قازاقستان جانە قاسيەتتى تاق: ديپلوماتيالىق قاتىناس تاريحى
استانا. KAZINFORM - مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ 19-قاڭتاردا ۆاتيكان مەملەكەتىنە رەسمي ساپارمەن بارادى. ساپار اياسىندا قازاقستان كوشباسشىسى مەن ريم پاپاسى فرانسيسك كەزدەسۋى وتەدى. وسى ورايدا، ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى ساتتەرىنە شولۋ ۇسىنامىز.
1992 -جىلعى ناۋرىز ايىنىڭ ورتاسىندا ماسكەۋدەگى پاپا نۋنتسيى ارحيەپيسكوپ فرانچەسكو كولاسۋوننو مەن ونىڭ وكىلدىك اتتاشەسى ر. چەمۋس قازاقستانعا ساپارمەن كەلدى. ولار قاراعاندى مەن الماتىعا باردى، س ءى م قابىلداۋىندا بولدى. سونىمەن قاتار، ءمۇفتي راتبەك قاجى نىسانباي ۇلىمەن جانە پراۆوسلاۆ ءدىني قىزمەتكەرلەرىمەن كەزدەستى. ارحيەپيسكوپ شاعىن باسپا ءسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، مەسسا ءراسىمىن جاسادى.
1992 -جىلى 15-اقپاندا ەكى ەل اراسىندا نوتا الماسۋ جۇزەگە اسىرىلىپ، 17-قازاندا قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى ەلدەرىنىڭ ىشىندە جانە ازياداعى ءبىرىنشى ەل بولىپ ۆاتيكانمەن رەسمي ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناتتى. سول جىلى قازاقستاندا ۆاتيكاننىڭ ديپلوماتيالىق وكىلدىگى جانە اپوستولدىق نۋنتسياتيۋر اشىلدى.
1998 -جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا قازاقستان مەن ۆاتيكان اراسىندا ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى.
2001 -جىلدىڭ 2-قىركۇيەگىندە پرەزيدەنت جارلىعىمەن شۆەيتساريا كونفەدەراتسياسىنداعى قازاقستان ەلشىسى نۇرلان دادەنوۆ ۆاتيكان مەملەكەتىندەگى قازاقستان ەلشىسى قىزمەتىن قوسا اتقارۋشى بولىپ تاعايىندالدى.
2001 -جىلى 22-25-قىركۇيەك كۇندەرىندە ريم پاپاسى يوانن پاۆەل Ⅱەلىمىزدىڭ قادىرلى مەيمانى بولدى. سول ساپاردا ريم پاپاسىنىڭ: «ساعان، قازاقستان جانە سەنىڭ بارلىق تۇرعىنىڭا قۇدايىم راقىمىن ءتۇسىرىپ، سەنىڭ بولاشاعىڭا كەلىسىم مەن بەيبىتشىلىكتىڭ نۇرىن توكسىن»، - دەپ دۇعا تىلەپ سويلەگەن ءسوزى پرەزيدەنت ءارحيۆىنىڭ 5-ن قورىندا ساقتاۋلى.
پونتيفيك سول ساپارىندا مەملەكەت باسشىسىمەن، قازاقستان جاستارىمەن، مادەنيەت جانە ونەر قايراتكەرلەرىمەن كەزدەستى. پراۆوسلاۆ ءدىن قىزمەتكەرلەرىنە مەسسا ءراسىمىن وتكىزدى.
2001 -جىلدىڭ 16-جەلتوقساندا استانادا اپوستول نۋنتسياتۋراسى اشىلۋىنىڭ رەسمي ءىس-شاراسى ءوتتى. وعان قازاقستاندا اككرەديتتەلگەن ديپلوماتيالىق ميسسيا باسشىلارى قاتىستى.
2003 -جىلدىڭ 6-اقپانىندا ن. نازاربايەۆ يتالياعا جاساعان رەسمي ساپارى اياسىندا ۆاتيكاندا پاپا يوانن پاۆەلمەن كەزدەستى. وسى كەزدەسۋدەن كەيىن ۆاتيكاننىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى ا. سودانومەن كەلىسسوز ءوتىزدى.
2018 -جىلدىڭ 6-شىلدەسىندە پارلامەنت سەناتىنىڭ ءتوراعاسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ۆاتيكانعا باردى. ۆاتيكاننىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى پەترو پارولينمەن كەزدەسۋ بارىسىندا تاراپتار جاھاندىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ، دىندەر، مادەنيەتتەر مەن وركەنيەتتەر اراسىنداعى ديالوگتى جالعاستىرۋ ماسەلەلەرىندە ەكى مەملەكەتتىڭ ۇستانىمدارى جاقىن ەكەندىگىن راستادى.
2021 -جىلدىڭ 6 -قاراشاسىندا پارلامەنت سەناتىنىڭ ءتوراعاسى، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سيەزى حاتشىلىعىنىڭ باسشىسى ماۋلەن اشىمبايەۆ ۆاتيكانعا ساپارلادى. ماۋلەن اشىمبايەۆ جۇمىس ساپارى اياسىندا ريم پاپاسى فرانسيسكپەن كەزدەسىپ، قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ اتىنان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ VII سەزىنە شاقىرۋ حاتىن تابىس ەتتى.
سۇحبات كەزىندە سەنات سپيكەرى قازاقستاننىڭ كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋعا جانە جاھاندىق ءدىنارالىق ديالوگتى ىلگەرىلەتۋگە باعىتتالعان باستامالارى تۋرالى ايتىپ، ولاردىڭ ۆاتيكاننىڭ قىزمەتىمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنىنە نازار اۋداردى.
«ەتنوسارالىق بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم، ءار ازاماتتىڭ ءدىني كوزقاراسىنا دەگەن قۇرمەت - قازاقستاندىق مادەنيەت پەن مەنتاليتەتتىڭ اجىراماس بولشەگى. ءبىز تولەرانتتىلىقتى ساقتاۋعا جانە ونى دارىپتەۋگە باسا ءمان بەرىپ كەلەمىز. سول سەبەپتى، ءبىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ 2003 -جىلى الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزىن شاقىرۋ تۋرالى باستاما كوتەردى. بۇل فورۋمنىڭ جۇمىسىن دامىتۋعا سيەزد حاتشىلىعىنىڭ باسشىسى رەتىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ايتارلىقتاي ۇلەس قوستى»، - دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
كەزدەسۋدە ريم پاپاسى فرانسيسك قازاق ەلىنىڭ جاھاندىق ءدىنارالىق ديالوگتى دامىتۋعا ايتارلىقتاي ءرول قوسىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. سەنات ءتوراعاسى ۆاتيكاننىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى پەترو پارولينمەن دە كەزدەسىپ، قازاقستان مەن ۆاتيكان اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق ماسەلەلەرىن ءسوز ەتتى. سونىمەن بىرگە ول پاپا كەڭەسىنىڭ ءدىنارالىق ديالوگ جونىندەگى پرەزيدەنتى كاردينال ميگەل انحەل ايۋسو گيكسوتپەن جۇزدەستى.
2022 -جىلدىڭ 1-شىلدەسىندە پرەمەر- ءمينيستردىڭ ورىنباسارى - سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردى ۆاتيكان مەملەكەتىنە جاساعان رەسمي ساپارىنىڭ ەكىنشى كۇنىندە قاسيەتتى تاقتىڭ مەملەكەتتەرمەن قاتىناستار جونىندەگى حاتشىسى (سىرتقى ىستەر ءمينيسترى) ارحيەپيسكوپ پول ريچارد گاللاحەرمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. كەلىسسوزدەر بارىسىندا ەكى سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆو باسشىلارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن قاسيەتتى تاق اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ ورناعانىنا 30 جىل تولۋىنا وراي سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنە قول قويدى.
وسى ساپار اياسىندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى جانىنداعى ر. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىس تانۋ ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى، پروفەسسور دۇكەن ءماسىمحان ۇلى مەن ۆاتيكان اپوستول مۇراعاتى جانە ۆاتيكان اپوستول كىتاپحاناسى مەن ءارحيۆىنىڭ باسشىسى حوسەي تولەنتينو ەكى مەكەمە اراسىندا عىلىمي جانە مادەني سالالاردا ءوزارا ءىس- قيمىلدى ورناتۋ ماقساتىندا نيەتتەر تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى. شىعىس تانۋ ينستيتۋتى ۆاتيكان مۇراعاتتارىنان تۇركى الەمى مەن ەۋروپانىڭ ءوزارا قارىم- قاتىناسى تۋرالى لاتىن، ەرتە نەمىس جانە سكانديناۆ تىلدەرىندەگى بۇرىن جاريالانباعان دەرەككوزدەردى ىزدەستىرۋگە، سونداي- اق التىن وردانىڭ شىنايى تاريحىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن مۇراعات ماتەريالدارىن زەردەلەۋگە نيەت تانىتتى.
2022 -جىلدىڭ 17-قازانىندا قازاقستان مەن ۆاتيكان ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىق تاريحىنداعى ماڭىزدى كۇن - ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ ورناعانىنا 30 جىل تولۋىن اتاپ ءوتتى. وسى 30 جىلدىڭ ىشىندە قازاقستان مەن قاسيەتتى تاق ءوزارا قۇرمەت پەن ورتاق باسىمدىقتاردىڭ بەرىك بايلانىستارىنا نەگىزدەلگەن دوستىق بايلانىستار مەن سان قىرلى ىنتىماقتاستىقتى دامىتا الدى.
2022 -جىلى قازاقستان- ۆاتيكان ىنتىماقتاستىعىنىڭ شارتتىق- قۇقىقتىق بازاسى ەداۋىر كەڭەيدى. اتاپ ايتقاندا، قازاقستاننىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىك مەديتسينالىق ورتالىعى مەن «بامبينو دجەزۋ» اۋرۋحاناسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا، سونداي- اق ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى تەرەڭدەتۋگە باعىتتالعان 1998 -جىلعى قاتىناستار تۋرالى كەلىسىمگە قوسىمشا كەلىسىمگە قول قويىلدى.
2022 -جىلدىڭ 13-14-قىركۇيەگىندە ريم پاپاسى فرانتسيسك قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلدى. سول كۇنى ريم پاپاسى اقوردادا قازاقستان پرەزيدەنتىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. قاسىم-جومارت توقايەۆ قۇرمەتتى قوناققا زور ءىلتيپات ءبىلدىرىپ، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VII سەزىنە قاتىسۋ تۋرالى شاقىرۋدى قابىل العانى ءۇشىن ريم پاپاسىنا العىس ايتتى.
14-قىركۇيەكتە وتكەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ VII سەزىندە ريم پاپاسى فرانسيسك ۇلى اقىن اباي ادامزات الدىندا ماڭىزى جويىلمايتىن ماسەلەلەردى كوتەرگەنىن اتاپ ءوتتى.
«ەڭ ماڭىزدى سۇراقتارعا جاۋاپ تابۋىمىز كەرەك. ءبىز رۋحانياتتى ناسيحاتتاۋىمىز قاجەت. اباي جازعانداي، ءوزىڭ ءتىرى بولساڭ دا، كوكىرەگىڭ ءولى بولسا، اقىل تابۋعا ءسوز ۇعا المايسىڭ. سوندىقتان جاندى، سانانى تازا ۇستاۋ كەرەك»، - دەپ قوستى ريم پاپاسى.
سول كۇنى ريم پاپاسى فرانسيسك ەلورداداعى EXPO حالىقارالىق كورمە ورتالىعىنىڭ اۋماعىندا مەسسا ءراسىمىن وتكىزىپ، قازاقستاندىقتارعا العىس ءبىلدىردى.
«تاعى ءبىر رەت وسىناۋ قۇدايعا قۇلشىلىق شاراسىن جانە مەنىڭ ساپارىمدى ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن ەلدىڭ ازاماتتىق جانە ءدىني بيلىگىنە العىس ايتامىن. بارشاڭىزعا، اسىرەسە ورتالىق ازيانىڭ وزگە ەلدەرىنەن جانە وسىناۋ شەكسىز دالانىڭ ءار قيىرىنان كەلگەن جاندارعا ىزەتىمدى بىلدىرەمىن. ەگدە جاستاعى جانە ناۋقاس ادامدارعا، بالالار مەن جاستارعا شىن جۇرەگىمنەن باتامدى جولدايمىن»، - دەگەن ءدىن كوشباسشىسى «قاسيەتتى كرەستى كوتەرۋ» ءراسىمىن ورىندادى. اتالعان كرەستە «قازاقستان حالقىنا - العىس، ادامدارعا - بەيبىتشىلىك» دەگەن جازۋ باسىلعان.
قاسيەتتى كرەستىڭ كوتەرىلۋ مەرەكەسىنە باعىشتالعان مەسساعا رەسپۋبليكا وڭىرلەرىنەن، الىس جانە جاقىن شەتەلدەردەن مىڭداعان قاجى قاتىستى. رۋمىنيا، گەرمانيا، پولشا، رەسەي، وزبەكستان، قىرعىزستان، موڭعوليا، ازەربايجان، گرۋزيا، تۇرىكمەنستان، بەلارۋس، تاجىكستاننان دا ءدىندارلار كەلدى.
ايتا كەتەيىك، بۇگىندە قازاقستاندا ريم- كاتوليك شىركەۋىنىڭ 93 بىرلەستىگى جۇمىس ىستەيدى.
اۆتور
مارلان جيەمباي
