قانىش ساتبايەۆ سالعان 25 ءاندى بىلەسىز بە؟
استانا. قازاقپارات - قانىش ساتبايەۆتىڭ ءان قورجىنى وسىمەن عانا شەكتەلمەيدى. عالىم ايتقان باسقا اندەر جايلى مەدەۋ سارسەكە ءوز ەڭبەگىندە جازىپ كەتكەن.
بيىل قانىش ساتبايەۆتىڭ مەرەيتويى. رەسپۋبليكا دەڭگەيدە ءتۇرلى ءىس-شارا ءوتتى. عالىمعا قانداي ماداق ايتىلسا دا جاراسادى. دەگەنمەن بيىل قانەكەڭنىڭ ءبىر قىرى تولىق ايتىلىپ، اشىلدى دەپ ايتا المايمىز. ول انشىلىك ونەرى. قولىمىزدا قانىش اتامىز ايتتى دەگەن اندەردىڭ اۋديو تاسپالارى بولماعاندىقتان انشىلىك دەڭگەيى جايلى بىردەڭە ايتۋ قيىن. دەسە دە قولىمىزدا بار ا. زاتايەۆيچتىڭ «قازاقتىڭ 500 ءانى مەن كۇيى» جيناعىنان بۇل ونەرىن جوبالاۋعا بولادى. جوبالاۋعا بولادى دەپ وتىرعانىمىز، قانەكەڭ 2-3 ەمەس، بىردەن 25 ءان جازدىرعان ەكەن. ال كاسىبي انشىلەر جاقسى بىلەدى، وسىنشاما ءاندى ەكىنىڭ ءبىرى ايتا بەرمەس.
زاتايەۆيچ قانىشتى ستۋدەنت كەزىندە تانىسا كەرەك. الەكساندر ۆيكتوروۆيچ كىتاپتىڭ تۇسىندىرمەسىندە بىلاي دەيدى: «توم تەحنولوگيچەسكي ينستيتۋتىن بىتىرگەن جاس قازاق ينجەنەرى قانىش ساتبايەۆ باياناۋىل اندەرىنىڭ تاماشا بىلگىرى جانە ولاردى تاماشا ورىنداۋشى. ول بىزگە ءان ايتىپ قانا قويماي، ءان ءماتىنىن دە ورىسشاعا اۋدارىپ، كومەك بەردى».
«قازاقتىڭ 500 ءانى مەن كۇيى» جيناعىنا ۇڭىلەيىك. №224-248 اراسىندا قانىش ايتىپ بەرگەن اندەر. كەيبىر ءاننىڭ ءماتىنى بار، كەيبىرىنىڭ تەك اۋەنى عانا. ءان قۇرىلىمدارى دا ءارتۇرلى.
ءبىز قانىشتىڭ زاتايەۆيچكە بەرگەن اندەرىن جىكتەپ، وقىرمانعا ۇسىنىپ كورمەكپىز.
الدىمەن ادام ەسىمدەرىمەن اتالعان اندەردى تۇگەندەپ كورەيىك. ەڭ اۋەلى «ماقپال» دەگەن ءاننىڭ نوتاسى بەرىلگەن. اۆتورى كورسەتىلمەگەن. كەيىنگى قانىش مۇراسىن تۇگەندەگەندەر «بۇل اقان سەرىنىڭ ءانى» دەپ جازسا دا، ءوز باسىمىز بۇگىنگى ايتىلىپ جۇرگەن «اقان سەرىنىڭ ماقپالىمەن» ۇقساستىق بايقامادىق. كەلەسى ءاندى زاتايەۆيچ «باشكۋلباي» دەپ بەرىپتى. اۆتورى تاعى دا كورسەتىلمەگەن. ءاننىڭ اتى ادامنىڭ ەسىمى بولسا كەرەك. تۇپتەپ كەلگەندە «باسكولباي» بولۋ مۇمكىن. نوتاسىن دومبىراعا سالىپ كورگەنىمىزدە تاتار، باشقۇرتتاردىڭ اۋەنىنە كەلىڭكىرەيدى.
سونىمەن قاتار «اجار سارىنى»، «شوجەنىڭ سارىنى»، «جارىلعان سارىنى» دەپ كەلەتىن اۋەندەر سارىن دەپ جازىلسا، وزگەلەر ءان دەپ بەرىلگەن. مىسالعا «مەكشىنىڭ ءانى»، «ءامىردىڭ ءانى»، «قيسانىڭ ءانى» (مۇمكىن قىسانىڭ ءانى)، «ءتالىپجان ءانى»، «شاحيدانىڭ ءانى». وسىنداعى شاحيدا جايلى قانەكەڭ زاتايەۆيچكە تۇسىندىرگەندە «ول باياناۋىلدا تۇرعان سۇلتان اۋلەتىنەن تاراعان اقىن ايەل ەدى. جاس كەلىپ، كوزى كورمەي قالعاندا ءوزىنىڭ جاي-كۇيىنە ارناپ وسى ءاندى شىعارعان» دەيدى. ال «ءزىلعارانىڭ ءانىن» شىعارعان ءزىلعارا دەگەن 90 جاسىندا جاس قىزعا ۇيلەنىپ، كەيىن ەسى اۋىسىپ كەتكەن ەكەن. ءبىر اۋىتقۋ كەزىندە وسى ءاندى شىعارعان ەكەن.
زاتايەۆيچ «ىڭكار» دەپ جازعان ءانىن بۇگىنگە حالىق اراسىندا اسا تانىمال «اققۇم» دەگەن ءاننىڭ ءبىر نۇسقاسى دەسە، «قورلان» دەگەن ءاندى ەستايدىڭ انىنە مۇلدەم ۇقسامايدى دەپ جازادى. عاشىق بولىپ، زامانداسىنا ارناعان قىزدىڭ ءانى «بازاربەك» دەپ كەلەدى. سونىمەن قاتار، تۇسىنىكتەمە جازىلماعان «بيبىگۇل»، «سۇڭقارىم-اي»، «سال كوجەبەك» اندەرى دە بار. ءبىزدىڭ پايىمىزدا سوڭعىسى ارقا دالاسىنداعى بەلگىلى ءبىر سال-سەرىگە ارنالسا، «سۇڭقارىم-اي» دەپ بىرەۋگە ساعىنىش ءانى بولسا كەرەك.
«وباعان» مەن «قوعالى كول» اندەرى وزەن-كولگە ارنالعان. اسىرەسە، وباعان وزەنى جايلى قانىش ءوزىنىڭ جاس كەزىندەگى ءبىر ماقالاسىندا جازىپ كەتكەن ەكەن. سونىمەن بىرگە «ارعى جاعى ەرتىستىڭ» ءانىن زاتايەۆيچ XVIII عاسىردا، ەرتىستىڭ جاعاسىنا العاشقى بەكىنىستەردى سالا باستاعاندا شىقسا كەرەك دەيدى.
«قۇلا جەكەي» مەن «قارا جورعا» ەر قاناتى - اتقا ارنالسا، «ال، شىركىن» دەپ اتالاتىن ءان كوڭىل كۇيمەن بايلانىستى بولسا كەرەك. زاتايەۆيچ نوتاسىن بەرگەن سوڭعى ءان «ءالدي بوپەم» دەپ اتالادى. «بۇل سۇيگەن جىگىتىنەن تاپقان ءسابيىن باۋىرىنا بارىپ، ۇناتپاعان ادامعا ۇزاتىلىپ بارا جاتقان كەلىنشەكتىڭ زارلى ءانى دەيدى. بۇعان ۇقساس باسقا ءان «زىليحا» دەپ اتالادى» دەپ ءسوزىن قورىتىندىلايدى الەكساندر ۆيكتوروۆيچ.
قۇرمەتتى وقىرمان، بۇل قانىش يمانتاي ۇلىنىڭ ا. زاتايەۆيچتىڭ «قازاقتىڭ 500 ءانى مەن كۇيى» جيناعىندا كەزدەسكەن اندەرىن عانا شولىپ وتتىك. قانەكەڭنىڭ ءان قورجىنى وسىمەن عانا شەكتەلمەيدى. عالىم ايتقان باسقا اندەر جايلى مەدەۋ سارسەكە ءوز ەڭبەگىندە جازىپ كەتكەن.
رۇستەم نۇركەنوۆ،
ونەر زەرتتەۋشىسى
«ايقىن» گازەتى
