قىتاي افريكا ەلدەرىنە باج سالىعىن نولگە دەيىن تومەندەتەدى: مۇنىڭ استارىندا نە بار
استانا. KAZINFORM - قازاندا ق ح ر ءتوراعاسى شي جينپيڭ وڭتۇستىك كورەيانىڭ كيەندجۋ قالاسىندا وتكەن ازيا-تىنىق مۇحيتى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىعى ەلدەرى باسشىلارىنىڭ 32- بەيرەسمي كەزدەسۋىندە سويلەگەن سوزىندە قىتايمەن ديپلوماتيالىق قاتىناستا تۇرعان افريكالىق مەملەكەتتەرگە كەدەندىك باجداردى نولگە دەيىن تومەندەتۋگە دايىن ەكەنىن مالىمدەدى.
بەيجىڭ نە سەبەپتى مۇنداي قادامدارعا بارىپ وتىر. وسى ماسەلەنى Kazinform اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى تالداپ كوردى.
ساندارمەن ورىلگەن ىنتىماقتاستىق
قىتاي سوڭعى 16 جىلدان بەرى افريكا ەلدەرىنىڭ ەڭ ءىرى ساۋدا ارىپتەسى بولىپ كەلەدى. 2024 -جىلى ەكىجاقتى تاۋار اينالىمى %4,8- عا ءوسىپ، 259,56 ميلليارد دوللارعا جەتتى. ق ح ر- دىڭ افريكاعا ەكسپورتى %3,5- عا ارتىپ، 178,76 ميلليارد دوللاردى قۇرادى، ال افريكالىق مەملەكەتتەردەن يمپورت %6,9- عا كوبەيىپ، 116,8 ميلليارد دوللارعا جەتتى.
قىتايدىڭ افريكاعا ەكسپورتىنداعى نەگىزگى ۇلەستى دايىن ونىمدەر الادى. ولار ماشينا جانە جابدىقتار، ەلەكتر تەحنيكاسى مەن ەلەكترونيكا، اۆتوموبيلدەر مەن قوسالقى بولشەكتەر، قۇرىلىس ماتەريالدارى جانە كەڭ اۋقىمدى تۇتىنۋ تاۋارلارى.
ال قىتاي، ءوز كەزەگىندە، نەگىزىنەن شيكىزات ونىمدەرىن يمپورتتايدى. اتاپ ايتقاندا، مۇناي مەن گاز، مىس جانە مىس كاتودتارى، كوبالت، تەمىر جانە اليۋمينيي رۋداسى، التىن جانە باسقا دا ءتۇستى مەتالدار. اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ دە ورنى ەرەكشە. بۇل قىتايدى افريكالىق اگروسەكتور ءۇشىن ەڭ ءىرى نارىقتاردىڭ بىرىنە اينالدىردى. 2024 -جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ يمپورتى شامامەن 5,3 ميلليارد دوللارعا جەتتى.
وسىنىڭ اياسىندا بىلتىر قىتاي تاراپىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا بەيجىڭنىڭ افريكاعا تىكەلەي ينۆەستيتسيالارى شامامەن 3,37 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. ولار ساۋدا اعىندارىن تولىقتىرا وتىرىپ، ونەركاسىپتىك ايماقتاردى، لوگيستيكالىق توراپتاردى جانە وڭدەۋ قۋاتتارىن قۇرۋعا قولداۋ كورسەتەدى.
قانداي ەلدەر جەڭىلدەتىلگەن رەجيمگە كىرەدى
ق ح ر- دىڭ رەسمي مالىمدەمەلەرىندە كەدەندىك باجدىڭ نولدىك مولشەرلەمەسى قىتايمەن ديپلوماتيالىق قاتىناستار ورناتقان مەملەكەتتەرگە قولدانىلاتىنى ەرەكشە اتاپ وتىلەدى.
ق ح ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، بەيجىڭ افريكاداعى 54 ەلدىڭ 53-ىمەن ديپلوماتيالىق بايلانىس ورناتقان.
1956 -جىلى مىسىر قىتايمەن ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناتقان العاشقى افريكالىق مەملەكەت. ال 2011 -جىلى تاۋەلسىزدىگىن العان وڭتۇستىك سۋدان سەرىكتەستەر قاتارىنا سوڭعى قوسىلعان ەل.
بۇگىندە تايۆانمەن ديپلوماتيالىق بايلانىس ساقتاپ وتىرعان ەسۆاتيني كورولدىگى بەيجىڭمەن رەسمي قارىم-قاتىناس ورناتپاعان جالعىز مەملەكەت.
كەزەڭ-كەزەڭمەن جۇزەگە اسىرۋ
بەيجىڭ باج سالىعىن جويۋ ەكونوميكالىق ارىپتەستىك تۋرالى كەلىسىمدەر اياسىندا جانە افريكالىق مەملەكەتتەردىڭ ستاندارتتاۋ، ءونىم ساپاسى جانە سانيتارلىق باقىلاۋ جونىندەگى مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋعا دايىندىعىن ەسكەرە وتىرىپ ىسكە اسىرىلاتىنىن اتاپ وتەدى.
ق ح ر ەڭ از دامىعان ەلدەردەن، ونىڭ ىشىندە ءبىرقاتار افريكا مەملەكەتتەرىنەن كەلەتىن تاۋارلاردىڭ باسىم بولىگىنە جەڭىلدەتىلگەن رەجيمدى بۇرىننان ۇسىنىپ كەلەدى. ەندى بۇل تاجىريبەنى بۇكىل كونتينەنتكە كەڭەيتۋ تۋرالى ءسوز بولىپ جاتىر.
قىتاي سونداي-اق افريكا ەلدەرىنىڭ ساۋدا جانە اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىكتەرىنە تەحنيكالىق كومەك باعدارلامالارىن كەڭەيتۋ نيەتىن ءبىلدىردى. بۇل مەملەكەتتەرگە ازيانىڭ ەڭ ءىرى تۇتىنۋشىلىق نارىعىنىڭ تالاپتارىنا بەيىمدەلۋگە كومەكتەسۋ ماقساتىندا جاسالىپ وتىرعان قادام.
قىتاي-افريكا ينستيتۋتىنىڭ زەرتتەۋشىسى يان باوجۋن افريكا ەڭ از دامىعان ەلدەر سانى كوپ كونتينەنت ەكەنىن، ال قىتايدىڭ نولدىك تاريفتەر ەنگىزۋ جونىندەگى شاراسى ساۋدانى كەڭەيتۋ ارقىلى ونەركاسىپتىك ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋعا باعىتتالعانىن ايتادى.
- مۇنداي ساياسات قىتاي مەن افريكا اراسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدى كۇشەيتەدى جانە جاھاندىق وڭتۇستىكتىڭ مەيلىنشە كوپ ەلىن بىرىگىپ، مودەرنيزاتسيا جولىمەن العا جىلجۋعا ىنتالاندىرادى، - دەپ اتاپ وتەدى ساراپشى.
جىجياڭ پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ افريكا ەكونوميكاسى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ليۋ سينحايدىڭ ايتۋىنشا، جالپى العاندا قىتايدىڭ افريكا ەلدەرىمەن ىنتىماقتاستىق مودەلى اناعۇرلىم تەڭگەرىمدى، ءتيىمدى جانە پراگماتيكالىق سيپاتقا يە، بۇل بەيجىڭگە افريكالىق مەملەكەتتەردىڭ سەنىمى مەن قولداۋىن قامتاماسىز ەتكەن.
- ەۋروپالىق وداق ءوزىنىڭ «Global Gateway» باستاماسىن ىلگەرىلەتىپ، الەمدىك ينفراقۇرىلىمعا ءىرى ينۆەستيتسيالار ۋادە ەتىپ وتىر. ال قىتايدىڭ تەمىر جولدار، پورتتار جانە باسقا دا نىساندار سالۋدى قامتيتىن جوبالارى، ادەتتە، نەعۇرلىم قىسقا مەرزىمدە اياقتالىپ، افريكالىق ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى، - دەدى ليۋ سينحاي.
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، تەحنولوگيالار ترانسفەرى سالاسىندا قىتاي افريكاعا شىنىمەن قاجەت بولاتىن پراكتيكالىق شەشىمدەرگە يە جانە جەرگىلىكتى كادرلاردى دايارلاۋعا ەرەكشە كوڭىل بولەدى.
- ءوز كەزەگىندە ە و- نىڭ دا جوعارى تەحنولوگيالار سالاسىندا بەلگىلى ءبىر ارتىقشىلىقتارى بار، الايدا افريكا ەلدەرىنىڭ دامۋ دەڭگەيىنە سايكەس كەلەتىن قولدانبالى ءارى قولجەتىمدى شەشىمدەر ەۋروپالىق وداقتا جەتكىلىكسىز، - دەپ اتاپ وتەدى ول.
امەريكالىق Atlantic Council ساراپتامالىق ورتالىعىنىڭ بايانداماسىندا اۆتورلار قىتايدىڭ ەكونوميكالىق ورلەۋى جانە ونىڭ افريكامەن ينتەگراتسياسى افريكا قۇرلىعىندا جاڭا ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردىڭ جانە جاڭا سالالاردىڭ پايدا بولۋىنا كاتاليزاتور بولعانىن جازادى. الايدا بۇل افريكالىق مەملەكەتتەردى قىتايدىڭ ىشكى ەكونوميكاسىنداعى وزگەرىستەردىڭ تەرىس سالدارىنا نەعۇرلىم وسال ەتەدى.
- ينۆەستيتسيالار مەن وندىرىسكە نەگىزدەلگەن قىتايلىق مودەل بۇرىنعى قارقىنىن جوعالتا باستاعاندىقتان، افريكالىق شەنەۋنىكتەر مەن ساياساتكەرلەر بولاشاقتاعى ءوسىم مەن ەكونوميكالىق ترانسفورماتسيانى جوسپارلاۋ كەزىندە وزدەرىنىڭ ەڭ ءىرى ساۋدا جانە ينۆەستيتسيالىق سەرىكتەسى الداعى جىلدارى وتكەن ونجىلدىقتاعىداي بولماۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرۋگە ءتيىس، - دەلىنگەن زەرتتەۋدە.
افريكا مەن قىتاي ءۇشىن قانداي پايدا بار
قىتايدىڭ باج سالىعىن نولگە دەيىن تومەندەتۋ تۋرالى شەشىمى افريكا ەلدەرىنە الەمدەگى ەڭ ءىرى نارىقتاردىڭ بىرىنە ەركىن قول جەتكىزۋگە جول اشادى. ەڭ از دامىعان ەلدەر توبىنا كىرەتىن مەملەكەتتەر ءۇشىن بۇل ەكسپورتتى ۇلعايتۋعا جانە ەكونوميكانىڭ نەگىزگى سەكتورلارىن جەدەل مودەرنيزاتسيالاۋعا قوسىمشا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل شارا ولاردىڭ جاھاندىق جەتكىزۋ تىزبەكتەرىنە قاتىسۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرىپ، تۇراقتى وسىمگە ىقپال ەتەدى.
تاريفتىك كەدەرگىلەردىڭ تومەندەۋى قىتاي مەن افريكا اراسىنداعى ونەركاسىپتىك ىنتىماقتاستىقتى كۇشەيتەدى. بىرلەسكەن وندىرىستەردى دامىتۋعا، شيكىزاتتى وڭدەۋگە جانە ونەركاسىپتىك ايماقتار قۇرۋعا كوبىرەك جاعداي جاسالادى. بۇل افريكالىق ەكونوميكالاردىڭ بىرتىندەپ شيكىزاتقا تاۋەلدى مودەلدەن قوسىلعان قۇنى جوعارى ءونىم ءوندىرۋ مودەلىنە اۋىسۋىنا كومەكتەسەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە سەرىكتەستەردىڭ ەكونوميكالىق تۇراقتىلىعى ارتىپ، ساۋدا تەڭگەرىمدى بولا تۇسەدى.
باستاما ماڭىزدى گەوساياسي مانگە دە يە. ول قىتايدىڭ عالامدىق وڭتۇستىك ەلدەرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى نىعايتۋعا دەگەن ۇمتىلىسىمەن قابىسادى. نولدىك تاريفتەر قولداۋ بەلگىسى ءارى تىعىز ىنتىماقتاستىققا دايىندىقتىڭ كورىنىسى رەتىندە قابىلدانادى. افريكا ءۇشىن بۇل سىرتقى ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەردىڭ كەڭەيۋى، ال قىتاي ءۇشىن قۇرلىقتاعى ماڭىزدى سەرىكتەستەرمەن بايلانىسىن نىعايتۋ.
بۇل جاعداي ورتالىق ازياعا قالاي اسەر ەتۋى مۇمكىن
قىتاي ورتالىق ازيا ەلدەرى ءۇشىن نەگىزگى ساۋدا-ەكونوميكالىق ارىپتەستەردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. 2024 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءوزارا ساۋدا كولەمى 66,2 ميلليارد دوللارعا جەتتى، ال ورتالىق ازيالىق ەكسپورتتىڭ نەگىزگى بولىگىن بۇرىنعىداي شيكىزات جانە اگرارلىق ونىمدەر قۇرايدى.
وسى جاعدايدا قىتايدىڭ ءبىرقاتار افريكالىق مەملەكەت ءۇشىن كەدەندىك باجداردى نولگە ءتۇسىرۋ تۋرالى شەشىمى قىتاي نارىعىنداعى باسەكەلەستىكتىڭ جاڭا كونفيگۋراتسياسىن قالىپتاستىرادى. افريكالىق جەتكىزۋشىلەر ورتالىق ازيا ەلدەرى ءداستۇرلى تۇردە ۇسىناتىن تاۋار سەگمەنتتەرىنە تىكەلەي شىعا الادى جانە ۇقساس ءونىم توپتارىندا جۇمىس ىستەيدى. وسى جاعداي قىتاي سۇرانىسىنىڭ ءبىر بولىگىنىڭ تاريفتىك شىعىنسىز كەلەتىن افريكالىق شيكىزاتقا اۋىسۋ قاۋپىن كۇشەيتەدى، ال بۇل ءوز كەزەگىندە افريكا ءۇشىن باعا بويىنشا ارتىقشىلىق تۋدىرادى.
قوسىمشا فاكتور ول لوگيستيكا. افريكا پورتتار مەن تەڭىز كولىك باعىتتارىن دامىتۋعا بەلسەندى ينۆەستيتسيا سالىپ جاتىر، بۇل جەتكىزۋ قۇنىن بىرتىندەپ تومەندەتەدى. ەگەر افريكالىق ءونىمنىڭ جيىنتىق وزىندىك قۇنى قىسقارا بەرسە جانە نولدىك تاريفتەر ساقتالسا، ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ جەتكىزىلىمدەرى قىتاي نارىعىندا بۇرىنعى باعا ارتىقشىلىقتارىنان ايىرىلۋى مۇمكىن.
ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنە ەكسپورتتىق ساياساتتى بەيىمدەۋ قاجەت بولادى. قىتاي نارىعىنداعى پوزيتسيانى نىعايتۋ ءونىمدى تەرەڭ وڭدەۋگە، شيكىزاتتىق ۇلەستى ازايتۋعا جانە كولىك ينفراقۇرىلىمىنا ينۆەستيتسيا تارتۋعا بايلانىستى بولماق.
مۇنداي ءتاسىل وڭىرگە پرەفەرەنسيالار كەڭەيىپ جاتقان جاعدايدا، ونىڭ ىشىندە جەڭىلدىكتى رەجيم تەك افريكاعا عانا ەمەس، بەيجىڭنىڭ باسقا دا سەرىكتەستەرىنە دە قولدانىلادى. ول ءوز كەزەگىندە باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
اۆتور
تاستان تويانوۆ
