قازاقستان دا نىسانادا تۇر: ساعىمبايەۆ ەلىمىزدىڭ ىشكى جانە سىرتقى جاۋلارى تۋرالى ايتتى
اسپاننىڭ اشىق، ەلدىڭ تىنىش بولۋى كوزگە كورىنبەيتىن قاجىرلى ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا كەلەدى. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارى كۇنى قارساڭىندا ۇ ق ك ءتوراعاسى ەرمەك ساعىمبايەۆ Kazinform اگەنتتىگىنە ەكسكليۋزيۆتى سۇحبات بەرىپ، ەلىمىزدىڭ الدىندا تۇرعان باستى سىن-قاتەرلەردى اتادى. ونىڭ ىشىندە تەرروريزم، ءدىني ەكسترەميزم، ترانسۇلتتىق قىلمىس، كيبەرشابۋىلدار مەن سىرتقى ىقپال ەتۋ ارەكەتتەرى دە بار. نەلىكتەن قىلمىسكەرلەر نەيروجەلىلەرمەن قارۋلانىپ جاتىر؟ جاڭا گەوساياسي جاعدايدا بارلاۋ مەن قارسى بارلاۋ قالاي جۇمىس ىستەيدى؟ ەكونوميكاعا ميللياردتاعان تەڭگە شىعىن كەلتىرگەندەردىڭ ارتىندا كىمدەر تۇر جانە ۇ ق ك ولاردى قالاي قايتارىپ جاتىر؟ بارلىق ساۋالدىڭ جاۋابىن وسى سۇحباتتان بىلە الاسىز.
- ەرمەك الدابەرگەن ۇلى، ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ماسەلەلەردى قوعام ەرەكشە نازاردا ۇستايدى. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارى كۇنى قارساڭىندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى نەگىزگى سىن-قاتەرلەر تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. بۇل قاۋىپ- قاتەرلەردى توقتاتۋ ءۇشىن ۇ ق ك قانداي جۇمىستار اتقارىپ جاتىر؟
- قازىر الەم الدەقايدا كۇردەلى ءارى بولجاپ بولمايتىن سيپاتقا يە بولدى. ءبىز مۇنى كۇندەلىكتى جەدەل-قىزمەتتىك جۇمىسىمىزدا كورىپ وتىرمىز. ارنايى قىزمەتتەردىڭ الدىندا تۇرعان قاۋىپ-قاتەرلەر ءارقيلى ءارى ءبىر- بىرىمەن بايلانىستى بولا باستادى.
ءبىر جاعىنان، حالىقارالىق تەرروريزم مەن ءدىني ەكسترەميزم، زاڭسىز كوشى-قون، ترانسۇلتتىق قىلمىس پەن ەسىرتكى بيزنەسى سىندى ءبىز «ءداستۇرلى» سانايتىن قىلمىستار ءالى قايتالانىپ جاتىر.
سونىمەن قاتار، سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ كەڭ تارالۋىنا جانە جاساندى ينتەللەكتىنىڭ بارلىق ءومىر سالالارىنا ەنۋىنە بايلانىستى جاڭا ءقاۋىپ- قاتەرلەر شىقتى. بۇل مۇمكىندىكتەردى قىلمىستىق جانە تەرروريستىك توپتار بەلسەندى تۇردە پايدالانۋعا كوشتى.
ءبىز جاھاندىق گەوساياسي احۋالدى دا ەلەۋسىز قالدىرا المايمىز. ءبىر وڭىردە بولعان جاعدايلار لەزدە باسقا ەلدەردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە اسەر ەتەدى. قازاقستان جاھاندىق ساياساتتىڭ بەلسەندى وكىلى رەتىندە بۇل قاۋىپ-قاتەرلەردەن تىس قالا المايدى. ساياسي قىسىم كۇشەيىپ، قوعامدىق ساناعا ىقپال ەتىپ جاتىر، ۇلتارالىق جانە وڭىرلىك ماسەلەلەر وزەكتى بولا ءتۇستى، مادەني-ادامگەرشىلىك جانە دەموگرافيالىق دامۋ ۇردىستەرىنە نۇقسان كەلتىرىپ وتىر.
وسىنداي جاعدايدا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ باستى ءرولى - ەلدەگى قوعامدىق- ساياسي تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ، اۋماقتىق تۇتاستىقتى قورعاۋ جانە بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋ. وسى ايتىلعاندار كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ ورنىقتى ءارى قاۋىپسىز دامۋىنىڭ نەگىزگى تىرەكتەرى.
ايتقىم كەلەتىن ءبىر جايت، ارنايى قىزمەتتەردىڭ جۇمىسى كوزگە تۇسپەي، ءۇنسىز جۇرگەندە ءتيىمدى بولادى. دەگەنمەن بۇل جۇمىستاردىڭ ماڭىزى تۋرالى ايتۋ كەرەك، سەبەبى بەيبىت ۋاقىتتا دا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ءاردايىم قاۋىپ-قاتەرگە كەزىگىپ وتىرادى. ال ونى قورعاۋ ۇزدىكسىز، مۇقيات ءارى كاسىبي قىزمەتتى تالاپ ەتەدى.
- ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم ماسەلەسى ءار كەز وزەكتى سانالادى. قازىر قازاقستاندىق ارنايى قىزمەت بۇل باعىتتا قانداي مىندەتتەر ارقالاپ، قاي باعىتتا ارەكەت ەتىپ جاتىر؟
- وتە دۇرىس ايتاسىز، بۇل ماسەلەنىڭ وزەكتىلىگى ساقتالۋدا. حالىقارالىق تەرروريستىك جانە ءدىني-ەكسترەميستىك ۇيىمدار قازاقستاندىقتاردى راديكالدى يدەولوگياعا تارتۋ ارەكەتتەرىن جالعاستىرۋدا.
جەكەلەگەن ازاماتتار تەرروريزم مەن ءدىني ەكسترەميزم يدەولوگياسىنا وسال بولىپ، دەسترۋكتيۆتى ۇگىت-ناسيحاتقا ۇشىرايدى. ادەتتە، بۇل سىرتقى اسەردە، ەڭ الدىمەن ينتەرنەت ارقىلى بولادى.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ءۇشىن تەرروريزمگە قارسى كۇرەس، ەلدەگى لاڭكەستىك جانە وزگە دە زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەرىنىڭ الدىن الۋ ءبىرىنشى كەزەكتەگى مىندەت بولىپ قالا بەرەدى.
ماسەلەن، بيىل اقتوبە، اتىراۋ وبلىستارى مەن شىمكەنت قالاسى سوتتارىنىڭ ۇكىمدەرىمەن اتالعان وبلىستاردىڭ تۇرعىندارى تەرروريزمدى ناسيحاتتاعانى، لاڭكەستىك ارەكەتتى ۇيىمداستىرۋعا ادامداردى تارتۋ جانە اتىس قارۋىن زاڭسىز ساقتاعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تانىلىپ، ءارتۇرلى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىنا كەسىلدى.
ايىپتالۋشىلار وزدەرىنىڭ اينالاسىنداعىلاردى ءدىني سەبەپتەرمەن زورلىق-زومبىلىقتى اقتاپ، لاڭكەستەر جاعىندا شەتەلدە اسكەري قيمىلدارعا قاتىسۋعا جانە كىسى ولتىرۋگە شاقىرعانى انىقتالدى. ولار ينتەرنەتتەگى ەكسترەميستىك ماتەريالداردى زەرتتەۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ راديكالدى كوزقاراستارىن قولداعان. ولارعا قاتىستى ۇكىمدەر زاڭدى كۇشىنە ەندى. تەك جىل باسىنان بەرى وسىنداي قىلمىس جاساعانى ءۇشىن 59 ادام ۇستالىپ، 60 تان استامى سوتتالدى.
ەلىمىزگە شەتەلدىك راديكالداردىڭ ەنۋ قاۋپىن ەسكەرە وتىرىپ، كىرۋ/شىعۋ جانە كوشى-قون ارنالارىندا ولاردى ىزدەۋ جۇمىستارى ۇيىمداستىرىلدى. 2025 -جىلدىڭ باسىنان بەرى لاڭكەستىككە كۇدىكتى 3,5 مىڭعا جۋىق ازاماتقا ەلگە كىرۋگە تىيىم سالىنعان. لاڭكەستىك ارەكەتكە قاتىسى بار 246 شەتەلدىكتىڭ قازاقستانعا كىرۋ ارەكەتىنىڭ الدى الىندى.
تەررورلىق جانە ءدىني-ەكسترەميستىك قىلمىستاردى جاساعانى ءۇشىن ءوز ەلدەرىندە ىزدەۋدە جۇرگەن 16 تۇلعا انىقتالدى. تەرروريزم مەن ءدىني ەكسترەميزم يدەيالارىن قولدايتىن 800 گە جۋىق ميگرانت انىقتالىپ، ولاردى دەپورتاتسيالاۋ شارالارى قولعا الىندى.
راديكالدى يدەيالاردىڭ الدىن الۋ كەڭ اۋقىمدى ۆەدومستۆوارالىق ۇيلەستىرۋدى تالاپ ەتەدى. وسىعان بايلانىستى ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ، تەرروريزم يدەولوگياسىنا قارسى كۇرەس بويىنشا كەشەندى شارالار ىسكە اسىرىلۋدا. تەرروريزم مەن ەكسترەميزمدى ناسيحاتتايتىن 9 مىڭنان استام ينتەرنەت ماتەريالدار انىقتالىپ، بۇعاتتالدى.
قازىر ەلىمىزدىڭ انتيتەرروريستىك ورتالىعىنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىلدىڭ جالپىمەملەكەتتىك جۇيەسى قۇرىلىپ، مەملەكەتتىك جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ جۇمىسى جولعا قويىلدى. قۇقىقتىق جانە ماتەريالدىق-تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ جەتىلدىرىلە ءتۇستى.
جىل باسىنان بەرى 400 دەن استام وقۋ-جاتتىعۋ مەن تەرروريزمگە قارسى دايىندىقتار ۇيىمداستىرىلعان. 95 مىڭنان استام ستراتەگيالىق نىسان قىزمەتكەرلەرىنە تەراكت بولعان جاعدايدا قالاي ارەكەت ەتۋ كەرەگى جونىندە ترەنينگتەر وتكىزىلدى.
ماۋسىم ايىندا قوستاناي وبلىسىندا رەسپۋبليكالىق «نايزا- انتيتەررور-2025» وقۋ-جاتتىعۋىنىڭ قورىتىندى كەزەڭى ءوتتى. وندا تەرروريزمگە قارسى كۇرەستەگى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ «گيبريدتى» قاۋىپ-قاتەرلەرگە قارسى تۇرۋعا دايىندىعى تەكسەرىلدى.
بۇعان قوسا كوميتەت ۇلتتىق مۇددەلەردى، كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىستى جانە قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قورعاۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ وتىر. باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى - ۇلتتىق ەكسترەميزمگە، سەپاراتيزمگە جانە ازاماتتاردى شەتەلدىك قارۋلى قاقتىعىستارعا تارتۋعا قارسى تۇرۋ. قابىلدانىپ جاتقان شارالار دەسترۋكتيۆتى ارەكەتتەرگە جول بەرمەۋگە مۇمكىندىك بەرىپ جاتىر.
قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن بىرلەسىپ، ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىراتىن جانە راديكالدى كوزقاراستى ۇستاناتىن تۇلعالاردى انىقتاۋ بويىنشا جۇمىستار اتقارىلدى.
- ءوزىڭىز ايتقانداي، الەمدەگى گەوساياسي جاعداي ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنا قاۋىپ توندىرەدى. بۇل سالادا قانداي قيىندىقتار بار؟
- ارينە، الەمدىك ەكونوميكاداعى سىلكىنىستەر جاھاندىق سيپاتقا يە جانە قازاقستان ەكونوميكاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.
وسى جاعدايدا كوميتەتتىڭ قىزمەتى ەل باسشىلىعىنا ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ جانە جوسپارلانعان رەفورمالاردى تولىققاندى ىسكە اسىرۋعا جاردەمدەسۋ قاعيداتتارىنا نەگىزدەلەدى.
ءبىز وسى باعىتتا تونگەن قاۋىپتەرگە الدىن الا كەشەندى تالداۋ جۇرگىزەمىز، ۋاكىلەتتى ينستانتسيالارعا ەكونوميكالىق سەكتورلارداعى دامۋ ماسەلەلەرىن ۇسىنامىز. زياننىڭ الدىن الۋ بويىنشا ۇسىنىستار مەن جۇيەلى شارالار ازىرلەنەدى.
الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋ، بيۋدجەتتىك- سالىق ساياساتى جانە كولەڭكەلى ەكونوميكامەن كۇرەس ماسەلەلەرى ۇنەمى نازاردا تۇر.
شيكىزات جانە وڭدەۋ سالالارىنداعى جاسىرىن سحەمالار جۇيەلى تۇردە انىقتالىپ، ولاردى توقتاتۋ بويىنشا جۇمىس اتقارىلىپ كەلەدى. شەشىم قابىلداۋ پروتسەستەرىندە سىرتقى ىقپال ەتۋ ارەكەتتەرى اشكەرەلەنىپ، جويىلىپ جاتىر.
ۇلتتىق كومپانيالار مەن جۇيە قۇراۋشى كاسىپورىندارعا ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ جانە حالىقارالىق ساۋدا ىنتىماقتاستىعى اياسىندا ەكونوميكالىق مۇددەلەردى ىلگەرىلەتۋگە جاردەم كورسەتىلدى.
مىسالى، ۇ ق ك ماتەريالدارى بويىنشا، «ەلەاس» كومپانياسى مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ءبىرقاتار لاۋازىمدى تۇلعالارىنىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرى توقتاتىلدى. ولار ءبىر شەت ەلدەن بەلگىسىز دارىلىك پرەپاراتتاردى شيكىزات رەتىندە جاسىرىپ، كونتراباندالىق جولمەن ەلگە كىرگىزىپ، كەيىن ونى جالعان ءوندىرىس ارقىلى قازاقستاندا وتكىزگەن. سوت شەشىمىمەن كەلتىرىلگەن شىعىن كولەمى 26 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى.
سونداي-اق رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار اۆتوجولدى قايتا جاڭعىرتۋ جوباسىن ىسكە اسىرۋ بارىسىندا 300 ميلليون تەڭگەدەن استام بيۋدجەت قارجىسىن جىمقىرعان «قازاۆتوجول» ۇ ك» ا ق-نىڭ بۇرىنعى باسشىسىنىڭ قىلمىستىق ارەكەتى توقتاتىلدى.
وسىنداي مىسالدار جەتكىلىكتى، جۇمىس قارقىنى باسەڭدەمەيدى. جالپى، جىل باسىنان بەرى ۇ ق ك-نىڭ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ شارالارى ناتيجەسىندە 3,8 تريلليون تەڭگەدەن استام ەكونوميكالىق شىعىننىڭ الدىن الدىق، بيۋدجەتكە 254 ميلليارد تەڭگە قايتارىلدى.
- ترانسۇلتتىق قىلمىستىڭ جولىن كەسۋ، ونىڭ ىشىندە ەسىرتكى جانە زاڭسىز قارۋ اينالىمىمەن كۇرەسۋ باعىتىندا قانداي جۇمىستار اتقارىلۋدا؟
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ كەڭەيتىلگەن القاسىندا اتاپ وتكەندەي، قاۋىپسىزدىك بلوگىنىڭ جۇمىسىنداعى نەگىزگى پوستۋلات «قۇقىقتىق ءتارتىپ» قاعيداتى بولىپ قالا بەرەدى.
وسىعان بايلانىستى ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز - قوعامدى ترانسۇلتتىق قىلمىس پەن ەسىرتكى بيزنەسىنىڭ تەرىس اسەرىنەن بارىنشا قورعاۋ.
ناقتى ناتيجەلەر تۋرالى ايتاتىن بولساق، بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ، 15 قىلمىستىق توپتىڭ ارەكەتى توقتاتىلىپ، ولاردىڭ 218 قاتىسۋشىسى ۇستالىپ، 73 تۇلعا قاماۋعا الىنعانىن ايتا الامىن.
وسىلايشا، اعىمداعى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا ورال قالاسىندا كاسىپكەرلەردەن اقشا بوپسالادى دەگەن كۇدىككە ىلىنگەن توپتىڭ ارەكەتى توقتاتىلدى. سەگىز ازامات ۇستالىپ، ونىڭ ەكەۋى سوت سانكتسياسىمەن قاماۋعا الىندى. قازىرگى ۋاقىتتا سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلۋدە.
سونىمەن قاتار، پوليتسيا جانە پروكۋراتۋرا ورگاندارىمەن بىرلەسە وتىرىپ، «قاڭتار وقيعاسى» كەزىندە ۇرلانعانداردى قوسا العاندا، 351 بىرلىك اتىس قارۋى، 57 گراناتا جانە 5,5 مىڭنان استام پاترون تاركىلەندى.
بۇل اتالعان ارسەنالدىڭ دەسترۋكتيۆتى ورتاعا ءتۇسىپ، قوعام مەن مەملەكەت مۇددەلەرىنە قارسى پايدالانىلۋ قاۋپىن جويادى.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە تىكەلەي قاتەر توندىرەتىن جانە ۇلت دەنساۋلىعىنا نۇقسان كەلتىرۋگە باعىتتالعان ترانسۇلتتىق قۇرىلىمدار جۇزەگە اسىراتىن بەلسەندى ەسىرتكى ەكسپانسياسى بار.
ەسىرتكى بيزنەسىمەن كۇرەسكە ءۇش نەگىزگى ەلەمەنت اسەر ەتەدى: حالىقارالىق ەسىرتكى اينالىمى، پسيحوتروپتىق زاتتاردى تاراتۋ جانە ءوندىرۋ، سونداي-اق كاننابيستى زاڭسىز وندىرۋگە ارنالعان ەلدىڭ مەنشىكتى شيكىزات بازاسى.
وسى باعىتتا قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە 13 ءدارى-دارمەك زەرتحاناسى جويىلىپ، 29 حالىقارالىق جانە ايماقتىق ەسىرتكى ارنالارىنىڭ جولىن كەسىلدى.
مىسال رەتىندە ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ مامىر ايىندا وزبەكستاننىڭ مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك قىزمەتىمەن بىرلەسىپ جۇرگىزىلگەن ەسىرتكىگە قارسى وپەراتسيانى كەلتىرە الامىن. سونىڭ ناتيجەسىندە ازيالىق ەلدەن وزبەكستان اۋماعى ارقىلى قازاقستانعا ءوتىپ بارا جاتقان اپيىن مەن گاشيشتىڭ اسا ءىرى پارتياسىنىڭ كەلۋى توقتاتىلدى. ترانسۇلتتىق ەسىرتكى قۇرىلىمىنىڭ ءتورت قاتىسۋشىسى ۇستالىپ، 82 كەلى اپيىن مەن 130 كەلى گاشيش تاركىلەندى.
تاركىلەنگەن ەسىرتكىنىڭ قارا نارىقتاعى قۇنى شامامەن 2 ميلليون ا ق ش دوللارىن قۇراۋى مۇمكىن.
جالپى، التى ايدا 3,4 توننادان استام ەسىرتكى جانە 7,5 تونناعا جۋىق پرەكۋرسورلار تاركىلەندى.
كورىپ وتىرعانىڭىزداي، جۇمىس كوپ بولعانىمەن، شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر دە از ەمەس. ءبىز ولاردى شەشىپ، قىزمەتىمىزدى جەتىلدىرەمىز.
- ءسىز كيبەرقاۋىپسىزدىك قاتەرلەرىن سالىستىرمالى تۇردە جاڭا شاقىرۋ رەتىندە ايتتىڭىز. كوميتەت وسى باعىتتا قانداي شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدا؟
- زاماناۋي تەحنولوگيالاردى كەڭىنەن قولدانۋ ءومىرىمىزدىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى جانە ايتارلىقتاي ارتىقشىلىقتار اكەلەتىنى ءسوزسىز.
دەگەنمەن، تەحنولوگيالىق شەشىمدەردى كيبەرقىلمىسكەرلەر قولدانىپ، سيفرلىق ينفراقۇرىلىمعا ايتارلىقتاي زيان كەلتىرەتىن كەزدە دە مينۋس بار.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىمەن، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل حالىقارالىق ورتالىعىمەن، باس پروكۋراتۋرامەن بىرلەسىپ كيبەرقىلمىسپەن كۇرەس سالاسىنداعى تەتىكتەردى جەتىلدىرۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ باستاماسىمەن وسى سالاداعى حالىقارالىق تاجىريبەنى ەسكەرە وتىرىپ، قىلمىستىق جانە قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ كودەكستەرىنە، سونداي-اق «جەدەل- ىزدەستىرۋ قىزمەتى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەندى.
بۇل جۇمىس ءوز ناتيجەسىن بەرۋدە. وسىلايشا، پروكۋراتۋرا جانە ىشكى ىستەر ورگاندارىمەن بىرلەسىپ، ەلىمىزدىڭ ءبىرقاتار قالالارىندا ابونەنتتىك نومىرلەردى زاڭسىز پايدالانۋ فاكتىلەرى توقتاتىلدى.
الاياقتىقپەن كۇرەس اياسىندا بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ، 12 قالادا ءبىرقاتار ءىس-شارالار جۇرگىزدىك.
اتاپ ايتقاندا، ءبىزدىڭ جانە شەتەلدىك ازاماتتاردىڭ ءبىر توپ جەكە تۇلعالارى ۇستالىپ، ولاردان الاياقتىق سحەمالاردا پايدالانىلعان 76 دان استام «Sim-box» قۇرىلعىلارى تاركىلەندى.
سونىمەن قاتار، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى اقپاراتتىق تەحنولوگيالار مەن كوممۋنيكاتسيالار سالاسىنداعى قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى، ونىڭ ىشىندە ءارتۇرلى دەرەكقورلاردا ساقتالعان قۇپيا اقپاراتتى زاڭسىز وزگەرتۋدى تەرگەيدى.
وسى جانە وزگە دە فاكتىلەر بويىنشا بارلىعى 40 تان استام قىلمىستىق ءىس قوزعالدى.
اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك سالاسىندا تەك ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا ەلىمىزدىڭ ماڭىزدى ينفراقۇرىلىمدىق نىساندارىنا 965,4 ميلليون كيبەرشابۋىل مەن 3,5 مىڭنان استام DDoS شابۋىلىنىڭ تويتارىس بەرىلدى، 1 مىڭعا جۋىق فيشينگتىك ينتەرنەت- رەسۋرس انىقتالدى.
ىشكى ىستەر ورگاندارىمەن بىرلەسە وتىرىپ، جالعان تەرروريستىك حابارلاما جىبەرۋدىڭ 68 دەرەگى بويىنشا جەدەل-ىزدەستىرۋ شارالارى جۇرگىزىلىپ، پروتسەسسۋالدىق شارالار قابىلداندى.
ەسىرتكى جانە پسيحوتروپتىق زاتتاردى تاراتۋعا قاتىسى بار 66 Telegram مەسسەندجەرىن پايدالانۋشى انىقتالدى. ەسىرتكى ساتۋشىلار تولەم الۋ ءۇشىن پايدالانعان 325 بانك كارتاسى انىقتالدى.
ينتەرنەت رەسۋرستارى ارقىلى ءسۋيتسيدتى ناسيحاتتاپ، ءوزىن- ءوزى ولتىرۋگە يتەرمەلەۋمەن اينالىسقان 49 قولدانۋشى انىقتالدى.
الدىن الۋ جانە الدىن الۋ شارالارىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. كيبەرقاۋىپتەرگە ارەكەت ەتۋدىڭ ءتيىمدى تەتىكتەرىن ازىرلەۋ ءۇشىن جىل سايىنعى جاتتىعۋلار، سونىڭ ىشىندە حاكەرلىك سىناقتار، يميتاتسيالانعان زيانكەستەردى ىزدەۋ، ولاردى ۇستاۋ جانە سيفرلىق دالەلدەمەلەردى جيناۋ بويىنشا تەرگەۋ ارەكەتتەرى جۇرگىزىلەدى.
كوميتەت كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى قاتەرلەردىڭ ماڭىزدىلىعىن ناقتى تۇسىنەتىنىن جانە وسىعان سايكەس ۋاقتىلى شەشىمدەر مەن شارالار قابىلداناتىنىن اتاپ وتكىم كەلەدى.
- ادەتتە، قارسى بارلاۋ مەن سىرتقى بارلاۋ قىزمەتىنىڭ جۇمىسىنداعى جەتىستىكتەر كوپشىلىككە كورىنە بەرمەيدى. بۇل باعىتتاعى قىزمەت تۋرالى از دا بولسا مالىمەت ايتا الاسىز با؟
- دۇرىس ايتاسىز، سىرتقى جانە قارسى بارلاۋ قىزمەتىنىڭ ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى ولاردىڭ جۇمىس ناتيجەسى كوپشىلىككە جاريا ەتىلمەيدى.
بۇل رەتتە بۇل باعىتتار بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزى زور.
قازاقستاننىڭ سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى ساياسي، ەكونوميكالىق، اسكەري جانە تەحنولوگيالىق سالالارداعى ۇلتتىق مۇددەلەرگە اسەر ەتە الاتىن الدىن الا اقپاراتتى الۋعا جانە تالداۋعا باعىتتالعان.
قارسى بارلاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇمىسى تۋرالى ايتاتىن بولساق، ساياسي تۇراقتىلىققا، ەكونوميكالىق جاعدايعا جانە ەلدىڭ قورعانىس الەۋەتىنە نۇقسان كەلتىرۋگە باعىتتالعان بارلاۋ وپەراتسيالارى دەر كەزىندە توقتاتىلادى دەپ سەنىممەن ايتا الامىن.
جەكەلەگەن شەتەلدىك قۇرىلىمداردىڭ وتانداستارىمىزدى زاڭسىز ارەكەتتەرگە تارتۋ ارەكەتتەرىن انىقتاۋ جانە جولىن كەسۋ بويىنشا كۇندەلىكتى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
قارسى بارلاۋ قىزمەتىنىڭ تاعى ءبىر نەگىزگى مىندەتى - زاڭسىز كوشى-قونمەن كۇرەس. بۇل سالادا ءبىز كورشىلەس مەملەكەتتەردىڭ ارنايى قىزمەتتەرىمەن بەلسەندى ىنتىماقتاسامىز.
بارلاۋ جانە قارسى بارلاۋ قىزمەتكەرلەرى مويىنداۋعا ۇمتىلمايدى. ولاردىڭ مىندەتى - بەيبىتشىلىكتى، تۇراقتىلىقتى جانە بولاشاققا سەنىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ. قازاقستان ازاماتتارى تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ، ەڭبەك ەتۋدە - بۇل العا قويىلعان ماقساتتار مەن مىندەتتەردىڭ ورىندالىپ جاتقانىن بىلدىرەدى.
- شەكارا قاۋىپسىزدىگىنىڭ دەڭگەيى قازىرگى شىندىققا سايكەس كەلە مە؟ شەكاراشىلار قانداي ماسەلەلەرگە تاپ بولادى؟
- ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسىن كۇزەتۋ مەن قاۋىپسىزدىگى بولىپ قالا بەرەدى. تەرروريزم، زاڭسىز كوشى-قون جانە ەسىرتكىنىڭ زاڭسىز اينالىمى قاۋپىنىڭ وزەكتىلىگى اياسىندا شەكارا ۆەدومستۆوسىنىڭ قىزمەتى ۇدايى جەتىلدىرىلىپ وتىرادى.
شەكارا قىزمەتى بۇگىندە قازاقستاننىڭ شەكاراسىن سەنىمدى قورعاي وتىرىپ، ۋاقىت سىندارىنا بارىنشا ۇتقىر جانە ءتيىمدى جاۋاپ بەرەدى.
اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان بەرى شەكاراشىلار 14,6 مىڭنان استام شەكارا بۇزۋشىنى ۇستادى، 475 قارۋ-جاراق پەن وق-دارىلەردى تاسىمالداۋ ارەكەتىنىڭ جولىن كەستى، 14 ميلليارد تەڭگەدەن استام تەڭگەنىڭ زاڭسىز اينالىمىنا جول بەرمەدى.
بۇل رەتتە وزىق تەحنولوگيالار ەنگىزىلۋدە. «استانا» جانە «الماتى» اۋە وتكىزۋ پۋنكتتەرىندە جانە «قورداي» اۆتوموبيل وتكىزۋ بەكەتىندە شەكارالىق باقىلاۋدىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەلەرى ىسكە قوسىلدى، جاساندى ينتەللەكت پەن اۆتوماتتاندىرىلعان دەرەكتەر بازاسىن پايدالانا وتىرىپ، باقىلاۋ كۇشەيتىلدى، بۇل جۇمىس مەملەكەتتىك شەكارانىڭ بۇكىل پەريمەترى بويىنشا ودان ءارى جالعاساتىن بولادى.
ۇكىمەتتىڭ قولداۋىمەن 10 اۆتوموبيلدىك وتكىزۋ پۋنكتى ءۇشىن زاماناۋي ينفراقۇرىلىمدى قۇرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە، ول اياقتالعاننان كەيىن جاعدايدى باقىلاۋ مەن تالداۋدىڭ زاماناۋي تەحنيكالىق قۇرالدارىنىڭ نەگىزىندە وسى وتكىزۋ پۋنكتتەرىنىڭ ءتيىمدى، يكەمدى جانە قاۋىپسىز جۇمىسى قامتاماسىز ەتىلەدى.
بارلىق باقىلاۋ بەكەتتەرى ءبىر سيفرلىق جۇيەگە بىرىكتىرىلۋدە. بۇل زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى جەدەل انىقتاۋعا جانە ازاماتتاردىڭ ءوتۋىن جەدەلدەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
باستى ماقسات - قاجەتسىز بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەرسىز قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ. بۇل اسىرەسە شەكارالىق ساۋدا مەن ءتۋريزمدى دامىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى.
بۇل ارادا شەكارانىڭ ينفراقۇرىلىمى مەن ينجەنەرلىك جاراقتاندىرىلۋىنا قاتىستى ماسەلەلەر بار ەكەنىن ايتپاي كەتە المايمىن.
جالپى، شەكارانى رەتتەۋ ماسەلەسى ايتارلىقتاي ەڭبەكتى قاجەت ەتەدى جانە قىمباتقا تۇسەدى. بۇل جۇمىس كەزەڭ- كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.
- جاقىندا كوميتەتتە جاڭا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت قۇرىلدى. ونىڭ قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنا قىسقاشا سيپاتتاما بەرە الاسىز با؟
- بەلگىلى بولعانداي، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن بۇرىنعى اگەنتتىك قايتا قۇرىلىپ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى قۇرىلىمىندا جاڭا قىزمەت قۇرىلدى.
بۇل شەشىمنىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزى بار ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. ۇ ق ك-گە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى باعىتتىڭ قوسىلۋى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى تۇبەگەيلى جاڭا دەڭگەيدە كۇشەيتەدى.
كوميتەتتىڭ اناليتيكالىق، وپەراتسيالىق جانە تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرىن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قۇرالدارمەن بىرىكتىرۋ بىزگە اۋقىمدى، جۇيەلى تەرىس ارەكەتتەردى انىقتاۋ جانە توقتاتۋ ءۇشىن كوبىرەك رەسۋرستار بەرەدى. بۇل بىزگە تەك تاڭداپ قانا قويماي، جان-جاقتى ارەكەت ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. تەك سالدارىن عانا ەمەس، سەبەپتەرىن دە كورۋ جانە جويۋ.
قازىرگى ۋاقىتتا ءبىز ءتيىستى نورماتيۆتىك- قۇقىقتىق بازانى دايىنداۋدى قوسا العاندا، جارلىقتان تۋىندايتىن ارەكەتتەردىڭ قادامدىق الگوريتمىن ازىرلەدىك.
قايتا ۇيىمداستىرىلاتىن ۆەدومستۆونىڭ فۋنكتسيالارى مەن وكىلەتتىكتەرىن بەرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ۇكىمەتپەن جانە مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگىمەن ءوزارا ءىس-قيمىل جۇرگىزىلۋدە.
پروتسەسس كوپ ەڭبەكتى قاجەت ەتەدى جانە كوپ ساتىلى. بۇل رەتتە، اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارعا قاراماستان، قىزمەتتىڭ فۋنكتسيالارى مەن ونىڭ قىزمەتى ءبىر مينۋت تا توقتاعان جوق.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى اتاپ وتكەندەي، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى جۇيەلى كۇرەس - وتە قاجەت جۇمىس. قۇقىقتىق ءتارتىپتى نىعايتۋ وسى زۇلىمدىققا، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا قارسى كۇرەستىڭ نەگىزىنە اينالۋى ءتيىس. وسى ماسەلەلەردى شەشپەي، ادىلەتتى مەملەكەت قۇرۋ مۇمكىن ەمەس.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا تاپسىرما تۇسىنىكتى، جۇمىس ىستەيمىز.
- كوميتەتتە كادرلاردى ىرىكتەۋ قالاي جۇرگىزىلەدى؟ قانداي ماماندىقتار سۇرانىسقا يە؟ سىزدەر ءۇشىن سپورتتىق دايىندىق قانشالىقتى ماڭىزدى؟
- كادر جۇمىسى كەز كەلگەن ۇيىمنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. دەگەنمەن، كوميتەت ءۇشىن بۇل جاي عانا ماڭىزدى سالا ەمەس، ستراتەگيالىق باسىمدىق بولىپ تابىلادى. مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگى كىمنىڭ قىزمەتكە كەلەتىنىنە جانە قىزمەتكەرلەردى قالاي وقىتاتىنىمىزعا بايلانىستى.
بۇگىندە ءبىزدىڭ جۇيەدە ەكى مامانداندىرىلعان جوعارى وقۋ ورنى بار: اكادەميا مەن ۇ ق ك شەكارا اكادەمياسى. جاقىندا سول جەردە جاس وفيتسەرلەردىڭ كەزەكتى ءبىتىرۋ كەشى ءوتتى.
بولاشاق قىزمەتكەرلەردى وقىتۋ پروتسەسىندە ءبىز جاڭا تەحنولوگيالاردى، قولدانبالى ادىستەردى جانە ناقتى پراكتيكالىق تاجىريبەنى ەنگىزەمىز.
ۇ ق ك-گە ىرىكتەۋ قاتاڭ بەلگىلەنگەن ءتارتىپ بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. قىزمەتكە ءبىلىم مەن دەنە شىنىقتىرۋدان باستاپ مورالدىق تۇراقتىلىق پەن اناليتيكالىق ويلاۋعا دەيىنگى ءبىرقاتار كريتەرييلەرگە سايكەس كەلەتىن قازاقستان ازاماتتارى قابىلدانادى.
زاماناۋي سىناقتار ءوز جاعدايلارىن تالاپ ەتەدى. سيفرلىق تەحنولوگيالار عاسىرىندا كيبەر جانە اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ماڭىزدىلىعى ارتىپ كەلەدى. سوندىقتان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى IT، تەلەكوممۋنيكاتسيا جانە سيفرلىق اناليتيكا سالاسىنداعى مامانداردى بەلسەندى تۇردە تارتۋدا.
قىزمەتكە كىرۋ تالاپتارى مەن شارتتارىنىڭ تولىق تىزىمىمەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ رەسمي سايتىندا تانىسۋعا بولادى.
- ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارى كۇنى قارساڭىندا ارىپتەستەرىڭىزگە نە تىلەر ەدىڭىز؟
- ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كۇنى بارشا ارىپتەستەرىمدى، ارداگەرلەردى كاسىبي مەرەكەلەرىمەن قۇتتىقتايمىن.
سىزدەردىڭ ەڭبەكتەرىڭىزدىڭ ارقاسىندا قوعامدا تۇراقتىلىق پەن تىنىشتىق ساقتالىپ، قاۋىپ- قاتەرلەردىڭ الدىن الىپ، مەملەكەتتىڭ تۇراقتى دامۋىنا جاعداي جاسالۋدا.
سىزدەرگە شىن جۇرەكتەن زور دەنساۋلىق، باقىت، اماندىق، جۇمىستارىڭىزعا تابىس تىلەيمىن.
