قوجاناسىردىڭ حيكايالارى
استانا. قازاقپارات - «ورازانىڭ نەشە كۇنى ءوتتى؟»
قوجاناسىر ورازانىڭ نەشە كۇنى وتكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن ءار كۇنى ورازانىڭ وتكەن كۇنىنە اتاپ ءبىر ىدىسقا تاس سالىپ جۇرەدى ەكەن.
كۇندەردىڭ بىرىندە قوجاناسىردىڭ بالاسى كورىپ قالىپ، ءبىر ۋىس تاستى تاستاپ جىبەرىپتى. ورازانىڭ نەشە كۇنى وتكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن حالىق جينالىپ كەلىپ:
- قوجەكە، بۇگىنگە دەيىن ورازانىڭ نەشە كۇنى ءوتتى؟ - دەپتى.
قوجاناسىر ويلانىپ:
- ازىراق سابىر ەتىڭىزدەرشى، ازدان سوڭ جاۋابىن ايتايىن، - دەپ ۇيىنە ەنىپ كەتەدى دە، الگى كۇنىنە بىرەۋدەن تاستاپ جۇرگەن ىدىستاعى تاسىن ساناي باستايدى. تاستىڭ بارلىق سانى 63 بولىپ شىعادى.
- بارلىعىن ايتسام سەنبەيسىڭدەر عوي. بۇگىنگە دەيىن ورازانىڭ 45 كۇنى بولىپتى، - دەدى .
وعان حالىق:
- ورازانىڭ ءوزى وتىز-اق كۇن قالاي كوبەيىپ كەتتى، - دەپتى.
قوجاناسىر اشۋلانىپ:
- تاعى دا تۇگەل ايتپادىم عوي، شىنىنا كەلگەندە 63 كۇن بولىپتى. تاعى قانشاسى بارى بەلگىسىز، - دەپتى.
قوجاناسىردىڭ دارەت الۋى
قوجاناسىر اعىپ جاتقان وزەن جاعاسىنا كەلىپ دارەت الىپ وتىرسا، ءبىر اياعىنداعى كەبىسى سۋعا ءتۇسىپ، اعىپ كەتىپتى. تاڭدانىپ قاراپ وتىرسا، كەبىسىنەن ايرىلاتىن ءتۇرى بار، سوندا قوجاناسىر جۇدىرىعىن ءتۇيىپ، سۋعا قاراپ:
- ال دارەتىڭدى، بەر كەبىسىمدى، - دەپ ۇمتىلا بەرىپتى.
قوجاناسىردىڭ ءبىر اياعى دارەتسىز
ناماز وقۋ ءۇشىن قوجاناسىر دارەت الماق بولىپ، قولىنا قۇمان الادى. قۇمانداعى سۋى ءبىر اياعىنا جەتىپ، ءبىر اياعىنا جەتپەيدى. ءسويتىپ ءبىر اياعى دارەتسىز مەشىتكە كىرگەن قوجاناسىر جالعىز اياعىمەن قازداي قاقشيىپ تۇرادى. قوجانى كورىپ مەشىتتىڭ سوپىسى:
- قوجەكە، مۇنىڭىز قالاي، قازداي قاقشيىپ تۇرسىز؟ دەپتى.
وعان قوجاناسىىر اسپاي-ساسپاي:
- ءبىر اياعىم دارەتتەن ءوتىپ، ءبىرى دارەتسىز قالادى. سوندىقتان دارەتسىز اياعىم مەشىتتىڭ جاينامازىن بىلعاماسىن دەپ دارەتسىز اياعىمدى كوتەرىپ تۇرمىن، - دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
قوجاناسىردىڭ ورازا تۇتۋى
قوجاناسىر بۇرىن ورازا تۇتپاعان ەكەن. كەلىسىمدى ورازا ايى تۋار الدىندا ايەلى ءبىر كۇنى: «پايعامبار جاسىنا كەلىپ قالدىڭ، ەندى ورازاعا كىرىس»، - دەپتى. سودان قوجاناسىر ورازاعا كىرىسىپتى. قانداي ىسكە بولسا دا ءارى شورقاقتاۋ، ءارى اڭقاۋ قوجەكەڭ بايقاماي ورازانىڭ زاڭىن بۇزا بەرىپتى. ايتەۋىر، ايەلىنىڭ اڭدىپ، باقىلاۋىمەن ءۇش-ءتورت كۇن ورازا تۇتىپتى.
جازدىڭ ۇزاق كۇنىندە اش ءجۇرۋ قوجەكەڭە وڭاي سوقپاي، ءۇش-ءتورت كۇن تۇتقان ورازاسى جانىنا باتىپتى. بۇل ەلدىڭ باتىس جاعىندا بيىك تاۋ بار ەكەن، كۇننىڭ كوزى تاۋدان اسىپ، كورىنبەي كەتەتىنىن «كۇن باتتىعا» سايادى ەكەن. قوجاناسىر ءتۇس اۋا بولدى، كۇننىڭ كوزى تاۋعا جەتىپ جوعالاتىن كەزىن شىدامسىزدانا كۇتەدى ەكەن. شىدامى كەتكەن قوجەكەڭ ءبىر كۇنى «اقىل تاپتىم» دەپ قارا ءۇيىن بۇزىپ، ەسەگىنە ارتا باستايدى. ايەلى اڭ-تاڭ بولىپ: «بۇنىڭ نە!» - دەپ قوجەكەڭنىڭ بىردەڭەگە بىلىققانىن كورىپ بەزەك قاعىپتى.
قوجاناسىر:
- ۇندەمە، ايلا تاپتىم، كۇننىڭ قىسقا جەرىنە بارىپ وتىرامىز ورازا بىتكەنشە، - دەپ تاۋدىڭ ناق تەرەڭ سايىنا بارىپ قارا ءۇيىن تىگىپتى. بۇل جەردە كۇننىڭ كوزى ءتۇس اۋسا بولدى، تاۋدان اسىپ كورىنبەي كەتەدى ەكەن. ال، قوجەكەڭ وسىنى اڭدىپ تۇرادى دا، كۇن باتتى، اۋىز اشىق، - دەپ ايەلىنىڭ قارسىلىعىنا قاراماي، اۋزىن اشىپ، ورازانى وسىلاي ۇستاعان ەكەن.
قوجاناسىردىڭ قۇربان شالۋى
قوجاناسىر قۇربان شالۋعا جالعىز سيىرىن سويماقشى بولىپ، اياعى بايلانعان مالدىڭ ۇستىنە ايەلى مەن بالاسىن مىنگىزىپ قويىپ، سيىرىن اسىعا-ۇسىگە باۋىزداپ جىبەرىپتى دە، ءوزى سيىردىڭ ۇستىنە وتىرا كەتىپتى. شالا باۋىزدالعان سيىر بۇلقىنىپ قالعاندا، ايەلى بالاسىمەن بىرگە ۇشىپ ءتۇسىپتى. جىعىلعان ورنىنان سەكىرىپ تۇرىپ «قىلكوپىردەن و دۇنيەدە الىپ وتكىڭ كەلمەيدى عوي، قاساقى نەمە! بوقتى الىپ وتەسىڭ!»، - دەپ جۇگىرىپ بارىپ اناداي جەردە جاتقان ارقاندى الا سالا ايەلى مەن بالاسىن شالا-جانسار تىپىرلاپ جاتقان سيىردىڭ ۇستىنە ەتپەتىنەن جاتقىزىپ قويىپ، ارقانمەن تاڭىپ تاستاپتى. ال، ءوزى جالما-جان موينىنا ءمىنىپ الىپتى دا، ەكى مۇيىزىنەن بار كۇشىمەن ۇستاپ: «ايلامدى اسىردىم عوي، ەندى قىلكوپىردە قالاي تۋلاساڭ دا قۇلاپ تۇسپەيمىن» ، - دەپ ماساتتانعان ەكەن.
مەشىتتىڭ مۇناراسى
ءبىر جولاۋشى مەشىتتىڭ مۇناراسىن كورسەتىپ:
- بۇل نە؟ - دەپتى.
وعان قوجاناسىر:
- ءبىر قۇدىققا ءيت ءتۇسىپ كەتكەن ەكەن، قۇدىقتىڭ سۋىن ادالداۋ ءۇشىن سۋىن قوتارىپ تاستاپ، ءوزىن توڭكەرىپ قويىپتى، - دەپتى.
قوجاناسىر مەن ۇرى
قوجاناسىر ءبىر ايلى تۇندە ەسەگىنە ءمىنىپ، اۋىلىنا بارا جاتىر ەدى، الدىنان كەزدەسە كەتكەن ۇرىلارعا كوزى ءتۇسىپ، قاشىپ قۇتىلۋدىڭ امالىن تابا الماعان سوڭ، ەسەگىنىڭ باۋىرىنا جاتا قالادى.
- كىمسىڭ، ءجونىڭدى ايت؟ - دەدى ۇرىلار قوجاناسىردىڭ جانىنا كەلگەن سوڭ.
- ەسەكتىڭ قودىعىمىن، - دەيدى قوجاناسىر ۇرەيلەنە قورقىپ.
ۇرىلار ەسەككە تاياۋ كەلىپ، ۇڭىلە قاراپ تۇرادى دا:
- بۇل ەسەك ەركەك قوي! - دەيدى.
سوندا قوجاناسىر:
- شەشەم تويعا كەتىپ، اكەممەن بىرگە ەرىپ كەلەمىن، - دەپتى.
قوجاناسىردىڭ كەدەيدى جاقتاۋى
ەرتەدە ءبىر كەدەي جول ءجۇرىپ كەلە جاتىپ، ءبىر بايدىڭ ۇيىنە كىرىپ كەلەدى. سول كەزدە باي ۇيىندە تاماق جەپ وتىر ەكەن.
كەدەي:
- جول ءجۇرىپ قارنىم اشىپ كەلەدى. جەپ وتىرعان تاماعىڭىزدان اۋىز تيگىزىڭىز، بايەكە! - دەيدى.
باي:
- مەنىڭ ساعان ارناۋلى تاماعىم جوق، - دەپ جەپ وتىرعان تاماعىنان كەدەيگە بەرمەي، اسىعا-ۇسىگە جەپ قويىپتى. جەپ وتىرعاندا تاماعىمنىڭ ۇستىنە كەلىپ، جەمەسەڭ دە ءيىسىن يىسكەپ قالدىڭ عوي، - دەپتى.
سوندا كەدەي قوجاناسىرعا باي مەن ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى وقيعانى ايتىپ بەرىپتى. قوجاناسىر دا باي مەن كەدەي اراسىنداعى بولعان اڭگىمەگە تەز تۇسىنە قالىپ بايعا:
- بايەكە، مەندە كوپ اقشا بار. ساعان اقشا كەرەك بولاتىن بولسا، مەن ساعان قالتامداعى اقشامنان كەرەك دەسەڭىز، بارلىعىن قارىزعا بەرەيىن، - دەپتى. سوندا باي:
- قانە كورسەتشى اقشاڭدى، - دەپتى.
قالتاسىنداعى اقشاسىن سۋىرىپ الىپ، بايعا كورسەتكەن ەكەن، سوندا باي:
- وسى اقشاڭدى قانشا بولسا دا، قارىزعا بەر. اقشاعا وتە ءزارۋ ەدىم، - دەپ قوجاناسىردىڭ ەتەگىنەن ۇستاپ جىبەرمەي جابىسادى.
قوجاناسىر:
- ويباي-اۋ، ساعان بۇل اقشامدى بەرە المايمىن، ءوزىمنىڭ قاراجاتىما كەرەك، - دەپ اقشاسىن تەزدەن قالتاسىنا سالا سالىپ تۇرىپ:
- اقشامنىڭ ءوزىن الماساڭ دا، ءتۇسىن كورىپ قالدىڭ عوي، - دەپ قوجاناسىر كەدەيدى جاقتاعان ەكەن.
قوجاناسىر مەن شاشتاراز
قوجاناسىر شاشتارازعا شاش-ساقالىن الدىرۋعا بارادى. شاشتارازدىڭ ۇستاراسى وتپەي، باس تەرىسىنىڭ قۇيقالارىن قىرقىپ، كەسىپ العان جەرىنە اق ماقتانى جالبىراتىپ، جابىستىرىپ قويا بەرىپتى. قوجاناسىر ناسىباي شاقشاسىنىڭ ايناسىنا قاراپ تۇرىپ شاشتارازعا:
- سىزگە راحمەت، باسىمنىڭ تەڭ جارتىسىنا ماقتا ەگىپسىڭ، ەندى قالعانىنا تۋعاندارىم تارى ەگىپ جەسىن، - دەپ ورنىنان تۇرىپ كەتىپتى.
ingener.kz
