قارلىعاشتىڭ ازايۋىنا بىرنەشە سەبەپ بار - ورنيتولوگ
قىزىلوردا. KAZINFORM - قازاق كيەلى سانايتىن قارلىعاش تورعايتارىزدىلەر وتريادىنا جاتاتىن قۇس ەكەنىن ءبىلىپ پە ەدىڭىز؟ ول نەگە قازىر ازايىپ كەتتى؟
بۇل تۋرالى Kazinform تىلشىسىنە ورنيتولوگ، قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا ۋنيۆەرسيتەتى PhD قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى نۇرگۇل سيحانوۆا ايتىپ بەردى.
عالىم بۇل قۇستى سيپاتتاعاندا وڭىردە كەزدەسەتىن تۇرلەرىنە عىلىمي تالداۋ جۇرگىزۋدى ءجون سانايدى.
- قارلىعاشتار نەگىزى تورعايتارىزدىلەر وتريادىنا جاتادى. ومىراۋى اق ءتۇستى، دەنە تۇرقى شاعىن، جەر بەتىنە جاقىن قاشىقتىقتا ۇشادى. ءۇي شاتىرىنىڭ استىنا، كوپقاباتتى ءۇيدىڭ كىرەبەرىسىنە، قۇمايتتى جارقاباقتارعا ۇيالايدى. عىلىمدا قىستاۋ، قالا جانە جار قارلىعاشى دەپ بولىنەدى. ال سۇر قارلىعاشتىڭ ەرەكشەلىگى، ومىراۋى قارا ءتۇستى جانە بيىكتە قالىقتاپ ۇشىپ ءومىر سۇرەدى. اۋىزەكى تىلدە قارلىعاش اتالعانىمەن، العاشقى ۇشەۋىمەن تۋىستىعى جوق. ءتىپتى وتريادى دا بولەك. ءتۇر- سيپاتى مەن ۇشۋىنداعى، قورەگىن اۋلاۋداعى ۇقساستىقتار - تۋىسقاندىقتىڭ ەمەس، كونۆەرگەنتتى ەۆوليۋتسيانىڭ ناتيجەسى. قارلىعاش وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتە عانا ەمەس، بارلىق ايماقتا تارالعان. كۇن سالقىنداعاندا قىستاۋ ءۇشىن ەكزوتيكالىق ماڭگى جاسىل ورماندارى بار جىلى ايماقتارعا، ياعني ازيانىڭ وڭتۇستىگى مەن باتىسىنا، افريكا ەلدەرىنە كەتەدى، - دەدى ول.
ورنيتولوگ قارلىعاشتىڭ قاي ءتۇرى بولماسىن، جەمتىگىن اۋەدە قالىقتاپ ءجۇرىپ اۋلاۋعا بەيىمدەلگەنىن جەتكىزدى.
سۇر قارلىعاش ءبىر جىلدىڭ 10 ايىنا دەيىن، ال تاۋلىكتىڭ %99,5 دا توقتاۋسىز ۇشىپ جۇرەدى ەكەن.
- وسى ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى ەۆوليۋتسيا بارىسىندا اياقتارىنىڭ دامۋى، ياعني ءجۇرۋ، سەكىرۋ قىزمەتى كەنجەلەپ قالعان. مۇنداي جاعدايلار تابيعاتتا كوپ كەزدەسەدى. ماسەلەن، اققۋ، قاز بەن ۇيرەك سۋدا جاقسى جۇزگەنىمەن قۇرلىققا شىقسا، ەبەدەيسىز جۇرەدى. ويتكەنى اياقتارى جۇزۋگە بەيىمدەلگەن. ەندى تۇيەقۇسقا قاراڭىز، جاۋىنان قورعانۋ ءۇشىن الىپ دەنەسىمەن قاشىپ قۇتىلادى. سول سەبەپتى قاناتتارى دامىماعان. قارلىعاش جەردە ءجۇرىپ جەم جەۋگە بەيىمدەلمەگەن. سوندىقتان ونى كەپتەر سياقتى قولعا ۇيرەتۋ مۇمكىن ەمەس، - دەيدى نۇرگۇل سيحانوۆا.
قارلىعاشتىڭ دارالار سانىنىڭ كۇرت تومەندەۋىنە بىرنەشە سەبەپ بار.
ورنيتولوگ قالالاردا جاندىكتەردى ولتىرۋگە ارنالعان حيميالىق پرەپاراتتاردى شامادان تىس قولدانۋ، قۇس جەمتىگى سانالاتىن قاناتتى مايدا جاندىكتەردىڭ ازايۋى، تەمىر- بەتوندى اينەكپەن كومكەرىلگەن عيماراتتاردىڭ كوبەيۋى سياقتى بىرنەشە فاكتوردى اتادى.
- ويتكەنى قارلىعاش ۇيانىڭ قۇرىلىس ماتەريالى رەتىندە ساز بالشىق پەن ءوزىنىڭ سىلەكەيىن پايدانادى. سونىمەن قاتار تابيعاتتا بەلگىلى ءبىر ۇدەرىستەر مەن قۇبىلىستار تولقىندىق ەففەكت ارقىلى قايتالانىپ وتىرادى. بۇل دەگەنىمىز - قۇستىڭ كەيبىر تۇرلەرى ءبىزدىڭ ايماقتا كەمىگەنىمەن باسقا جەردە ارتىپ كەتكەن بولۋى ابدەن مۇمكىن، - دەدى ول.
عالىم قارلىعاشقا قاتىستى قىزىق دەرەك كەلتىردى. ونىڭ ۇياسىن وزگە ەلدەردە قورەك رەتىندە پايدالانادى ەكەن.
ءبىز بۇعان دەيىن قۇستاردى سۋرەتكە تۇسىرۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن اتىراۋلىق اۋەسقوي فوتوگرافپەن سۇحباتتاسقان ەدىك.
