قايتا جاڭعىرعان مەرەكە
25 - قازان - رەسپۋبليكا كۇنى. اراعا 10 جىل سالىپ، قايتا ورالعان مەرەكە بيىل ەلىمىزدە ەكىنشى جىل تويلانعالى وتىر. 2022 -جىلى مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ رەسپۋبليكا كۇنىن قايتارۋ تۋرالى زاڭعا قول قويدى.
تاۋەلسىزدىك تاريحىنا ءسال شەگىنىس جاسايتىن بولساق، 1990 -جىلى قازان ايىنىڭ 25- كۇنى قازاق ك س ر جوعارى كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن «قاز ك س ر- ءىنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراتسيا قابىلداندى. بۇل قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك الۋىنا جول اشقان ماڭىزدى قۇجات ەدى. دەكلاراتسيا پارمەنىمەن ەلىمىزدىڭ ىرگەتاسى قالاندى، شەكارا شەگەندەلىپ، ىشكى- سىرتقى ساياسات باعامدالدى. تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندەگى ساياسي- قۇقىقتىق نەگىزدەرى جاريالاندى. ەل اۋماعىنىڭ تۇتاستىعى، قازاق حالقىنىڭ جانە جەرىمىزدى مەكەن ەتەتىن باسقا دا ەتنوس وكىلدەرىنىڭ مادەنيەتىن، ءداستۇرىن قايتا تۇلەتۋ، ۇلتتىق بولمىستى نىعايتۋ سياقتى مەملەكەتتىك قاعيدالار بەكىتىلدى. دەكلاراتسيانىڭ ارقاسىندا ءوز اسكەرىمىزدى، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك پەن ىشكى ىستەر ورگاندارىن قۇرۋ قۇقىعىنا قول جەتكىزدىك.
1991 -جىلى قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن رەسپۋبليكا كۇنى جىل سايىن 25 -قازاندا تۇراقتى تۇردە مەملەكەتتىك مەرەكە رەتىندە تويلانا باستادى. 1995 -جىلى 18- قازاندا العاش رەت مەملەكەتتىك مەرەكە بولىپ جاريالاندى. حالقىمىز بۇل ايتۋلى مەرەكەنى 17 جىل بويى ۇزدىكسىز تويلاپ كەلگەن ەدى. ءبىراق سوڭعى 13 جىل بويى تويلانبادى. 2001 -جىلى 13 -جەلتوقساندا قابىلدانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلەر تۋرالى» №267- Ⅱ زاڭ بويىنشا بۇل كۇن مەملەكەتتىك مەرەكەلەر قاتارىنا قوسىلدى. رەسپۋبليكا كۇنى مارتەبەسىنەن ايىرىلدى. ال 2009 -جىلى ساۋىردە مەرەكەلەر قاتارىنان سەبەپسىزدەن سەبەپسىز مۇلدە الىنىپ تاستالدى.
بىلتىر مەملەكەت باسشىسى ق. توقايەۆ رەسپۋبليكا كۇنىنە وراي اقوردادا وتكەن سالتاناتتى جيىندا: «ەندى بۇل مەيرامدى كۇللى ەل بولىپ، جاڭا مازمۇندا اتاپ وتەتىن بولامىز. قايتا جاڭعىرعان رەسپۋبليكا كۇنى - بۇل حالقىمىزدىڭ رۋحىن كوتەرىپ، ەلدىگىمىزدى نىعايتا تۇسەتىن اسا ماڭىزدى تاريحي قادام»، - دەدى.
«مەرەكەنى تەك كونسەرتتىك ناۋقان رەتىندە ەمەس، ۇلتتىق مەرەكەنىڭ سيمۆوليكالىق تۇرعىدا ەلىمىزدەگى ءاربىر وتباسىنىڭ سەزىنۋىنە، ءاربىرىمىزدىڭ جۇرەگىمىزگە جەتۋىنە ىقپال ەتۋ، اتاپ ءوتۋدىڭ ءبىر فورمالارىن ايقىنداۋ بويىنشا وسىنداي الاڭ قۇرىلىپ وتىر. تاۋەلسىزدىك قۇرداستارى قازىر قوعامىمىزدىڭ الدىڭعى قاتارىنا شىعىپ، ەلگە قىزمەت ەتە باستادى. ەرتەڭ ەلدىكتىڭ مەملەكەتتىك پوزيتسياسىمەن شىعاتىن ۇرپاق - ول بۇگىنگى جاستار. سوندىقتان ولاردى قازىردەن باستاپ تاربيەلەۋىمىز كەرەك»، - دەدى پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى اليشەر ساتۆالديەۆ.
كونفەرەنسيا بارىسىندا 1991 -جىلى 16 -جەلتوقساندا قازاقستاننىڭ جوعارعى كەڭەسى قابىلداعان «تاۋەلسىزدىك پەن مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىگى تۋرالى» زاڭ مەن 1990- جىلى 25 - قازاندا قابىلدانعان «قاز ك س ر- ءنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراتسيا ەكەۋىنىڭ ءبىرىن- ءبىرى تولىقتىرىپ، زاڭدى، قۋاتتى قۇجات رەتىندە قازاق ەلىنىڭ ەلدىگىن نىعايتا تۇسكەنى تۋرالى ايتىلدى. سونىمەن قاتار اتا زاڭىمىز - كونستيتۋتسيا نەگىزىندە دەموكراتيالىق، قۇقىقتىق، زايىرلى مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسۋىنىڭ تاريحي بەلەستەرى مەن ساياسي- ەكونوميكالىق، ۇلتتىق بىرەگەيلىك پەن ەتنوسارالىق مادەنيەت جانە ىرىس- ىنتىماق، تولەرانتتىلىق، بەيبىتشىلىك ۇستانىمدارى تالقىلاۋ تاقىرىبىنا اينالدى. ال استانا قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى زۋلفۋحار گايپوۆ:
«استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن ۇلكەن دوڭگەلەك ۇستەل ءوتىپ جاتىر. شىنىندا دا، ويلاپ قاراساق، دەكلاراتسيا ەگەمەندىگىمىزدىڭ جارشىسى جانە باستاۋى بولدى. ول تەك 17 بولىمنەن تۇردى. سوعان قاراماستان ەگەمەندىگىمىزدىڭ نەگىزىن قالاپ بەردى. سەبەبى دەكلاراتسيا قازاقستاننىڭ رامىزدەرى تۋرالى، ونىڭ تەرريتوريالىق ءبىرتۇتاستىعى جانە بيلىك ينستيتۋتتارى تۋرالى ناقتى شەشىمدەر قابىلدانعان بولاتىن. سوندىقتان كەلەشەك ۇرپاققا ۇلتتىق مەرەكە - رەسپۋبليكا مەرەكەسىنىڭ تاريحي ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ، جاستارعا وي سالۋ كەرەك»، - دەدى.
جيىن كۇن ءتارتىبى قاتىسۋشىلاردىڭ ۇسىنىس- پىكىرلەرىن تالقىلاۋ بويىنشا قارار قابىلداۋمەن اياقتالدى.
تىلەكگۇل ەسداۋلەت
