قازاقتار ورىسشا سويلەيتىن جاپوندارعا ۇقسايدى - حيروكي اراي

استانا. قازاقپارات - بىلۋىمىزشە، شەتەلدىكتەر قىس ايلارىندا قازاقستانعا كەلۋگە قاتتى قورقاقتايدى. وسى سەبەپتى قاڭتار ايىندا تانىستارىم جاپوندىق دوسىمىز «قوناققا كەلدى» دەگەندى ەستىگەنىمدە، «باتىر» جىگىتپەن تانىسۋعا اسىقتىم.

قوناقتىڭ اتى-ءجونى - حيروكي اراي، جاسى 27 دە. تەگىن ەستىپ، «ارايدىڭ» جاپوندىق ماعىناسىن سۇراستىردىق، «جاڭا ءۇي»، «قۇدىق»، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، «ىرىس» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى ەكەن.

-حيروكي، سەن قازاقستانعا كەلمەستەن بۇرىن ول تۋرالى نە ءبىلدىڭ، ءبىزدىڭ ەلدى قالاي ەلەستەتىپ ەدىڭ؟

- قازاقستان تۋرالى مەندە ءۇش پىكىر قالىپتاسقان بولاتىن: 1. بۇل وتە سۋىق ەل. مەن ءالى وسىنشاما سالقىن مەملەكەتتە بولىپ كورمەگەندىكتەن، ءبىراز قورىقتىم. 2. مۇناي، گاز، مەتالل، كومىر جانە وسى سياقتى ت.ب. جەر استى قازبالارىنا باي ەكەنىنەن حاباردارمىن. 3. يسلام مەملەكەتى. مەن ءدىن تۋرالى اسا كوپ بىلمەيمىن، سەبەبى جاپون مەكتەپتەرىندە ءدىن تۋرالى وقىتىلمايدى. جاپوندىقتاردىڭ كوبى دىنگە سەنبەيدى، سول سەبەپتى ءوز دىندەرى تۋرالى از بىلەدى. شىنىمدى ايتسام، قازاقستانعا ساياحاتىما دەيىن مەنىڭ بار بىلگەنىم وسى ەدى.

-ءوز اڭگىمەڭنەن ەستۋىمشە، سەن جەر شارىنىڭ ءبىراز مەملەكەتىنە ساياحات جاساپسىڭ. قازاقستانعا كەلگەندە، ءوزىڭ ءۇشىن قانداي جاڭالىقتار اشتىڭ؟

-قازاقستاندا كوپشىلىك اعىلشىنشا تۇسىنبەيتىنى، سويلەمەيتىنى وتە قاتتى تاڭقالدىردى، سول سەبەپتى تاكسي ۇستاعانىمدا، تاماق ساتىپ العاندا، ءبىر نارسەنى انىقتاپ سۇراعان كەزدە قاتتى قينالدىم. جوعارىدا اتاپ وتكەنىمدەي، مەن قازاقستاندى تازا يسلام مەملەكەتى رەتىندە ەلەستەتتىم. وسىندا كەلىپ مۇسىلمانداردىڭ ىشىمدىك ىشكەنىن كورگەندە ءبىراز تاڭىرقادىم. بۇعان دەيىن مۇسىلمان جۇرتشىلىعى مۇلدەم اراق-شاراپ ىشپەيدى دەپ ويلاعان ەدىم. اشىعىن ايتقاندا، جاپونيادا لاڭكەستىك ارەكەتتەر ءۇشىن جانە اۋعانستاندا، يراكتا، ساۋد ارابياسىنداعى وقيعالارعا بايلانىستى يسلام تۋرالى تەرىس پىكىر بار. دەگەنمەن، مەن قازاقستانعا كەلگەندە ءوز پىكىرىمدى وزگەرتتىم. سەبەبى، سىزدەر مەنىمەن وتە دوسشىل، مەيىربان جانە اقكوڭىل بولدىڭىزدار.

- قاي جەرلەردى ارالاپ ۇلگەردىڭ؟

- الماتى مەن استانادا بولدىم. دوستارىم مەنى ءداستۇرلى قازاق ۇيىنە قوناققا شاقىردى. ادامدار قالاي ءومىر سۇرەتىنىن ءوز كوزىمەن كورىپ، ولاردىڭ قوناقجايلىعىنا اڭ-تاڭ بولدىم. دايىنداعان تاماقتارى دا وتە ءدامدى بولدى. بايقاعانىم، سىزدەر وتە كوپ ەت جەيدى ەكەنسىزدەر.

استاناعا كەلگەندە ەڭ الدىمەن بۋرابايعا جول تارتتىم. تابيعاتى كەرەمەت ەكەن، جاراتقان قالپىنداي كىرشىكسىز، ۋاقىت توقتاپ قالعانداي كورىندى. ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت مۇز قاتقان كول ۇستىندە ءجۇرىپ كوردىم. وكىنىشتىسى، قوقىم-سوقىمدى تاستايتىن ارنايى قوراپشالار جوقتىڭ قاسى بولىپ شىقتى. تابيعاتتى ايالاعان ابزال.

استانا، اسىرەسە، تۇندە ادەمى، ەرەكشە ءپىشىندى عيماراتتارى كەرەمەت ۇنادى، اينالا ءتۇرلى-ءتۇستى شامدار قوسىلىپ، قيال-عاجايىپ اسەر قالدىردى.

-جاپونيادا قىزمەت كورسەتۋ جوعارى دارەجەدە ەكەنى كوپكە ءمالىم. ال قازاقستانداعى تۋريزم دەڭگەيى جايىڭدا نە دەر ەدىڭ؟

- شىنىمدى ايتسام، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى تومەندەۋ كورىندى. مەنىڭشە، مەملەكەت تۋريزمنىڭ (ساياحات) دامۋىنا جەتكىلىكتى ءمان بەرمەيتىن ءتارىزدى. قوعامدىق جەرلەردەگى ماڭدايشالار تەك قازاق جانە ورىس تىلىندە جازىلعان، اعىلشىنشا نۇسقاسى جوق. تۋريستىك ورتالىقتار دا سونشا كوپ ەمەس. قازاقستاننىڭ تابيعاتى مەن مادەنيەتى تاماشا. تۋريستىك مەملەكەت اتانۋعا بارلىق مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ۇكىمەت مەملەكەتتىڭ تانىلۋىنا ۇلكەن ءمان بولۋى كەرەك. مىسالى، اتا-بابالارىڭىزدان قالعان مۇرانى دامىتىپ، ناسيحاتتاۋعا، ينفراقۇرىلىمدى جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋگە بولادى.

-قازاقتار پەن جاپوندىقتار اراسىنداعى قانداي ۇقساستىقتار مەن ەرەكشەلىكتەر بار دەپ ويلايسىڭ؟

-ءبىزدىڭ بەت-ءپىشىنىمىز ۇقساس. قازاقتار ورىسشا سويلەيتىن جاپوندارعا ۇقسايدى. ايىرماشىلىقتارى كوبىرەك: ءدىن ماسەلەسى، ءتىل، كليمات، باعا، ءومىر ءسۇرىۋ سالتىمىز، حالىق سانى جانە ت.ب.

-جاپون جاستارى اراسىندا قانداي ماماندىق سۇرانىسقا يە؟

-جاستار كوبىنەسە قارجى، تاماقتانۋ، ساقتاندىرۋ سالاسىنا جاتاتىن جانە حيميا مەن مەحانيكا ماماندىقتارىن تاڭدايدى. ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدىڭ حالى ناشار. وسى سەبەپتى، جوعارى جالاقى تولەنەتىن ماماندىقتارعا ورىن از بولعانىمەن، جاستار سونى تاڭدايدى.

-سىزدەردە اقىسىز ءبىلىم الۋ مۇمكىن بە؟ ءبىلىم بەرۋ جۇيەلەرىڭىز قالاي قۇرىلعان؟

-باستاۋىش مەكتەبىنە التى جاستان باستاپ بارامىز دا، التى جىل بويى وقيمىز. ودان كەيىن ورتا مەكتەپتە ءۇش جىل وقيمىز. بۇل - جوعارى مەكتەپكە دەيىن وقىتىلاتىن مىندەتتى ءبىلىم. وسىدان كەيىن مەكتەپتە تاعى دا 3 جىل وقىپ، ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسەمىز. ۋنيۆەرسيتەتتى، ادەتتە، 22 جاسىمىزدا اياقتايمىز.

وقۋدى جالعاستىرۋ تۋرالى نە جۇمىسقا ورنالاسۋعا قاتىستى بارلىق ماسەلەنى ءوزىمىز شەشەمىز. جۇمىس ىستەۋدىڭ ورنىنا، قالاساق، ۋنيۆەرسيتەتتەن كەيىن ءارى قاراي وقۋدى جالعاستىرۋعا بولادى. نەمەسە ۋنيۆەرسيتەت پەن جوعارى مەكتەپكە تۇسپەي، ماماندىرىلعان كوللەدجدە ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىمىز بار.

-ۋنيۆەرسيتەتتى اياقتاعاننان كەيىن جۇمىسقا ورنالاسۋ قيىن با؟

-بۇل تىكەلەي ەكونوميكاعا بايلانىستى. مەنىڭ كەزىمدە جۇمىسقا ورنالاسۋ قيىن ەدى. سەبەبى بۇل تۇستا Lehman Brothers (الەمدەگى ەڭ ءىرى امەريكالىق ينۆەستيسيالىق بانك، قارجى كونگلومەراتى بانكروتتىققا ۇشىراپ قۇلدىرادى. كەيبىر ماماندىردىڭ ايتۋى بويىنشا، ءدال وسى بانكتىڭ قۇلدىراۋى بۇكىل الەمدىك قارجى داعدارىسىنا سەبەپ بولدى. -ا.س.) وقيعاسى بولدى. قازىرگى كەزدە ەكونوميكا سول ۋاقىتتان گورى وزگەردى، ءوستى. سوندىقتان قازىرگى جاستارعا جەڭىلىرەك دەپ ويلايمىن.

-سەنىڭ ويىڭشا جاپون جاستارىنىڭ باستى پروبلەماسى قانداي؟

-مەنىڭ ويىمشا، جاستاردىڭ كوبىسى ماتەماتيكا، فيزيكا، حيميا سەكىلدى ناقتى پاندەردى ۇناتا بەرمەيدى. مەنىڭ ماماندىعىم - بيوتەحنولوگيا جانە ورگانيكالىق حيميا. سول سەبەپتى مەنى قازىرگى جاستاردىڭ تاڭداۋى ءسال قىنجىلتادى. تاعى ءبىر ۇلكەن ماسەلە - جاستار اراسىنداعى اجىراسۋ كورسەتكىشى جوعارى ەكەندىگى. جاس جۇبايلار ءتىپتى بالالى-شاعالى بولعاندارىنا قاراماستان، ايىرىلىسا بەرەتىن بولدى. مەن ولارعا: وتباسى قۇرۋدان بۇرىن جانۇيانىڭ نە ەكەنى تۋرالى، ءومىردىڭ قانداي ەكەنىن ۇعىپ الىڭدار دەگىم كەلەدى.

-جاپونيادا شەت ءتىلىن مەڭگەرۋ قانشالىقتى ماڭىزدى؟

-ءيا، ماڭىزدى. جاپوندىقتار اعىلشىن ءتىلىن 13 جاسىنان وقي باستايدى. ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز تابيعي بايلىقتارعا مول ەمەس، سول سەبەپتى ءبىز وزىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋىنا كوپ ءمان بەرەمىز. تەحنولوگيالاردى دامىتۋ ارقىلى ەلىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرە الامىز. كوپتەگەن كومپانيالار وزدەرىنە قىزمەتكەر ىزدەگەندە، بىرنەشە تىلدە سويلەيتىن، اسىرەسە اعىلشىن، قىتاي تىلدەرىن مەڭگەرگەن ماماندى ىزدەيدى. جاپوندىق كومپانيالاردىڭ قازاقستاندىق نارىقتى مەڭگەرۋگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى جوعارى. مىسالى، جاقىندا الماتىدا مەن جۇمىس ىستەيتىن كومپانيانىڭ ءبولىمى اشىلدى. جاقىن كەلەشەكتە ءبىز ءبىر كومپانيادا جۇمىس ىستەۋىمىز مۇمكىن.

اڭگىمەلەسكەن اقتولىس سپابەك قىزى

«نۇر استانا» گازەتى. 2013-جىل