قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاندا بايان-ولگيدە 10 مىڭداي قازاق الاڭعا جينالعان

استانا. قازاقپارات - 1991 -جىلدىڭ 16-جەلتوقسانى تۇركى دۇنيەسى تاريحىندا ايرىقشا كۇن. سەبەبى ءدال وسى داتادا بارلىق تۇركىتەكتەس حالىقتاردىڭ قاراشاڭىراعى سانالاتىن قازاقستان اراعا 2 عاسىر سالىپ تاۋەلسىزدىگىن قايتا قالپىنا كەلتىردى. بۇل جاڭالىقتى الەمنىڭ باسقا ەلدەرىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاق دياسپورالارى قالاي ەستىدى جانە قالاي قابىلدادى؟ وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەي وتىرىپ، موڭعولياداعى قازاقتارعا قاتىستى قىزىقتى جايتتان حاباردار بولدىق.

بۇگىندە الەمنىڭ 40 تان استام ەلىندە قازاق ۇلتىنىڭ وكىلدەرى تۇرادى. «وتانداستار قورى» مالىمەتىنشە، ەل اۋماعىنان تىس جەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاقتاردىڭ سانى 5 ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن. رەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، شەتتەگى قازاقتاردىڭ جالپى سانى 3 ميلليوننان اسادى. سونىڭ ىشىندە 121 مىڭى - موڭعوليادا تۇرادى.

موڭعولياداعى قازاقتار نەگىزىنەن ەلدىڭ قيىر باتىسىنداعى بايان-ولگي ايماعىندا تۇرادى. بۇل ايماقتى قازاقستاننان بار-جوعى 60 شاقىرىم جەر - ۇكوك (ر ف اۋماعى) تابيعي پاركى ءبولىپ جاتىر.

فوتو: نۇربول قاناعات

وسى ولكەدە 1991 -جىلدىڭ 17-جەلتوقسان كۇنى، ياعني قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالانعان كۇننىڭ ەرتەسىنە تاريحي وقيعا بولعان.

- حاباردى 16-جەلتوقساندا كەشكە قاراي ەستىدىك. ماجىلىستەن قازاقستان تاۋەلسىزدىك الدى دەپ جاريالادى، سونى ەستي سالا ءبىر-بىرىمىزدەن ءسۇيىنشى سۇراپ، بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ قۋاندىق. ەڭ العاشقى حابارلاسقان ادامىم اقىن سۇراعان راحمەت ۇلى بولدى. سودان بۇل وقيعانى اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك دەگەن توقتامعا كەلدىك. اقىلداسىپ، كەڭەسىپ، ەرتەسىنە الاڭعا حالىقتى جينايىق دەپ كەلىستىك. مەن ءوزىم «جەلتوقسانشىمىن»، 1986 -جىلى الماتىدا قاز م ۋ ستۋدەنتى ەدىم. جيىن تاقىرىبىنا «جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ 5 جىلدىعى» دەگەندى تاعى قوسىپ قويدىق. ول كەزدە قازىرگىدەي الەۋمەتتىك جەلى، عالامتور جوق. سودان قاعازعا جازىپ، حابارلاندىرۋ تاراتتىق، - دەيدى بايان-ولكەدەگى قازاق راديوسىنىڭ رەداكتورى ەرباقىت ءنۇسىپ ۇلى.

فوتو: كەيىپكەر مۇراعاتىنان

ءبىر كەشتە قانشا ادام قۇلاعدار بولىپ ۇلگەرەدى دەگەن كۇدىككە قاراماستان، ەرتەسىنە بايان-ولكە قالاسىنىڭ ورتالىق الاڭىندا ينە شانشار ورىن بولماعان.

- ادام وتە كوپ جينالدى، بۇرىن-سوڭدى الاڭنىڭ بۇلاي لىق تولعانىن مەن كورمەگەن ەكەنمىن. سول كەزدە 10 مىڭداي ادام بولدى دەپ حابارلادىق. قازىر ويلاپ وتىرسام، سانىن سول ۋاقىتتا ءسال اسىرىپ ايتىپ قويعان سەكىلدىمىز. ءبىراق كىسى قاراسى مول بولدى، - دەيدى ەرباقىت ءنۇسىپ ۇلى.

فوتو: پىكىر يەسىنىڭ مۇراعاتىنان

بۇل جيىندى ۇيىمداستىرۋشى ەكەۋدىڭ ءبىرى، موڭعوليا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، سول كەزدە جۋرناليست قىزمەتىندە بولعان سۇراعان راحمەت ۇلى دا بۇل وقيعانى جىلى ەسكە الادى.

- بۇل وتە قىزىقتى وقيعا بولدى. تراكتوردىڭ سۇيرەتپەسىن الىپ كەلىپ، مىنبەر جاسادىق. جيىندى ءوزىم مودەراتور رەتىندە اشتىم. ەرباقىت ءنۇسىپ ۇلى قاسىمدا تۇردى. تاۋەلسىزدىك تۋرالى، بۇل وقيعانىڭ ساياسي ماڭىزى تۋرالى ءسوز سويلەپ، ءبىر ۋاقىتتا ارتىما قارسام، سول سۇيرەتپەگە بايان-ولكەنىڭ ءبىراز زيالىلارى شىعىپ الىپتى. الاڭ تولى قازاقتار. سول كەزدە ساۋد ارابياسىنان ءبىر توپ ءدىندارلار كەلىپ جۇرگەن. ءبىرىنشى كەزەكتە سول اراب مولدالارىنا قۇران وقىتىپ، جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا دۇعا باعىشتادىق. الاڭداعى بارلىق ادام بەتون ۇستىندە تىزە بۇگىپ وتىرىپ، بەت سيپادى، - دەيدى اقىن.

سۇراعان راحمەت ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، وسىدان كەيىن تاعى دا باسقا قوعام بەلسەندىلەرى، جۋرناليستەر، اقىندار ءسوز العان. ولاردىڭ ىشىندە موڭعول ۇلتىنىڭ ازاماتتارى دا قازاقتاردى تاريحي وتانىنىڭ تاۋەلسىزدىگىمەن قۇتتىقتاعان.

- جيىننان سوڭ بىردەن بايلانىس ورتالىعىنا بارىپ، الماتىعا اقسەلەۋ سەيدىمبەك اعاعا حابارلاستىق. اقسەلەۋ اعا سول ۋاقىتتا شىعىپ تۇرعان «حالىق كەڭەسى» گازەتىنە «موڭعوليانىڭ بايان-ولگي ايماعىنىڭ قازاقتارى تاۋەلسىزدىكتى قارسى الدى» دەگەن قىسقاشا اقپارات بەرگەن، - دەيدى ول.

وكىنىشكە قاراي، بۇل تاريحي ميتينگىدەن فوتودەرەكتەر ساقتالماعان.

ايتا كەتەيىك، بۇعان دەيىن «بۇگىن - تاۋەلسىزدىك قالپىنا كەلگەن كۇن» اتتى ماقالا جاريالاعان ەدىك.

اۆتور

ەربول جانات