قازاق عىلىمى قايتسە ەڭسە تىكتەيدى؟

استانا. قازاقپارات – جوعارى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىقتارىندا جۇمىس ىستەيتىن عالىمدارعا جالاقىسى مەن ۇستەمەاقىسىنا اي سايىن 185 مىڭ تەڭگەدەي قوسىمشا اقى تولەنبەك.

جانە بۇل سوما جىل سايىن ءوسىپ وتىرادى. مۇنىڭ سىرتىندا ولارعا ءاربىر بەس جىلدا تۇتاس 1 جىلعا سوزىلاتىن، اقىسى تولەنەتىن شىعارماشىلىق دەمالىس بەرىلەدى. عالىمدار ونى مىسالى، كىتاپ جازۋعا ارناي الادى. ەل پارلامەنتى ەگدە تارتقان عالىمداردى قولداۋ جانە عىلىمدى جاستارعا قىزىقتى ەتۋ ءۇشىن جاڭا تەتىكتەردى زاڭداستىرىپ جاتىر.

ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ اقپاراتىنشا، 2023- 2024 وقۋ جىلىندا قازاقستاندا 112 عىلىم ورداسى جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ 77 سى - ۋنيۆەرسيتەت: ىشىندە ۇشەۋى «زەرتتەۋ» مارتەبەسىن الدى (ۇلتتىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى). سونداي-اق 14 اكادەميا، 10 عىلىمي ينستيتۋت پەن ولارعا تەڭەستىرىلگەن جوعارى مەكتەپتەر، كونسەرۆاتوريالار بار.

مەنشىك تۇرىنە قاراي بولسەك، وسى عىلىمي ۇيىمداردىڭ باسىم كوپشىلىگى نەمەسە 59,8 پايىزى - مەملەكەتتىك. 39,3 پايىزى - جەكەمەنشىك. 0,9 پايىزى شەتەلدىك، كوپشىلىگىندە - رەسەيلىك.

اعىمداعى وقۋ جىلىندا رەسپۋبليكانىڭ وسى جوعارى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا 37391 وقىتۋشى جۇمىس ىستەپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە باسىم كوپشىلىگى - 40,1 پايىزى نەمەسە 14982 ادام «ماگيستر» اكادەميالىق دارەجەسىن العان. 28,1 پايىزى نەمەسە 10504 ادام - ءوز سالاسى بويىنشا «عىلىم كانديداتى» عىلىمي دارەجەسىنە يە. 27,8 پايىزى نەمەسە 4168 ادام - دوكتور (PhD).

ساراپشىلار بۇرىنعى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىن جاپپاي جابۋمەن شەكتەن تىس ەلىگىپ كەتكەنىن سىناپ ءجۇردى. سالدارىنان سوڭعى 5 جىلدا جوعارى ءبىلىم بەرەتىن ۇيىمدار سانى ءوسۋ ورنىنا 9,6 پايىزعا قۇلدىراعان. وسى كەزەڭدە ۇلتتىق ستاتبيۋرو دەرەگىنشە، ستۋدەنتتەر سانى قايتا 9,3 پايىزعا ارتقان.

ناتيجەسىندە، ج و و-لارعا شەكتەن تىس جۇكتەمە ءتۇستى. بىلتىر پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىمەن جاڭا عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ ازىرلەۋىمەن قابىلدانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جوعارى ءبىلىمدى جانە عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2023- 2029 -جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىندا» بۇل پروبلەما اشىق ايتىلادى.

عىلىم مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنشە، قازاقستاننىڭ جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى الداعى 7 جىلدا «كۇشتى دەموگرافيالىق جۇكتەمەلەردى باستان كەشىرەتىن بولادى». ەگەر ەلدەگى حالىق سانى بىلتىر 20 ميلليون ادامدى قۇراسا، 2050 -جىلعا قاراي 27,7 ميلليونعا جەتەدى دەگەن بولجام بار.

«2029 -جىلعا قاراي مەكتەپ بىتىرۋشىلەر سانى 2 ەسە وسەدى دەپ كۇتىلۋدە، بۇل جوعارى ءبىلىم مەن عىلىم ۇيىمدارىنىڭ شامادان تىس جۇكتەلۋىنە، بىلىكتى پروفەسسورلىق- وقىتۋشىلىق قۇرامنىڭ تاپشىلىعىنا، ج و و مەن جاتاقحانالارداعى ورىنداردىڭ، زاماناۋي ينفراقۇرىلىمىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە، زەرتحانالىق بازاسىنىڭ، جابدىقتارىنىڭ تەز توزۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى. وسى ءۇردىس بولاشاقتا ساقتالسا، جوعارى ءبىلىم بەرۋدىڭ جىل سايىنعى بيۋدجەتتىك شىعىنى 2030 جىلعا قاراي 1,3 تريلليون، 2040 -جىلى 3,1 تريلليون تەڭگەگە جەتەدى. 18 جىل ىشىندە تەك ستۋدەنتتەردىڭ ءبىرىنشى ماماندىق الۋىنا قاجەتتى مەملەكەتتىك بيۋدجەت شىعىستارى 29,1 تريلليون تەڭگەنى تالاپ ەتەدى»، - دەپ حابارلادى ۆەدومستۆو.

ستاتيستيكا ماماندارى قازىردەن قازاقستاندىق ءبىلىم قۋعان جاستاردىڭ شەتەلگە، نەگىزىنەن، رەسەيگە كەتۋ ءۇردىسى كۇشەيگەنىنە نازار اۋدارتتى. 2019 -جىلدان بەرى قازاقستاندىق ج و و- لارعا تۇسۋشىلەر سانىنىڭ كەمۋ ترەندى بەلەڭ الدى. مىسالى، 2018 -جىلى ەلدەگى 124 عىلىم مەن جوعارى ءبىلىم ۇيىمىندا 542,5 مىڭ ستۋدەنت ءبىلىم السا، 2019 -جىلى بۇل سان 604,3 مىڭعا ءوستى.

الايدا ارى قاراي قۇلدىرادى: 2020 -جىلى 125 ج و و- دا نەبارى 575,5 مىڭ ستۋدەنت قالدى. 2021 -جىلى ج و و-لار قاتارى 122-گە كەمىدى، ولاردا 576,6 مىڭ ستۋدەنت قانا بولدى. 2022 -جىلى ج و و- لار سانى 116-عا دەيىن قىسقارتىلدى، دەموگرافيالىق ءوسىمنىڭ قارقىن العانىنا قاراماستان، ستۋدەنتتەر سانى 578,2 مىڭدى عانا قۇرادى. 2023 -جىلى عىلىم مەن ءبىلىم وردالارىنىڭ سانى 112-گە دەيىن ازايدى. ولارداعى عىلىم قۋعان جاستاردىڭ قاتارى 592,7 مىڭ عانا بولدى.

ياعني، قازاقستان حالقىنىڭ سانى 2019 -جىلعى 18,5 ميلليوننان 2023 -جىلى 20 ميلليونعا دەيىن ءوستى. ال ستۋدەنت جاستار سانى 2019 -جىلعى كورسەتكىشتەن دە ازايىپ كەتتى. تاعى ءبىر دەرەك: 2019 -جىلى 125 ج و و- دا 604,3 مىڭ ستۋدەنت وقىسا، 2023 -جىلى 112 ج و و 593 مىڭداي ستۋدەنتتى وقىتۋعا ءماجبۇر بولدى. وسىدان-اق بۇرىنعى ءمينيستردىڭ «قىسقارتۋ» ناۋقانىنان امان قالعان وقۋ ورىندارىنا قانداي جۇكتەمە ءتۇسىپ جاتقانىن اڭعارۋعا بولادى.

جاعداي ارى قاراي ۋشىعا بەرمەۋى ءۇشىن ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز شەشىمىمەن 2022 -جىلدىڭ 11-ماۋسىمىندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىن ەكى مينيسترلىككە ءبولىپ، عىلىم مەن جوعارى بىلىمگە جەكە وتاۋ قۇرىپ بەردى. سونىمەن بىرگە قازاقستاندا شەتەلدىك بەدەلدى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالىن اشۋ جۇمىستارىنا سەرپىن بەرىلدى. 2023 -جىلى جەتەكشى شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ جاڭا اشىلعان بولىمشەلەرىنىڭ سانى سەگىزگە جەتىپتى. ازىرگە سونىڭ ءوزى عىلىم وردالارىنا دەگەن تاپشىلىقتى جويا الماي تۇر.

عالىمدار قانشا جالاقى الادى؟

عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەككە سەنسەك، جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى عالىمدار كۇرەپ تابىس تاپپايدى. كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورداعى، ۇلتتىق كومپانيالارداعى جاس ماماننىڭ جالاقىسى كولەمىندە عانا الادى. س. نۇربەك سالا تىزگىنىن ءوزى قولىنا العالى، ج و و پروفەسسورلىق- وقىتۋشىلىق قۇرامىنىڭ جالاقىسىن 160 مىڭنان 350 مىڭ تەڭگەگە دەيىن، ال ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتەردە جالاقىنى 228 مىڭنان 400 مىڭ تەڭگەگە دەيىن وسىرگەنىن جەتكىزدى.

ۋنيۆەرسيتەتتەردە وسىلاي ەكەن، ال عىلىمي ورتالىقتاعىلاردىڭ ءحالى نەشىك؟ عىلىم ءمينيسترىنىڭ دەرەگىنشە، ونداعى عالىمداردىڭ ورتاشا جالاقىسى 2 ەسە ءوستى: بۇگىندە 252 مىڭ تەڭگەگە جەتتى. ىرگەلى زەرتتەۋمەن اينالىساتىن ع ز ي-لار ەندى تىكەلەي بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلادى.

دارداي پروفەسسور داڭقى بار تۇلعانىڭ كومپانيالارداعى حاتشى قىز دەڭگەيىندە عانا تاباتىنىن بىلگەن سوڭ جاستار عىلىمعا سونشا ىنتىعا بەرمەيدى. باسقا سالادا كارەرا جاساسا، تاۋەلسىز ءارى باي- باقۋاتتى بولاتىنىن تۇسىنەدى. بۇعان قوسا، پروفەسسورلار مەن وقىتۋشىلاردىڭ ءبىرازىنىڭ باسپاناسى جوق، جاتاقحانادا تۇرادى. ال ولاردا ورىن جەتپەيدى: جاڭا مينيسترلىك قۇرىلعاندا، 2022 -جىلى ج و و جاتاقحانالارىنداعى جالپى ورىن تاپشىلىعى 55050 ورىندى قۇراپتى. قولعا الىنعان شۇعىل شارالار ارقىلى ونى 3 ەسە ازايتا العان.

سونىڭ وزىندە 2023 -جىلدىڭ سوڭىندا جاتاقحانالاردا 17488 ورىن تاپشىلىعى تىركەلگەن. اتاعى ەلگە تانىمال، ازۋى التى قارىس دەگەن عالىمنىڭ جاتاقحاناداعى ورىن ءۇشىن جاستارمەن جاعالاسىپ ءجۇرۋى دە ابىروي اپەرمەيدى.

ءادىلىن ايتۋ كەرەك، جالعىز جالاقىعا قاراپ قالماي، عىلىمي زەرتتەۋلەرمەن بەلسەندى اينالىسىپ، عىلىمي جاڭالىقتار اشاتىن، ءونىمىن كوممەرتسيالاندىراتىن عالىمدار اۋقاتتى. بۇل ءۇشىن مەملەكەت بارلىق جاعدايدى جاسادى. مىسالى، عىلىم سالاسىنىڭ 2023-2025 -جىلدارعا ارنالعان جالپى بيۋدجەتى 3,3 ەسە ارتىپ، 643 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. تالانتتى عالىمدار مەملەكەتتەن دە، شەتەلدەن دە مول گرانتتىق قارجىلاندىرۋ الىپ، يگەرە الادى.

عىلىم مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنشە، عالىمداردىڭ 151 جوباسى مەملەكەتتەن قولداۋ تاپتى، ينۆەستورلاردان دا 6,7 ميلليارد تەڭگە جەكە قارجى تارتىلدى. 2022 -جىلى يننوۆاتسيالىق ءونىمدى ساتۋدان جانە قىزمەت كورسەتۋدەن تۇسكەن تابىس سوماسى 24,9 ميلليارد تەڭگە بولدى. 15 جوبا بويىنشا 402,2 ميلليون تەڭگەگە ءونىم ەكسپورتتالعان.

ەلىمىزدە 2023-2025 -جىلدارعا ارنالعان «جاس عالىم» جوباسى ىسكە قوسىلدى. ونىڭ اياسىندا جاس عالىمداردىڭ زەرتتەۋلەرىنە قايتارىمسىز گرانت قارجى بەرىلەدى. بۇل ءۇشىن كونكۋرسقا قاتىسىپ، زەرتتەۋدىڭ ەلگە يگىلىك اكەلەتىنىن، عىلىمدى دامىتۋعا كەرەك ەكەنىن دالەلدەۋ كەرەك.

تالاپ جوعارى: Web of Science دەرەكقورىندا يمپاكت- فاكتور بويىنشا العاشقى ءۇش كۆارتيلگە كىرەتىن نەمەسە Scopus دەرەكقورىندا CiteScore بويىنشا پروتسەنتيلگە يە العاشقى ەلۋلىككە ەنەتىن جۋرنالداردا عىلىمي ماقالا باسىپ، جوبانىڭ عىلىمي نەگىزىن دالەلدەۋ قاجەت. سونداي-اق جوباعا جەكە سەرىكتەس تاۋىپ، ول شامالى بولسا دا، ينۆەستيتسيا قۇيىپ، بيزنەسكە قىزىقتى ەكەنىن بايقاتۋى كەرەك.

100 ميلليارد تەڭگەنى كىم ەنشىلەيدى؟

وسى ورايدا پارلامەنتتىڭ قوس پالاتاسىنىڭ دەپۋتاتتارى «كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرگە عىلىم ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن ازىرلەدى. ونىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى، 2019 -جىلدان بەرى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىن باسقارعان، قازىرگى ءماجىلىس دەپۋتاتى اسحات ايماعامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، قۇجات عالىمداردىڭ جاعدايىن جاقسارتاتىن كوپتەگەن تەتىكتى ىسكە قوسادى.

بىرىنشىدەن، عالىمدار ءۇشىن جاڭا ۇستەمەاقى ءتۇرىن ەنگىزەدى. مىسالى، دوتسەنت اتاعى بار عىلىم كانديداتتارى - اي سايىن 25 ا ە ك (2024 -جىلى 92300 تەڭگە)، پروفەسسور اتاعى بار عىلىم دوكتورلارى - 50 ا ە ك (بيىل 184600 تەڭگە) قوسىمشا اقى الاتىن بولادى.

ا. ايماعامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىندا نەمەسە ۋنيۆەرسيتەتتەردە ىستەيتىن عالىمدار دوكتور PhD، عىلىم دوكتورى، عىلىم كانديداتى سياقتى عىلىمي دارەجەلەرى ءۇشىن بۇگىندە ونسىز دا اي سايىن جالاقىسىنا قوسىمشا ۇستەمەاقى الادى.

«ول - باياعىدان بەكىتىلگەن نورما. ەندى ولارعا پروفەسسور نەمەسە دوتسەنت سياقتى عىلىمي اتاقتارى ءۇشىن تاعى جالاقىسىنا قوسىمشا اقى بەرۋ ۇسىنىلىپ وتىر. مىسالى، دوكتور PhD، عىلىم كانديداتى بۇگىندە اي سايىنعى جالاقىسىنا عىلىمي دارەجەسى ءۇشىن 62 مىڭ تەڭگەدەي ۇستەمەاقى السا، بۇدان بىلاي ول قوسىمشا دوتسەنت دەگەن عىلىمي اتاعى ءۇشىن تاعى 30 مىڭ تەڭگەگە جۋىق ۇستەمەاقى، ياعني جالپى العاندا 92 مىڭ تەڭگەنى اي سايىنعى جالاقىسىنا قوسىمشا الادى. ول عىلىم دوكتورى بولسا جانە ءوز جالاقىسىنا 130 مىڭعا جۋىق ۇستەمەاقى الىپ وتىرسا، مىنا زاڭ قابىلدانعان سوڭ پروفەسسور اتاعى ءۇشىن قوسىمشا 60 مىڭ تەڭگەدەي الادى. سوندا بارلىعىن قوسقاندا، اي سايىنعى جالاقىسىنا 185 مىڭداي ۇستەمەاقى بەرىلەدى»، - دەدى دەپۋتات.

ەكىنشىدەن، ومىرگە جولداما الاتىن تاعى ءبىر قولداۋ تەتىگىنە سايكەس، حالىقارالىق تاجىريبەدە بار سابباتيكال ينستيتۋتى، ياعني شىعارماشىلىق دەمالىس ەنگىزىلەدى. ع ز ي-دا نەمەسە ۋنيۆەرسيتەتتە بەس جىلدان استام ۋاقىت جۇمىس ىستەگەن عالىمدارعا ءبىر جىلعا دەيىنگى شىعارماشىلىق دەمالىس بەرىلەدى. وسى ءبىر جىلدا ولارعا ءتيىستى ورتاشا جالاقىسى تولەنىپ تۇرادى. دەپۋتاتتاردىڭ پىكىرىنشە، ءبىر جىلدىق ۇزاق دەمالىستى عالىمدار كىتابىن جازۋعا، عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن اياقتاۋعا، عىلىمي ماقالالارىن باسۋعا جۇمساي الادى.

ءبىراق دەپۋتات ەربولات ساۋرىقوۆتىڭ ايتۋىنشا، العان ءبىرجىلدىق شىعارماشىلىق دەمالىسىن عالىمدار باسقا ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرۋگە ارناۋى مۇمكىن، سالدارىنان، عىلىمي زەرتتەۋىن اياقتاۋدا ەشقانداي ناتيجەگە جەتپەيدى. سوندىقتان زاڭ جوباسىندا جەكە نورما پىسىقتالادى. عالىم شىعارماشىلىق دەمالىستا عىلىممەن اينالىسىپ، ماقالالارىن، مونوگرافيالارىن شىعارۋدىڭ ورنىنا باسقا ءبىر ۋنيۆەرسيتەتكە بارىپ، قوسىمشا ساعات الىپ، جۇمىس ىستەيتىن بولسا، وندا ۋنيۆەرسيتەتىندە نەمەسە عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا العان شىعارماشىلىق دەمالىسى توقتاتىلۋى مۇمكىن.

ۇشىنشىدەن، تەك مەملەكەتپەن، عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىمەن شەكتەلمەي، الدا اكىمدەرگە دە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن جەرگىلىكتى عالىمداردى قارجىلاندىرۋ قۇزىرى ۇسىنىلادى. زاڭ باستاماشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي شەشىم وڭىرلەردە عىلىمي الەۋەتتى نەعۇرلىم ءتيىمدى پايدالانۋعا ىقپال ەتەدى، عىلىمنىڭ دامۋىنداعى وڭىرلىك ەرەكشەلىكتەر مەن قاجەتتىلىكتەردى بارىنشا ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سايكەسىنشە، ءاربىر اكىمگە وڭىرىندەگى پروبلەمالاردى شەشۋگە ءوز عالىمدارىنىڭ عىلىمي زەرتتەۋى مەن جاڭالىقتارىن قولدانۋىنا جول اشىلاتىن كورىنەدى.

تورتىنشىدەن، زاڭناما بويىنشا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار، ءىرى كەن ورىندارى، كونسورتسيۋمدار جىل سايىن ءوز تابىسىنىڭ 1 پايىزىن قازاقستاندىق عىلىمدى دامىتۋعا جۇمساۋعا مىندەتتەلگەن. ولار ول قارجىنىڭ ءبىر بولىگىن جەرگىلىكتى مازمۇندى دامىتۋ اياسىندا كاسىپكەرلەرگە نەمەسە «الاتاۋ» يننو-تەحنولوگيالار پاركىنە بولەدى.

مىنا جاڭا زاڭ ينۆەستورلاردى بارلىق ميللياردتاردى تەك عالىمدارعا بەرۋگە مىندەتتەمەك. عىلىم مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، بۇگىندە جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ تابىسىنىڭ 1 پايىزى جىلىنا 100 ميلليارد تەڭگەدەن اسادى. بۇل قارجىنىڭ ارقاسىندا عىلىمدى كوممەرتسيالاندىرۋعا ارنالعان گرانتتار دا 2023 -جىلى ءۇش ەسە - 6 ميللياردتان 19 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن ارتتىرىلعان.

بۇل رەتتە 2024 -جىلى جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ عىلىمي قاراجاتىن تولىعىمەن ورتالىقتاندىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.

عالىمدارعا 185 مىڭ تەڭگەگە دەيىن قوسىمشا ۇستەمەاقى بەرۋ تالابى نەگىزىنەن، مەملەكەتتىك ج و و- لارعا باعدارلانعان. ال جەكەمەنشىكتەگىلەر ءوزى بي، ءوزى قوجا. دەپۋتاتتاردىڭ ايتۋىنشا، «قوسىمشا ۇستەمەاقىسى بار» دەپ دوتسەنتتەر مەن پروفەسسورلاردىڭ جەكە ۋنيۆەرسيتەتتەردەن جاپپاي مەملەكەتتىككە كەتىپ قالۋ قاۋپى قىلاڭ بەردى. بۇل ماسەلەنى قاراستىرعان جۇمىس توبى عالىمداردىڭ قوسىمشا ۇستەمەاقىسىن تولەۋدى جەكەمەنشىك ج و و-لاردىڭ مەملەكەتتەن الاتىن قاراجاتى، گرانتتارى ەسەبىنەن شەشۋگە بولادى دەگەن توقتامعا كەلىپتى.

عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى عىلىمنىڭ ەل ەكونوميكاسىنا ۇلەس قوسۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەكى جىل بۇرىن «ع ز ي مەن ۋنيۆەرسيتەتتەرگە قاتىستى كوممەرتسيالاندىرۋ بويىنشا KPI ەنگىزبەك» بولعان. وعان قارسىلىق كوپ بولىپ، بۇل باستاماسى يدەيا كۇيىندە قالدى. جاڭا زاڭنىڭ ۇستەمەاقى، ۇزاق دەمالىس سياقتى يگىلىكتەرى عالىم بولۋعا قىزىققاندار سانىن ارتتىرۋى مۇمكىن. ال قازاقستاننىڭ جاقسى اتاعىن الەمگە جاياتىن عالامات عىلىمي جاڭالىقتار پايدا بولار ما ەكەن؟

ەلدوس سەنباي

«ايقىن» گازەتى