قاراجورعا ءبيى - قازاقتىڭ ءوز ونەرى

بۇگىن - حالىقارالىق ءبي كۇنى. قاراجورعا قاي ەلدىڭ ءبيى؟ تاۋەلسىزدىكپەن بىرگە ەلگە قايتا ورالعان ۇلتتىق ونەرگە كۇمانداناتىندار دا بار. ايتساق، قازاقتا قاراجورعادان دا باسقا ءبي تۇرلەرى كوپ. ءتىپتى وسى ساحنالىق ونەردىڭ وركەن جايىپ، وزگەرلەردى مويىنداتىپ جۇرگەنىن دە بىلەمىز. ويتكەنى شارا جيەنقۇلوۆانىڭ قيمىلىنا زاماناۋي لەپ قوسىپ، الەمگە ناسيحاتتاپ جۇرگەندەر از ەمەس. ال «قاراجورعانى» بيلەمەيتىن قازاق كەم بۇل كۇندە. بۇگىن - حالىقارالىق ءبي كۇنى. بۇل مەيرام 1982 -جىلى يۋنەسكو شەشىمىمەن بەكىتىلگەن. قازىر ۇلكەن ساحنادان بولەك، توي-تومالاقتا دا «قاراجورعانى» بيلەمەيتىندەر كەمدە-كەم.

تاريحقا جۇگىنسەك، بۇل - قازاقتىڭ كونە داۋىردەن كەلە جاتقان ءبيى. ال ەتنوگراف كوكبورى مۇباراكتىڭ پايىمىنشا، بۋىن ءبيى بار قازاققا ءتان ەمەس. كوبىنە التاي-ساۋىر، بايان-ولگەي، قوبدا، اياكوزدىڭ شۇبارتاۋى، زايسان، سارىوزەكتىڭ قاراشوقىسى، باركول، اقساي، التىنشوقى، ەرەنقابىرعا، ءۇرىمجى، بوعدا، مايلى-ءجايىر وڭىرىندە بيلەندى.

ءارى ونىڭ ءتۇبىرى «قۇر جورعا» بولعان. نازارلارىڭىزدا ەتنوگراف باياحمەت جۇماباي ۇلى ۇسىنعان ءور التاي قازاقتارىنىڭ ءبيى.

ەتنوگراف كوكبورى مۇباراكتىڭ پىكىرىنشە، قاراجورعا جىلقى تۋرالى ءبي ەمەس. ارينە، قاراجوعا دەگەن جىلقى تۋرالى بىزدە كۇي بار. مىسالى بايجىگىتتىڭ كۇيى بار. بۇل «قۇر جورعا» دەگەن كادىمگى قۇس تۋرالى ءبي ەكەنىن ايتادى.

قاراجورعا ءبيى ەلگە 90 -جىلدارى كوشكەن قازاقپەن قايتا ورالدى.

كوكبورى مۇباراك، ءبيدىڭ قازاقتىكى ەكەنىنە شەك كەلتىرمەيدى. ونى ەرتەرەكتەگى ايمان-شولپان، ەڭلىك-كەبەك قويىلىمدارىنان دا اڭعارۋعا بولادى. مۇحتار اۋەزوۆ قاراجورعا ءبيىن تەاتر ساحناسىندا كورسەتكەن كەزدە شىڭعىستاۋدىڭ وڭتۇستىگىندەگى كەرەيلەردەن العان. وسى ءوڭىردىڭ تۋماسى مۇحتار ماعاۋين ءبيدىڭ ءوز ەلىندە بيلەنگەنىن راستايدى. 1930 -جىلدارى پاكىستان اۋماعىنا اۋىپ بارعان كەرەيلەردىڭ قاراجورعا بيلەگەنىن ا ق ش جۋرناليستەرى سۋرەتكە تۇسىرگەن.

ۇلتتىڭ ءبيى ۇلتتىڭ جىگەرىن جانيدى. ەڭ باستىسى قايتا ورالعان ءبي قازاق ونەرىن بايىتا ءتۇستى. 23 -جىلدىق تاريحى بار ونەر جانە ءبىلىم ورداسى تالاي ءبۇلدىرشىننىڭ ءبي الەمىندەگى شىراعىن جاققان «نۇرساۋلەم-اي» ءبي مەكتەبىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى مەرۋەرت جاراسپايەۆا دا «ەلدە ۇلتتىق بيلەرگە قىزىعۋشىلىق جوعارى»، - دەيدى.

مەرۋەرت جاراسپايەۆا، «نۇرساۋلەم-اي» ءبي مەكتەبىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى:

- ءبىزدىڭ ۇلتتىق اكادەميا بولسىن. سەلەنيەۆا ۋچيليشەسىنىڭ قازاق وتدەلەنيەسى تولىپ تۇرادى. دەمەك، ءبىزدىڭ قازاق بيىنە، قازاق ونەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىق وتە كوپ. ول قۋانتارلىق زات. كىشكەنتاي بيشىلەر دە بۋىن ءبيىن بۇلجىتپاي بيلەۋگە تىرىسادى. ءبي، ونەردىڭ وزگە تۇرلەرى ءتارىزدى، تاريحىمىز دەسەك ونى ەرتەڭگە جالعايتىن وسى ۇرپاق.

كاۋسار وسەرباي، ءبيشى:

- ماعان بيلەردىڭ بارلىق ءتۇرى ۇنايدى. اسىرەسە، قاراجورعا ءبيى. ءبىز سول ءبي ارقىلى قازاق حالقىنىڭ مىنەزىن كورسەتەمىز. ءيا، قاراجورعا دا قازاقتىڭ مىنەزىن كورسەتەدى. تەك بۇرىنعى قاراجورعا بۇگىنگىسىنەن الدەقايدا رۋحتى بولاتىن دەيدى ەتنوگراف. جالپى ەسكىلىكتى بيلەردىڭ قۇرىلىمى تابيعات پەن حالىقتىڭ تۇرمىسىمەن استاسىپ جاتقان دۇنيە. ايگىلى لەزگينكا داعىستانداعى تاۋەشكىلەردىڭ قيمىلىنا قۇرىلعان. ال قازاقتا ايۋ، اققۋ، بۇركىت بيلەرى دە بار.