادى؟ ءبارىن قوسقاندا، باقا باستى بولسا دا ءبىر بالاعا تاتي ما؟ تىم بولماسا قالعان از عۇمىرىنا سۇيەنىش بولاتىن ءبىر پاندەگە كوڭىل توقتاتپاعانى قالاي؟ ەندىگى جەردە قۇشاعىن تولتىرماعانمەن كوڭىلىن ورتايتپاس ەدى عوي...
- جانىبەك!
داۋسىنىڭ وقىس شىعىپ كەتكەنىن ءوزى دە اڭداماي قالدى.
- كاميللا!
- كەلشى، قاسىما!
جامىل كورپە جالپ ەتىپ جەرگە قۇلادى... جامباسقا باتقان تاس جوعالىپ، مامىقتاي جۇمساق توسەك جوعارى-تومەن تەربەلە ءتۇستى.
شىنجىر ۇزەردەي بوپ جۇلقىنىپ سىرتتان لاززات ۇردى. سىم بويىمەن جۇگىرىپ شاۋىپ جانتالاستى. جىڭىشكە ءۇنىن گارموننىڭ داۋسىنداي سوزىپ ساق مياۋلايدى. ءبىر جىل بۇرىن تەرگەنىڭ ءولىپ قالعانى مۇنداي جاقسى بولار ما، ايتپەسە، ساسكەگە دەيىن قۇشاعى جازىلماعان ەكەۋىن قارعاپ-سىلەپ بىتەر ەدى.
اشقاراق ىندىن توياتتاپ، جانى جايلانعان ساتتە كاميللا:
- ماعان ايداۋشى بوپ كەل... ەكى مىڭ دوللار... جاعدايىڭدى جاساپ بەرەم... - دەگەن ءار ءسوزىن ساعىزداي سوزىپ. باسى جۇمساق جاستىقتا دومالاپ جاتقان سۇلۋ مۇرت، سارى جىگىت ريزاشىلىقپەن جىميدى.
اراعا اپتا سالىپ جانىبەك قايتىپ ورالعان. زارىعا كۇتكەن ەكەن، بۇل دا قۋناپ، شىرايلاندى. كەلىستى جۇزدە ءاجىم سالعان ويۋ جوعالا جازداپ، ءار جەرىندە عانا سىڭار شاشتىڭ سىنىعىنداي تابى بىلىنەدى. جارىق دۇنيەگە نازىرقانىپ ەمەس، نازدانا قارادى. سارى كويلەك پەن سارعىش جاهۇتتار ەنەسىنەن قالعان جالعىز ساندىقتىڭ تۇبىنە قايتىپ شىقپاستاي بوپ تۇسكەن.
ادەتتەگىدەي تاعى دا يتىن اۋپىلدەتىپ، مىسىعىنىڭ جىڭىشكە ءۇنىن گارمون داۋسىنداي سوزدىرىپ مياۋلاتىپ شىققان ءتۇنى جارىقتىق كۇيەۋى تۇسىنە ەنگەن.
وكپەلەگەندەگى ادەتىمەن قوڭىرقاي تارتىپ، ءبىر قىرىنداپ وتىر ەكەن.
- باسىما كوپتەن كەلمەي كەتتىڭ عوي، - دەيدى. - ەندى كوك كويلەكتى كيىپ، كوگىلدىر جاهۇتتى تاقپاي-اق قوي. جاراساتىن جاڭاسىن ساتىپ الساڭشى. ءيت پەن مىسىقتىڭ دا وبالى بار شىعار، جاندارىن قيناماي تانىستارعا بەرىپ جىبەرسەڭشى...
بۇل دا بىردەڭە ايتقىسى كەلگەن، تاماعى قۇرعاپ ءۇنى شىقسا شە. باستىعىرىلىپ قالىپتى. تەرگە مالشىنىپ وياندى.
- كىنالاي بەر، - دەدى ورنىنان تۇرا سالا كۇيەۋىمەن ايتىسقا ءتۇسىپ. - جالعىز باسىم جانىمدى شاباقتاپ قاشانعى وتىرام؟ ەڭ بولماسا ەسىكتەن سىعالاپ كەتەر بىرەۋىڭ بار ما؟ بىلەم سەنى دە، تىرلىگىڭدە نە بۇلدىرگەنىڭدى. قاراۋىڭداعى انەبىر كۇلىم كوز بويداق كەلىنشەكپەن ءومىر بويى اۋەيى بولدىڭ. ءتىلىمدى تىستەپ، ىشتەن تىندىم. كەتكەن ەسەسى بولسا السىنشى دەدىم. الدە ەستىمەي، كورمەي-بىلمەي ءجۇردى دەدىڭ بە؟
سودان كەيىن اندا-ساندا شىم ەتە تۇسەر ۇياتى تاراپ، بويى جەڭىلدەپ سالا بەرگەن...
سىپتىعىر جىگىت كەلە-كەلە قوزى قارىن بايلاپ، ءتىپتى كورىكتەنە ءتۇستى. جاڭا، جايلى قونىسقا كوشىرىپ، بالا-شاعاسىن ءبىر قۋانتىپ قايتتى. ارتىنشا ىرعاپ-جىرعاپ قىزىن قۇتتى ورنىنا قوندىرىپ ورالدى.
ەل اۋزىنا قاقپاق جوق. كىرىسىڭ مەن شىعىسىڭ قايمانا قازاقتىڭ كوڭىل تارازىسىنا كۇندە ءبىر تۇسەر. جوعىڭدا قورجىنىڭا ولجا سالا المايتىن اعايىن بارىڭدا الاكوزدەنىپ بىتەر. ويتپەسە ىشكەنى بويىنا جۇعا ما؟
- باسە، جانىبەكتىكى قايداعى بيزنەس دەسەك، ءبىر الجىعان كەمپىردىڭ قولىنا كىرىپ الىپتى.
- سونىڭ بايىنان قالعان داۋلەتىن سورىپ، ۇيىنە تىشقانداي تاسىپ جۇرگەن كورىنەدى.
- ءوزىنىڭ باسى ىستەمەسە، نە اياعى جۇرمەسە قايتسىن؟
- ايتەۋىر ءبىر جەرىنىڭ قايىرىن كورۋ كەرەك قوي.
- ارامنان بايىعاننان ادالىنان اش-ارىق جۇرمەي مە، جازعان!
بۇل وسەك باۋىرىمەن جىلانداي جورعالاپ، ەكى ايىر ءتىلىن سالاڭداتىپ اسەمگە دە جەتىپتى.
ءتىپتى ءبىر قۇرداسى: «سىلانايىن دەسەم، بايدان قورقام، سىلانبايىن دەسەم، توقالدان قورقام دەپ جۇرسىڭ بە؟» - دەپ قىلجاقتاپتى. و انتۇرعان!
سول كۇنى وتباسىنا كەزەكتى ورالعاندا شار ەتە قالعان شاتاقتىڭ ورتاسىنا تۇسكەن. ەكى كوزى بۇلاۋداي بولعان اسەم بەت باقتىرار ەمەس.
- قايداعى شەتەلدىك كومپانيا دەسەم... ايتقانىڭنىڭ ءبارى وتىرىك! وزىڭنەن ەكى مۇشەل كارى كەمپىردىڭ قوينىنا بارىپ... ويى-باي، ەندى قاي بەتىمدى جىرتايىن؟.. ەل-جۇرتتىڭ كوزىنە قايتىپ كورىنەيىن؟.. ودان دا مەنەن جيىرما جاس كىشى قىزعا قىرىندا-داعى، باسقان ىزىڭنەن ساداعا كەتەيىن! ايعىرلىعىڭ شىداتپاي بارا جاتسا...
ساي-سۇيەگىڭدى ۇڭگىگەن سۇڭقىلعا شىداس بەرۋ مۇمكىن ەمەس. شىندىعى تۇسكىر الدى-ارتىن بىردەي شىرماپ تاستادى.
- ەندى وزدەرىڭنىڭ قامدارىڭ عوي. وسى داۋلەتتىڭ ءبارى اسپاننان جاۋماعان شىعار؟ - دەگەن داۋسى جۋاسىپ.
- قۋشيعان يىنىڭ قۇرسىن سەنىڭ! انە، ۇلىڭ جۇر، وقۋ جوق نە جۇمىس جوق. وزىندەي تەنتەكتەرگە ەرىپ ناشاعا اۋىزدانىپتى. ءتۇن ورتاسىندا كەلدى. ەس-ءتۇس جوق. جەلىگىڭ تارقاماي ءجۇرىپ وعان كوڭىل بولەم دەيسىڭ بە؟!
ەسىك كوزىندە قاڭتارىلىپ تۇرعان «لەند كرۋزەرگە» قالاي وتىرعانىن بىلمەيدى. ايداۋ جولعا ءتۇسىپ، جۇلدىزداي اعىزىپ كەلە جاتىپ قانا ەس جيعان.
سول كۇنى... جانىبەك استاناعا الىس اعايىننىڭ تويىنا جينالعان.
- مەن دە بارام، - دەدى كاميللا قولما-قول تۇتانىپ. - ساعان ەكى جىل قاتىن بولعاندا ءبىر مارتە بوي جازىپ ەرىپ شىعۋعا جارامايمىن با؟ الدە سىنىڭدى بۇزام با، سىمباتىڭدى قاشىرام با؟
- جارايدى. بىرگە بارايىق.
- تويعا اسەم دە كەلە مە؟
- سولاي شىعار...
ءبىر جولى ۇيگە كۇيەۋىنىڭ نەمەرە قارىنداسى كەلگەن. كەلە جەسىر جەڭگەسىنە ءتيىستى.
- اعامنىڭ شىمشىپ جيناعان بار داۋلەتىن سۋداي شاشتىڭ. كەزىندە وسى بەدەۋ قانشىقتى قاق باستان ءبىر سالىپ ايداپ شىق دەدىك. كوندى مە؟ باسىن دۋالاپ العان سوڭ. ءبىلىپ ەك ادال توسەگىن ارامدايتىنىڭدى. قاز ورنىنا قارعا قوندىرىپ... سەن ولگەن كۇنى سوتقا بەرىپ مىنا كوتتەدج بەن ماشينانى تارتىپ الام. تاپ وسىنى ىستەمەسەم، اتىم ءوشسىن! كور دە تۇر! - دەپ كۇلىن سابالاعان.
- الارسىڭ! - دەگەن بۇل اشىپ ايتپاسا دا ىشتەي ەرەگەسىپ. - ساعان تۇتام ءجىپ قالدىرماسپىن. ءبارىن دە جانىمداعى جانىبەككە، تىم قۇرىسا، يتىم مەن مىسىعىما وسيەتتەپ كەتەرمىن.
استانانىڭ اقشاڭقان مەيرامحاناسىندا توي قىزىپ جۇرە بەرگەن. سۇلۋ مۇرت سارى جىگىتتىڭ جانىندا كوك كويلەك، كوگىلدىر جاهۇتتارى جارقىراپ بۇل دا وتىردى. ەلدەگىدەي ەمەس، استانانىڭ حالقى قىزىق ەكەن. قاي قوناق قاسىنا كىمدى ەرتىپ كەلدى، نە جەپ، نە دەپ جاتىر، شارۋاسى جوق. قالاي دەگەنمەن مادەنيەتپەن ەرتە اۋىزدانعان ورتا عوي.
كەلەسى ۇستەلدە وتىرعان اسەم بۇلارعا نازارىن دا سالمادى. ءار قيمىلىن كاميللا بايقاتپاي باعىپ قالت جىبەرەر ەمەس. ۇيىندەگى داۋدى جانىبەك بۇعان جەتكىزگەن. تارىعىپ، قاباعى اشىلماي قويعان سوڭ قايتسىن، بايبىشەگە دەپ ارزان قولداۋ ءبىر ماشينا سىيلاعان. زىرىلداتىپ ايداپ ءجۇر دەيدى. سونان سوڭ ازۋى قالسا دا اشۋى ازداپ تارقاعان سىندى...
انەۋ يىق تىرەستىرىپ وتىرعانى كىم؟ اۋزىنا دان قۇيىپ العان سارشۇناقتاي قوس ۇرتى بۇلتيىپ جىلماڭ قاعۋىن. كوزى مونشاقتاي مايلانىپ اسەمنىڭ قۇلاعىنا الدەنەنى سىبىرلايدى كەپ. ونىسى نازدانىپ، موينىن وڭدى-سولدى بۇرىپ جىميادى.
جاۋتاڭداپ جانىبەككە قاراعان. قانىن ىشىنە تارتىپ سۇرلانىپ السا دا سىر بەرمەدى.
- الاڭ ەتپە! ءبارى دە ورنىندا، - دەدى بۇل سىرت كورىنىسكە ەركەلەي، باياعىداعىداي ءتاپ-ءتاتتى ەرنىنەن ەكى ەلى ءتىلىن سۇيىرلەپ كورسەتىپ. - ءالى-اق تابىسىپ كەتەمىز. جۇرت سياقتى ءىشىپ-جەپ وتىرايىق.
ءبي باستالىسىمەن جانىبەكتى جەتەكتەپ ورتاعا شىققان. بىرىنەن كەيىن ءبىرىن ءىلىپ الا جوعالعان قۋاتتى اۋەن داۋىل كوتەرىپ، جۇرتتىڭ ارقاسىن قوزدىرعان. كوگىلدىر سىرعا مەن جۇزىكتى جارقىلداتىپ جانتالاسا بيلەدى. قاماۋ تەرى الىنعان سوڭ، ءتىپتى دە بوي بەرەر بولمادى. كوپتىڭ اراسىنان اسەم دە كورىنىپ قالىپ ءجۇر. تەربەلگەن تالدىرماش بويلى، سۇلۋ بولماعانمەن سۇيكىمدى. ۇيالى قوڭىر كوزدەرى مۇنارتىپ، ەكى بەتى الاۋلايدى. تەك ىرعالىپ ەمەس، تۇرا قالىپ وڭ اياعىمەن پاركەتتى تەۋىپ سەكىرەدى. بيلەگەن ءتۇرى. تابانىنىڭ سارتىلىن ەستىگەن سايىن «مەنى كوردىڭ بە» دەگەندەي قيقۋ سالادى. مۇنىڭ ارقاسىندا اۋزى اققا جارىپ، اتقا مىنگەن سوڭ، التى قاپ جەل كەرنەمەي قايتسىن؟ جەر تەپپەي قالاي شىداسىن؟ شىنداپ ەرەگەسسە، ءبارىن سىپىرىپ الىپ تاقىرشاققا وتىرعىزا قويارىن سەزە مە؟ سەزسە، يىلىپ كەلىپ سالەمدەسۋگە جاراماعانى نەسى؟ بايىن باسى ءبۇتىن تارتىپ السا نە ىستەر ەدى؟ ايىنا ءبىر اپتاعا بوساتىپ يىسكەتىپ تۇرعان جوق پا؟ وسىنى ويلاعاندا، ءتىپتى دە دەم باسقىسى كەلمەدى. كوگىلدىر كويلەكتىڭ ەتەگىن قايتا-قايتا ءۇيىرىپ جانىبەكتى شىر كوبەلەك اينالدى. جۇرەگى ورىكپىپ، بالتىرى سىزداعانىن دا ەلەمەدى. ورايلى ساتتە تىزەسىن بۇگە بەرە باسىن شالقاق جىبەرىپ، ءالى دە ۇستاعان جاننىڭ ۋىسىن تولتىرار ومىراۋىن ەرسىلى-قارسىلى تەربەپ قالشىلداتقان.
قايتىپ كوتەرىلە المادى. كوز الدىنا قىزىلدى-جاسىلدى شەڭبەرلەر قاپتاپ كەتتى... بىرەۋدىڭ اششى داۋسى شىعا ما؟ مال قايىرعانداي، مادەني ورتادا مۇنىسى نەسى؟.. مانادان بەرى جانىبەك دەگەنى كۇيەۋى ەكەن عوي. قالاي اڭداماعان؟ باسە، ول مىناۋ سياقتى قۋتىڭداپ ەمەس، قۇلاشىن جايىپ، مىنە، وسىلاي، كوتەرىلىپ ۇشاتىن اتا قازداي مامىرلاپ بيلەۋشى ەدى عوي. انا جۇرگەن - ەنەسى. ول دا تويعا كەلگەن بە؟ ءتىپتى بۇعان كۇلىمسىرەي قاراپ قول بۇلعايدى. جاقسى ادام ەكەن عوي، جارىقتىق. تىرىسىندە نەعىپ بايقاماعان؟ يتى مەن مىسىعى نەعىپ ءجۇر؟ ولار دا مىناۋ جالعان دۇنيەنىڭ بيىنە قۇمارتقان-اۋ...
سول بوي تىكتەمەگەن قالپى شالقالاي قۇلاعان.
- نە سۇراساڭ سونى بەرەم! قۇتقار! - دەگەن جانىبەك جەدەل جەتكەن دارىگەردىڭ جاعاسىنا جارماسىپ. ول شاراسىز باسىن شايقاي بەردى.
قۇتىرىنعان مۋزىكا قايتادان كەرنەي قاعىپ، سىرناي تارتىپ جاتتى.
راقىمجان وتارباي
