قيسىق دۇنيە- اڭگىمە

ءبىر كۇنى ۇيقىسىنان ويانىپ، كوزىن اشقاندا اينالاسى ءبىرتۇرلى وزگەشە كورىندى. الگى «قيسىق اينالار كورولدىگى» دەگەن ەرتەگىدەگىدەي بولمەدەگى زاتتار ءبىر جاعىنا قاراي قيسايىپ، مايىسىپ، بۇرالىپ، قىسىلىپ قالعان.

Алматыда жол қозғалысы ережелерінде жоқ жолақ пайда болды
Фото: Фото: Алматы қаласы әкімдігі

ءۇش اتتاپ ايناعا جەتتى. كوزىنىڭ بىرەۋى جوعارى، بىرەۋى تومەندە، قۇستىڭ تۇمسىعى تارىزدەس مۇرنىنىڭ يمەك باسى ءۇپ- ۇشكىر بولىپ، باسىنىڭ فورماسى دا باسقاشا… تەرەزەدەن سىرتقا كوز سالعان، استانانىڭ ءبىر- بىرىمەن بوي تالاستىرعان ءزاۋلىم ۇيلەرى دە ءبىر جاعىنا قاراي قيسايىپ، اعاشتار جانتايا جازداپ، ماشينەلەر بولسا كاپوتتارى سورايىپ، دوڭگەلەگى قيسايعان كۇيى بۇراتىلعان جول ۇستىندە زاۋلاپ بارادى. ءوزى و باستان مىنەزى جايماشۋاق ادام ەمەس ەدى، مىنادان كەيىن بەت- اۋزى ودان ارمەن سالبىراپ، ەكى قاسىنىڭ ورتاسىنداعى ءاجىمى تەرەڭدەي بەردى.

قانشاما وپەراتسيادان ءوتىپ، قانشا رەت ەمدەپ، ىلەكەرلەپ، پايداعا اسىرىپ جۇرگەن جالعىز كوزى دە دۇنيەنى قيسىق كورسە نە بولادى؟ قيسايعان دۇنيە تىم سۇرىقسىز ەكەن. جو- و- وق، بۇرىنعى ۋايىمى مىنانىڭ قاسىندا تۇك بولماي قالدى، ويتكەنى ميىنا نەمەسە پسيحيكاسىنا زاقىم كەلگەن ادامداردىڭ ءومىردى باسقاشا كورەتىنىن، مىسالى، وڭ جاق قاراقۇستان تومەن جەرى زاقىم العان كەي ادامنىڭ باسقا ادامدى بەت- الپەتسىز كورەتىنىن ول بىلەتىن، ال بۇل زاقىم الماي- اق، ەسى اۋىسپاي- اق قيسايعان دۇنيەگە تاپ بولىپ وتىر ەمەس پە؟ «ە- ە، بايعۇس جانارىم، وسىمەن اقىرى قۋاتى ءبىتىپ، مايى تاۋسىلعان ەكەن، ەندى جالپ ەتىپ ءسونۋى قالدى» دەگەندى ويلاعانى سول ەدى، ىشىندە بىردەڭە گۇرىلدەپ قويا بەردى. ادامنىڭ ىشىندەگى قاپاسىن قوزعاعانداي بولىپ ىڭىلداپ، بوزداپ، گۇرىلدەگەن بۇل دىبىستى نەگە تەڭەسە ەكەن…

تەك كولىگى بارلارعا ىڭعايلانىپ سالىنعان، جاياۋ جۇرگىنشىنى تروتۋارعا جارىتپاعان استانا كوشەسىنىڭ جىلداعىداي و جەر، بۇ جەرى قازىلىپ، ايرا- جايرا بولىپ جاتاتىن جولسىزىمەن كەلە جاتىپ، «الدەقاشان تاڭ اتىپ كەتسە دە كوشە شامدارى سونبەپتى، كىمنىڭ اقشاسىن اياسىن؟» دەپ ويلاعان كۇيى دۇكەندەردىڭ اعىلشىنشا جازۋلارى ەرسى باقىرايعان ماڭدايشالارىنا، كەڭسەلەردىڭ كىر- كىر تەرەزەلەرىنە كوز سالىپ وتەدى. جولىندا كەزدەسكەن ادامداردىڭ قيسايعان بەت- ءجۇزى سالقىن، وسى كورگەندەرىنىڭ ىشىندە قيسايماعان ءبىر ءتۇزۋ نارسە كورسە قۋانار ەدى.

اۆتوبۋستىڭ ماڭدايداعى تاعدىر جازۋى سەكىلدەنگەن ءنومىرىن اجىراتا الماي شاتىسىپ، لاعىپ باسقا جاقتان ءتۇسىپ، كۇندەلىكتى جولىنان تالتۇستە اداسىپ ءجۇرىپ جۇمىسقا كەلدى. ءبىراق كۇندەلىكتى تىرلىگىنە كىرىسسە بولدى ءبارى وڭالىپ كەتەتىندەي بولعان سوقىر ءۇمىتى اقتالمادى. مونيتورعا ءۇڭىلىپ وقيىن دەسە سويلەمدەر ءبىرىنىڭ ۇستىنە ءبىرى مىنگەسىپ قالعان، جازايىن دەسە ارىپتەر ءبىر جاققا قۇلاپ… «ءبۇيتىپ سۇرگەن ءومىرى قۇرىسىن!»- دەپ دارىگەرگە جۇگىردى. كەزەگى كەلگەنشە تۋرا ءبىر ونكولوگتىڭ الدىندا وتىرعانداي مازاسى كەتكەنى- اي، «نە دەر ەكەن، كوزى بۇرىنعىشا كورەتىن بولا ما، الدە مىنا دۇنيە وسى قىسىلعان، قيسايعان قالپىندا قالا ما؟ ءيا ما، جوق پا»؟

باقىتىنا وراي سيرەك بولسا دا مۇنداي جاعداي كەزدەسىپ تۇرادى ەكەن. «كوزدىڭ استىندا ءبىر تامىر پايدا بولعان، ول كوزگە ارتىق كۇش تۇسكەننەن. سول قىسىم بەرىپ، كوزدىڭ كورۋ فوكۋسىن وزگەرتىپ تۇر، قۇنى اجەپتاۋىر قىمبات ءدارى سالامىز، بۇل كىشىگىرىم وپەراتسيا، ءبىراق ءدارىنى شەتەلدەن الدىرعانشا كۇتەسىز، ءوزىمىز حابارلاعانشا جۇرە تۇرىڭىز». كوزدىڭ الماسىنا كىرش ەتكىزىپ، ينە سالاتىنىن ەلەستەتكەننىڭ وزىنە ۇستىنەن جابايى كىرپى دومالاپ وتكەندەي بولسا دا، دارىگەردىڭ «كورۋىڭ قالپىنا كەلەدى» دەگەنى - كوڭىلىن بىرلەگەندەي. وسىلاي ءبىر كۇن ءوتتى. ەكى كۇن، ءۇش كۇن… «ءۇش كۇننەن سوڭ كورگە دە ۇيرەنەدى» دەگەندى سوعان ءتۇسىپ كورگەن ادام ايتقان شىعار، قيسىق دۇنيەنى كورە- كورە ۇيرەنەيىن دەدى. اقىلدان كەلەتىن شەشىم سول - ەگەر تاپ قازىر ەشتەڭە وزگەرتە الماساڭ، وندا بارىنا ىرزا بول دەيدى.

جالعىز كوز بولسا دا، قيسايتىپ كورسەتسە دە، ايتەۋىر كورىپ تۇر عوي دەپ العا قاراي ەمپەڭدەيدى، بارا- بارا قيسايعان نارسەگە كوبىرەك قاراسا، ونىڭ ار جاعىندا تاعى ءبىر سىرى اشىلارىن بايقادى. بۇل ءوزى ءار نارسەنىڭ مانىنە بويلايتىن ويدىڭ ادامى بولماسا دا، وسى كۇندەرى ىشىنەن الدەبىر گيپنوتيكالىق تولقىندار ءجۇرىپ وتكەندەي بولىپ، ءومىردى باسقاشا تاني ءتۇستى. سىرتىنان قاراپايىم عانا ءۇي سەكىلدى كورىنەتىن كەي ادامنىڭ ءىشى سونشاما كوز تارتارلىق ءساندى، جىلى دا جايلى ەكەنىن كورگەندە قۋاندى. ءوزى سىيلايتىن ادامدارىنىڭ كوپ مىنەزى كولگىر، كوپ ءسوزى قۇر الداۋسىراتۋ مەن كوڭىلگە قاراۋ ەكەنىن ءتۇسىنىپ، جانى جاتىرقامايتىن كەي جاننىڭ بۇل ويلاعانداي شىنايى ەمەستىگىنە كوزى جەتە ءتۇستى. وسى بەس كۇندە مۇنىڭ كوڭىل تورىندەگى كوپ ادامنىڭ ورىنى بوساپ قالدى. كەيبىر تەلەفون قوڭىراۋىنا جاۋاپ بەرمەدى، سول كەزدە بۇعان شىنىمەن الاڭدايتىن ادامداردىڭ ەلەكتروماگنيتتەرىنىڭ كۇشىن سەزىندى. كەيبىر ەستەلىكتەردى قاجەتسىز قوقىس دەپ شەشكەندىكتەن كەي اداممەن ىشتەي ەسەپ ايىرىستى، كەيبىرەۋىن كەشىردى، «ەگەر و باستا ول ادامنىڭ شىنايى باعاسىن بىلمەسەڭ، وندا ءوزىڭ ودان ەشتەڭە كۇتپە» دەدى ىشكى ويى، كەي ادامنىڭ الدىنداعى جۋىپ كەتىرە الماستاي كىناسىن ءتۇسىندى. كەيدە بۇنىڭ سوزىنە قۇلاق قويىپ، ءتىپتى ىقىلاس تانىتىپ تىڭداعانداردىڭ جاي اشەيىن عانا بۇنىڭ پىكىرى ماڭىزدى سياقتى ءتۇر جاساپ وتىراتىنىن كوردى. كەيدە بالالارى دا مۇنىڭ ءسوزىن امالسىز تىڭداپ وتىردى (بۇنىڭ ءومىر تاجىريبەسى ولارعا تۇككە پايداعا اسپايتىنىن بۇرىن قالاي ويلاماعان: ءسابي العاش جۇرە باستاعاندا ءسۇرىنىپ، قابىنىپ، باسىن ەسىككە سوعىپ ءجۇرىپ قاز باسۋدى ۇيرەنەدى، ادام دا سول، ءسۇرىنىپ، قاتەلەسىپ ءجۇرىپ ءوز قاتەسىنەن ساباق الىپ ءجۇرىپ، باعىتىن تابادى، سەنىڭ وتكەنىڭ، سەنىڭ تاجىريبەڭ تەك سەنىكى عانا). سۋرەتكە كۇلىپ تۇسەتىندەردىڭ ءىشى تولعان مۇڭ، بىرەۋ جىلى ءسوز ايتسا، جىلاپ جىبەرۋگە دايىن ەكەندەرىن كوردى. ءوزىن ءالسىز ساناپ جۇرگەندەر كەرىسىنشە، كەۋدەدەن يتەرگەن وكپەك جەلگە قارامايتىن قايسار بولىپ شىقتى. كوڭىلگە قارايمىن دەپ كەي ادامنىڭ دەڭگەيىنە ءتۇسىپ كورىپ ەدى، وزىنە جىنى كەلدى. بالكىم، بۇنىڭ شىن باعاسى دا سول شىعار، ءبىر ادامنىڭ ەكىنشى ءبىر ادامنىڭ ماڭىنان تابىلۋى كەزدەيسوقتىق ەمەس دەيدى، ءومىردىڭ ەسەبى قاراپايىم.

اينالاسى 2-3 كۇندە دۇنيەنىڭ وسىنشا وزگەرىپ، اجارىنان ايىرىلعانىن ۋايىمداپ ءجۇرىپ، ءتۇرى ءابىرجىپ كەتكەنىن اينادان ارەڭ بايقادى. شاشىن رەتكە كەلتىرىپ، كوڭىلىن كوتەرەيىن دەپ سۇلۋلىق سالونىنا بۇرىلدى. شاشتاراز بۇنىڭ شاشىن ءارى- بەرى ۇستاپ كورىپ، ءبىر شاشقا قاتىستى سونشاما قىزمەت ءتۇرىن شۇبىرتتى.

- شاشىڭىز ازداپ بۇيرالاۋ ەكەن، ءبىزدىڭ سالوندا شاشتىڭ بۇيراسىن كەتىرۋ ءۇشىن كەراتيندى تۇزەۋدى قولدانامىز، قاجەت دەسەڭىز تونيروۆكا جاسايمىز، مىسالى، ءسىز تريتمەن دەگەندى ەستۋىڭىز بار ما؟

ونى قايدان ءبىلسىن، ءتىپتى شاشقا دا بوتوكس جاسايتىنىن وسى جەردەن ەستىپ- ءبىلىپ وتىر ەمەس پە… وسى جەردە قالاي ەكەنىن، اقشاسىن تولەپ ساتىپ العان شاش بوياۋىنىڭ بۇنىڭ كوزىن الا بەرە ارزان بوياۋمەن اۋىستىرىلعانىن بىلە قويدى. قيسىق كوزى شالىپ قالدى. بۇل جەردە باياعىدا ساتىپ الىنعان، قولدانۋ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن بوياۋلار قولدانىلىپ جاتقانىن دۇنيەنى قيسىق كورەتىن كوزىنىڭ كورىپ قويعانىنا ءوزى تاڭعالعان.

- ءسىزدىڭ سالونىڭىزدىڭ سەرتيفيكاتى بار ما؟

- بار، ارينە!

قىزدار رامكاعا سالعان قاعازدى الدىنا توسادى.

بۇل جاڭا عانا قولدانعان بوياۋدى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، سونىڭ سەرتيفيكاتىن سۇراعان. اناۋ اڭ- تاڭ.

- كادىمگى، وسى زاتتىڭ اتى، قولدانۋ مەرزىمى، سەرياسى، پارتيا ءنومىرى… ەندى مەن قوراپتاعى ساندار مەن سەرتيفيكاتتاعى سانداردى سالىستىرۋىم كەرەك قوي.

قىزدىڭ كوزى شاراسىنان شىقتى.

بازارعا سوعىپ، ءوزى ۇنەمى جەمىس- جيدەك ساتىپ الاتىن ساۋداگەرگە جاقىندادى.

- حالىڭىز قالاي؟ - دەپ جىلى جىميدى، تانىسى بۇنى كورىپ.

بۇنىڭ الدىندا كەزەكتە مۇسىلمانشا كيىنگەن ەگدە ايەل تۇرعان ەدى.

- ماعان ءۇش كەلى قىزاناق، - دەدى ەگدە ايەل.

- سىزگە وسى سورت ۇنايتىنىن بىلەم، ءبىراق ول قىزاناقتى الماي- اق قويىڭىز، ءدامدى ەمەس.

مۇنى ەستىگەندە ەگدە ايەل وزىنە جاناشىرلىق تانىتقان ساۋداگەرگە ريزا بولعانى سونداي، قىمبات بولسا دا تەك وسى ساۋداگەردىڭ تاۋارىن العىسى كەلەتىنى كوزىنەن كورىنىپ تۇردى. بۇل جەردە ونى بىلەدى، جاقسى كورەدى، نەنىڭ جاقسى ەكەنىن ايتادى دەپ ويلاپ تۇرعاندا ، ساۋداگەر ونىڭ پاكەتىنە ەزىلگەن 2-3 قىزاناقتى قوسا سالىپ، ولشەپ جاتتى. ادامدار كەيدە ساۋداگەردىڭ جىميا قاراعانى ءۇشىن دە بۇلىنگەن- بۇزىلعانى ارالاسىپ جۇرەتىن جەمىس- جيدەكتى دە اقشاسىن تولەپ، ريزا بولىپ ساتىپ الا بەرەدى.

- شابدالىنىڭ باعاسى قانشا؟ - دەپ سۇرادى بالا كوتەرگەن جۇدەۋ كەلىنشەك.

- مىنا سورت جامان ەمەس، مىنا شابدالى دا ءتاتتى، ەڭ جاقسىسى مىنالار، ءبىراق ول سىزگە قىمبات بولادى.

«مەنىڭ اقشامنىڭ بارىنا كۇمانداناتىنداي بۇل كىم ەدى؟» دەپ نامىستانىپ قالعان بالالى كەلىنشەك ساتۋشىعا ءوزىنىڭ قىمبات زاتتى ساتىپ الاتىن شاماسى بارىن دالەلدەپ، شابدالىنىڭ ەڭ قىمباتىن ساتىپ الدى. ول ءسويتىپ، ءوزىنىڭ وسىناۋ كىشىگىرىم جەڭىسىنە كادىمگىدەي قاناعاتتانىپ تۇردى. ال ەكى قادام جەردە ءدال وسى شابدالى بەس ءجۇز تەڭگەگە ارزان ساتىلىپ جاتتى. ادامدار قىزىق.

بۇنىڭ كەزەگى كەلدى.

- كارتوپ الامىن. ءبىراق مىنا قالىڭ كارتون نەعىپ تۇر؟ - دەدى بۇل تارازىنىڭ ۇستىنە قويعان قاتتى كارتون قاعازدى يەگىمەن نۇسقاپ.

- ااا، ول كارتون تازالىق ءۇشىن عوي. ايتپەسە لاس بولىپ قالا بەرەدى، جەمىستەر شاڭ، كورىپ تۇرسىز عوي.

ساتۋشى وسى كارتون ارقىلى دا 5-10 پايىز ۇتىپ تۇرعان ەدى. بۇل اۋزىن اشا بەردى دە تۇرىپ قالدى (دورەكى بولماسا دا، ارتىق بىردەڭە ايتا سالۋى ابدەن مۇمكىن ەدى)، ساۋداگەر ايەلدىڭ ارعى جاعىندا بەس- التى جاسار بالانىڭ اعاش جاشىك ۇستىندە قالعىپ وتىرعانىن كوردى، كيىمى تىم قاراپايىم، بۇل كارتوبىن الدى دا وتە بەردى…

ەت ساتاتىن بولىمگە كىرگەندە، ەتكە سالماق تارتۋى ءۇشىن ىلعالدى بويىندا ۇستاپ قالاتىن حيميالىق اگەنتتەر ەگىپ قويعانىن بايقادى. كەپكەن جەمىستەردى دە ءتاتتى سۋعا مالىپ الىپتى. قيسىق كوزدىڭ ارقاسى! بۇرىن وندايدى بايقامايتىن. ول ەندى كوزى ءۇشىن ۋايىمىنىڭ ازداپ بولسا دا جەڭىلدەگەنىن سەزدى، كەز كەلگەن ساتسىزدىكتەن شىعۋ ءۇشىن ونىڭ پايدالى جاعىن كورە ءبىلۋ كەرەك.

كىتاپحانادا كەرەمەت جيىن بولادى دەگەسىن بارىپ ەدى، سالتاناتى اسقان ۇلكەن زالدا وزدەرىن اقىلدى، ءبىلىمدى سانايتىن جۇرتتى (بۇنىڭ ءوزى دە ەشتەڭەنى تياناقتاپ بىلمەسە دە ءوزىن اقىلدى سانايتىنداردىڭ ءبىرى ەدى) ءيىرىپ وتىرعىزىپ قويىپ، ەكى ادام ءبىر- ءبىرىن ولگەنشە ماقتاپ جاتىر ەكەن. بۇل ەكەۋى ءبىر- بىرىنە مۇلدەم ۇقسامايتىن، بىلايعى ۋاقىتتا ءبىر- بىرىنە قارسى پىكىر ايتىپ جۇرەتىن ادامدار ەدى، ءبىرىنشىسى - اقىن، ءبىر جەرگە بارسا يسلامدى ماداق ەتكەن ولەڭىن وقيدى، ەكىنشى جەردە تاڭىرشىلدەر تۋرالى ولەڭىمەن شاعىن توپتى ريزالايدى. ءبىر قالتاسىندا «قاڭتار، سەن وقيعا بوپ ەستە قالدىڭ!» دەگەن ولەڭى، ەكىنشى قالتاسىندا «جاڭا قازاقستان» تۋرالى كوتەرىڭكى پافوستاعى ولەڭى ءازىر. ەكىنشى ادام - ەسكى قازاقستاننىڭ عۇلاماسى، ءبىر كەزدەرى «مەكتەپتەردە «ەلباسى تانۋ» ساباعىن ەنگىزۋ كەرەك» دەپ باستاما كوتەرگەن پروفەسسور. ءبىرىنشىسى ءومىردىڭ اق جاعىن دا، قارا جاعىن دا بىردەي قابىلداپ، كوڭىل- كۇيىنە قاراي كەيدە ادىلدىككە بولىسىپ، كەيدە ادىلەتسىزدىكتىڭ دە شاشباۋىن كوتەرە سالۋعا قينالمايتىن ادام، ەكىنشىسى وزىنە تۇسەر پايدانى كۇنىلگەرى بولجاپ، ەكى جەپ بيگە شىعاتىن ءساتىن جون ارقاسىمەن سەزەتىن، پايدا دەسە اۋزىن ارانداي اشىپ قاشىپ قالۋعا اۋەس. بۇگىن بۇل ەكەۋى ءبىر ماقساتقا جۇمىلىپ، ءبىر پارتيانى ماقتاپ، جينالعان توپتىڭ الدىندا ايرىقشا سپەكتاكل قويىپ جاتتى. وسىناۋ زەبرا مەن قولتىراۋىن سەكىلدى ەكى ادامدى ءبىر- بىرىنە ماقتاتىپ قويعان شەبەر قۇداي دەپ ويلاعان كۇيى شىعىپ كەتتى.

ايالداماعا كەلسە، اشىق قىزىل ءتۇستى قىسقا كويلەك كيگەن قىز تۇر ەكەن، اياعىنا ءساندى اياق كيىم كيىپتى، ونىسىنىڭ شۋدالانعان ءجىبى بار، ايقۇش- ۇيقىش بايلاپ تاستاعان تاسپا باۋلارى توق بالدىردى ودان ءارى اسەم كورسەتەدى. بىلەگىنە تولتىرىپ نەشەتۇرلى جىڭىشكە بىلەزىك سالىپتى. قىزدىڭ ءتۇرى دە جاڭا عانا بىرەۋ قۇلاعىنا كۇشتى بىردەڭە ايتىپ، سونى ەشكىمگە ايتپا دەپ، ول سول قۇپياسىن جاسىرعانداي سۇيكىمدى- اق…. ونىڭ ادەمىلىگى دە ءوزى ءۇشىن جاڭالىق بولىپ جاقىندا اشىلعان سياقتى ما، تەلەفونىنىڭ كامەراسىن اشىپ، كىرپىگى قايىرىلىپ، وزىنە- ءوزى تاڭعالعان، سۇيسىنگەن تۇرمەن اۋزىن ءشۇرتيتىپ، ەرنىن ءدۇرديتىپ، ءوزىن- ءوزى شىرت- شىرت ەتكىزىپ سۋرەتكە تۇسىرەدى. ءبىر كەزدە ونىڭ بەتى وزگەرە باستادى. بۇنىڭ دۇنيەنى قيسىق كورسەتەتىن كوزى الجىدى ما، الدە باسقا بىردەڭە بولدى ما، قىز دەگەنى… جاسى ەلۋدەگى ايەل ەكەن. قاباعىن تارتىپ كوتەرگەن، ەرنىن ۇلكەيتكەن، قاسى تاتۋاج، كىرپىگى بۇزاۋدان سۇراپ العانداي. جاڭاعى قىز قايدا كەتتى سوندا؟ بۇنىڭ كۇرسىنىپ قالعانىن ءبارى ەستىدى. شىنىمەن دە…وسى بار عوي كەشە عانا فەيسبۋكتە جاريالاعان پوستىڭ مەن ايەلدەن تەز كونەرگىش نارسە جوق.

اۆتوبۋس كەلدى. قاشان كورسەڭ دە مىڭ سان باكتەريا مەن ميكروبتى وزىمەن بىرگە تاسىپ جۇرگەن ادامدارعا تولى 53-اۆتوبۋسقا وتىرعىسى كەلمەگەن. اۋاسى قاپىرىق، سولياركا يىسىنە بوگىپ تۇراتىن مارشرۋتتاعى الدەنەگە اشۋلى جۇرت ادەتتەگىدەي ءبىر- ءبىرىن ارقاسىنداعى ريۋكزاكتارىمەن تۇيگىشتەپ، قولاربا تۇراتىن جەردى بوساتپاي، نە شىعاتىنعا، نە كىرەتىنگە جول بەرمەي، ساسىق دەمىن ءبىر- ءبىرىنىڭ بەتىنە ۇرلەپ، ءبىر- ءبىرىن يتەرىپ، ايقايلاسىپ جاتتى.

ء«سىز ءبىرىنشى يتەرىپ جىبەردىڭىز، ءويتىپ ايقايلاماڭىز ماعان، قاراشى، قانداي ناگلىي، ءسىز ءبىرىنشى باستادىڭىز، جوق، ءسىز…» دەسىپ شاپىلداسقان ادامدار شىن مانىندە ءبىر- بىرىنە ەمەس، ءوز ومىرلەرىنە ىزالى ەدى. ادام ءبىر- ءبىرىن سوزبەن جابىرلەسە ول تەك باسقا جۇرتپەن قاتىناسى ەمەس، بەيسانالى تۇردە وزىمەن ىشتەي جۇرگىزەتىن ديالوگى. ىشتەرى تولعان، وكپەلەرى ەرنەۋىنەن اسقان ادامدار ءبىر- ءبىرىن سىلتاۋ قىلىپ، ىشتەرىن بوساتىپ الىپ جاتتى. باسقا جۇرتتىڭ تىلىندە ۇرسىسىپ جاتقاندارعا ورتا تۇستا وتىرعان قارتاڭ ەركەك:

- نەگە قازاقشا سويلەمەيسىڭدەر، ەي! قانشا ايتامىز؟ - دەپ كەيىپ قويادى.

ۇستامسىزدارى جۇلقىلاسىپ تا قالىپ جاتتى. كەيدە ادامنىڭ ءبارى بىردەي دامىپ كەتپەگەنى وسىنداي تار جەردە كورىنەتىنى قىزىق. بىرەۋى كيىپ- جارىپ ءوتىپ، بۇنى ءتۇيىپ، اياعىن باسىپ، كەشىرىم دە سۇراماستان، ءبىر كەزدە اۋزىنداعى ساعىزىن جەرگە تۇكىرىپ تاستادى. وعان بىردەڭە دەۋگە زاۋقى بولمادى، تاپ قازىر ەشكىممەن رەنجىسكىسى دە، تاتۋلاسقىسى دا كەلمەدى. ونىڭ ۇستىنە ادامنىڭ ءارتۇرلى بولۋعا، كەيدە ءتىپتى مۇلدەم باسقا بولۋعا دا قاقىسى بار، ورتاشا ادام دەڭگەيىنە دەيىن دە جەتىلە الماعانداردان ۇلكەن نارسە كۇتۋ قيسىنسىز.

كوزگە سالاتىن قىمبات ءدارى ءۇشىن اقشا كەرەك. بانككە كەلدى. تۋعان بويدا بىردەن ءتىلى شىعىپ سويلەپ كەتكەن سياقتى كورىنەتىن ءتىلى مايدا جىگىت اۋەلى «نەسيە بەرەمىز» دەپ قۋانتىپ الدى. سوسىن وزدەرىنىڭ تىلىندە «قارجىلىق قورعانىس» دەپ اتايتىن ساقتاندىرۋدى ۇسىندى. مەنەدجەر كەلىسىمشارتتى الىپ قايتا كەلگەن كەزدە بۇل ءوزى ماناعى سومانىڭ كوبەيىپ كەتكەنىن كوردى. وعان جانە ساقتاندىرۋدىڭ اقشاسىن قوسىپتى. بۇنىڭ ايدىڭ- كۇننىڭ امانىندا دۇنيەنى قيسىق كورە باستاعان جانارى كەلىسىمشارتتاعى ۇساق ارىپتەردى اجىراتا الماي قينالىپ، ارەڭ دەگەندە وقىپ كورسە، شوتتى اشىپ- جابۋعا، جۇرگىزۋگە، اقپاراتتىق ەسەپتەۋ قىزمەتىنە كوپ اقشا ۇستاپ قالادى ەكەن.

- ءسىز ماعان مىناداي كوميسسيا مەن قىزمەت اقىسى تۋرالى ايتقان جوقسىز، - دەدى كەلىسىمشارتتى قايتارىپ جاتىپ. بۇرىن قانشا نەسيە السا دا كەلىسىمشارتتى ىنتا- شىنتاسىمەن وقىمايتىن، جىپىرلاعان ارىپتەردى وقۋعا زاۋقى بولمايتىن، تاپ بۇگىن وزىنە نە بولعانىن تۇسىنبەدى.

- ولاي بولسا سىزگە نەسيە بەرىلمەيدى، جانە بۇدان بىلاي سىزگە بانكتىڭ ەسىگى جابىق! - دەدى بانك قىزمەتكەرى. «باسىنا تارتام دەپ، اياعى جاۋرايتىن بايعۇس حالىق بانكتەن ازعانتاي سوما الامىن دەپ كىرىپ، سول قارىزىن بەس ەسە قايىرىپ ءجۇرىپ، اقىرى بانك تۇتقىنىنا اينالادى ەكەن- اۋ» دەگەن ويدان كوزى تۇمانىتتى. سول ءتۇنى مەنەدجەرگە، الدە سوعان جالىندىرىپ قويعان تاعدىرىنا ىزالانعاننان ءتىسىن قاتتى شىقىرلاتىپ قويدى ما، الدە جۇيكەلەگەننەن بە، ءتىسى سىرقىراپ اۋىرىپ شىقتى. مازاسىن الا بەرگەسىن ەرتەڭىندە ستوماتولوگكە كەلدى. «ءسىزدىڭ ءتىسىڭىزدىڭ بىلتىر سالعان پلومباسىن تەز ارادا اۋىستىرۋ كەرەك، بىزدە مىناداي قىزمەت ءتۇرى بار، مىناداي جانە مىناداي… ءبىر ءتىستى ەمدەۋ نەگىزى 45 مىڭ، سىزگە جەڭىلدىكپەن بولادى، وعان ءتىستى اعارتۋ، يەككە قان جىبەرۋ قىزمەتىن قوسىڭىز». توقتاماي سويلەگەن ستوماتولوگتىڭ بەت- جۇزىنەن «كليەنتتى قالايدا جىبەرمەۋ كەرەك» دەگەن نيەتى كورىنىپ تۇردى. ول ءتىس ەمدەۋ اقىسىن قايتا ەسەپتەگەن سايىن ۇستىنە باسقا قىزمەت تۇرلەرى قوسىلىپ، قۇنى دا ءسات اراسىندا قىمباتتاپ بارا جاتتى.

نان الۋ ءۇشىن دۇكەنگە كىرىپ ەدى، نان بۇگىنگى ەمەس ەكەن. ءتىپتى كەشەگى دە ەمەس. دۇكەن يەسى كوتەرمە باعامەن ءبىر- اق ساتىپ العاندىقتان بەس كۇننەن بەرى تۇرعان نان ەدى. دۇنيەنى قيسىق- قيسىق كۇيىندە كورىپ- قابىلدايتىن كوزىنىڭ كورگەنى - بۇل ناندى ساپاسى ناشار ۇندى اعارتىپ، جۇگەرى مەن بۇرشاق ۇنىن قوسىپ ءپىسىرىپتى. اشىتقىنىڭ ورنىنا حيميالىق قوسپا، مايدىڭ ورنىنا مارگارين، جۇمىرتقا ورنىنا ونىڭ ۇنتاعىن قوسقان. ساتۋشىعا ەشتەڭە دەمەدى. ونسىز دا بۇگىنگى كورگەندەرىنەن شارشاپ تۇر ەدى.

ءجۇرىپ كەلەدى. ۇيلەر ءبىر جاعىنا قاراي قيسايىپ، اعاشتار جانتايا جازداپ، ماشينەلەردىڭ كاپوتتارى سورايىپ، دوڭگەلەگى قيسايعان كۇيى زاۋلاپ بارادى. وسىمەن ءبىر اپتادان استى، ال دۇنيە باياعىشا قيسايعان كۇيى. وسى كۇندەردەگى كوڭىل كۇيىنەن مىنەزىنىڭ دە وزگەرە باستاعانىن بايقايدى. بۇ دۇنيە قيسايعان كۇيىنەن قاشان تۇزەلەر ەكەن؟ وسى ماعىناسىزدىق ىشىندە جارىلارداي بولىپ، وسى قيسىق دۇنيەدەن زەرىكتى. ءبىر كەزدە تەلەفونىنا قوڭىراۋ ءتۇستى. «سىزگە قاجەتتى ءدارى كەلدى، ەرتەڭ ءسىزدى كوز دارىگەرى كۇتەدى» دەگەن حابارلاما ەكەن. ۋ ف ف… ول جانىنا ءبىر قۋانىش كىرىپ كەلگەندەي بولىپ جەڭىل تىنىستادى. ءتىپتى تۇران كوشەسى بويىنان شىعاتىن كاناليزاتسيانىڭ ءيسى دە سەزىلمەدى.

جادىرا شامۇراتوۆا

قازاق ادەبيەتى

سوڭعى جاڭالىقتار