قازاق تابيعي اپاتتاردى قالاي بولجاعان

استانا. KAZINFORM - قازاق حالقى جەر سىلكىنەتىنىن بايىرعى زاماندا- اق تابيعاتتاعى ءتۇرلى قۇبىلىستار ارقىلى ءدال بولجاعان. قوراداعى ءتورت-تۇلىكتىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن باقىلاپ، كۇن رايىن جورامالداعان حالقىمىز قاۋىپ-قاتەردى جاندىكتەردىڭ جاپپاي جەر بەتىنە شىعۋىنان دا سەزگەن.

اتا-بابامىز تابيعي اپاتتى الدىن الا انىقتاۋدىڭ تاعى قانداي جولدارىن بىلگەن؟ بۇل تۋرالى Jibek Joly تەلەارناسىنىڭ بەينەماتەريالىندا تولىعىراق ايتىلادى.

ءزىلزالانىڭ جاقىنداعانىن جانۋارلاردىڭ قيمىل-قوزعالىسىنا قاراپ بىلۋگە بولاتىنىن ەۋروپا زەرتتەۋشىلەرى وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن دالەلدەگەن. ەندى سەيسمولوگتەر جەر قاتپارلارىنداعى وزگەرىستەردى جان-جانۋارلاردى باقىلاۋ ورتالىقتارى ارقىلى بولجاپ وتىرادى. جاقىندا مۇنداي ورتالىقتار ەلىمىزدە دە ىسكە قوسىلدى.

«الماتى وبلىسى بولجاۋ پوليگونىنىڭ اۋماعىندا جانۋارلار ۇستالاتىن بەس بيوستاتسيونار بار. ولاردى باقىلاۋ تاۋلىك بويى جۇرگىزىلەدى. ءارى ارنايى جابدىقتار مەن اۆتوماتتاندىرىلعان اسپاپتاردى قولدانۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز - جانۋارلاردىڭ مىنەز-قۇلىقتارىن باقىلاۋ ارقىلى جەر سىلكىنىسى تۋرالى بولجام جاساۋ»، - دەيدى ق ر ت ج م سەيسمولوگيالىق بايقاۋ جانە زەرتتەۋلەر ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعى زەرتحانا مەڭگەرۋشىسىنىڭ م. ا. ناتاليا سۋروۆتسيەۆا.

ال تاريحشىلار اتا-بابامىز تابيعي اپاتتاردىڭ بولارىن زاماناۋي تەحنيكاسىز- اق بولجاعانىن ايتادى. ماسەلەن، جىلانداردىڭ ايازعا قاراماستان جەر بەتىنە شىعۋىن حالقىمىز «جىلان كوشتى» دەپ اتاپ، جەر سىلكىنەتىنى تۋرالى الدىن الا بىلگەن.

«يتتەر ۇليدى، بۇرىنعى ارەكەتىنەن باسقاشا مىنەز كورسەتەدى. سول كەزدە سول ادامعا حابار بەرگەنى. ارقار، كيىك سەكىلدى اڭدار دا جەر اۋدارىپ كەتەدى. جەر اۋدارىپ كەتسە، نە قاتتى قىس بولادى، نە جەر سىلكىنەدى، ايتەۋىر ءبىر اپات بولادى دەپ بولجاپ بۇرىنعى ەسەپشىلەر، بۇرىنعى قاريالار اپاتتى الدىن الا ۇقتىرىپ وتىراتىن بولعان»، - دەيدى ەتنوگراف بولات بوپاي.

تابيعاتتىڭ ءتىلىن تۇسىنگەن حالقىمىز كۇن رايىن جۇگىرگەن اڭنىڭ ىزىنەن، ۇشقان قۇستىڭ بيىكتىگىنەن عانا ەمەس، سۋدىڭ اعىسىنان دا اڭعارىپ وتىرعان.

«كوشكىن ءتۇسۋى مۇمكىن جەر قوزعالعاننان كەيىن. سۋدىڭ اعىسى وزگەرىپ كەتۋى مۇمكىن. توپان سۋ قاپتاپ كەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان شاما كەلسە جازىق دالاعا قاراي قونىس اۋدارادى. ءبىزدىڭ كوشپەندى حالىقتار جەردىڭ سىلكىنىسىن وسى ارقىلى الدىن الا بولجاپ وتىراتىن بولعان»، - دەيدى تۇركىتانۋشى قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى.

ال بۇگىندە وتاندىق سەيسمولوگتەر حالىق قازىناسىنا اينالعان وسىنداي ءتاسىلدى زاماناۋي جاعدايدا پايدالانىپ كەلەدى. ماسەلەن، جاقىندا الماتى، جامبىل، جەتىسۋ جانە شىعىس قازاقستان وبلىستارىندا 5 سيفرلىق سەيسموستانتسيا ورناتىلدى. ەندى ەلىمىزدەگى ينستيتۋتتى سەيسميكالىق تەحنولوگيالاردىڭ حالىقارالىق ورتالىعىنا اينالدىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.

اۆتور

گۇلنۇر عازيز قىزى