قازاقستانعا باراتىنىمدى ەستىگەن كاسىپكەرلەر توپ بولىپ ەرىپ كەلدى - سلوۆەنيا پرەزيدەنتى

استانا. KAZINFORM - سلوۆەنيا پرەزيدەنتى ناتاشا پيرتس-مۋسار Kazinform اگەنتتىگىنە بەرگەن ەكسكليۋزيۆتى سۇحباتى بارىسىندا قازاقستانعا ساپارىنىڭ ءمان-ماڭىزى، ەكى ەل اراسىندا ارتىپ كەلە جاتقان ديپلوماتيالىق جانە ەكونوميكالىق بايلانىستار مەن ءتۇرلى سالاداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ الەۋەتى جايىندا ايتىپ بەردى. سونداي-اق ول مۋلتيلاتەراليزم (كوپتاراپتىلىققا) ماڭىزىنا، سلوۆەنيانىڭ الەمدىك ديپلوماتيادا ارتىپ كەلە جاتقان رولىنە جانە ديماش قۇدايبەرگەننىڭ مۋزىكاسىنا توقتالدى.

- بۇل ساپار - سلوۆەنيا پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستانعا كەيىنگى 15 جىلدا جاسالعان ءبىرىنشى رەسمي ساپارى. ول استانانىڭ دا، ليۋبليانانىڭ دا ەكىجاقتى ساياسي ديالوگ پەن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋگە دەگەن نىق بەيىلىن بايقاتادى. قازاقستان مەن سلوۆەنيا قاتىناسىنىڭ كەلەشەگى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. تاياۋدا سلوۆەنيادا اشىلعان قازاقستان ەلشىلىگى قوسىمشا قارىم-قاتىناسقا سەرپىن بەرە الدى ما؟

- ەگەر ساۋالىڭىزدىڭ سوڭعى بولىگىنەن باستاساق، قازاقستاننىڭ ليۋبليانادا ەلشىلىك اشۋ شەشىمى تاماشا وقيعا بولدى. تۇراقتى ەلشىنىڭ بولۋى ديپلوماتتاردىڭ جۇمىسىن ايتارلىقتاي جەڭىلدەتەدى. بۇل ولارعا ەلدى، ونىڭ ىسكەرلىك ورتاسى مەن ساياسي ءومىرىن جەتە تۇسىنۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى. قازىر ءبىز قازاقستانعا بەيرەزيدەنت ەلشىنى ۇسىنۋ ۇدەرىسىندە تۇرمىز.

ارينە، ءسىزدىڭ ەلىڭىز نە ءبارى 2 ميلليون تۇرعىنمەن الەمنىڭ بارلىق مەملەكەتىندە ەلشىلىك اشا المايتىندىعىمىزدى تۇسىنەدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. سوندىقتان بىزگە باسىمدىقتاردى جونگە كەلتىرىپ الۋعا تۋرا كەلەدى. ءبىز تەك قازاقستاندى عانا تولىعىمەن نازاردا ۇستايتىن ايرىقشا تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشى تاعايىنداۋدى ۇسىنىپ وتىرمىز. تاياۋ كەلەشەكتە ۇسىنارىمىز وسى. بۇل جۇزەگە اسىرۋ پروتسەسىندە.

ءبىراق، ەڭ الدىمەن پرەزيدەنتتەرىڭىزگە - توقايەۆ مىرزاعا قازاقستانعا ساپارمەن كەلۋگە شاقىرعانى ءۇشىن ريزاشىلىعىمدى بىلدىرگىم كەلەدى. ءبىز العاش رەت، پرەزيدەنت لاۋازىمىنا كىرىسكەنىمە نە ءبارى جارتى جىل بولعان كەزدە نيۋ-يوركتە، ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىندا كەزدەستىك. سول ۋاقىتتا، شىن مانىندە مازمۇندى ءارى تولىققاندى اڭگىمە بولدى.

ءدال سول ساتتە «قازاقستان وتە قىزىقتى مەملەكەت» دەگەن ەدىم. شىندىعىن ايتقاندا، ساياسي جانە ەكونوميكالىق تۇرعىدا گەوگرافيالىق شاعىن ەلدەر جوعارى دەرجاۆالارعا قاراعاندا بارىنشا اشىق بولۋى ءتيىس. قازىرگى ۋاقىتتا سلوۆەنيا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى جانە ءبىز الەمدە نە بولىپ جاتقانىنان جان-جاقتى حاباردارمىز. ءبىراق، ارينە، الەمدە ەكونوميكا كولەمى جاعىنان ءۇشىنشى ورىندا تۇرعان ەۋروپالىق وداقتىڭ مۇشەسى ەكەنىمىزدى دە تۇسىنەمىز.

ەۋروپالىق وداققا ءسوزسىز باسىمدىق بەرەمىز. دەگەنمەن، سلوۆەنيانىڭ مۇحيتتىڭ ورتاسىنداعى جالعىز- جارىم ارال ەمەستىگىن ءجيى ايتامىن. بىزگە وزگە ەلدەرمەن دە ىنتىماقتاسۋ قاجەت. باستى ۇستانىمىم - ەگەر بىزدە جاقسى ساياسي قاتىناس جولعا قويىلسا، وندا بۇل ەكونوميكالىق احۋالدى ايتارلىقتاي جەڭىلدەتەدى. ال ءبىزدىڭ قازاقستانمەن شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەمىز جوق جانە ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناسىمىز 33 جىلعا جەتىپ وتىر. دامىعان ەكونوميكانى - الەۋمەتتىك تۇرعىدان قامتاماسىز ەتىلگەن مەملەكەت. ءبىز ءدال وسىنداي ىمىراعا ۇمتىلامىز. بۇعان دەيىن ايتقانىمداي، ساياسي مىعىم بايلانىس بيزنەسكە كوپتەگەن مۇمكىندىك اشادى. سوندىقتان دا وسىندا كەلىپ وتىرمىن.

قازاقستاننىڭ جىلى قابىلداۋىنا جانە الەمنىڭ بارلىق ەلىمەن ىنتىماقتاستىققا دايىندىعىنا وتە قۋانىشتىمىن. مەنىڭشە، بۇل تۇرعىدا ءبىز مۇددەلەسپىز. ارينە، قازاقستان سلوۆەنيادان 10 ەسە ۇلكەن. سىزدەر ورتالىق ازيادا ەكونوميكا بويىنشا كوش باستاپ تۇرسىزدار. قازىرگى ۋاقىتتا وسىناۋ كەرەعارلىق كوبەيىپ كەتكەن، «ەسسىز» الەمدە بەيتاراپ ساياسي ۇستانىمدى ساقتاۋعا تىرىسىپ كەلەسىزدەر.

الەم بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعان وسىناۋ كۇردەلى ۋاقىتتا تانىتىپ وتىرعان دانالىقتارىڭىز ءۇشىن پرەزيدەنتتەرىڭىز جانە ەلىڭىز تامساندىرادى.

- استاناعا وزىڭىزبەن بىرگە سلوۆەنيانىڭ جەتەكشى سالالارىنان ءىرى بيزنەس دەلەگاتسياسى كەلىپ، قازاقستان-سلوۆەنيا بيزنەس فورۋمىنا قاتىستى. ءسىزدىڭ پايىمىڭىزشا، وسى فورۋم استانا مەن ليۋبلياناعا قانداي ەكونوميكالىق ىقپال جاساي الادى؟

- ءبىر عانا جول بار جانە ول - ورلەۋ جولى. «ەگەر جىلدام جۇرگىڭىز كەلسە، وندا جالعىز ءجۇرىڭىز، ال ەگەر الىسقا بارعىڭىز كەلسە، وندا بىرگە ءجۇرىڭىز». مەن وسىنى جيى ايتامىن. بۇل - ساياسات ءۇشىن دە، ەكونوميكا ءۇشىن دە ءادىل.

ءيا، بۇل - مەن پرەزيدەنت لاۋازىمىندا وتىرعان 2 جىل 3 ايدا قازاقستانعا ەرتىپ اكەلگەن ەڭ ءىرى دەلەگاتسيا. ونىڭ قاتارىندا 25 جەتەكشى كومپانيا بار.

ەكىجاقتى ەكونوميكالىق الىس-بەرىس ازىرشە ماردىمسىز دەر ەدىم - 163 ميلليون ەۋرو. سالىستىرۋ ءۇشىن ايتسام، ءبىزدىڭ ەڭ ءىرى ساۋدا سەرىكتەسىمىز - شۆەيتساريا. نەگىزىنەن فارماتسيەۆتيكالىق سەكتوردا سەرىكتەسپىز. بۇل ەلمەن اراداعى ساۋدا كولەمى - جىلىنا 32 ميلليارد ەۋرو. اۋقىمى جاعىنان ەكىنشى ورىندا تۇرعان سەرىكتەسىمىز - گەرمانيا (15 ميلليارد ەۋرو)

دەگەنمەن، قازاقستاندا سلوۆەنياعا ۇسىناتىن دۇنيەلەر بار جانە سلوۆەنيا دا قازاقستانعا ءوز تاۋارلارىن ۇسىنا الادى. مۇناي مەن تابيعي گازىڭىز بار، بۇل رەسۋرستار - گاۋھارىڭىز. سلوۆەنيادا مۇنداي جوق. سوندىقتان بىزگە وزگە سالالاردا يننوۆاتسيالىق تانىتۋعا تۋرا كەلەدى. فارماتسيەۆتيكا - جەتەكشى سالامىز، سونداي-اق ورمان شارۋاشىلىعى، سيفرلاندىرۋ مەن جاساندى ينتەللەكت جاس كاسىپكەرلەرىمىزدىڭ جانىنا جاقىن. جاساندى ينتەللەكت سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن كوپتەگەن ستارتابىمىز بار.

استاناداعى جاساندا ينتەللەكت ورتالىعىندا، سونىمەن قاتار حالىقارالىق قارجى ورتالىعىندا بولدىم. شەتەلدىك ينۆەستورلار تارتۋ بويىنشا وتە قارقىندى جۇمىس ىستەپ جاتقاندارىڭىزدى كوردىم. ەۋروپالىق وداق - قازاقستانداعى ءىرى شەتەلدىك ينۆەستور. وعان بارلىق ينۆەستيتسيانىڭ جارتىسىنان كوبى تيەسىلى. سلوۆەنيا-ە و- نىڭ بولىگى، 27 مۇشە مەملەكەتتىڭ ءبىرى. ءبىراق، ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ ءۇشىن، ارينە بىزگە ەكىجاقتى بايلانىستى دامىتۋ قاجەت. قازاقستانعا ساپارىمنىڭ ماقساتى دا وسى. قازاقستانعا باراتىنىمدى ەستىگەن كەزدە كوپتەگەن سلوۆەن كاسىپكەرى بىردەن: «پرەزيدەنت حانىم، ءبىز دە سىزبەن بىرگە بارعىمىز كەلەدى»، - دەدى. ولار پرەزيدەنتتىڭ قازاقستانعا ساپارى كوپتەگەن ەسىكتى اشاتىنىن تۇسىنەدى.

ارينە، سلوۆەن مەن قازاق كاسىپكەرلەرىنە ساپالى ونىمدەردى كورسەتۋ قاجەت. مەنىڭشە، سوندا ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتا شەكارا بولمايدى.

- 2024-جىلى قاراشاداعى ساياسي كونسۋلتاتسيا بارىسىندا سلوۆەن دەلەگاتسياسىنىڭ باسشىسى، سىرتقى جانە ەۋروپالىق ىستەر مەملەكەتتىك حاتشىسى ماركو شتۋتسين قازاقستان مەن ەۋروپالىق وداق اراسىنداعى ۆيزا رەجيمىن ىرىقتاندىرۋدى قولدايتىندىعىن راستاعان ەدى. ءسىزدىڭ پايىمىڭىزشا، بۇل پروتسەستى جەدەلدەتۋ ءۇشىن قانداي قادام جاساۋ قاجەت؟

- پروتسەسس قازىردىڭ وزىندە باستالىپ كەتتى. ويتكەنى ەۋروپالىق وداق، جاڭا ايتقانىمداي، ەۋرووداقتان تىس مەملەكەتتەرمەن ىنتىماقتاستىق جاقسى ساياسي جانە ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس ءۇشىن قاجەتتىگىن تۇسىنەدى. وسىلايشا، قىسقا مەرزىمدى ۆيزالار بەرۋدى، سونداي-اق قازاقستان ازاماتتارىنا رەادميسسيانى جەڭىلدەتۋ جۇمىسى ىستەلىپ جاتىر. دەگەنمەن، ەۋروپالىق وداقتىڭ ساياسي قۇرىلىمىن ءتۇسىنۋ كەرەكتىگى ءسوزسىز. مۇندا شەشىم قابىلداۋ ءۇشىن بارلىق 27 مۇشە مەملەكەتتىڭ ءپاتۋاسى قاجەت. سلوۆەنيا قازاقستان ءۇشىن ۆيزالىق رەجيمدى جەڭىلدەتۋدى تاباندى جاقتاۋشى بولىپ قالا بەرەتىنى ءسوزسىز.

الدىمىزدا تۇرعان جول وسىنداي جانە سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىزدى بۇل باعىتتا مۇنان ارى دا قولداۋعا نيەتتىمىن.

- سول كونسۋلتاتسيا الاڭىندا ماركو شتۋتسين قازاقستان عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ وكىلى راۋزا مەڭدالييەۆامەن ەكى ەلدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرى مەن عىلىمي ينستيتۋتتارى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى تالقىلاۋ ءۇشىن كەزدەسكەن ەدى. بۇل سالادا قانداي وقيعانى كۇتە الامىز؟ سونداي-اق قازاقستاندا سلوۆەن ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ فيليالدارىن اشۋ جوسپارى جايلى دا بىلگىمىز كەلەدى.

- ءبىلىم - ءاربىر مەملەكەت نازار اۋدارۋى ءتيىس ماڭىزدى تاقىرىپ. جاستار ءبىلىم الماي، ورلەۋ بولمايدى، بۇل - فاكت. ءبىلىمنىڭ بۇكىل الەمگە تارالۋى دا قوسىمشا قۇندىلىققا يە. ءبىلىمدى وزىڭە ساقتاما، ونى باسقا ادامدارمەن، باسقا حالىقتارمەن ءبولىس. بۇل تۇرعىدا سلوۆەنيا كوپتەگەن ۇسىنىس جاساي الادى.

قازاقستاندا ۋنيۆەرسيتەت اشپايتىندىعىمىز انىق. ءبىراق، سيفرلاندىرۋ مەن فارماتسيەۆتيكا سىندى سالالاردا كوپتەگەن پروفەسسورىمىز بار. بۇل - ءبىزدىڭ مىقتى رەسۋرسىمىز جانە باسىمدىعىمىز. ءدال سوندىقتان شۆەيتساريالىق كومپانيالار سلوۆەنيادا زاۋىتتار اشادى. فارماتسيەۆتيكا سالاسى بويىنشا الەمدىك دەڭگەيدە ەكەنىمىز ايقىن.

بىزدە وڭىردەگى ءىرى عىلىمي ينستيتۋت - يوجەف ستەفان اتىنداعى وقۋ ورنى بار. وندا بۇكىل الەمنەن 900 عالىم روبوتوتەحنيكا، جاساندى ينتەللەكتى مەن بيوتەحنولوگيا سالالارىندا زەرتتەۋمەن اينالىسادى. سوندىقتان پروفەسسورلار الماسۋدى جاڭا دەڭگەيگە شىعارۋ كەرەك.

مۋزىكا مەن مادەنيەت تە - سلوۆەندىكتەر ءبولىسۋدى جاقسى كورەتىن سالالار. بىزگە وزگە مادەنيەتتەرمەن، تىلدەرمەن، ونەرمەن تانىسۋ قىزىقتى. بۇل سالالار دا بارىنشا دامىعانىن قالايمىن.

سىزگە ءبىر جايتتى ايتۋعا رۇقسات ەتسەڭىز. بۇگىن پرەمەر-مينيسترلەرىڭىزبەن تۇسكى اس ءىشتىم جانە وندا وقۋ- اعارتۋ مينيسترلەرىڭىز دە بولدى. ول قازاقستاننىڭ شەتەلدىك ءبىلىم الۋ تۇجىرىمداماسى جايلى ايتىپ بەردى. بۇكىل الەمنەن كوپتەگەن ۋنيۆەرسيتەت قازاقستانعا پروفەسسورلارىن جىبەرىپ، فيليالدارىن اشىپ جاتىر. مۇنىڭ سەبەبى - جاستاردى وتانىندا ۇستاپ قالۋعا جانە ولارعا ءبىلىم الۋ ءۇشىن ەڭ ۇزدىك جاعدايلار جاساۋعا ۇمتىلىس. قۇپتارلىق ۇستانىم. ويتكەنى، جاستار ەلدەن جىراققا كەتپەي-اق شەتەلدىك ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى.

رۇقسات ەتسەڭىز كىشكەنتاي ءبىر قۇپيانىڭ سىرىن اشايىن. قىتاي دا ءدال وسىلاي ىستەپ وتىر، اراب ەلدەرى دە. سوندىقتان كەيبىر امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەردە قيىندىقتار پايدا بولىپ جاتىر - ەندى شەتەلدىك ستۋدەنتتەر ا ق ش- قا بارمايدى، ۇيلەرىندە قالىپ قۇراما شتاتتاردى قوسا العاندا بۇكىل الەمنىڭ اسا كورنەكتى پروفەسسورلارىنان ءبىلىم الادى. بۇل - وتە قىزىقتى جوبا جانە ول شىن مانىندە جۇمىس ىستەيدى. ويتكەنى، مينيستر ماعان ايتقانداي، ەلدە قالاتىن جاستاردىڭ لەگى ارتىپ كەلەدى.

- Nazarbayev University-دە ءدارىس وقىدىڭىز. ستۋدەنتتەرگە نە جايىندا ايتتىڭىز؟

- شەتەلگە ساپارعا شىققانىمدا ۋنيۆەرسيتەتتەردەن ءدارىس وقۋعا شاقىرتۋ الۋ - مەن ءۇشىن زور مارتەبە جانە Nazarbayev University شاقىرۋىن قۋانا قابىل الدىم. زال مەنى، مەنىڭ نە ايتاتىنىمدى، نە ايتقىم كەلگەنىن تىڭداۋعا جينالعان جاستارعا، تالانتتى ستۋدەنتتەرگە لىق تولى بولدى. ءدارىسىمنىڭ تاقىرىبى - «شاعىن ەلدەر جانە ولاردىڭ قازىر ءبىز ءومىر ءسۇرىپ جاتقان گەوساياسي الۋان ءتۇرلى الەمدەگى جاعدايى». ستۋدەنتتەرگە «شەكتەۋ تەك باسىمىزدا عانا بولاتىنىن» ايتتىم.

شاعىن گەوگرافيالىق كولەمگە قاراماستان، ءبىز عالامشارىمىزدىڭ ىلگەرىلەۋىنە سەپتىگىن تيگىزەتىن يدەيالاردىڭ كومەگىمەن الەمگە ىقپال ەتۋگە ۇمتىلامىز. قوزعاعان تاقىرىپتارىمنىڭ اراسىندا گەندەرلىك تەڭدىك پەن جاساندى ينتەللەكت بولدى. ويتكەنى، جاساندى ينتەللەكت كوپتەگەن جاقسى دۇنيە بەرەدى. ءبىراق، ونىڭ تەرىس جاعى دا بار. سول سەبەپتى وسىناۋ سۋپەرتسيفرلىق قۇرالداردى ازىرلەۋ بارىسىندا اباي بولۋىمىز قاجەت. ءبىر جاي عانا ۇستانىم ۇنەمى باسىمىزدا بولۋى ءتيىس: قوعامعا تەك جاقسىلىق جاسايىق. مىنە سوندىقتان دا جاساندى ينتەللەكت رەتتەۋ مەن شەكتەۋدى قاجەت ەتەدى. تىم كوپ ەمەس، دەگەنمەن ولار قالاي دەگەندە دە بولۋى ءتيىس.

سونداي-اق كليماتتىڭ وزگەرۋى نەمەسە باسقاشا سوزبەن ايتقاندا كليمات داعدارىسى جايىندا ءسوز قوزعادىم. ماقسات - جەردىڭ ورتاشا تەمپەراتۋراسىنىڭ يندۋستريالاندىرۋعا دەيىنگى دەڭگەيمەن سالىستىرعاندا 1,5 گرادۋستان اسۋىنا جول بەرمەۋ ەدى. وتكەن جىلدىڭ قاراشاسىندا ءبىز بۇل شەكتەن اسىپ كەتتىك، قازىر 1,5 گرادۋستان جوعارى بولىپ تۇر. بۇل دۇرىس ەمەس.

ەۋروپانىڭ 4 ەلىن قوسا العاندا G20 مەملەكەتتەرى بارلىق كومىر قىشقىل گازىنىڭ 80 پايىزىن شىعارادى. بۇل قالعان 20 پايىز ەل تەك باقىلاپ، تىس قالۋى جانە G20 ەلدەرىندە نە بولىپ جاتقانىنا قاراپ وتىرۋى ءتيىس دەگەندى بىلدىرمەيدى. جوق، وسىناۋ عالامشارداعى ءاربىر ەل، ءاربىر ادام ساقتاپ قالۋىمىز قاجەت جاسىل عالامشاردىڭ موزايكاسىنىڭ كىشكەنتاي بولشەگىن قالاۋى ءتيىس. مىنە سوندىقتان، سلوۆەنيا وسى ماسەلەگە ءمان بەرەدى.

باسا ايتقىم كەلەتىن تاعى ءبىر تاقىرىپ - ارا. وسىناۋ كىشكەنتاي عانا تىرشىلىك يەسى عالامشاردا ءاربىر ءۇشىنشى قاسىق ازىقتى قامتاماسىز ەتىپ وتىر. قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋى سالدارىنان ارالار جوعالۋ الدىندا تۇر. ءبىز بۇعان جول بەرە المايمىز. سلوۆەنيا ب ۇ ۇ اياسىندا بۇكىلالەمدىك ارالار كۇنىن اتاپ ءوتۋ ءۇشىن بەلسەندى جۇمىس ىستەدى جانە 20 مامىر رەسمي تۇردە بۇكىلالەمدىك ارالار كۇنى بولىپ بەلگىلەندى. بۇل تاماشا جايت جانە ءبىز ونى «ارالار الەم ءۇشىن» (Bees for Peace) دەپ اتايمىز.

بۇعان دەيىن ەسكە سالعانىمداي، سلوۆەنيا ب ۇ ۇ- عا ادامنىڭ تازا جانە سالاۋاتتى قورشاعان ورتا قۇقىعىن تانۋدى ۇسىنعان ەلدەردىڭ ءبىرى بولدى. بۇل ءبىزدىڭ جەتىستىگىمىزگە اينالدى.

گەندەرلىك تەڭدىك سالاسىندا دا بەلسەندى جۇمىس ىستەيمىز. مەكسيكامەن جانە يسپانيامەن بىرگە ب ۇ ۇ ىشىندەگى گەندەرلىك كەزەكتەسۋ جوباسىنىڭ سەنىمدى جاقتاۋشىسىمىن.

كەلەسى جىلى ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 80-وتىرىسى وتەدى. ءسىز ۇيىم تاريحىندا باس اسسامبلەيا ءتوراعاسى لاۋازىمىندا ايەلدەردىڭ قانشا رەت بولعانىن بىلەسىز بە؟ نە ءبارى ءتورت-اق رەت. بۇل - ادىلەتسىزدىك. سىرتقى ساياساتتاعى فەمينيزم تاقىرىبىن تالقىلاعان سايىن، گەندەرلىك تەڭدىكتى تالقىلاعان سايىن مەن ەش ۋاقىتتا ەرلەردىڭ الدەنەدەن قۇر قالعانىن قالامايمىن، ايەلدەردىڭ تەڭدەي مۇمكىندىك العانىن قالايمىن. ءبىز سوعان ۇمتىلامىز.

تاعى ءبىر جايت: ب ۇ ۇ جۇمىس ىستەپ تۇرعان 80 جىلدىڭ ىشىندە باس حاتشى لاۋازىمىندا ءبىر رەت تە بولسىن ايەل ادام بولمادى. بۇل - مەن ۇمتىلاتىن تاعى ءبىر ماقسات جانە قازاقستان بۇل ماسەلەدە ءبىزدى قولدايدى دەپ ۇمىتتەنەمىن.

شەكتەۋ تەك ءسىزدىڭ باسىڭىزدا عانا بار. ەگەر ءسىز ءبىر نارسەگە سەنسەڭىز، وندا سونى جاساڭىز. مەنىڭ ۇرانىم وسى.

- ارالارعا ورالساق، بۇل ماسەلە ءسىزدىڭ ەلوردالىق مەكتەپتەردىڭ بىرىندە وقىعان لەكتسياڭىزدىڭ نەگىزگى تاقىرىبى بولدى. وسى جايىندا تولىعىراق ايتىپ بەرسەڭىز...

- بۇل قازاقستاندىق بالالارمەن وتكىزگەن تاماشا ۋاقىت بولدى. ولار ارالاردىڭ سۋرەتىن سالسا، مەن وزىممەن الا كەلگەن سۋرەتتەردى كورسەتتىم. سلوۆەنيادان ءوزىم تۇرىپ جاتقان دومجالە مۋنيتسيپاليتەتىنەن بال الىپ كەلدىم. مەكتەپتىڭ قابىرعاسىنا جەرگىلىكتى وقۋشىلار مەن دومجالەلىك وقۋشىلاردىڭ سۋرەتتەرى قاتار ءىلىندى. قىسقا ءدارىسىم بارىسىندا مەن ولارعا: «ارالار مەن تابيعاتتى قورعاڭدار. ويتكەنى بۇل - سەندەردىڭ جانە كەلەر ۇرپاقتىڭ بولاشاعى»، - دەپ ايتتىم.

عالامشاردى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ءسىز جاساي الاتىن ءاربىر ءىس-قيمىل - ارتىقشىلىق. ول - كىشكەنتاي قادام بولسا دا، بارلىق ەلدە تۇراقتى دامۋعا، تۇيىق كەزەڭ ەكونوميكاسىنا، جاسىل كۇن تارتىبىنە، لاستانۋمەن كۇرەسكە، كومىرتەگى گازدارىنىڭ ۇلەسىن ازايتۋعا جانە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيانى دامىتۋعا جاسالعان قادام.

مەن بۇل ماسەلەلەردى مارتەبەلى پرەزيدەنتتەرىڭىز - توقايەۆ مىرزامەن دە تالقىلادىم. ول جاسىل كۇن ءتارتىبىنىڭ ماڭىزدىلىعىن شىنىمەن دە تۇسىنەدى جانە بىزدە بولاشاقتا بۇكىل عالامشار ءۇشىن ماڭىزدى تاقىرىپتاردى تالقىلاۋعا كوپتەگەن مۇمكىندىك بولادى دەپ شىن جۇرەكتەن ۇمىتتەنەمىن.

ارينە، سوعىس بىزگە ەشقانداي پايدا اكەلمەيدى. قازىرگى ۋاقىتتا 55 قارۋلى قاقتىعىس بولىپ جاتىر. مۇنداي جاعداي ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى ۋاقىتتا بولماعان. مىنە سوندىقتان، بۇل تاعى دا شاعىن ەلدەرگە قاتىستى. مەن كوپتاراپتىلىققا (مۋلتيلاتەراليزمگە) سەنەمىن. بۇل - ىلگەرىلەۋدىڭ جالعىز جولى عانا.

ءىرى دەرجاۆالاردىڭ عالامشار حالقىنىڭ الدىندا وراسان زور مىندەتتەرى بار. ءبىراق بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىندا ءبىر ەل - ءبىر داۋىس. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ 20 پايىزى - شاعىن ارال- مەملەكەتتەر. كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى ولاردىڭ جەرلەرىن سۋ باسىپ، اۋماقتارىنان ايىرىلىپ جاتىر. ولاردىڭ ب ۇ ۇ- دا داۋىس بەرۋ مۇمكىندىگى بار. سوندىقتان ب ۇ ۇ- نى ساقتاپ قالۋ اسا ماڭىزدى. پرەزيدەنتتەرىڭىز جەنيەۆادا، ب ۇ ۇ- دا جۇمىس ىستەدى جانە نەلىكتەن كوپتاراپتىلىقتىڭ ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنەدى.

سلوۆەنيا ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە شىن مانىندە ماڭىزدى ماسەلەلەرگە قاتىستى باتىل مالىمدەمەلەر جاسايدى. وتە باتىل. سوندىقتان، ب ۇ ۇ «كوپجاقتى» - ءپىشىمى جاعىنان بىرەگەي، جاھاندىق پلاتفورما بولىپ قالا بەرەدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. مەنىڭ سەنەتىنىم وسى جانە بۇل تۋرالى ۇنەمى ايتام.

- پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقايەۆ تا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جاھاندىق ءرولى جايىندا ايتقاندا ءدال وسىنداي پايىمدى ءجيى العا تارتادى. جاھاندىق ىنتىماقتاستىققا ىقپالداسۋ ءۇشىن ب ۇ ۇ سىندى بىرەگەي پلاتفورمانى نىعايتۋ كەلەشەگى قانداي؟

- بىلەسىز بە، كەيدە ب ۇ ۇ زور قيىندىقتارعا تاپ بولعان سياقتى كورىنەدى. شىندىعىندا دا سولاي. سوڭعى 25 جىل بويى ءبىز ب ۇ ۇ- نى رەفورمالاۋ جايىن تالقىلاعانىمىزبەن تابىسقا جەتە الماي وتىرمىز. ونىڭ سەبەبى، ۆەتو قويۋ قۇقىعىنا يە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ 5 تۇراقتى مۇشەسىنىڭ جاپپاي قولداۋىنسىز رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەستىگىندە.

كەيدە مەندە نيۋ-يوركتەگى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە قانداي دا ءبىر گيبريدتىك سوعىس ءجۇرىپ جاتقانداي سەزىم بولادى. ويتكەنى ەلدەر ءارتۇرلى ساياسي توپتاعى ساياسي وداقتاستارىن قولداۋ ءۇشىن ۆەتو قۇقىعىن پايدالانادى. كورىپ وتىرعانىم ماعان ۇنامايدى. سوندىقتان ونىڭ نەگىزىنە - قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى ۆەتو قۇقىعىن رەفورمالاۋعا تەرەڭىرەك ءۇڭىلۋ قاجەت. جاپپاي قاتىگەزدىك جايىندا ءسوز بولعاندا ۆەتو قۇقىعىن ەشقاشان قولدانۋعا بولمايدى دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل - مۇلدەم ادىلەتسىز دۇنيە. زاڭ تازالىعى تۇرعىسىنان دا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە ماسەلەسى تالقىلاناتىن ەلدىڭ، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە تۇراقتى ورنى بولسىن/بولماسىن، ەشتەڭەگە قاراماستان داۋىس بەرۋ قۇقىعى بولماۋى كەرەك.

سوندىقتان تالقىلايتىن، ويلاناتىن نارسە كوپ جانە ءبىز بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى سوڭعى عاسىرداعى ەڭ سۇراپىل سوعىس - ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن قۇرىلعانىن ەستە ۇستاۋىمىز كەرەك. ال تۇراقتى ورىنعا يە جانە ۆەتو قۇقىعى بار قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى بەس مۇشەسى - ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا جەڭىسكە جەتكەن ەلدەر.

الەمدەگى كوپتەگەن ەل ولارعا ۆەتو قۇقىعىن بەرمەك بۇرىن ۇزاق ويلاندى. ءبىراق ءبىز ولارعا سەندىك. ويتكەنى ولاردىڭ بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىق - كوپ كۇش سالۋدى قاجەت ەتەتىن دۇنيە ەكەندىگىن ءتۇسىندى دەپ سەندىك. بۇگىندە جاعداي وزگەردى جانە دە مەن بۇل ۇيىمنىڭ كۇشتى «كوك دۋلىعالارىمەن»، بىتىمگەرشىلىك كۇشتەرىمەن جانە شەكتەۋلى ۆەتو قۇقىمەن قايتادان مىقتى بولعانىن قالايمىن. ونسىز ءبىز قايتا- قايتا پروبلەمالارعا تاپ بولامىز.

- سىزگە ديماش قۇدايبەرگەننىڭ شىعارماشىلىعى ۇنايتىنىن بىلدىك. ول - قازاقستاننىڭ ماقتانىشى. ەلىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن ونەرىن الەمدىك ارەنادا پاش ەتىپ ءجۇر. ونىڭ مۋزىكاسىن سونشالىقتى بىرەگەي ەتەتىن نە دەپ ويلايسىز؟ جالپى ونىڭ شىعارماشىلىعى قازاقستاندى الەمنىڭ قابىلداۋىنا قالاي ىقپال ەتەدى؟

- مۋزىكا - بەيبىتشىلىك، قۇدايبەرگەن مىرزانىڭ دا بۇعان يلاناتىندىعىنا شىن جۇرەكتەن سەنەمىن. مەن ونىڭ داۋسىن العاش رەت 2018-جىلى، 24 جاسىندا ەستىدىم. ونىڭ جەتى وكتاۆا دياپازونى بار ادەمى، ەرەكشە داۋسى عالامشارداعى ساناۋلى عانا ونەرپازعا دارىعان. بەينەباياندى كورمەي ونىڭ فرانتسۋز تىلىندەگى «S. O. S» ءانىن تىڭداعان كەزىمدە ماعان ەكى ادام ءان ايتىپ تۇرعانداي كورىندى. ءبىراق بەينەباياندى قاراسام، ءبىر ءانشى عانا ەكەن، ول - ديماش.

2018-جىلدان كەيىن ونىڭ بۇكىل الەمدەگى كونتسەرتتەرىن قاداعالاي باستادىم. 2019-جىلى بيلەت ساتىپ الىپ، ونى تىڭداۋ ءۇشىن سانكت- پەتەربورعا باردىم. وندا ودان بەتەر تاڭ قالدىم. ويتكەنى مۇنداي مۋزىكانتتى ءبىر زالدا تۇرىپ تىڭداعاندا، داۋسىنىڭ ناعىز مۇمكىندىكتەرىن ەستيسىڭ، سەزىنەسىڭ. ول - شىنىمەن دە بىرەگەي دارىن. قازاقستاننىڭ عانا ەمەس، بۇكىل عالامشاردىڭ گاۋھارى.

وسى ساپارىمدا ونىمەن جۇزدەسكەنىمە وتە قاتتى قۋاندىم. ول ماعان گۇل شوعىن سىيلادى. تىلدەسكەنىمە وتە قۋانىشتىمىن. مەن سىزگە ديماش تۋرالى تاعى ءبىر نارسەنى ايتايىن: 2019-جىلى ونىڭ سانكت- پەتەربورداعى كونتسەرتىنە بارعانىمدى ايتقاننان كەيىن كوپتەگەن وتانداسىم ديماشتى تىڭداي باستادى. ال قازىر سلوۆەنيادا ديماش قۇدايبەرگەننىڭ فان- كلۋبى بار. دەمەك، ول مەنىڭ ەلىمدە دە تانىمال.

- سۇحباتىمىزعا تاعى نە قوسار ەدىڭىز؟

- مۇمكىن ءبىر نارسە عانا. سلوۆەندەر ساياحاتتاۋدى جاقسى كورەدى جانە بيزنەس دەلەگاتسيامنىڭ قۇرامىندا تۋريستىك اگەنتتىكتەردىڭ وكىلدەرى دە بار. سلوۆەنيانىڭ تۋريزمدە ۇسىنارى كوپ. ەندى مەن پرەزيدەنت رەتىندە ەلدەرىڭىزگە كەلگەننەن كەيىن، قازاقستان حالقى ينتەرنەتتەن ىزدەپ، ەلىمنىڭ سۇلۋلىعىن تانۋعا ۋاقىت بولەدى دەپ سەنەمىن. تاياۋ بولاشاقتا قازاقستاندىقتار سلوۆەنياعا كەلىپ، ونى جاقىننان تانۋعا ۇمتىلاتىنىنا شىنايى ءۇمىت ارتامىن. تاعى ءبىر دەتال: جەرىمىزدىڭ 58 پايىزىن ءالى كۇنگە دەيىن ورمان الىپ جاتىر. ءبىزدى «ەۋروپانىڭ جاسىل قازىناسى» نەمەسە «ەۋروپانىڭ وكپەسى» دەپ اتايدى. مىنە، ءبىز وسىنداي ەلمىز.

- كەرەمەت! الداعى ۋاقىتتا دا سولاي بولادى دەگەن ويدامىن.

- ءدال سولاي بولادى، مەن وعان سەنىمدىمىن.

اعىلشىن تىلىندەگى ءتۇپنۇسقا ماتەريالدى مىنا جەردەن وقۋعا بولادى.