قازاق ءتىلدى روبوت اۋتيزمدى قالاي ەمدەپ ءجۇر
استانا. KAZINFORM - نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ (NU) ينجەنەرى انار ساندىعۇلوۆا اۋتيزم ەرەكشەلىگى بار بالالاردى جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن روبوت تەراپياسى ارقىلى وڭالتۋ ادىستەمەسىن ازىرلەگەن. ەڭبەگىنە اۆتورلىق قۇقىق راسىمدەپ تە ۇلگەرىپتى. ەندى ا ق ش پەن ەۋرووداقتان پاتەنت الماقشى.
ۋادەلى ۋاقىتتا عالىمنىڭ جۇمىس كابينەتىنە كەلگەنبىز. كوپ كەشىكپەي ءوزى دە جەتتى. قولىندا قالىڭ قۇجات. وسى جوبانى جەتىلدىرۋ ءۇشىن وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنەن گرانت الىپتى. ەندى سول اقشانىڭ ماقساتقا ساي جۇمسالىپ جاتقانىن دالەلدەۋ ءۇشىن ۆەدومستۆوعا ەسەپ دايىنداپ جۇرگەن بەتى كورىنەدى.
- مينيسترلىكتەن كەزەك الىپ كەتكەم. سول جەتكەنشە ءبىراز ۋاقىتىم بار. سۇراقتارىڭىز بولسا، تەزدەتىپ قويا بەرىڭىز، - دەپ باستادى اڭگىمەسىن.
ءار ۋاقىتى ساناۋلى ادامدى ءبىزدىڭ دە بوگەيىك دەگەن ويىمىز بولماعان. ءبىراق اڭگىمە قىزا كەلە انار ساندىعۇلوۆانىڭ سوزگە ساراڭ ەمەس ەكەنىن اڭعاردىق. جارتى ساعاتقا جوسپارلانعان كەزدەسۋىمىز 1 ساعاتقا سوزىلدى. سول ۋاقىتتىڭ ىشىندە اۋتيزم دەيتىن عىلىم ءالى تولىق ءتۇسىنىپ بولماعان الەمنىڭ ءبىراز قالتارىسىن ارالاپ قايتقانداي بولدىق.
العاشقى تاجىريبە: يىعى شىققان، ساۋساعى جۇلىنعان روبوتتار
«ءبىز بۇل جوبانى 2018 -جىلى قولعا الدىق. باسىندا روبوت بالامەن قالاي سويلەسۋ كەرەك دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەدىك. ءار ءسوزدى بالانىڭ قۇلاعى، ودان كەيىن ميى قالاي قابىلدايتىنىن ءتۇسىنىپ الۋ كەرەك ەدى. استاناداعى رەسپۋبليكالىق وڭالتۋ ورتالىعى بۇل تۇرعىدان بىزگە كوپ كومەكتەستى. سونداعى بالالار العاشقى روبوتتارىمىزدىڭ تالىمگەرى بولدى دەسەك دۇرىس شىعار. ءتىپتى سول ورتالىققا روبوتىمىزدى قۇشاقتاعان كۇيى كۇن قۇرعاتپاي بارىپ جۇرگەن كۇندەر بولدى. ءتىپتى ورتالىق ەكىنشى جۇمىس ورنىمىزعا اينالعان ەدى. مۇندا ەلدىڭ بۇكىل وڭىرىنەن بالالار كەلەتىندىكتەن 3 اپتا سايىن جاڭا بالالار كەلىپ وتىرادى. بۇل بىزگە روبوتتارىمىزدى ءار ءتۇرلى بالامەن سىناۋعا مۇمكىندىك بەردى. اراسىندا روبوتقا قول جۇمساي كەتەتىن اگرەسسيۆتى، شالت مىنەزدىلەرى بولدى. وسىلايشا باعدارلامامىزدىڭ العاشقى نۇسقاسىن ازىرلەپ شىعۋ ءۇشىن 5 روبوتتى زاقىمداپ ۇلگەرىپپىز. ءبىرىنىڭ ساۋساقتارى جۇلىنعان، ءبىرىنىڭ يىعى شىققان دەگەن سياقتى. شكافتا جاتىر انە».
عالىم العاشقى تاجىريبەسىن وسىلاي ەسكە الدى.
كەيدە ءتىپتى تۋعان اكە-شەشەسىنىڭ ءوزى ءتىلىن تابۋعا قينالاتىن ەرەكشە بالالاردى روبوت نەسىمەن باۋراپ ءجۇر؟ بالكىم قۇلتەمىردىڭ جالىقپايتىن، شارشامايتىن، ەموتسياعا بەرىلمەيتىن قابىلەتى بالا دامۋىنا تاپتىرمايتىن ءتاسىل شىعار. عالىممەن كەزدەسەر الدىندا وسىنداي اسىعىس دولبار ويلاپ ۇلگەرگەنبىز. ماسەلە ءبىز ويلعاننان الدەقايدا تەرەڭ بولىپ شىقتى.
- مۇنداي ەرەكشەلىگى بار بالالار ساباقتاعى ۋاقىتىنىڭ كەمىندە 50 پايىزىن اينالاسىن زەرتتەۋمەن وتكىزەدى. باسقاشا ايتساق، بالانى ساباق ۇستەلىنە وتىرۋعا كوندىرۋ ءۇشىن عانا كەمىندە بۇكىل ۋاقىتتىڭ 50 پايىزى كەتەدى. ساباققا دەن قويۋى وتە قيىن ءارى تۇراقسىز. ال بولمەدە روبوت پايدا بولعان ساتتەن باستاپ بالانىڭ نازارى سوعان عانا اۋادى. مۇنى سيقىرشىنىڭ تاياعىنا ۇقساتۋعا بولادى. ءبىر عانا تەتىكتى سىرت ەتكىزىپ باساسىڭ، بالانىڭ نازارى ساباققا اۋادى.
مامان روبوتپەن جاتتىعۋدى ساباقتىڭ اياعىنا قالدىرۋى دا مۇمكىن. ساباق جوسپارىندا باسقا كورنەكى قۇرالدارمەن جۇمىس ىستەۋ جازىلعان بولسا، سولاي ىستەي الادى. «ءبارى بىتكەن سوڭ روبوتپەن جۇمىس ىستەيمىز» دەگەن سيقىرلى ءسوزدى ايتسا بولعانى، - دەيدى انار ساندىعۇلوۆا.
«كوزىمە تىكە قارا»
ايتۋىنشا، كەيدە روبوتتى بۇكىل ساباق بويى پايدالانۋعا بولادى. باسقاشا ايتساق، مامان ۇيرەتۋى كەرەك مازمۇننىڭ ءبارىن روبوتتىڭ «اۋزىمەن» ايتقىزىپ، سىڭىرۋگە بولادى. مۇنداي كەزدە بولمەدە روبوتتان باسقا بالا نازارى تۇسەتىندەي زات بولماۋ كەرەك. ەكەۋى ەدەندە قاراما- قارسى وتىرىپ، سۇحبات قۇرادى. مۇنداعى باستى ارتىقشىلىق - بالانىڭ كوز دەڭگەيىندە وتىرىپ اڭگىمەلەسۋ ەففەكتىسى.
«روبوتقا ساباق جوسپارىنا ساي ەنگىزىلگەن باعدارلاما بويىنشا ءتۇرلى ويىندار ويناتۋعا بولادى. مىسالى، «وڭ قولىم قايسىسى» دەپ سۇراق قويادى نەمەسە «باسىمنان سيپاپ كورشى» دەپ ءوتىنىش ايتادى. بالانىڭ ءار دۇرىس ارەكەتىنە روبوت تا جاۋاپ قاتىپ، كوڭىلدى قيمىلمەن، ماقتاۋ سوزبەن ىقىلاس بىلدىرەدى.
بۇل روبوتتاردىڭ كوز سەنسورى وتە سەزىمتال. بالانىڭ كوزى كوزىمەن تۇيىسكەن ساتتە ءتۇسى بىردەن وزگەرىپ، بالامەن بايلانىس ورناعانىن سەزە قويادى. ول وزگەرىستەر بالاعا دا ايقىن كورىنەدى. ال بالاعا كوزبەن ءتۇسىنىسۋدىڭ ءمانى زور. روبوتتى ءتىرى دوس رەتىندە قابىلداي باستايدى. جالپى اۋتيزم ەرەكشەلىگى بار بالالاردىڭ كوزبەن ءتۇسىنىسۋ قابىلەتى ناشار دامىعان. سول تۇرعىدان العاندا روبوت - وتە ءتيىمدى تالىمگەر. بىزدە ءبىر قىز بولدى، جەتى جاسقا كەلگەنشە تۋعان شەشەسىنىڭ كوزىنە قاراپ كورمەگەن. روبوتپەن 2-3 رەت ساباق وتكەننەن كەيىن شەشەسىنىڭ دە كوزىنە قارايتىن بولعان. سونداعى شەشەنىڭ قۋانىشىن كورسەڭىز عوي. «بالاما نە ىستەپ ەدىڭدەر؟ جەتى جىلدا ءبىرىنشى رەت كوزىمە تۋرا قارادى عوي» دەپ قۋانعاندا بويىمىزدان توك ءجۇرىپ وتكەندەي كۇي كەشتىك.
اۋتيست بالا نەگە ادام كوزىنە تىكتەپ قارامايدى؟ ويتكەنى ميى ادامنىڭ كوزىن وقۋدى تىم كوپ اقپارات دەپ قابىلدايدى. ال روبوتتىڭ كوزىنەن ءوزارا بايلانىستان باسقا مازمۇن بولماعاندىقتان كوز توقتاتىپ ۇيرەنۋگە جەڭىل. بۇل جەردە ءبىزدىڭ روبوتتاردىڭ بەت- الپەتىنىڭ جوق بولعانى دا ماڭىزدى. كۇردەلى ميميكا، جەست تە جوق. اۋىز قۋىسى مەن كوزىنەن باسقا ەشتەڭە جوق.
ءتىلى شىقپاي جۇرگەن بالالاردىڭ روبوتپەن ساباق وتكەننەن كەيىن سويلەي باستاعان ساتتەرى كوپ. ءتىپتى 6 جاسىندا ومىرىندە العاش ايتقان ءسوز «روبوت» بولعان بالا بولدى. «انا»، «اكە»، «اتا» ەمەس، «روبوت» دەپ باستاعان».
تالىمگەر دە ءوزى، جۋرنال دا ءوزى، كۇندەلىك تە ءوزى
بۇل - روبوت تەحنيكاسى ەمەس، روبوت تەراپياسى. كوبى سولاي شاتاستىرىپ جاتادى.
«روبوت تەحنيكاسى بولۋ ءۇشىن بالا روبوتپەن جۇمىس ىستەۋ كەرەك. ال بۇل جەردە روبوت بالامەن جۇمىس ىستەيدى. ءبىزدىڭ جاعدايدا بالا روبوتقا مازمۇن بەرمەيدى، روبوت بالاعا مازمۇن بەرەدى. باسقاشا ايتساق، بالانى الەۋمەتتىڭ ءبىر بولشەگى ەتۋگە قولدانامىز. قازىرگى بالالاردى كلاسسيكالىق جاڭىلتپاش پەن ساناماقپەن قىزىقتىرۋ قيىن. سوندىقتان ورىستىڭ «فيكسيكيىن»، قازاقتىڭ «اجەشايىن» ەنگىزىپ قويعانبىز. روبوت بالانىڭ كوڭىلىن سونداي اندەرمەن اۋلايدى.
بالانىڭ روبوتپەن وتكەن ساباقتا نەنى يگەرىپ، نەگە ماشىقتانعانىن كۇنبە- كۇن ءبىلىپ وتىرۋعا بولادى. ول ءۇشىن ارنايى ينتەرنەت پورتالىمىز بار. سول جەردەن بالانىڭ ساباق كەزىندە نەشە رەت قولمەن كونتاكت جاساعانىن، نەشە رەت كوزبەن تۇسىنىسكەنىن، نەشە رەت كوزىن باسقا جاققا اۋدارىپ اكەتكەنىن، نەشە رەت جىميعانىن، ءبارىن ساراپتاپ، تالداپ بەرەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بالانىڭ ءاربىر ارەكەتى كومپيۋتەرگە جازىلىپ جاتادى. سونىڭ نەگىزىندە «ساباقتىڭ 70 پايىزىندا بالانىڭ جۇزىندە جىميۋ بەلگىسى بولدى» نەمەسە «بالا ساباققا 80 پايىز دەن قويدى» دەگەن سياقتى ناقتى ستاتيستيكا شىعادى. مامان وسى ستاتيستيكالىق كەستە ارقىلى بالانىڭ دامۋ قارقىنىن، ساباقتى مەڭگەرۋ كورسەتكىشىن ناقتى تۇسىنە الادى.
مۇنداي مۇمكىندىك پەداگوگيكادا وتە ماڭىزدى. ءتىپتى تاجىريبەلى مۇعالىمنىڭ ءوزى بالانىڭ ساباقتاعى ارەكەتىن وسىنشالىق دالدىكپەن تارازىلاي المايدى. ال مۇندا جاساندى زەيىن ونىڭ ءبارىن ناقتى ەسەپتەپ شىعارادى. كۇن سايىنعى ستاتيستيكانى ءبىر ايدان كەيىن نەمەسە 3-ايدان كەيىن، ءبىر جىلدان كەيىن سالىستىرىپ، قانشالىقتى ىلگەرىلەۋ نەمەسە كەرى كەتۋ بار ەكەنىن كورە الامىز. كومپيۋتەر ادام ەمەس قوي، كورگىسى كەلگەنىن نەمەسە اڭعارعىسى كەلگەنىن عانا اڭعارمايدى. ونىڭ جيناقتايتىن ستاتيستيكاسى بارىنشا وبەكتيۆتى. بالانىڭ دامۋىن وسىنشالىق دەڭگەيدە باقىلاۋدىڭ مۇمكىندىگى بۇرىن- سوڭدى بولماعان شىعار».
عالىم بالامەن روبوت ارقىلى جۇمىس ىستەيتىن مامانداردىڭ ءوزىن دە وقىتۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
- ويتكەنى جوعارى ءبىلىم العاندا بۇلارعا ونداي ماشىق ۇيرەتىلگەن جوق. روبوتتى ءبىرىنشى رەت «تىرىدەي» كورىپ، قولمەن ۇستاپ تۇرعان بولۋى مۇمكىن. جەتى قالاعا روبوت ازىرلەپ بەردىك دەدىك قوي، سونىڭ بارىندە مامانداردى نولدەن باستاپ ۇيرەتتىك. روبوتتىڭ ءىر مەكەنجايىن انىقتاۋدىڭ وزىنە قينالعان ماماندار بولدى. مىسالى، تاراز قالاسىنداعى ورتالىق تۇرعان جەردە ۇيالى بايلانىستىڭ ءوزى جوق بولىپ شىقتى. بار مۇنارانى العىزىپ تاستاعان كورىنەدى. ورتالىقتىڭ كومپيۋتەرىن ينتەرنەتى بار جەرگە اپارىپ، بۇكىل باعدارلامانى سول جەردە ورناتۋعا تۋرا كەلدى. مۇنداي جاعدايدا روبوتتى ينتەرنەتسىز- اق جۇمىس ىستەي بەرەتىندەي ەتىپ بەيىمدەۋ كەرەك بولادى. ونىڭ ءبارىن مەڭگەرمەسە، روبوت ساتىپ الۋدىڭ پايداسى دا بولماس ەدى، - دەيدى ول.
اكە داۋسى
«روبوتقا باعدارلاما جازعاندا بۇكىل ادىستەمەلىك دۇنيەنى اعىلشىن، ورىس تىلىندەگى بازالاردان العانبىز. شىمكەنت، جامبىل سياقتى وڭىرلەرگە بۇل جارامسىز ەدى. سوندىقتان روبوتىمىز قازاقشا سويلەۋ كەرەك بولدى. ونىڭ وزىندە بالا تۇسىنەتىندەي ەتىپ قازاقشالاۋعا تىرىستىق. اتا-اناسى قازاق ءتىلدى دەپ ەسەپتەيتىن كەيبىر بالانىڭ نەگىزگى اقپاراتتىڭ ءبارىن ورىسشا تۇتىناتىنىن كوردىك. سويتسەك، بالا ۇيدە قازاقشا سويلەسكەنىمەن، ونىمەن جۇمىس ىستەيتىن مامان ورىسشا سويلەسەتىن بولىپ شىقتى. بۇل بالانى ءوزىن دامىتۋمەن بايلانىستى اقپاراتتىڭ ءبارىن ورىسشا تۇتىنۋعا بەيىمدەپ جىبەرگەن.
بالانى روبوت ارقىلى جەتەلەۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر باعدارلامانى روبوتقا ورناتۋ جەتىپ جاتىر دەسەڭىز، قاتەلەسەسىز. ءار بالاعا جەكە ادىستەمە كەرەك. مىسالى، ءبىر بالا روبوتتى ەر ادامنىڭ داۋسىمەن سويلەگەندە عانا قابىلدادى. سويتسەك، ونىڭ ساباعىنا، جالپى دامۋىنا اكەسى جاۋاپتى ەكەن. وتباسىندا سونداي شەشىم قابىلدانعان بولىپ تۇر عوي. جۇمىستان كەلە سالىپ، بالاسىن دامىتۋمەن ماشىقتانعان. بالا وسىعان بوي ۇيرەتكەنى سونشالىق، روبوت وعان بالا داۋسىمەن، ايەل داۋسىمەن سويلەسكەندە دۇرىس قابىلداماي قويعان».
پاۆلودار، قوستاناي، وسكەمەن، اقتوبە، شىمكەنت، تالدىقورعان، تاراز. «قامقورلىق» كورپوراتيۆتىك قورى وسى جەتى قالاداعى اۋتيزم ەرەكشەلىگى بار بالالاردى وڭالتاتىن جەتى ورتالىققا 14 روبوت ساتىپ اپەرگەن.
- ورتالىقتار روبوتتى وزدەرى ساتىپ الىپ، كەدەندىك راسىمدەرىن دە وزدەرى رەتتەيدى. ءبىز تەك باعدارلاما جازىپ، بالامەن جۇمىسقا بەيىمدەپ بەرەمىز، - دەيدى ينجەنەر.
بۇل ورتالىقتاردا 300 دەي بالا وڭالتۋعا جازىلعان.
ءتىپتى استاناداعى رەسپۋبليكالىق ورتالىقتىڭ وزىندە مۇنداي روبوتتار جوق. «قامقورلىق» قورى يگىلىكتى استانادان بۇرىن وڭىرلەر كورۋ كەرەك دەگەن قاعيداتپەن جۇمىس باستاسا كەرەك.
«بۇگىن روبوتپەن جۇمىس ىستەيتىن كۇنىڭ عوي»
«ءبىر كورمەگە روبوتتارىمىزدى اپاردىق. بارىنە ۇنايدى، ءبىراق باعاسىن ەستىگەندە باسىلىپ قالادى. بانك ارقىلى ءبولىپ تولەسەك بولماي ما، دەپ سۇراپ جاتادى. سول ءۇشىن ەندى وسىلاردىڭ نەگىزىندە ءوز روبوتىمىزدى قۇراستىرىپ جاتىرمىز. بۇعان دەيىنگىلەرىنىڭ ءبىرىن فرانتسيادان، ءبىرىن ليۋكسەمبۋرگتەن، ءۇشىنشىسىن شۆەتسيادان الدىرعانبىز. ەلدەگى 20 ورتالىقتىڭ جەتەۋى بىزدەن وسى روبوتتاردى ساتىپ الدى. قالعاندارىنىڭ قالتاسى كوتەرمەگەندىكتەن قازاقستاندىق نۇسقاسىن قۇراستىرۋدى ءجون كوردىك. سول ءۇشىن روبوتتىڭ ماتەريالى مەن ديزاينىن مەيلىنشە ءتيىمدى ەتىپ جاساۋ كەرەك. باسقا ورتالىقتار دا باعاسى 1 ميلليون تەڭگەنىڭ اينالاسىندا بولسا، الاتىن ەدىك دەپ وتىر.
مۇنداي ورتالىقتاردىڭ كەيبىرىندە مامان توقتامايدى. ويتكەنى ايلىق تىم از، ال جۇمىس وتە كوپ. مىسالى، پاۆلوداردا سولاي. ءبىر اي بولماي كەتىپ قالىپ جاتىر. سوندىقتان ول جەردەگى روبوتتىڭ جۇمىس ىستەگەنىنەن بوس تۇرعان ءساتى كوپ. استانادان ادام تاۋىپ جىبەرسەك پە دەپ وتىرمىز.
وقۋ- اعارتۋ مينيسترلىگى وسى جوبانىڭ ناقتى ناتيجەسىن تەكسەرۋ ءۇشىن بىزگە گرانت بولگەن. سول گرانت اياسىندا روبوت كومەگىمەن بالا وقىتۋدىڭ بۇكىل data-سىن جيناقتاپ جاتىرمىز. تۋرا 1 شىلدە كۇنى روبوتقا جازاتىن باعدارلامامىزدى جاڭارتتىق. بۇل باعدارلاما جۇمىس بارىسىندا بىزگە قاجەت بۇكىل پەداگوگيكالىق، پسيحولوگيالىق، ەموتسيونالدىق مالىمەتتىڭ ءبارىن جازىپ وتىرادى. بۇعان دەيىن بالا مەن روبوتتىڭ ءوزارا ارەكەت ەتكەن ۋاقىتىن عانا ەسەپكە الساق، ەندى تۇتاس ءبىر كەشەندى data جيناقتايمىز.
قاجەتتى data قورى قالىپتاسقان كەزدە ستاتيستيكالىق تالداۋ جاسايمىز. سونىڭ نەگىزىندە قاي بالاعا قانداي روبوت كەرەكتىگىن ناقتىلايمىز. مىسالى، استاناداعى رەسپۋبليكالىق وڭالتۋ ورتالىعىنىڭ زەرتتەۋلەرى گيپەر بەلسەندى بالالارعا مەيلىنشە قىسقا سويلەيتىن روبوت كەرەك دەيتىن قورىتىندى شىعارعان ەكەن. سوندىقتان روبوتتى ءار بالاعا، ءار ساباققا جەكە دايىنداۋ كەرەكتىگىن تۇسىندىك. بالانىڭ دامۋ ستاتيستيكاسىن جيناقتالعان data ارقىلى باعامداپ، كەلەسى سەسسيادا روبوت قانداي كونتەنتپەن بارۋ كەرەكتىگىن ايقىنداۋعا بولادى. قىسقارتىپ ايتقاندا، ءار بالامەن وتەتىن ءار ساباققا وسىنداي تىڭعىلىقتى، تىنىمسىز دايىندىق كەرەك.
جيناقتالعان data-نى ورتالىق ماماندارى ءبىز جاساعان ارنايى پلاتفورماعا ءوز كومپيۋتەرلەرىنەن كىرىپ، كورىپ وتىرادى. ءتىپتى پلاتفورمانىڭ الگوريتمى مامانعا بالانىڭ كودىن ەنگىزگەن بويدا كەلەسى ساباقتا قانداي كونتەنت ۇسىنۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، ءجون سىلتەي الادى. «بۇگىن بۇل بالاعا ەرتەگى قوسپاي-اق، قويعانىڭىز دۇرىس. ودان دا قوزعالىسقا نەگىزدەلگەن ويىن ويناتىڭىز» دەگەن سياقتى سيگنال بەرىپ وتىرادى. مۇنداي دەرەكتەر بازاسى ورتالىقتارعا جاڭادان كەلگەن مامانداردىڭ جىلدام ۇيرەنىپ كەتۋىنە دە جاقسى.
دەگەنمەن ستاتيستيكانىڭ جيناقتالعانىن كۇتىپ وتىرماي، اتا- انالارمەن، ماماندارمەن سۇحبات تۇرىندەگى ساۋالناما جۇرگىزدىك. ءبىراق مۇنىڭ ءبارى ادامي اڭعارىمداردىڭ نەگىزىندە جاساقتالعان data عانا. ال روبوت جازاتىن data ناقتى ستاتيستيكا بولادى. ول data-نى عىلىمي تۇجىرىم جاساۋعا دا، ادىستەمەگە دە قورىقپاي پايدالانا الامىز.
سۇحبات بەرگەن اتا- انالاردىڭ كوبىنىڭ ايتۋىنشا، ورتالىقتا روبوت بار ەكەنىنىڭ ءوزى بالالاردىڭ ساباققا كەلۋگە دەگەن قۇلشىنىسىن ارتتىرعان. بۇرىن بالانى تاڭ بوزىنان وياتىپ، ورتالىققا بارۋعا كوندىرۋ وتە قيىن بولسا، روبوت پايدا بولعاننان بەرى بۇل پروتسەسس جەڭىلدەگەن. «بۇگىن روبوتپەن جۇمىس ىستەيتىن كۇنىڭ عوي» دەگەن جالعىز اۋىز ءسوز بالانى توسەكتەن اتىپ تۇرعىزاتىن بولعان».
عالىمنىڭ ارمانى
انار ساندىعۇلوۆانىڭ نەگىزگى لاۋازىمى - روبوت تەحنيكاسى فاكۋلتەتىنىڭ ينجەنەرى. ءبىراق بالالاردى روبوت كومەگىمەن دامىتۋ تاقىرىبىندا ديسسەرتاتسيا قورعاعان. جي كومەگىمەن بالا دامىتۋعا ارنالعان الگوريتم جازۋ ءۇشىن پەداگوگيكا مەن پسيحولوگيانى دا ءوز بەتىمەن مەڭگەرۋىنە تۋرا كەلىپتى.
- ءتىپتى ءوز بالاسىنا جەكە روبوت ساتىپ العىسى كەلگەن اتا-انالار كەزدەستى. ءبىراق ونداي ۇسىنىستاردىڭ ءبارى ازىرگە ءسوز جۇزىندە قالىپ جاتىر، - دەيدى عالىم.
ورتالىقتار ءبىر روبوتتى ورتا ەسەپپەن 3 ميلليون تەڭگەگە ساتىپ الاتىن كورىنەدى. ال NU ۇسىناتىن باعدارلامالىق جەتەك 300 مىڭ تەڭگە تۇرادى.
- وسى باعدارلامانى ءوزىمىز جاساعان روبوتقا جازاتىنداي كۇن تۋسا ەكەن دەپ ارماندايمىن. ءوز روبوتىمىزدى قۇراستىرىپ جاتىرمىز دەگەنىم - سول ارماننىڭ جولىنداعى ارەكەت قوي. ءقازىر ءىرى قالالارداعى تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ استىندا ءتىل ۇيرەتۋ ورتالىقتارى، كوگنيتيۆتى ۇيىرمەلەر بارشىلىق. وتاندىق روبوت بولسا، سونداي ورتالىقتار دا روبوتپەن جۇمىس ىستەي الار ەدى. ويتكەنى باعاسى شەتەلدىك بالاماسىنان الدەقايدا ارزان بولادى. تەك اۋتيزم ەرەكشەلىگى بار بالالارعا عانا ەمەس، قالىپتى بالالارعا ارناپ تا الگوريتم جازۋعا بولادى. بۇل ورتالىقتاردىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتىپ، ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرادى، - دەيدى ول.
جوباعا ۇكىمەتتىڭ دە نازارى اۋىپ وتىر. ءبىراق...
- پرەمەر- مينيستر جوبامىزدى كورگەندە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە ءبىزدىڭ تاجىريبەمىزدى بۇكىل رەسپۋبليكاعا ماسشتابتاۋدى تاپسىرعان. ازىرگە مەمورگان وعان قارجى تابا الماي جاتقان سياقتى.
قازاقستان بويىنشا اۋتيزم ەرەكشەلىگى بار بالالاردى وڭالتۋمەن اينالىساتىن 57 ورتالىق جۇمىس ىستەيدى. ءبىراق بۇل - رەسمي مالىمەت ەمەس، ءوزىمىز 2GIS، Google كارتا ارقىلى ساناپ شىقتىق. سونىڭ جەتەۋىندە عانا روبوتپەن وقىتۋ ادىستەمەسى قولدانىلادى.
وزبەكستاننان، ازەربايجاننان حابارلاسىپ جاتقاندار بار. ناقتى ۇسىنىسپەن كەلسە باعدارلاماسىن باسقا تىلدەرگە اۋدارىپ شىعۋ سونشالىق قيىن شارۋا ەمەس، - دەيدى جوبا اۆتورى.
ازىرگە بۇل - زەرتتەۋ جوباسى عانا بولىپ ەسەپتەلەدى. دەگەنمەن 300 بالانى قامتيتىن 7 ورتالىقتا ءساتتى جۇمىس ىستەپ تۇر. ال جاپپاي تارالۋ ءۇشىن قاراپايىم قازاقستاندىقتار دا ساتىپ الاتىنداي، باعاسى قولايلى كوممەرتسيالىق جوباعا اينالۋ كەرەك. نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ عىلىمي جوبالاردى كوممەرتسيالاندىرۋ قورى كوممەرتسيالىق دەڭگەيگە شىعاراتىن اقشا ىزدەپ جاتقان كورىنەدى.
- قازاقستاندا اۆتورلىق قۇقىعىمىزدى راسىمدەگەنبىز. ەندى امەريكالىق جانە ەۋروپالىق پاتەنت الساق دەپ وتىرمىن. نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كوممەرتسيالاندىرۋ قورى پاتەنتتەۋ ماسەلەسىندە كومەكتەسىپ جاتىر. ويتكەنى شەتەلدە پاتەنت تىركەۋ ءۇشىن سونداعى زاڭگەرلەردى جالداۋ كەرەك، - دەيدى انار ساندىعۇلوۆا.
اۆتور
ەسىمجان ناقتىباي
