قازاقستاندا بالاعات ءسوز ايتقاندار قالاي جازالانادى
استانا. KAZINFORM - قوعامدىق ورىنداردا، اۆتوبۋستا جانە باسقا دا جەرلەردە بالاعات ءسوز ايتقاندار جازالانادى. قۇقىق بۇزعان مۇنداي ازاماتتاردى قانداي جازا كۇتىپ تۇر؟ ايىپپۇل كولەمى قانشا؟
Baq.kz ءتىلشىسى شولۋ جاساپ كوردى.
قازاقستاندا بالاعات سوزدەر قولدانعانى ءۇشىن جازا زاڭمەن رەتتەلىپ، بۇل ارەكەتتەر قوعامدىق ءتارتىپتى بۇزۋشىلىق نەمەسە ار-نامىستى قورلاۋ رەتىندە قاراستىرىلادى. بالاعات سوزدەر قولدانۋ ءۇشىن اكىمشىلىك نەمەسە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى مۇمكىن.
قۇقىق بۇزۋشىمەن وتباسىلىق-تۇرمىستىق قاتىناستاردا تۇرعان ادامدارعا ايقىن قۇرمەتسىزدىك بىلدىرەتىن جانە قىلمىس قۇرامىن قامتىمايتىن بالاعات سوزدەرمەن باسقا دا ارەكەتتەر اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستىڭ 73-بابى بويىنشا اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە اكەپ سوعادى. جازا سوت ارقىلى ەسكەرتۋ نەمەسە 5 تاۋلىككە دەيىن قاماققا الۋ تۇرىندە بولۋى مۇمكىن.
1. اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ (ا ق ب ك) 434-بابى بويىنشا، بالاعات سوزدەر قوعامدىق ورىنداردا قولدانىلسا جانە بۇل ۇساق بۇزاقىلىق رەتىندە تانىلسا:
• ايىپپۇل: 5 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە (ا ە ك) دەيىن ايىپپۇل سالىنادى (2024-جىلى 1 ا ە ك شامامەن 3692 تەڭگە، ياعني ايىپپۇل 18460 تەڭگەگە دەيىن بولۋى مۇمكىن).
• اكىمشىلىك قاماۋعا الۋ: 10 تاۋلىككە دەيىن قاماۋعا الۋ مۇمكىندىگى بار.
بۇل نورما قوعامدىق ورىنداردا، مىسالى، كولىكتە، كوشەدە، مەكتەپتەردە جانە ت. ب. ورىنداردا بالاعات سوزدەر ايتقان جاعدايلاردا قولدانىلادى.
2. قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك
ەگەر بالاعات سوزدەر بىرەۋدى قورلاۋ نەمەسە ار-نامىسىنا تيۋ ماقساتىندا قولدانىلسا، بۇل ارەكەت قىلمىستىق جازاعا اكەلۋى مۇمكىن. بۇل جاعدايدا قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 131-بابى (قورلاۋ) بويىنشا جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ قاراستىرىلادى:
• ايىپپۇل: 200 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە (ا ە ك) دەيىن ايىپپۇل سالىنادى (2024-جىلى شامامەن 738400 تەڭگەگە دەيىن).
• تۇزەتۋ جۇمىستارى: كىنالى ادام ءبىر جىلعا دەيىن تۇزەتۋ جۇمىستارىنا تارتىلۋى مۇمكىن.
ەگەر بالاعات سوزدەر كوپشىلىككە تارالىپ، ادامنىڭ قادىر-قاسيەتىن جۇيەلى تۇردە كەمسىتۋ نەمەسە جالا جابۋمەن بايلانىستى بولسا، قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 130-بابى (جالا جابۋ) بويىنشا دا جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى مۇمكىن. بۇل جاعدايدا ايىپپۇل جانە تۇزەتۋ جۇمىستارى تاعايىندالادى.
3. ينتەرنەتتەگى جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جاۋاپكەرشىلىك
الەۋمەتتىك جەلىلەردە نەمەسە ينتەرنەتتە بالاعات سوزدەر قولدانۋ دا زاڭعا قايشى بولىپ سانالادى. مۇنداي ارەكەتتەر ءۇشىن جوعارىدا كورسەتىلگەن اكىمشىلىك نەمەسە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قولدانىلادى. قوعامدىق قورلاۋ نەمەسە ار-نامىسقا نۇقسان كەلتىرۋ جاعدايىندا ايىپپۇل نەمەسە قاماۋعا الۋ مۇمكىندىگى بار.
سونىمەن قاتار قازاقستاندا بالاعات سوزدەر ءۇشىن ايىپپۇل نەمەسە جازا قولدانۋ تىلگە بولىنبەيدى. زاڭ بويىنشا كەز كەلگەن تىلدە، مەيلى ول قازاق، ورىس نەمەسە باسقا ءتىل بولسىن، ايتىلعان بالاعات سوزدەر بىردەي جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى.
باستى نازار زاڭدا كورسەتىلگەن ارەكەتتەردىڭ مازمۇنىنا جانە ولاردىڭ قوعامدىق تارتىپكە نەمەسە ادامنىڭ ار-نامىسىنا تيگىزگەن زيانىنا اۋدارىلادى. سوندىقتان كەز كەلگەن تىلدە قوعامدىق ورىنداردا بالاعات سوزدەر قولدانۋ نەمەسە جەكە تۇلعانى قورلاۋ، زاڭ بۇزۋشىلىق بولىپ سانالادى جانە ايىپپۇل نەمەسە قاماۋعا الۋ جازاسىنا اكەلۋى مۇمكىن.
جالپى ايتقاندا بالاعات سوزدەر قولدانعانى ءۇشىن قازاقستاندا جاۋاپكەرشىلىك تىلگە نەمەسە ورتاعا تاۋەلسىز جانە بۇل جاعداي اكىمشىلىك ايىپپۇلداردان باستاپ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە دەيىن جاتادى.
