قازاقستاننىڭ استىق ەكسپورتى قانداي كەدەرگىلەرگە ۇشىراپ وتىر

استانا. KAZINFORM - بيىل قازاقستاندا ەگىن بىتىك، استىق ءوسىمى مول بولعالى تۇر. ىشكى نارىقتى ايتپاعاندا الىس-جاقىن شەت ەلدەرگە كوپتەپ جونەلتۋگە مۇمكىندىك بار. الايدا ءداندى داقىلداردى ەكسپورتتاۋدا ەلىمىز كەدەرگىلەرگە ۇشىراپ ءجۇر.

اسىرەسە، وتە اۋقىمدى قىتاي نارىعى ءونىمنىڭ از مولشەرىن عانا قابىلداپ وتىر. ەندى ديقاندار ارتىلعان استىقتى نە ىستەيدى؟ بۇل ماسەلەلەر جونىندە ساراپشىلاردىڭ پىكىرى قانداي؟ Kazinform ءتىلشىسى تاقىرىپتى تالداپ كوردى.

ءداندى داقىل ءتۇسىمى مول

اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتىنا جۇگىنسەك، 10-قىركۇيەكتەگى جاعداي بويىنشا ديقاندار شامامەن 4,7 ميلليون گەكتار داقىل جيناپ ۇلگەرگەن. بىلتىرعىعا قاراعاندا 28 پايىز ءوسىم بار. ورتاشا ونىمدىلىك ءبىر گەكتارعا شاققاندا 14,9 تسەنتنەرگە جەتىپ وتىر، بىلتىر بۇل كورسەتكىش 11 تسەنتنەر شەگىنەن اسپاعان بولاتىن.

ال باستىرىلعان استىق 10-قىركۇيەكتە 6,9 ميلليون تونناعا جۋىقتادى. وتكەن جىلعى سايكەس كەزەڭمەن سالىستىرعاندا 31,8 پايىزعا ارتىق.

جالپى العاندا، بيىل كوكتەمدە ەل ديقاندارى 16,6 ميلليون گەكتار القاپقا ءدان سەپكەن. شامامەن بارلىق ءداندى داقىل ءتۇرىن قوسقاندا 23-24 ميلليون توننا استىق جينالۋى مۇمكىن.

قىتاي تاراپىنىڭ ليميتى قولبايلاۋ بولىپ وتىر

وسىنداي جاقسى ءوسىمنىڭ ارقاسىندا بيىل قازاقستاننىڭ استىق ەكسپورتىنداعى الەۋەتى 10 ميلليون توننادان اسقالى تۇر. دەگەنمەن ول وڭايعا سوقپايدى، سەبەبى ءداندى داقىلدى شەتەلگە تاسۋعا تەمىرجول ينفراقۇرىلىمىنىڭ الەۋەتى جەتپەيدى. ونىڭ ۇستىنە، قىتاي نارىعى استىق قابىلداۋعا بەلگىلى ءبىر شەكتەۋلەر قويعان. ماسەلەنى كولىك مينيسترلىگىنە قاراستى تەمىر جول جانە سۋ كولىگى كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى نۇرجان كەلبۋعانوۆ تا راستاپ وتىر.

- قۇپيا ەمەس، قازاقستاننىڭ تەمىرجول ينفراقۇرىلىمىنىڭ تار تۇستارى جەتەرلىك. ولاردى كەڭەيتۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر. ءبىرىنشى كەزەكتە ەكسپورتتىق جانە ترانزيتتىك جۇك تاسىمالىنىڭ كۇرت ارتۋىنا بايلانىستى قىتايمەن اراداعى باعىتتاردىڭ وتكىزۋ قابىلەتتەرىن كەڭەيتۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى. الايدا قىتاي قازاقستاندىق استىقتى كوپ ساتىپ الماي، شەكتەپ وتىر. 5 جىل بۇرىن ءبىز ق ح ر- دان استىعىمىزدى قابىلدايتىن ينفراقۇرىلىمىن ۇلعايتۋدى سۇرادىق. ولار ءسوزىمىزدى جەردە قالدىرماي، الاشانكوۋ ستانتسياسىندا ۇلكەن تەرمينال سالدى. سونىڭ ارقاسىندا بىلتىر ءبىز 2,2 ميلليون توننا ءبيداي جەتكىزدىك. بۇل - ءبىزدىڭ رەكورد بولدى، - دەدى ول.

قازاقستان قىتايعا مول استىق جەتكىزە الار ەدى، ءبىراق 2,2 ميلليون توننامەن شەكتەلۋگە ءماجبۇر. سالدارىنان شىعىستاعى كورشىمىزدىڭ الىپ نارىعىنا اي سايىن 150-200 مىڭ توننادان اسپايتىن ءبيداي ەكسپورتتالادى. كەلبۋعانوۆتىڭ سوزىنشە، بۇل شەكتەۋ قازاقستاننىڭ ەمەس، قابىلداۋشى تاراپتىڭ ينفراقۇرىلىمىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن بولىپ تۇر. سونداي-اق ق ح ر مەمورگاندارى مول استىقتى كىرگىزۋگە قۇلىقتى ەمەس. مۇمكىندىك بەرسە قازاقستان تەمىرجول ارقىلى قىتايعا تولاسسىز استىق جونەلتۋگە ءازىر ەكەن.

ارينە، استىق ەكسپورتىن ايتپاعاندا ەكى ەلدىڭ ساۋدا بايلانىسى، تاۋار اينالىمى جاقسى قارقىنمەن ءوسىپ جاتىر. بىلتىر تەك تەمىرجول ارقىلى 28 ميلليون توننا جۇك تاسىمالدانىپ، رەكوردتى كورسەتكىش تىركەدى. ونىڭ 12,6 ميلليون تونناسى قازاقستان ۇلەسىندە دەسەك، كولەمى جاعىنان قىتايعا باعىتتالعان جالپى ەكسپورتتىڭ 17,5 پايىزى عانا ءبيداي. ەلىمىز نەگىزى مۇناي، ءتۇرلى مەتال، تابيعي گاز بەن ۋراندى كوپتەپ جونەلتەدى.

ءبيداي باعاسىن ارزانداتۋعا تۋرا كەلە مە؟

قازاقستان قىتاي مەن ەۋروپا اراسىنداعى ءدالىز ەكەنى، كەيىنگى جىلدارى الىس-بەرىستە، تاۋار تاسىمالداۋدا ەرەكشە بەلسەندى ەكەنى جاسىرىن ەمەس. الايدا لوگيستيكا سالاسىندا ءالى دە كەمشىلىكتەر بار. ماسەلەن، تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستاندا بار بولعانى 2,5 مىڭ شاقىرىم تەمىرجول سالىنعان. ەلدىڭ تەمىرجولىنىڭ جالپى ۇزىندىعى - 16 مىڭ شاقىرىم. سوندا تەمىرجولداردىڭ 84 پايىزى كەڭەس زامانىنان بەرى قولدانىستا. بيىل مىڭ شاقىرىمنان استام تەمىرجول سالىنىپ جاتىر. ءبىراق بۇل لوگيستيكانىڭ دامۋىنا ءالى دە جەتكىلىكسىز. «قازاقستان فەرمەرلەرى قاۋىمداستىعى» باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى اقپار ماۋلەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، وسى سەبەپتەر استىق ەكسپورتىنداعى باستى كەدەرگىگە اينالدى.

- بىرىنشىدەن، قازاقستان قىتاي نارىعىنا استىقتان باسقا شيكىزات پەن جۇكتى كوپتەپ جونەلتەدى. سونىڭ اسەرىنەن تەمىرجولعا جۇكتەمە كوپ. استىق جەتكىزۋدە لوكوماتيۆتەر جەتىسپەي جاتادى. بۇل تەك استىقتى قىتايعا ەكسپورتتايتىن كەزدەگى ماسەلە ەمەس، وڭتۇستىكتەگى شەكارادان وزبەكستانعا وتكىزەر كەزدە دە تاپ وسى پروبلەماعا ۇرىنامىز. ديقانداردىڭ ءبارى ءونىمىن وتكىزگىسى كەلەدى، الايدا شەكتەۋ بار، - دەيدى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ ساراپشىسى.

ماۋلەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، ۇكىمەت بۇعان دەيىن سالاعا جاۋاپتى ۆەدومستۆو باسشىلارىمەن، ماماندارمەن جانە ديقاندارمەن كەڭەسىپ، باسقا نارىقتاردى ىزدەۋدى تاپسىرعان. شىنىن ايتقاندا، لوگيستيكا ناشار دەڭگەيدە تۇر، اۆتوموبيل جولدارىنىڭ ءوزى اسا دامىماعان. ەۋروپاعا بەت بۇرۋ ءۇشىن استىقتى الدىمەن كاسپي تەڭىزىنە جەتكىزۋ قاجەت، ءبىراق وعان دەيىنگى پروتسەستەر شىعىندى تالاپ ەتەدى.

ءداندى داقىلدىڭ بارلىق ءتۇرىن ەسەپكە العاندا قازاقستاننىڭ جىلدىق ءونىمى شامامەن 20-23 ميلليون توننا دەسەك، ەلىمىز اي سايىن كەمى 1 ميلليون توننا ءداندى داقىل ەكسپورتتاپ وتىرۋعا ءتيىس. ءبىراق وعان شاما كەلمەيدى، ارتىلعان ءونىمدى ساقتاۋعا قويمالار قاجەت. جالپى، بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن جۇيەلى جوسپار كەرەك ەكەنى كورىنەدى.

- بيىل ءدان كەش سەبىلدى، سوندىقتان بيداي ساپاسى تومەن بولۋى مۇمكىن. ول كەزدە ءونىمنىڭ باعاسىن تاعى دا تومەندەتۋگە تۋرا كەلەدى. ارينە، قىتاي نارىعى وتە ۇلكەن، ديقاندار سونى ەسكەرىپ ءونىمىن وتكىزىپ، پايدا تابۋدى كوزدەيدى. الايدا قىتاي تاراپىنىڭ تالابى قاتتى، ليميت بەلگىلەپ، ءتۇرلى سەرتيفيكات تالاپ ەتەدى. نەگە؟ سەبەبى ولارعا ءبىز عانا استىق جەتكىزبەيمىز. تەڭىز ارقىلى باسقا دا ەلدەردەن ءونىم الدىرتادى، ال كەمەمەن جەتكىزۋ ارزانعا تۇسەدى. ەگەر قازاقستان بەلگىلەنگەن ليميتتى وزگەرتىپ، كوبىرەك استىق جەتكىزگىسى كەلسە، كەلىسسوزگە شاقىرعانى ابزال. الايدا قىتاي تاراپىنىڭ تالابى بار، ديپلوماتتارىمەن بايلانىس ورناتۋ وڭاي شارۋا ەمەس، - دەپ تولىقتىردى اقپار ماۋلەنوۆ.

تاعى ءبىر سەبەپ - رەسەي استىعى بىزدەگى ءداستۇرلى استىق نارىعىن تۇنشىقتىرىپ بارادى. سەبەبى بەلگىلى، بىرىنشىدەن، كورشى ەل ەكسپورتتىق باعىتىن كارى قۇرلىقتان ازياعا قاراي بۇردى. ەكىنشىدەن، ولاردا ونىمدىلىك جوعارى، 1 گەكتاردان شامامەن 25-30 تسەنتنەر استىق الىپ جاتسا، بىزدەگى كورسەتكىش 15 تسەنتنەردەن اسپاي جاتىر. ونىمدىلىك جوعارى بولعانى ءۇشىن ولار استىق باعاسىن دا ارزانداتا الادى، ياعني ءونىمى سۇرانىستا بولادى. ماسەلەن، اشىق دەرەككوزدەردە بىلتىر رەسەيلىك ءبيدايدىڭ ءبىر تونناسى 68 مىڭ تەڭگەدەن (13200 رۋبل)، ال قازاقستاندىق ءبيداي سورتىنا قاراي 80-91 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا ساۋدالانعانى جازىلعان. باعا ايىرماشىلىعى انىق اڭعارىلادى، تۇتىنۋشى قاي كەزدە دە قولايلى باعاعا كەلىسەتىنى جاسىرىن ەمەس. سوندىقتان قازاقستان استىق ەكسپورتى پروبلەماسىمەن عانا ەمەس، ونىمدىلىكتى كوتەرۋ ماسەلەسىمەن دە اينالىسقانى ءجون. ساراپشى بۇل رەتتە ەلدەگى قولايسىز اۋا رايى كەدەرگى ەتىپ جاتقانىن دا اتاپ ءوتتى.

قوسا كەتسەك، كۇنى كەشە ەلوردادا AGRICOM حالىقارالىق كونفەرەنسياسى ءوتتى. كۋلۋاردا قازاقستان استىق وداعىنىڭ ءتوراعاسى نۇرلان وسپانوۆ سولتۇستىك افريكا مەن ەۋروپانىڭ استىق نارىعىنا قايتا ورالۋدىڭ مۇمكىندىگى تۋىنداپ تۇرعانىن ايتتى.