قازاق حاندارىنىڭ شەجىرەسى تابىلدى
استانا. قازاقپارات- اق وردا مەن كوك وردانى كىمدەر بيلەدى؟ بۇرىنعى قازاق حاندارى قانداي بولعان؟ نە وسيەت قالدىردى؟
«قولجازبالار جانە سيرەك كىتاپتار ۇلتتىق ورتالىعى» قىزمەتكەرلەرى حانداردىڭ تاريحى توپتاستىرىلعان كونە كىتاپ تاپتى، دەپ حابارلايدى 24KZ.
مۇنى تاتار تاريحشىسى شاحابۋددين ماردجاني جازعان. ەسكىنىڭ كوزى، بۇل قولجازبانى ساقتاپ كەلگەن تۇركىستاندىق نۇرجان بولعانباي ەسىمدى ازامات. مامان قولىنداعى مىنا كىتاپ «قيسموالاي مۋستافات اكبار احۋال بۋلگار تاتار» دەپ اتالادى. شامامەن 1883-جىلدارى جازىلعان كىتاپتا قازاق حاندارىنىڭ تاعدىرى، جۇرگەن جولى، ۇستانعان ۇستانىمى، باسقا ەلدەرمەن قارىم قاتىناسى باياندالعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، اقوردا مەن كوكوردانىڭ تاريحى تاپسىرلەنگەن.
گۇلسىم بيسەنوۆا، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
- تاتار تاريحشىسى شاحابۋددين ماردجانيدىڭ «ءال مۇستافا» ەڭبەگى. بۇل ەڭبەگى قازاقستاننىڭ تاريحىنا قاتىستى. ونىڭ ىشىندە قازاق حاندارىنىڭ شەجىرەسىنە بايلانىستى وتە قۇندى دەرەكتەر بەرىلگەن.
المات ءابسالىقوۆ، قولجازبالار جانە سيرەك كىتاپتار ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ باس ساراپشىسى:
- اق وردا دەگەن مەملەكەتتى بىلەسىز. التىن وردا ەكىگە بولىنگەن. اق وردا، كوك وردا دەپ. اق وردا قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزى بولاتىن. حانداردىڭ قاي كەزەڭدە ءومىر سۇرگەنى تۋرالى حرونولوگياسىن جازادى. كىمدەرمەن ساياسات جۇرگىزدى، ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناسى قالاي بولعانى تۋرالى قىسقاشا ماعلۇماتتار بار.
ەلدەن جينالعان قۇندى قاعازدار ىشىندە قوجا احمەت ياسساۋيدىڭ 1904-جىلى باسىلعان جىرلارىنىڭ نۇسقالارى دا كەزدەسەدى. كورمەنى ۇيىمداستىرۋشىلار: «جاس ۇرپاقتى رۋحتاندىرۋ ماقساتىندا بۇل كونە كىتاپتاردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە»، - دەيدى.
گۇلسىم بيسەنوۆا، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
- 150-گە جۋىق قولجازبالار مەن سيرەك كىتاپتاردى ءبىزدىڭ ۇلتتىق ورتالىق قورىنا قوستىق. بۇل كىتاپتار قايدان، قالاي كەلدى دەيتىن بولساق، ءاربىر وبلىستاعى عىلىمي مەكەمەلەردەن، مەشىتتەردەن، مۋزەيلەردەن جانە جەكە تۇلعالاردىڭ قولىندا ساقتالعان جازبا دەرەكتەر بولىپ تابىلادى.
ءاربىر قولجازبا - ءبىزدىڭ وتكەن تاريحىمىز، مۇرامىز. سيرەك كىتاپتار ورتالىعىندا ءبىر- بىرىنە ۇقسامايتىن 150-گە جۋىق كونە جازبا دەرەكتەر توپتاستىرىلعان. بۇل جازبالار تۇركى جانە اراب تىلىندە جازىلعان. ال حانداردىڭ تاريحىنان حابار بەرەر قولجازبا تۇركىستاندىق مولدا بولعانباي بايسەيىت ۇلىنان بالالارىنا امانات بولىپ قالعان.
