قازاقستان ينسۋلت العان ادامدى وڭالتاتىن ەكزوقاڭقا جاساپ شىعارۋى مۇمكىن
استانا. KAZINFORM - نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى (NU) عالىمدارى پروفەسسور دجامۆال پراشانتتىڭ جەتەكشىلىگىمەن روبوت تەحنولوگياسىن مەديتسيناعا بەيىمدەۋگە باعىتتالعان بىرنەشە جوبانى قولعا العان.
سونىڭ ىشىندە ينسۋلت العان ناۋقاستار مەن سەرەبرالدى سال اۋرۋىنا شالدىققان ادامداردى وڭالتىپ، ءجۇرۋدى قايتا ۇيرەتەتىن ەكزوقاڭقا مودەلى سىناقتان ءساتتى ءوتىپتى. ەندى كوممەرتسياعا شىعارىپ، وندىرىستىك اۋقىمعا اينالدىرماق. ول ءۇشىن قوسىمشا ينۆەستيتسيا مەن ءتيىستى ليتسەنزيالار كەرەك.
ەكزوقاڭقانىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن ج و و اسسيستەنت- پروفەسسورى، مەديتسينالىق روبوت تەحنيكاسىن زەرتتەۋ سالاسىنداعى قۇزىرەت ورتالىعىنىڭ باسشىسى ايبەك نيەتقاليەۆ تانىستىردى.
«بۇل - ادامنىڭ ءجۇرۋ قابىلەتىن وڭالتۋعا ارنالعان ەكزوقاڭقا. ينسۋلت العان، سونىڭ سالدارىنان اياعى سالدانىپ قالعان ادامدارعا قاجەت قۇرىلعى. بۇل جوبانى NU بازاسىندا پروفەسسور دجامۆال پراشانت جەتەكشىلىك ەتەتىن كوماندا ىسكە اسىردى. بۇل ەكزوقاڭقانى ءبىز دۇنيەجۇزىلىك بانك پەن سيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ گرانتىنا جاسادىق. وسى گرانت اياسىندا ورتالىق بازاسىندا 3 جوبانى ىسكە اسىرىپ جاتىرمىز. مىنا وڭالتۋ روبوتىنان بولەك حيرۋرگيالىق روبوت پەن جاساندى زەيىندى مەديتسيناعا ەنگىزۋ جوباسى بار»، - دەدى عالىم.
ونىڭ ەكزوقاڭقا دەگەنى ادامنىڭ بەلىنەن اياعىنا دەيىن كيىلەتىن، ءتۇرلى سەزگىش سەنسورلار مەن توك سىمدارىنان شىرمالعان ارنايى كيىمگە ۇقسايتىن قۇرىلعى بولىپ شىقتى.
«بۇل - ءوزى ادام اياعىنا جالعانىپ، قوزعالىسقا يتەرمەلەيتىن مەحانيكالىق اۆتوماتتاندىرىلعان قۇرىلعى. نەگىزىنەن وڭالتۋ كلينيكالارىنا تاپتىرمايتىن قۇرال. فيزيوتەراپيەۆتەر كۇن سايىن وسى قۇرىلعىعا ناۋقاستى جالعاپ، جۇرىسكە جاۋاپتى بۇلشىقەتتەردى بىرتىندەپ وڭالتادى. باسىندا بۇل عىلىمي- زەرتتەۋ جوباسى بولدى. جوبا اياسىندا 12 عىلىمي جۇمىس جاريالادىق. قازىرگى مودەل بىرنەشە رەت موديفيكاتسيالانىپ، وڭتايلاندىرىلدى. وسى كۇيىندە كوممەرتسياعا شىعارۋعا بولادى. ءبىراق كوممەرتسيالاندىرۋ دەگەن وڭاي جۇمىس ەمەس. ونەرتابىسقا پاتەنت الۋ كەرەك. قازىرگى «پايدالى مودەل» پاتەنتىمەن حالىقارالىق نارىققا شىعا المايمىز. تىم بولماعاندا ەۋرازيالىق پاتەنت الۋىمىز كەرەك. ودان كەيىن قۇرىلعىنى قازاقستاندا مەديتسينالىق قۇرىلعى رەتىندە تىركەتۋ قاجەت. سونداي- اق بۇل قۇرىلعىنى نارىقتا العا ىلگەرىلەتەتىن ۇيىممەن ليتسەنزيالىق كەلىسىم جاساۋ قاجەت»، - دەدى ول.
ايتۋىنشا، الەمدە مۇنداي ەكزوقاڭقانىڭ Lokomat دەگەن بالاماسىن شۆەيتساريالىق كومپانيا عانا جاسايتىن كورىنەدى. ونىڭ باعاسى 450 مىڭ دوللاردان 1 ميلليون دوللارعا دەيىن بارادى.
«قازاقستاندا مۇنداي قۇرىلعىنى قاجەت ەتەتىن 60-تاي وڭالتۋ ورتالىعى بار دەسەك، سونىڭ بەسەۋىندە عانا شۆەيتساريالىق روبوت تۇر. وڭالتۋ ورتالىقتارىنىڭ ءبارىن قىمبات يمپورتپەن قامتاماسىز ەتكەننەن ءبىزدىڭ جوبانى ىسكە اسىرعان الدەقايدا ءتيىمدى. ويتكەنى ءبىزدىڭ روبوت بىرنەشە ەسە ارزان بولاتىنى ءسوزسىز.
روبوتتىڭ مەحانيكالىق بولىكتەرىنىڭ ءبارى وسى بازادا جاسالدى، ياعني 3D پرينتەردەن باسىپ شىعاردىق. اۋەلى كەرەك بولشەكتى اۆتوماتتاندىرىلعان جوبالاۋ تەحنولوگياسى ارقىلى كومپيۋتەردە مودەلدەيمىز. ودان كەيىن 3D پرينتەردىڭ كومەگىمەن پروتوتيپىن شىعارامىز.
باسقا دا مەتالدان جاسالعان بولشەكتەرى ءوزىمىزدىڭ شەبەرحانالاردا جاسالدى. تەك شاعىن موتورلار مەن سيگنال بەرەتىن تەتىكتەردى، جۇگىرۋ كىلەمشەسىن ساتىپ الدىق»، - دەيدى جوبا اۆتورى.
شۆەيتساريالىق قۇرىلعىنىڭ قازاقستاندىق بالاماسى قازىر ۇزدىكسىز سىناقتان ءوتىپ جاتىر. سول ءۇشىن قاراعاندىعا اپارىپ، ونداعى ناۋقاستارعا دا تاعىپ كورىپتى.
«بۇل جەردە كۇن سايىن 15 ادامدى قابىلدايمىز. وڭالتۋ كەزىندە روبوت كومەگىمەن «جۇرگەن» ادامنىڭ دەنەسىن قانشالىقتى تەپە- تەڭدىكتە ۇستاعانىن زەرتتەپ وتىرامىز. روبوتتى باسقارۋعا قاجەتتى كومپيۋتەرلىك باعدارلامانىڭ ءبارىن ءوزىمىز ازىرلەيمىز. باسقارۋدىڭ ءتۇرلى تاسىلدەرى بار.
بۇل قۇرىلعىنىڭ كومەگىمەن ءبىر مامان بىرنەشە ادامدى وڭالتا الادى. ءار ناۋقاستىڭ دەنە ولشەمدەرىنە، سالماعىنا، سىرقاتىنىڭ دەڭگەيىنە قاراي ءتۇرلى باعدارلاما جۇكتەپ جۇمىس ىستەۋگە بولادى. ناۋقاس روبوتقا ءار جالعانعان سايىن قاجەتتى ولشەمدەردى الىپ، ادامنىڭ قانشالىقتى وڭالىپ جاتقانىنا مونيتورينگ جۇرگىزىپ وتىرۋعا بولادى. ەگەر ناۋقاس جاقسارا باستاسا، روبوتتى باسقارۋ ءتاسىلىن وزگەرتە باستايمىز. ويتكەنى، روبوت ادامنىڭ ءوزى ىستەي الاتىن ارەكەتىنە ارالاسپاۋ كەرەك، شاماسى جەتپەيتىن قيمىلدارعا عانا كومەكتەسەدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ول روبوتتىڭ جۇمىس پرينتسيپىن.
ايبەك نيەتقاليەۆ ەكزوقاڭقاعا جالعانعان ناۋقاستىڭ دەنەسىنە مونيتورينگ قالاي جۇرگىزىلەتىنىن دە ايتىپ بەردى.
«ەكزوقاڭقانىڭ ادام دەنەسىنە جاناساتىن تۇستارىندا سەنسورلار بولادى. سول سەنسوردىڭ كومەگىمەن ءبىز ەكزوقاڭقاعا جالعانعان دەنە بولىگىندەگى بەلسەندى بۇلشىقەتتەردى بىردەن كورە الامىز. وسىلايشا سالدانعان بولىكتىڭ قالاي جاندانا باستاعانىن، قاي قوزعالىس قاي بۇلشىقەتكە اسەر ەتىپ جاتقانىن ءبىلىپ وتىرامىز. وسىنىڭ ارقاسىندا ءار ناۋقاستىڭ وڭالۋ جىلدامدىعىنا قاراي جەكە باعدارلاما ەنگىزىپ وتىرامىز. كەلەسى جاتتىعۋدا روبوت ادامعا سول جاتتىعۋلاردى جاساتادى.
ەندى روبوتپەن وڭالتۋ كەزىندە VR- كوزىلدىكتەردى قولدانباقشىمىز. بۇل بولمەدەگى ادامعا جاتتىعۋ كەزىندە تابيعات اياسىندا جۇرگەندەي اسەر سىيلاۋ ءۇشىن دە قاجەت. وسىنىڭ ارقاسىندا ناۋقاس بىرتەكتى جاتتىعۋدى VR- كوزىلدىرىكتىڭ كومەگىمەن تۇرلەندىرە الادى. ارنايى كوزىلدىرىكتىڭ كومەگىمەن شىنايى الەم مەن ۆيرتۋالدى الەمدى كىرىكتىرەمىز. مۇنى ءبىز كوگنيتيۆتى وڭالتۋ دەيمىز»، - دەيدى عالىم.
زەرتتەۋشى توپ جوبانى باستاعان كەزدە ەلدەگى جاعدايعا شولۋ جاساپتى.
«سۇرانىس ستاتيستيكاسىن قاراساق، جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ينسۋلتكە شالدىعاتىندار سانى كوبەيىپ جاتىر. جىل سايىن 40 مىڭ ادام ينسۋلت وتكەرەتىنى تۋرالى دەرەكتەر بار. باعانا ايتقان 60 وڭالتۋ ورتالىعىنا كەمىندە ءبىر وسىنداي روبوت كەرەك.
كوممەرتسياعا شىعۋ ءۇشىن جوبانى رەسپۋبليكالىق اۋقىمعا شىعارىپ، پروتوتيپتەۋ ورتالىعىن نەمەسە ءوندىرىس جەلىسىن قۇرۋ كەرەك. ال وعان قوسىمشا ينۆەستيتسيا قاجەت. ونداي جەلى قۇرىپ جاتساق، تەك اياققا ارنالعان ەكزوقاڭقامەن شەكتەلمەيمىز. مىسالى، ءوزىم يىققا ارنالعان ەكزوقاڭقا جاساپ جاتىرمىن. وتا جاسايتىن روبوتتىڭ جوباسى بار ەكەنىن ايتتىم. سونىڭ ءبارىن ءبىر وندىرىستىك جەلىدە شىعارۋدى جولعا قويۋعا بولادى»، - دەيدى اسسيستەنت- پروفەسسور.
ەكزوقاڭقا مودەلى قازاقستان دەڭگەيىندە ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن دالەلدەدى دەۋگە بولادى. پايدالى مودەل ەكەنىن راستايتىن پاتەنتى دە بار. ال وسى مودەلدى نەگىزگە الىپ، ءوندىرىستى جولعا قويۋ ءۇشىن قۇرىلعىنى ەلدەگى مەديتسينالىق مەكەمەلەر ساتىپ الاتىنىنا كوز جەتكىزۋ قاجەت. ول ءۇشىن ەڭ اۋەل دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ءتيىستى ليتسەنزيالارى مەن تىركەۋى كەرەك. نارىق اياسىن كەڭەيتۋ ءۇشىن حالىقارالىق پاتەنت الۋ ماڭىزدى. وسىدان كەيىن بارىپ وڭالتۋ مەكەمەلەرىنىڭ تاپسىرىسى نەگىزىندە ءوندىرىستى ۇلكەن اۋقىممەن ۇيىمداستىرۋ قاجەت بولادى.
«قىسقارتىپ ايتقاندا، قازىر كوممەرتسيالاندىرۋ ساتىسىنا كەلە جاتىرمىز. كلينيكالىق زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن قاراعاندىعا اپارىپ كەلدىك. وندا دا ناۋقاستارمەن جۇمىس ىستەدىك. قازىر استانادا جۇمىس ىستەپ، سولاردىڭ ايتقان ۇسىنىس- ەسكەرتپەلەرى بويىنشا جەتىلدىرىپ وتىرامىز. فيزيوتەراپيەۆتەر دە زەرتتەۋگە تارتىلدى. انگليا، فرانسيا سياقتى ەلدەردە وسىعان ۇقساس مەديتسينالىق روبوت تەحنيكاسىن قۇراستىراتىن ورتالىقتار بار. سولار سياقتى ورتالىق قۇرىپ، ورنىقتى دامۋعا شىعارۋ ءۇشىن 3-5 جىل ىشىندە 10 ميلليونداي دوللار كەتەدى. بىزگە دە وسىنداي كولەمدە ينۆەستيتسيا قاجەت بولۋى مۇمكىن»، - دەيدى ايبەك نيەتقالييەۆ.
جوبا جەتەكشىسى دجامۆال پراشانت قازاقستان وزدەرى دايىنداعان تەحنولوگيا بويىنشا ەكزوقاڭقا شىعاراتىن ءوندىرىستى ىسكە قوسسا، وڭالتۋ شارالارىنا قولى جەتپەي جۇرگەن مىڭداعان قازاقستاندىقتىڭ ماسەلەسىن شەشۋگە بولاتىنىن ايتادى.
«استانانىڭ وزىندە عانا 30-40، قازاقستان بويىنشا 300 روبوت ورناتۋ كەرەك. مۇنىڭ شۆەيتساريالىق بالاماسى 1 ميلليون دوللار تۇرادى. بىزدىكى بىرنەشە ەسە ارزان بولادى. قازاقستاندا سال بوپ قالعان ادامداردى وڭالتاتىن فيزيوتەراپيەۆتەردىڭ سانى وتە شەكتەۋلى. ال ناۋقاس سانى جىل سايىن ءوسىپ جاتىر. قازىر ەلدەگى وڭالتۋ ورتالىقتارىندا تسەرەبرالدى سال اۋرۋعا شالدىققان ناۋقاستاردىڭ 25 پايىزى عانا ەمدەلىپ ءجۇر. بۇل روبوت قولىندا بولسا ءبىر فيزيوتەراپيەۆتىڭ ناۋقاس قابىلداۋ مۇمكىندىگى ارتاتىن ەدى. تيىسىنشە ەم العانداردىڭ سانى كۇرت وسەدى»، - دەيدى پروفەسسور.
اۆتور
ەسىمجان ناقتىباي
