قازاق ەلىندە كيىك ەتى نەگە ەرەكشە باعالانعان
جەزقازعان. KAZINFORM - كيىك ەتى - ەجەلدەن اڭىزعا اينالعان، سيرەك ءارى ەرەكشە پايدالى تاعام. بۇل تابيعي بايلىققا ۇلىتاۋ وڭىرىندە ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى: جانۋار سانىن رەتتەۋ جۇمىستارىنان باستاپ، زاڭدى اينالىمعا تۇسكەن ءاربىر تۇتاس ەتتىڭ شىعۋ تەگى مۇقيات باقىلانادى.
قازاق دالاسىندا كيىك - قاسيەتتى جانۋار. جۇيرىكتىگىمەن، ەركىن بولمىسىمەن جانە تازالىعىمەن ول ەجەلدەن حالقىمىزدىڭ كيەلى جانۋارلارىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالعان. ال بۇگىندە ونىڭ مادەني جانە ەكولوگيالىق ماڭىزىمەن قاتار، تاعى ءبىر ەرەكشە قىرى بار: كيىك ەتى - ديەتالىق ءارى ەكولوگيالىق تازا ءونىم، ءۇي جانۋارلارى ەتىنىڭ ەشقايسىسىنا ۇقسامايتىن سيرەك تاعامدىق قۇندىلىعىمەن باعالى.
نازىك، جەڭىل ءارى تابيعي ەت
كيىك ەتى - جاي عانا اڭ ەتى ەمەس. اڭشىلار مەن ديەتولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، ول وتە نازىك، جەڭىل قورىتىلادى جانە ءسال ءتاتتى دامىمەن ەرەكشەلەنەدى.
- كيىك ەتى ءدامى جاعىنان قويان نە تاۋىق ەتىنە ۇقسايدى. قوي نەمەسە سيىر ەتى سەكىلدى مايلى ەمەس، نەگىزىنەن قارا كەسەك ەتتەرى كوبىرەك. ءتىپتى سەمىز جانۋاردىڭ وزىندە مايى تەك تەرى استىندا جۇقا قابات تۇرىندە جينالىپ، بۇلشىق ەتكە وتپەيدى. سوندىقتان ەتى جەڭىل، جۇمساق ءارى اعزاعا پايدالى، - دەيدى 40 جىلدىق تاجىريبەسى بار اڭشى ارمان ريزابايەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، ەتتىڭ وسىنداي جەڭىلدىگى كيىكتىڭ قورەگىنە تىكەلەي بايلانىستى. بۇل جانۋارلار تەك جاس، دارۋمەنگە باي وسىمدىكتەردىڭ ۇشتارىن جەيدى، ال تۇيە سەكىلدى شولگە بەيىم جانۋارلار كوبىنە وسىمدىكتەردىڭ تامىرىمەن دە قورەكتەنە بەرەدى.
ديەتولوگ-نۋتريتسيولوگ اناستاسيا پولايەۆا دا بۇل پىكىرمەن كەلىسەدى.
- كيىك ەتى - ەكولوگيالىق تازا اقۋىز كوزى. بۇل جانۋارلار تابيعي ورتادا ءومىر سۇرەدى، ەشقانداي گورموندىق قوسپا نە انتيبيوتيك قابىلدامايدى. سوندىقتان مۇنداي ەت قازاقستاندىقتاردىڭ تاعامدىق ءداستۇرى مەن كليماتتىق ەرەكشەلىگىنە ساي كەلىپ ۇيرەنشىكتى بولعاندىقتان جاقسى قورتىلادى، - دەيدى مامان.
كەڭەس داۋىرىندە كيىك ەتى ەۋروپاعا ەكسپورتتالىپ، اسكەري گارنيزوندارعا سالقىنداتىلعان كۇيىندە جەتكىزىلگەن. ول قۇنارلىلىعى مەن ساقتالۋ مەرزىمى ۇزاق بولعاندىقتان جوعارى باعالانعان.
كيىك ەتى نەگە ەرەكشە باقىلاۋدا؟
كيىك اۋلاۋ جانە ەتىن وتكىزۋ ءىسى ەلىمىزدە زاڭمەن قاتاڭ رەتتەلەدى. ۇلىتاۋ وبلىسىندا اڭشىلىق تەك مەملەكەت دەڭگەيىندە جۇرگىزىلەتىن پوپۋلياتسيا سانىن رەتتەۋ ماقساتىندا عانا رۇقسات ەتىلەدى.
ءوڭىر اكىمدىگىنىڭ مالىمەتىنشە، 2025 -جىلى كيىك ەتىن زاڭسىز ساتۋ دەرەگى تىركەلمەگەن، ءبىراق بەس رەت براكونەرلىك زاڭ بۇزۋ دەرەگى انىقتالعان.
كوپ جاعدايدا زاڭبۇزۋشىلىقتار ەتتى اۆتوكولىكپەن تاسىمالداۋ كەزىندە ورىن الادى، ال ساۋدا ورىندارىندا مۇنداي جاعدايلار كەزدەسپەگەن.
- كيىكتى زاڭسىز اتۋ، ساقتاۋ، ساتۋ نەمەسە تاسىمالداۋ قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 339-بابى بويىنشا قىلمىس بولىپ سانالادى. مۇنداي ارەكەتكە ءىرى ايىپپۇل مەن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان، - دەپ حابارلادى وبلىستىق ۆەتەريناريالىق ينسپەكتسيا وكىلدەرى.
قازىرگى تاڭدا ۇلىتاۋ وبلىسىندا كيىك ەتىن زاڭدى تۇردە قابىلداپ، وڭدەۋمەن جەزقازعان قالاسىنىڭ اۆارينىي كەنتىندەگى «كۇلجانوۆ د.» شارۋا قوجالىعى اينالىسادى.
مەملەكەتتىك رۇقسات اياسىندا الىنعان بارلىق تۇتاس ەت وسى جەرگە جەتكىزىلەدى. ال تۇتىنۋشىلار مۇنداي ءونىمدى ساتىپ العاندا، ونىڭ زاڭدى شىعۋ تەگىن راستايتىن قۇجاتتى تالاپ ەتۋگە قۇقىلى.
كيىك ءمۇيىزىنىڭ قۇپياسى مەن ەمدىك قاسيەتى تۋرالى اڭىز
كيىك ەتىنىڭ ديەتالىق قاسيەتىنە قاراماستان، براكونەرلەردىڭ باستى نىساناسى - ونىڭ ءمۇيىزى. قىتاي مەن شىعىس ازيا ەلدەرىندە كيىك مۇيىزىنەن قىمبات دارىلىك پرەپاراتتار دايىندالادى.
- ەگەر اڭشىلارعا ەركىندىك بەرىلسە، - دەيدى ارمان ريزابايەۆ، - ولار بۇل جانۋاردى تەك ءمۇيىزى ءۇشىن اتىپ، ەتىن تاستاپ كەتەدى. سوندىقتان كيىك اتۋدى مەملەكەت ءوز باقىلاۋىندا ۇستاۋى كەرەك. ايتپەسە، كيىكتى اياۋسىز قىرىپ-جويۋعا الىپ كەلەدى.
اڭشىنىڭ ايتۋىنشا، كيىكتىڭ ءمۇيىزىن كەسىپ السا، جانۋار ءولىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن. سەبەبى ونىڭ ءمۇيىزىنىڭ ۇشىنا دەيىن قان تامىرلارى وتەدى. سوندىقتان ەكى ءمۇيىزىن بىردەي كەسىپ السا، جانۋار قانسىراپ ولەدى.
پوپۋلياتسياعا تونگەن قاۋىپ پەن قورعاۋ شارالارى
سوڭعى جىلدارى قازاقستاندا كيىك سانى ەداۋىر ارتقانىمەن، عالىمدار جاڭا ەكولوگيالىق قاتەرلەرگە نازار اۋدارىپ وتىر.
ۇلىتاۋ وڭىرىندەگى ميگراتسيالىق جولداردىڭ باسىم بولىگى تەمىرجول جەلىلەرى مەن شارۋا قوجالىقتارىنىڭ قورشاۋلارىمەن قيىلىسىپ، جانۋارلار ءۇيىرىنىڭ قىستاۋعا دەر كەزىندە كوشۋىنە كەدەرگى كەلتىرەدى.
وتكەن قىس ەرەكشە اۋىر بولدى: قالىڭ قار مەن كوشى-قون باعىتتارىنىڭ بۇزىلۋى سالدارىنان كوپتەگەن كيىكتەر وڭتۇستىككە جەتە الماي، سۋىق پەن اشتىقتان قىرىلدى.
قازىر بيلىك پەن عالىمدار مۇنداي جاعدايدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن كەشەندى شارالار قابىلداۋدا. كيىك سانى تۇراقتى مونيتورينگتە، ەكولوگيالىق دالىزدەر مەن تابيعي كوشۋ باعىتتارىن ساقتاۋ باعدارلامالارى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.
دالا ينسپەكتورلارى مەن عىلىمي ۇيىمدار كيىكتەردىڭ قوزعالىسىن درون جانە سپۋتنيك ارقىلى باقىلاپ وتىرادى.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان كيىك پوپۋلياتسياسىن ساقتاۋ مەن ونى ۇتىمدى پايدالانۋدىڭ تەپە-تەڭدىگىن تابۋعا ۇمتىلۋدا. كيىك ەتى - جاي عانا تاعام ەمەس، ول ەلىمىزدىڭ ەكولوگيالىق جانە مادەني ساياساتىنداعى ماڭىزدى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى.
ايتا كەتەيىك، باتىس قازاقستاندا اۋلانعان كيىك سانى 85 مىڭعا جۋىقتادى.
