قوبىز ءدىلدى قوڭىر. اقىن تىنىشتىقبەك ابدىكاكىم ۇلىىنىڭ بولمىسى تۋرالى

استانا. قازاقپارات - «ادەبيەت دەگەنىمىز - ەشقاشان ەسكىرمەيتىن جاڭالىق» (ەزرا پاۋندت). ءار جاقسى جازىلعان دۇنيەدەن جاڭا وي تاۋىپ وتىراسىڭ. ءتىپتى «ابايدى ءار وقىعان سايىن جاڭا قىرىن اشىپ وتىرامىز» دەيتىن عالىمداردىڭ ءسوزى دە ءسوزدىڭ ەشقاشان ەسكىرمەيتىنىن ايعاقتاپ تۇرعانداي.

ونەر الەمى گالاكتيكا سەكىلدى ءتۇپسىز. وندا ءار جارىق جۇلدىزعا، ءالسىز جۇلدىزعا دا ورىن تابىلادى. سولاردىڭ اراسىندا جارىعىنىڭ شۋاعى كوپشىلىككە پايدالى بولماق. تىنىشتىقبەك ابدىكاكىم ۇلىنىڭ پوەزياسى دا شۋاقتى ءسوزدىڭ ساۋلەسى ىسپەتتەس.

باعاشار تۇرسىنباي ۇلى: ادەبيەتتەگى شارتتى بولسا دا ايتىلاتىن «بۋىن» دەگەن ءسوز بار. ەگەر ونجىلدىقتارمەن جيناقتايتىن بولساق، سىزدەر توقسانىنشى جىلداردا ادەبيەت تابالدىرىعىن اتتادىڭىزدار. سەكسەنىنشى جىلداردىڭ باسىندا قازاق پوەزياسىنا ماڭدايى جارقىراي كەلگەن ەكى ادام بولسا، سونىڭ ءبىرى - تىنىشتىقبەك.

«قازاق ادەبيەتى» گازەتىنە «اقشام حاتتارى» دەگەن اتپەن شىققان ءبىر توپ ولەڭى سول كەزدە-اق جوعارى باعالانعانعا ۇقسايدى. كەيىن وسى اتپەن جىر جيناعى دا شىقتى. سودان كەيىنگى اقىن بولام دەۋشىلەردىڭ تىنىشتىقبەكپەن «اۋىرماعانى» كەمدە كەم شىعار. ءسىزدىڭ بۋىنعا ابدىكاكىم ۇلى قالاي اسەر ەتتى؟

مارالتاي رايىمبەك ۇلى: مەن توقسانىنشى جىلدارى الماتىعا كەلگەندە الماتىداعى ادەبي ورتا «تىنىشتىقبەك» دەپ دەم الىپ تۇر ەكەن. تىنىشتىقبەك ماعان «ادام» ەمەستەي كورىندى. جاستاردىڭ ءبارىنىڭ اۋزىندا تىنىشتىقبەك. ءبارىنىڭ جازۋ مانەرى ابدكاكىموۆشە. بۇگىنگى بەلگىلى اقىن، ادەبيەتشى ءامىرحان بالقىبەك، قازىبەك قابجانوۆ، باقىتجان قوسبارماقوۆ تاعى دا باسقا سول كەزدەگى «مەنمىن» دەيتىن قالام ۇستاعان اقىنداردىڭ بارشاسىنا دەرت جۇعىپتى. ول دەرت - تىنىشتىقبەكشە جازباسا دا، تىنىشتىقبەكشە ويلاۋ مانەرى ەدى. سول دەرت كۇللى قازاقستاندى مەڭدەدى.

پاۆلودار جاقتان سەرىك ەلىكباي باۋىرىم كورىندى. سول دەرت وسى كۇنگە دەيىن اسقىنباسا جازىلعان جوق. ادەبيەت اۋلاسىنا كىرگەن ءاربىر جاس تىنىشتىقبەك الەمىن ءبىر اينالماي وتكەن ەمەس. تىنىشتىقبەك فەنومەنى شىن مانىندە نازار اۋدارتپاي تۇرا المايتىن ادەبي قۇبىلىس. تىنىشتىقبەكپەن پىكىرلەسۋ سول كەزدەگى ءاربىر جاستىڭ ارمانىنا اينالدى.

سوكراتپەن كەزدەسۋ كەزەڭىندە پلاتون ودان بۇرىنعى ناتۋفيلوسوفيالىق، پيفاگورلىق، سوفيستىك باعىتتارداعى ويشىلداردىڭ، گەراكليتتىڭ، دەموكريتتىڭ، يدەيالارىمەن جاقسى تانىس بولعان. فيلوسوفيادا وزىندىك باعىتىن ءالى ايقىنداي قويماعان جاس جىگىت ولەڭ، دراما جازۋمەن دە اينالىسقان.

الايدا، سوكراتپەن كەزىگىپ، ونىڭ سۇحباتتارىن تىڭداي باستاعاننان كەيىن ول بۇرىنعى جازعاندارىن وتقا ورتەپ جىبەرگەن دەسەدى، انتيكالىق ادەبيەتتەردە. تىنىشتىقبەك تە كەيىنگى جاستارعا دال وسىلاي اسەر ەتتى دەسەم اسىلىق بولار. دەگەنمەن كوكىرەگى وياۋ بوزبالالاردى دۇنيەنى باسقاشا قابىلداۋعا جەتەلەدى.

باعاشار تۇرسىنباي ۇلى: ۋمبەرتو ەكو: «ءاربىر كوركەمدىك ءداۋىردىڭ ءوز پوستمودەرنيزمى بار» دەيدى. ەگەر وسى تاقىرىپتى قاۋزاي قالساق، ولەڭ ولكەسىندە الدىمەن كوزگە تۇسەتىن دە ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان اقىن. ونىڭ ولەڭدەرىندەگى ءابىش كەكىلبايەۆ «ءبىرتۇرلى» دەگەن قۇرىلىمى مەن پوەتيكالىق قۋاتى، وزىنە ءتان ويلاۋ جۇيەسى وقىرمانىن قىزىقتىراي تۇرمايدى.

«سەنىڭ جانارىڭنان ساعىنىشتى كوردىم» دەگەن ستەرەوتيپ تىركەستەردى ايتپاي، «سول جاناردان ساعىنىشتىڭ داۋسىن ەستيمىن» دەپ تىنىشتىقبەك ءوز داۋسىن ەستىرتەر ەدى.

ءتۇننىڭ قۇلاعان مورجادان قالقيتقان اقىننىڭ مىنا ولەڭ شۋماعىنا ۇڭىلەيىكشى:

«ءسوز سۇيەگىن ولشەمە، مۇڭدى ولشەگىن،
وي - كوپ، قوبىز-ءدىلىمنىڭ تۇرتەر ىشەگىن.
سارى دالا دوڭبەكشىپ كۇن استىندا،
سايتان-ساعىم سورادى بۇل ەمشەگىن»، - دەپ سوزبەن وبراز جاسايدى. وسى توسىن ويلاردىڭ ءوزى جاڭالىق سەكىلدى.

مارالتاي رايىمبەك ۇلى: ءبىزدىڭ ادەبيەتشى-عالىمدارىمىزدىڭ ءالى اتقارىپ بىتپەگەن شارۋالارى شاش ەتەكتەن. سونىڭ ءبىرى ۇلت اقىندارىنىڭ شىعارمالارىن كلاسسيفيكاسيالاۋ (جىككە ءبولۋ). قازاقستانداعى ءداستۇرلى ءان مەكتەپتەرى سياقتى قازاق پوەزياسىنىڭ دا وزىندىك سان-سالالىق تارامدارى بار. بۇل جۇيەنى ءبىزدىڭ ءار اقىنىمىز جاقسى بىلەدى.

ماسەلەن، ءبىر جاس اقىن ءبىر شۋماق جىرىن وقىعان بەتتە-اق، ە، مىناۋ پالەنشەنىڭ مەكتەبى عوي دەگەن وي كەلەدى. ەشكىمدە اسپاننان سالبىراپ تۇسكەن جوق. ءبارى دە ەلىكتەگەن، ءبارى دە ۇيرەنگەن. سودان كەيىن بارىپ ءوز سوقپاعىنا تۇسكەن. «جالعىز اياق سوقپاق جاتىر ىرگەسىندە ءۇيىمنىڭ، سوعان شىعۋ قيىنى ەكەن ومىردەگى قيىننىڭ» - دەگەندە مۇقاعاليدىڭ نە ويلاعانىن بىلمەيمىز.

سەن مىسالعا كەلتىرىپ وتىرعان تىنىشتىقبەكتىڭ ولەڭى مەن جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆتىڭ مىنا ولەڭىن سالىستىرىپ وقىساڭ جوقتان ەش نارسەنىڭ پايدا بولمايتىنىنا كوز جەتكىزە تۇسەر ەك:

كەڭ-اۋ، شىركىن، مەنىڭ اتا مەكەنىم،
ماعان،
ساعان،
وعان دا جەر جەتەدى.
قۋىرىلعان جۇگەرىدەي
اسپاندا
اق جۇلدىزدار ىرشىپ-ىرشىپ كەتەدى.

... حاق قولىنا ءوتىپ كەتىپ ءىشىپ-جەم،
قيناپ ءجۇردى سو ءبىر كۇنگى تۇسىمدە ەل.
سيرەن-بۇزاۋ موڭىرەدى اۋلاقتا،
بوساعادا قىڭسىلادى كۇشىك-جەل.

ساۋلى ىنگەن-شىڭ بۇلاق-ءسۇتىن لاقتىرىپ،
اعىزدى-اي ءبىر،
قالدى اينالا قاق تۇرىپ.
قىر استىندا قۇلىن-كوڭىل كىسىنەپ،
الدەقايدا قاسقىر-پيعىل جاتتى ۇلىپ.

شاقۇر-شۇقىر تاس پەن تەمىر قىرقىسقان:
ۆۋلكان اتقان ەكەن دەيمىن ءبىر تۇستان.
ۋىسىمدا ءبىر جاپىراق بۇلت جاتتى، -
تيگەن ۇلەس ەكەن دەيمىن جىرتىستان.

بۇلاق تاۋدان قاشىپ شىعىپ - قۇتىلماق،
تاستار ۇركىپ،
جەل جۇگىردى قىپىڭداپ.
كوكتوبەلەر موڭكىپ ءجۇردى،
بەتكەيدە
ارقان-جولدار جاتتى ءۇزىلىپ بىتىرلاپ...

مەنىڭ بۇل ولەڭدى ەسىمە العاندا ايتايىن دەگەن نەگىزگى ويىمدى تاعى دا جۇمەكەڭنىڭ مىنا ءبىر شۋماعى ايقىنداي تۇسەدى.

باقىتتى انا - تاپقان انا العاش ۇل،
گۇل ەككەن جان، سەنىڭ ءىسىڭ قالدى اسىل.
و، جاساڭدار، العاشقىلار!
ايتام-اۋ،
كەيىنگىنىڭ ءبارى، ءبارى قايتالاۋ.

تىنىشتىقبەك ءوزى جىرلاعانداي قوبىز ءدىلدى قوڭىر! ونىڭ ءدىتى، پوەتيكالىق قۋاتى «كۇڭىرەنىپ كۇن تۇبىنە جورتادى». ماحامبەت پەن اقتانبەردىدەن ءارى دوسپانبەت پەن قازتۋعانداردىڭ شىڭىراۋىنان ءزامزام تاتتىرادى. «ەگەر وتكەن عاسىردا قازاق حالقى ولجاستى تۋدىرماسا ۇيات بولار ەدى» - دەگەن ءبىر اعامىزدىڭ ءسوزى راس

سول سياقتى جاڭا مىڭجىلدىقتار توعىسىندا تىنىشتىقبەك تۇرماسا جانە ىڭعايسىز بولار ەدى. ول الدىنداعىلاردان ءوز ەنشىسىن بولىپ العان اقىن. تىنىشتىقبەككە ەلىكتەۋشىلەرگە دە وسى جولدى تىلەر ەدىم.

باعاشار تۇرسىنباي ۇلى: تىنىشتىقبەك ءار وقىرمانى ءۇشىن الدىمەن اقىن. ونىڭ جازىپ جۇرگەن تراكتات سىندى دۇنيەلەرىنە قارعاندا، ولەڭدەرى قىمباتىراق.

ولەڭگە جاڭا لەپ اكەلگەن اقىن كەسكىندى ولەڭدەر دە جازدى. بالكىم كوركەمونەرمەن قابىسقان ءسوز ونەرى دەرمىز. «پوەتيچەسكي سلوۆار» (پوەتيكالىق سوزدىك) ەڭبەگىندە كۆياتكوۆسكي: «كەسكىندى ولەڭدەر تارماقتارى، جۇلدىز، كرەست، جۇرەك، ۆازا، ءۇشبۇرىشتار، پيراميدا سياقتى بەلگىلى ءبىر كەسكىننىڭ سىزباسىمەن بەرىلەدى.

ولەڭنىڭ وسىنداي فورماسىن العاش جاساۋشى گرەك اقىنى س. رودوسسكي» دەيدى. ХХ عاسىردىڭ باسىندا ەۋروپانىڭ مودەرنيست اقىندارى ك. مورگەنشتەرن مەن گ. اپپوليناري دە كەسكىندى ولەڭ تۇرىنە جۇگىنىپتى. سونىمەن قاتار تىنىشتىقبەك قازاق ۆەرليبرىنىڭ دامۋىنا دا ەڭبەك سىڭىرگەن جوق پا؟!

مارالتاي رايىمبەك ۇلى: «قالىپتاسقان قارا ولەڭ قالىبىنان شىعىپ وزىنشە جول ىزدەۋ بۇرىندا بولعان. ماسەلەن، تىلەۋجان يسمايلوۆ، ءجۇسىپ قىدىروۆ، بايبوتالار وسى باعىتتا ەڭبەكتەندى. ءبىراق بۇگىنگى تاڭدا ونداي اق ولەڭ، ۆەرليبر ت.ب. فورمالار جاقسى قابىلدانبايدى.

سەبەبى ءبىزدىڭ قالىپتاسقان وقىرماندار ولەڭدى اباي اتا ايتقانداي «تىلگە جەڭىل، جۇرەككە جىلى ءتيىپ، تەپ-تەگىس جۇمىر كەلسىن اينالاسى» - دەگەن ولشەمدە قابىلدايدى. جالپى الەم ادەبيەتىندە فورمالىق ىزدەنۋدىڭ ءتورت-بەس قانا نۇسقاسى بار. قازاقتىڭ قارا ولەڭى وسىلاردىڭ اراسىندا ءوز قازانىندا پىسىپ-جەتىلىپ دامۋدىڭ شارىقتاۋ شىڭىنا شىققان. ونى ءارى قاراي دامىتۋ مۇمكىن ەمەس!» بۇل ەسەنعاليدىڭ پىكىرى.

وكىنىشكە وراي سەن ايتىپ وتىرعان كەسكىندى ولەڭدەر مەنىڭ ۇعىمىمدا دا ءوزىن-ءوزى قىزىقتاۋ، سوزبەن ويناۋ سياقتى اسەر قالدىرادى.

كەسكىندى ولەڭدەردى بىلاي قويعاندا جالپى، وسى كۇنگە دەيىن مەڭدەكەشتىڭ «ماحامبەتتىڭ مونولوگى» دەپ اتالاتىن الليتەراسيالىق ولەڭنەن اسقان ءساتتى دۇنيەنى كەزدەستىرمەگەنىمدى ايتقىم كەلەدى.

ادەبيەتتەگى كەيبىر كوپە-كورنەۋ جاساندىلىققا جاقىن، ادەيى قولدان جاسالاتىن فورماشىلدىققا جاتىرقاي قارايمىن. البەتتە، تىنىشتىقبەك بۇل ساپتا جوق. ۇمىتپاسام ونىڭ اق ولەڭ ۇلگىسىندەگى «گەگومونيا» دەگەن ولەڭى بار:

اجالدارىن ەل ماقتاعان جازىقتا
جەل جىلايدى كۇن سايىن.
مورجاسى زور مولادان ۇرپەك باستى ۇرەيىم
قاراپ وتىر دالاعا.
دۇنيە وعان تەرەزەگە سىيىپ تۇر.
ءتورتبۇرىشتى. تورتكۇل دۇنيە ەلەسىنىڭ الدىندا
كەشكە تاعى وتىرامىن بۇيىعىپ.
سەنىكى دە، مەنىكى دە
ءتورتبۇرىشتى سۇر قالىپتان قۇيىلعان.
ەرتەڭ تاعى ءتورتبۇرىشتى ءبىر زالدا،
ءتورتبۇرىشتى جىلتىر ستول باسىندا
ۇمىت زامانى ءسوز بولماق.
تاعى دا بارىنە بىردەي ءۇي سالۋ كەرەك،
نان پىسىرۋ كەرەك بارىنە بىردەي، ءتورتبۇرىشتى.
ءبىزدىڭ وسى ءتورتبۇرىشتى ويلارىمىزدى قورلايتىنداردان
ءتورتبۇرىشتى زاڭىمىز بار قورعايتىن.
كوسەمدەرىمىز كوپ ەدى
ءتورتبۇرىشتى رامكلەرىنىڭ كەڭىستىگىنەن
اشتى اۋا گۋلەپ تۇر.
مەنى دە ءتورتبۇرىشتى قابىر توسىپ جاتقان شىعار ءبىر جەردە،
نەسى بار، ءتورتبۇرىشتى قىزىل قاعازدارعا
تابىت ساتىپ الامىن ءۇشبۇرىشتى.

مىنە، بۇل دۇنيە بىزگە جات ەمەس. سەبەبى ءبىزدىڭ سانامىزعا باۋىرلاس «بۇدىرايعان ەكى شەكەلى، بۇزداي ۇلكەن كوبەلى. قار ۇنىمى سۇلتاندايىن ءجۇرىستى، ادىرناسى ءشايى جىبەك وققا كىرىستى... بۋىرشىننىڭ بۇتا شاينار ازۋى، قالايىلاعان قاستى وردانىڭ سىرىعى» «مۇز ۇستىنە وت جاعىپ، بۇزباي بۇلان پىسىرگەن» بابالار رۋحى اتوي سالادى.

تەك قانا اۆتوردان «ءۇشبۇرىشتى» تابىتتىڭ ءمان جايىن بىلە سالۋدىڭ ارتىقتىعى جوق. (ارينە، بۇل ءازىل)

باعاشار تۇرسىنباي ۇلى: «شىنايى جىر جاسىرىنىپ تۇرعان دۇنيە سۇلۋلىعىنىڭ شىمىلدىعىن سىپىرىپ تاستايدى» (شەللي). بايرون: «تابيعاتتى سۇيەم، سۇلۋلىققا باس يەم» دەيدى. اباي جيىرما جەتىنشى سوزىندە: «اۋەلى كوزدى كورسىن دەپ بەرىپتى، ەگەر كوز جوق بولسا، دۇنيەدەگى كورىكتى نارسەلەردىڭ كوركىنەن ءلاززات قالاي الار ەدىك؟» دەپ جازدى.

ورىس عالىمى ن. دميتريەۆانىڭ پىكىرىنشە جاراتىلىستان سۇلۋلىق ىزدەۋ ەستەتيكالىق قاسيەتكە جاتادى. سوز شەبەرلەرىنىڭ جاراتىلىس كەرەمەتى تۋرالى ايتپاي كەتكەن عاقليالارى از-اۋ. تىنىشتىقبەك اقىن دا ءوز حالىنشە سۇلۋلىققا قۇمار.

«...شۋىل قۇراپ قالىڭ ءشي، ىزىڭ قۇراپ،
جولعا شىقتىم ىڭىردە قىزىلقۇلاق.
داۋىلداتقان ءدال وسى كۇن سەكىلدى
ءوزىمنىڭ دە كەلەدى بۇزىلعىم-اق!

قايران مەنىڭ ءوز تاۋىم، ءوز قىراتىم،
سايتان بار ما سەنى دە ازعىراتىن؟
بۇل قاي داۋىل؟!...قۇيرىعى قۇمعا اينالىپ،
قىزعىلتتانىپ قىلشىعى كوزگە ۇراتىن؟

جولعا شىقتىم ال ەندى قانىم تاسىپ،
قالىڭ شىعار، بىلمەيمىن، سورىم دا شىن.
قايداسىڭ سەن، باۋىرىم - قوڭىر تاۋىم؟!
قايداسىڭ سەن، سامال جەل - قارىنداسىم؟!».

كوردىڭىز بە؟ بىزگە قاراعاندا تىنىشتىقبەككە جاقىن ۇرپاقسىزدار عوي. اقىن ءبىر ولەڭىندە: «وتىرىك بوپ تا ويسىزعا «وقىلارمىز»، وسەكتەردىڭ الدىندا سان اقتالىپ» دەپ جازادى. وسى ءبىر «اقتاۋلى» دەگەن ءسوزدىڭ ار جاعىندا ۇلكەن ءبىر قايعى جاتقانداي ما؟..جالپى اقىن اتاۋلىنىڭ نەگىزگى ارمان-مۇراتى نە؟

مارالتاي رايىمبەك ۇلى: باعى جانىپ اينالىمعا تۇسپەي جۇرگەندەرى بولماسا، ءىينشاللا قازاقتا دا ۇلى اقىندار جەتەرلىك. سولاردىڭ ءبىرى جۇماتاي جاقىپبايەۆ «ءبىر قۇداي بار بۇگىنگە ەرتەڭ دەگەن. ەرتەڭگە جەت بۇگىنگە كەگىڭ بولسا» - دەپ ەدى. جاراتىلىس پەن جان سۇلۋلىعىن دا ءبىر اقىنداي جىرلاعان وسى جۇماتاي بولاتىن.

«ادام ساياسي حايۋان» دەگەن كىم ەدى؟ «ايەل توسەكتە كويلەگىمەن بىرگە ۇياتىن دا شەشىپ تاستاۋ كەرەك» - دەگەن مەن ەمەس. اركىم سۇلۋلىقتى ءارقالاي تانيدى. سامال جەلگە قارىنداس، قوڭىر تاۋعا باۋىر دەپ قارايتىن تىنىشتىقبەكتىڭ تانىمى بۇگىنگى اڭگىمەمىزدىڭ وزەگى، دەي تۇرعانمەن بارشا اقىننىڭ ارمان-مۇراتى ءبىر ارناعا توعىسا بەرە مە؟!

بۇل فانيدە بار-جوعى بەيمالىم ءادىل بوتپانوۆ:
يەم بولساڭ كوكىرەككە سالعان جان،
جاتىرقاماي جىلىتساڭشى بوپ پانا.
ءوز-وزىنە تەڭ تاپپاعان جالعاننان،
سەن ەمەس قوي تەك قانا - دەپ تاڭىرىنە ارزۋ ايتادى.

جيىرما ءبىر جاسار ارتىعالي «ادامدار سيار تابىتقا، اقىندار ءبىراق سيمايدى» دەپ شورت كەستى.

مەنىڭ بايلامىم:
توپىراقتان شىعىپ ەڭ،
توپىراققا باراسىڭ.
توپىراقتىڭ استىندا،
توپىراق بوپ قالاسىڭ.

ال، بارىنەن وسىلايشا كۇدەر ۇزسەك ءومىردى نە ءۇشىن ءسۇرىپ، نە ءۇشىن ولەڭ جازىپ ءجۇرمىز...

تەڭىز جۇلدىزى دەگەن جاندىك بار. تەڭىز جۇلدىزى جۇمىرتقاسىن سۋعا ەمەس قۇمداۋىت جاعاعا سالادى ەكەن.

جۇلدىزدىڭ كىشكەنتاي بالالارى جۇمىرتقاسىن جارىپ شىعا ساپ تەڭىزگە قاراي اسىعادى. وكىنىشكە وراي مىڭ-ميلليون بالا-جۇلدىزداردىڭ ساناۋلىسى عانا سۋعا جەتىپ ۇلگەرەدى.

ال، قالعاندارى ءتۇرلى سەبەپ-سالداردان وپات بولىپ كەتەدى ەكەن. اقىننىڭ ارمانى، اقىننىڭ مۇراتى دا وسى تەڭىز قويناۋىنا اسىققان كىشكەنتاي جۇلدىزدار سەكىلدى. ول تەڭىزدىڭ اتى اللانىڭ شاپاعاتى، ەكىنشىسى، ارينە، حالىقتىڭ ماحابباتى.

باعاشار تۇرسىنباي ۇلى: «ءبىر كۇن از با؟
كوپ بولا ما جەتى كۇن؟»
ءاي، قىزىل ءتىل، كەلە بەرەر كوكىگىڭ.
ءبىر «كاپيتال» - ءجۇز ميلليون قۇربان جان!..
ورتاق؟ مەنشىك؟
ەجەلدەن جاۋ ەكى ۇعىم؟
«كوممۋنيستىك ورتاق قۇرىلىس» - كەشەگىم،
باس سۇيەكتەن تۇرعىزىلعان، ەسەبى.
كىل قىزىلءسوز!
ساياساتتار كوشى ەدى...
بۇگىنگىمىز - ساۋداگەرلەر شەشەتىن
ورتاق؟ مەنشىك؟
ول - «شىعاي»؟
سەن - «كوسەسىڭ»؟
«شىعايبايلار» جىبەرمەيدى ەسەسىن!» دەگەن ساياسي سارىنداعى ولەڭدەر قاراپايىم وقىرمانعا قانشالىقتى ءوتىمدى؟

مارالتاي رايىمبەك ۇلى: ەگەر ولار سەن ايتىپ وتىرعانداي قاراپايىم وقىرمان بولسا، ەندەشە ولار قاراپايىم اقىنداردى وقىسىن. تالانت توبىردىڭ دەڭگەيىنە تۇسۋگە ءتيىستى ەمەس. جالپى، پوەزيا ادەبيەتشى-عالىمداردىڭ ايتۋىنشا ۇلكەن ءۇش ۇستىن: وبراز، اۋەز جانە ويعا قۇرىلادى. ال، سەن تىلگە تيەك ەتىپ وتىرعان دۇنيەدە وسىنىڭ ءبارى بار...

باعاشار تۇرسىنباي ۇلى: ءابىل سەرىك ءابىلقاسىم الياكپارۇلى دەگەن كىسى: «تىنىشتىقبەك ابدىكاكىم ۇلى - پىسپەگەن ادەبيەت تەورەتيكسىماقتارى شىعارماشىلىعىنىڭ ءتۇپسىز تەرەڭىنە بويلاي الماي، ايتەۋىر وسىعان ءبىر باعا بەرۋ كەرەك قوي دەگەن سىڭايدا اۋىزدارىنا الا سالعان «ءبىرءتۇرلى اقىن» ەمەس، زامانىمىزدىڭ زاڭعار فيلوسوف-اقىنى.

شاكارىم مەن ءماشهۇردىڭ ءتىل-كوزدەن امان قالعان سوڭعى تۇياعى، قازاق اقىلماندىعىنىڭ موگيكانى. بىزگە ەكىنشى تىنىشتىقبەك 1000 جىلدا ءبىر كەلەر، كەلمەسە مۇلدە جوق. ...ال ءبىز قولدا بار التىننىڭ قادىرىن بىرەۋلەردىڭ «ءبىر ءتۇرلى اقىن» دەگەنى ءۇشىن ارىعا بارماي وتىرمىز» دەپ ءوزى دە ارىعا بارماي، وسىلاي تىم «بيىكتەن» سويلەيدى.

ءابىل سەرىكتىڭ ءوزىنىڭ «قاس ساق اڭقىماسىن قانشالىقتى تۇسىنە قويعانىن كىم ءبىلسىن... تەگىندە سەرىكبول قوندىباي اعامىز قايتىس بولعاننان كەيىن سونى تۇسىنەتىن ادامنىڭ قالعانىنا مەنىڭ دە كۇمانىم بار. «ءبىرءتۇرلى اقىن» دەگەن ءسوزدى ايتقان ءابىش اقساقال. جانە ول ءسوزدى ايتۋ ارقىلى نەنى مەڭزەگەنىن اقساقال تاپتىشتەپ ايتقان ەدى.

سوندىقتان بۇگىنگى ۇلكەن اقساقالدىڭ اتىن «بىرەۋلەر» دەمەي-اق تۋرا اتاسا بولادى. وسى باۋىرىمىزدىڭ بەرگەن باعاسىنىڭ ءوزى قانشالىقتى ءادىل؟

تەگى ءبىز بىرەۋدى ماقتاساق جالپاق سوزگە جۇگىنىپ، سىڭار ەزۋ ات سەكىلدى ءبىر جاققا شابا بەرەمىز.

تىنىشتىقبەك قازاق ادەبيەتىندە «قاس ساق اڭقىماسىنىڭ» ءۇش كىتابىمەن ەمەس، جازىپ جۇرگەن تراكتات تاقىلەتتەس دۇنيەلەرىمەن ەمەس، «اقشام» حاتتارى مەن «راۋانىمەن» قالادى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى بۇگىنگى قازاقتىڭ سەنىمى ايقىن.

مارالتاي رايىمبەك ۇلى: تىنىشتىقبەك ءارىسى ادامزات، بەرىسى ۇلتتىڭ رۋحاني جادىسىن تىرىلتۋگە تالپىنىپ ءجۇر. تىنىشتىقبەكتىڭ قارا سوزدەن گورى ولەڭ جازعانىن قالايتىن شىنايى جاناشىرلارى بار ەكەنىندە بىلەمىن. «اقشام حاتتارى» تىنىشتىقبەكتىڭ باس قۇجاتى. ال، ونىڭ تانىمدىق جازبالارىنىڭ باعاسىن بولاشاق تارازىلاي جاتار.

مەن تىنىشتىقبەك ابدىكاكىم ۇلى تۋرالى مىنا ءسوزدى ايتقىم كەلەدى: «ابدىلدا تاجىبايەۆ جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆتى «ءبىزدىڭ ەندى اشىلاتىن التىن ساندىعىمىز دەپتى» - دەيدى قازاقتىڭ قاراجال قالامگەرى راقىمجان وتاربايەۆ،- «ءبىز سول ساندىقتى اشا الماي قويدىق».

ۇلت سايتى. 2014-جىل