قازاقستان- گەرمانيا: نەمىس تاراپىن ورتالىق ازيامەن نە بايلانىستىرادى
16-17-قىركۇيەكتە گەرمانيا كانسلەرى ولاف شولتس قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلمەك. شولتستىڭ بۇل ساپارى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ شاقىرۋىنان كەيىن بولعالى تۇر.
ەكى ەل جوعارى دەڭگەيدەگى كەلىسسوزدەر وتكىزەدى جانە «ورتالىق ازيا + گەرمانيا» فورماتىنداعى كەزدەسۋ دە جوسپارلانعان. الەمدەگى جەتەكشى ەكونوميكا قاتارىنا كىرەتىن گەرمانيانى قازاقستانمەن نە بايلانىستىرادى؟ Kazinform ءتىلشىسى ەكى ەل قارىم-قاتىناسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن زەردەلەدى.
32 جىلدان اسقان ىنتىماقتاستىق
قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىندا ديپلوماتيالىق قاتىناس 1992 -جىلى 11-اقپاندا ورناتىلدى. 1992 -جىلى جەلتوقساندا الماتىدا گەرمانيا فەدەراتيۆتىك رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلشىلىگى اشىلدى. ال 1993 -جىلى قىركۇيەكتە بونن قالاسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلشىلىگى اشىلىپ، 1999 -جىلى بەرلينگە كوشىرىلدى.
نەگىزىنەن، قازاقستان-گەرمانيا قارىم-قاتىناستارى سەنىمدى ديالوگ پەن ءوزارا دوستىق بايلانىستارى ارقىلى وربۋدە. ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناس ورناعالى بەرى ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋدىڭ ماڭىزدى كەزەڭى قالىپتاستى. مىسالى، 2019 -جىلى جەلتوقساندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆ رەسمي ساپارمەن گەرمانياعا بارعان ەدى. كوپ وتپەي 2020 -جىلى 14-16-اقپاندا ميۋنحەن قاۋىپسىزدىك كونفەرەنتسياسىنا قاتىسۋ ءۇشىن وسى ەلگە كەزەكتى رەت ساپارلادى. بىلتىر، ناقتىراق 28-29-قىركۇيەكتە مەملەكەت باسشىسى «C5 + گەرمانيا» ديالوگىنا قاتىسۋ ءۇشىن نەمىس جەرىنە ءۇشىنشى مارتە باردى. سول جيىندا ەكى ەل ساۋدا- ەكونوميكالىق قارىم- قاتىناس، جاڭا كولىك- ترانزيت دالىزدەرىن دامىتۋ، ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى كووپەراتسيا ماسەلەلەرىنە نازار اۋداردى.
بۇعان قوسا پارلامەنتارالىق بايلانىستار دا قارقىندى دامىپ كەلەدى. ق ر پارلامەنتى قوس پالاتاسىنىڭ سپيكەرلەرى گ ف ر- عا 2012 -جىلى، 2015 -جىلى جانە 2017 -جىلى باردى.
قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىنداعى كەلىسىمدەر كوبىنە شيكىزات، ونەركاسىپ جانە تەحنولوگيالار سالاسىندا جاسالعان. بۇعان قوسا، قازاقستان مەن گ ف ر اراسىندا ەكونوميكا، ونەركاسىپ، عىلىم جانە تەحنيكا سالاسىندا كەڭ اۋقىمدى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ تۋرالى شارت؛ مادەني ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛ قازاقستان مەن گ ف ر ۇكىمەتتەرى اراسىندا ۇيىمداسقان قىلمىسقا، تەرروريزمگە جانە قىلمىستىڭ باسقا دا قاۋىپتى تۇرلەرىنە قارسى كۇرەستەگى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم بار.
ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىس قارقىندى وسۋدە
ەكى ەلدىڭ ساۋدا- ەكونوميكا باعىتىنداعى ارىپتەستىگى وتە قارقىندى ءوسىپ جاتقانىن ايتا كەتكەن ءجون. ماسەلەن، ەكىجاقتى تاۋار اينالىمى 2021 -جىلى 2,2 ميلليارد دوللار بولسا، 2022 -جىلى - 2,8 ميلليارد دوللار، ال 2023 -جىلى 3,9 ميلليارد دوللارعا جەتتى. وسىلايشا، نەمىس جۇرتشىلىعى قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى 10 ساۋدا سەرىكتەسىنىڭ قاتارىنا ەنىپ وتىر.
بىلتىرعى تاۋار اينالىمنىڭ 742,3 ميلليون (924,4 مىڭ توننا) دوللارى قازاقستان ەكسپورتىنا تيەسىلى (3 ەسە ءوسىم) قالعان باسىم بولىگى گەرمانيادان كەلگەن يمپورت - 3,1 ميلليارد دوللار (293,5 مىڭ توننا).
قازاقستان بىلتىر گەرمانياعا تۋربوۆينتتىك قوزعالتقىش جەتكىزۋدى 3,5 ەسەگە (700 كەلى) ۇلعايتقان. ال مۇناي جەتكىزۋ 4,7 ەسە (668,4 مىڭ توننا)، كومىر جەتكىزۋ 4,8 ەسە (101,2 مىڭ توننا) ءوستى. سونداي- اق وتكەن جىلى ەۋروپالىق ەلگە 277,4 توننا نيكەل جانە 26,7 توننا ۇشۋ اپپاراتتارى جونەلتىلىپتى.
كەيبىر پوزيتسيالار بويىنشا كەمىگەن كورسەتكىشتەر بارىن جاسىرماعان ءجون. مىسالى، فەرروقورىتپالاردى ساتۋ - 9,6 پايىز (71,8 مىڭ توننا)، وقشاۋلانعان سىمدار ساتۋ - 33 پايىز (370,9 توننا)، فوسفور ساتۋ - 1,6 ەسەگە، 9,9 مىڭ تونناعا دەيىن ازايعان. بۇل ايتىلعاندارعا قوسا بىلتىر گەرمانياعا بالىق سۇبەسى (2,2 مىڭ توننا) دە ەكپورتتالدى.
ال نەمىس حالقىنان كەلگەن يمپورت بىلتىر 2022 -جىلمەن سالىستىرعاندا 23,5 پايىزعا ءوسىپ، 293,5 مىڭ توننانى قۇرادى. جەرگىلىكتى اۆتوكولىك نارىعىنا 4,7 مىڭ اۆتوموبيل (1,9 ەسە ءوسىم) كەلگەن. بۇل تۇستا گەرمانيالىق وندىرۋشىلەر قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ تەحنيكالىق بازاسىنا دا ىقپال ەتىپ جاتقانىن ايتا كەتكەن ابزال. بىلتىر 2 مىڭعا جۋىق تەحنيكا كەلگەن، ونىڭ 1,1 مىڭى - تراكتور (1,8 ەسە ءوسىم)، 740 ى - اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارنالعان ماشينا. بۇدان بولەك، 41,8 مىڭ توننا تىركەمەلەر، 10 مىڭ توننا موتور مايى اكەلىنگەن.
ءوز كەزەگىندە 2,4 مىڭ توننا فارمتسيەۆتيكالىق ءونىم جەتكىزىلىپ، ءوسىم ازداپ ۇلعايدى (1,2 پايىز). گەرمانيادان قازاقستانعا جەتكىزىلگەن بۋ قازاندىقتارى 30 ەسەگە (1,3 مىڭ توننا)، مەديتسينالىق جابدىقتار - 1,9 ەسە (868,9 توننا)، سورعىلار 21,7 پايىزعا (2,4 مىڭ توننا) ارتقان. سونىمەن قاتار ەلىمىزدەگى دۇكەندەر نەمىس شوكولادىن كوپتەپ الدىرىپتى. مولشەرى 3,5 مىڭ توننا، ءوسىم 16,5 پايىزعا جەتكەن.
قازاقستان-گەرمانيا ساۋدا
گەرمانيا قازاق جەرىندەگى جوبالارعا قىزىعۋشىلىعىن جويعان جوق. ۇلتتىق بانك دەرەگىنشە، 2005-2022 -جىلدارى گەرمانيادان قازاقستانعا كەلگەن ينۆەستيتسيا اعىنى 5,84 ميلليارد دوللاردى قۇراعان. ال بىلتىر بۇل كورسەتكىش 712 ميلليون ەۋرو بولىپ، ءبىر جىلدىق كورسەتكىش بويىنشا رەكوردتىق دەڭگەيگە باردى.
مادەني- گۋمانيتارلىق قارىم- قاتىناستار
اسا ماڭىزدى سالا سانالاتىن مادەني- گۋمانيتارلىق بايلانىستار دا جاقسى دەڭگەيدە. ەلىمىزدە نەمىس ۇلتىنىڭ 226 مىڭ وكىلى ءومىر سۇرەدى. سونداي- اق گەرمانيادا 1 ميلليون استام بۇرىنعى وتانداستارىمىز تۇرادى. وسى ساندار ەكى ەل اراسىنداعى دوستىقتى نىعايتاتىن سەبەپ بولا الادى.
قازىر قازاقستان- گەرمان مادەني ىنتىماقتاستىعى ماسەلەلەرى جونىندەگى ارالاس كوميسسيا جۇمىس ىستەيدى. ال نەمىس دياسپوراسىنىڭ ماسەلەلەرىمەن ەتنيكالىق نەمىستەر ماسەلەلەرى جونىندەگى ۇكىمەتارالىق كوميسسياسى اينالىسادى. 2023 -جىلى ناۋرىزدا بەرليندە ونىڭ 19- وتىرىسى وتكەن. بۇدان بولەك، 1994 -جىلدان باستاپ «بولاشاق» باعدارلاماسى اياسىندا گەرمانيانىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىمەن ىنتىماقتاستىق ورناتىلعانىن ايتا كەتكەن ءجون.
ەۋروپا ەلدەرىمەن قارىم- قاتىناستى تەرەڭدەتۋ تۇرعىسىندا قازاقستان مەن ە و ازاماتتارىنىڭ ءوزارا ساپارلارى وسكەنىن ەسكەرسەك، قازاقستان ۆيزالىق رەجيمدى جەڭىلدەتۋگە ەرەكشە ءمان بەرىپ كەلەدى. 2017 -جىلدىڭ قىركۇيەگى مەن جەلتوقسانىندا ەو كەڭەسىنىڭ ۆيزالار جونىندەگى جۇمىس توبىنىڭ وتىرىستارى ءوتىپ، ە و- عا مۇشە ەلدەردىڭ كوبى قازاقستانمەن ۆيزالىق رەجيمدى جەڭىلدەتۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋدى قولدادى.
2023 -جىلعى 21-23 تامىزدا قازاقستانعا ەۋروپالىق پارلامەنتتىڭ سىرتقى ىستەر بويىنشا كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى دەۆيد ماكالليستەر باستاعان ءبىر توپ دەپۋتات دەلەگاتسياسىنىڭ ءىسساپارى ءوتتى. اتالعان ساپار بارىسىندا ەۋروپالىق دەپۋتاتتار مەن قازاقستاننىڭ ءبىرقاتار مەملەكەتتىك ورگانى، سونىڭ ىشىندە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلدەرى اراسىندا كەلىسسوزدەر بولدى.
استانا مەن بەرلين ارىپتەستىگى
ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ق س ز ي- دىڭ ەۋروپالىق جانە امەريكالىق زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ باس ساراپشىسى مارات رامازانوۆتىڭ ايتۋىنشا، استانا مەن بەرليننىڭ ستراتەگيالىق ارىپتەستىگىنىڭ سەرپىندى دامۋىن تاۋار اينالىمىنىڭ تۇراقتى ءوسۋى، قازاقستان ەكونوميكاسىنا گەرماندىق ينۆەستيتسيالار مەن ەكىجاقتى ەكسپورتتىق- يمپورتتىق وپەراتسيالار كولەمىنىڭ ۇلعايۋى ايعاقتايدى. سونداي- اق مادەني- گۋمانيتارلىق، عىلىمي- ءبىلىم بەرۋ جانە ەكولوگيالىق سالالار دا بەلسەندى.
- گەرمانيا كانسلەرى مەن قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ كەزدەسۋىنەن جاڭا كەلىسىمدەر، سونداي- اق ەنەرگەتيكا، كولىكتىك لوگيستيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى، حيميا، ماشينا جاساۋ سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىققا جاڭا سەرپىن بەرۋ جونىندەگى پراكتيكالىق قادامدار بولادى دەپ كۇتىلۋدە. گەوساياسي پروبلەمالار مەن ولاردى شەشۋدىڭ تاسىلدەرى، ونىڭ ىشىندە قازاقستان مەن گەرمانيانىڭ دەلدالدىق الەۋەتىن ىسكە قوسۋ مۇمكىندىگى جونىندە پىكىر الماسۋ بولادى.
ءوڭىرارالىق ماسەلەلەردىڭ شامامەن وسىنداي بلوگى «ورتالىق ازيا - گەرمانيا» سامميتىندە قوزعالاتىن بولادى. ەكىنشى ءسامميتتىڭ استانادا ءوتۋىنىڭ سيمۆولدىق ءمانى بار، بۇل قازاقستاننىڭ ورتالىق ازيا ءوڭىرىنىڭ جەتەكشى ەۋروپالىق دەرجاۆامەن ينتەگراتسياسىنىڭ كوپجوسپارلى ۇدەرىسىندەگى نەگىزگى ءرولىن ايعاقتايدى، - دەپ تۇيىندەدى ساراپشى.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ
