قاشاعان داۋى: قازاقستان ۇكىمەتى مۇناي الپاۋىتتارىمەن نەگە سوتتاسىپ جاتىر
وسىدان بىرەر كۇن بۇرىن Bloomberg باسىلىمىندا قاشاعاندىق ينۆەستورلار قازاقستان ۇكىمەتىن حالىقارالىق سوتقا بەرەتىنى جايلى اقپار جاريالاندى.
ونداعى مالىمەتكە سايكەس، قاشاعان جوباسىنا قاتىسۋشى مۇناي كومپانيالارى (North Caspian Operating Company) قازاقستان ۇكىمەتىنە 2,3 تريلليون تەڭگە كولەمىندەگى ەكولوگيالىق ايىپپۇلدى داۋلاۋ ءۇشىن حالىقارالىق اربيتراجعا جۇگىنگىسى كەلەتىنى ايتىلعان.
بۇعان دەيىن قازاقستان بيلىگى NCOC- تان ەكولوگيالىق تالاپتى بۇزعانى ءۇشىن 2,3 تريلليون تەڭگە كولەمىندە ايىپپۇل تولەۋدى سۇراعان ەدى. ۇكىمەتتىڭ ءۋاجىن قابىلداماعان تاراپ سوتقا جۇگىندى. ەندى بۇل ءىس اپەللياتسيالىق سوتتا قارالاتىن بولادى.
جالپى مۇنىڭ ءبارى نەدەن باستالدى، قازاقستان ۇكىمەتى قاشاعان مەن قاراشىعاناق كەن ورىندارىن يگەرەتىن شەتەلدىك كومپانيالاردى نەلىكتەن سوتقا بەردى، ول كومپانيالار نە ءۇشىن داۋلاسىپ وتىر؟ وسى جانە بۇل داۋعا قاتىستى ساراپشىلاردىڭ كوزقاراسى جايلى ماتەريال دايىنداۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز. تولىعاراق Kazinform ساراپشىسىنىڭ ماتەريالىندا.
قازاقستان ۇكىمەتى شەتەلدىك مۇناي كومپانيالارىن نە ءۇشىن سوتقا بەردى؟
بيىلعى كوكتەمدە قازاقستان ۇكىمەتى ەلدىڭ باتىسىندا مۇناي- گاز كەن ورىندارىن يگەرىپ جاتقان North Caspian Operating Company N. V. جانە Karachaganak Petroleum Operating BV وپەراتورلارىن حالىقارالىق سوتقا بەردى. بۇل ەكى كومپانيا ءبىزدىڭ نارىققا ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان تۇستا كىرگەن ەدى. 2023 -جىلى كوكتەمدە مەملەكەت كومپانيالاردى تەندەر ءتارتىبىن بۇزدى، قاشاعانداعى مەردىگەر مىندەتتەمەسىن تولىق ورىنداعان جوق دەپ ايىپتادى. Bloomberg اگەنتتىگى 5 -ساۋىردە قازاقستان بيلىگى سەرىكتەستەرىنىڭ قاشاعان بويىنشا 13 ميلليارد، قاراشىعاناق بويىنشا 3,5 ميلليارد دوللار شىعىندى ۇستاپ قالعانىنا نارازى بولىپ وتىرعانىن جازدى.
2023 -جىلدىڭ ساۋىرىندە ق ر ەنەرگەتيكا ءمينيسترى الماسادام ساتقاليەۆ قاراشىعاناق جانە قاشاعان كەن ورىندارىنىڭ وپەراتورلارىنا قارسى سوتقا شاعىمدانۋ تۋرالى اقپاراتتى راستادى.
«شىنىندا دا، ۇكىمەتتىڭ ۋاكىلەتتى ورگانى - PSA كومپانياسى قاراشىعاناق جانە قاشاعان كومپانيالارىنا قارسى حالىقارالىق اربيتراجعا شاعىم ءتۇسىردى»، - دەدى الماسادام ساتقاليەۆ ۇكىمەت وتىرىسىندا جۋرناليستەردىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرە وتىرىپ.
ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى بۇل شاعىمدار قازاقستان حالقىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋ ماقساتىندا تۇسىرىلگەنىن اتاپ ءوتتى. ول سونىمەن قوسا ءبىز جوعارىدا اتاپ وتكەن تالاپ- شاعىمنىڭ سوماسىن دا ناقتىلاپ ءوتتى.
«سومالار 3,5 ميلليارد دوللاردى جانە 13 ميلليارد دوللاردى قۇرايدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى الماسادام ساتقاليەۆ.
مۇناي كونسورتسيۋمدارى، ەل بيلىگىنىڭ پىكىرىنشە، ەكونوميكانى كوبىرەك كىرىسپەن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس.
ەسكە سالا كەتەيىك، NCOC اكسيونەرلەرى قاتارىندا ۇلتتىق كومپانيا قازمۇنايگاز، Eni, Shell, ExxonMobil, Total, CNPC جانە Inpex كومپانيالارى بار.
ۇكىمەت قاشاعان كەن ورنىن يگەرۋشى وپەراتورعا قانداي ايىپ تاعىپ وتىر؟
ال ناۋرىزدىڭ اياعىندا Bloomberg اگەنتتىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، ەل ۇكىمەتى قاشاعان كەن ورنىن يگەرۋشى وپەراتوردى سوتقا ارىز بەرىپ، كومپانيادان قورشاعان ورتانى لاستاعانى ءۇشىن 5,1 ميلليارد دوللار (2,3 تريلليون تەڭگە) تالاپ ەتتى.
مينيسترلىك بۇل اقپاراتتى راستاپ، وتىنىشكە قاشاعان كەن ورنىندا بەلگىلەنگەن نورمادان جوعارى كۇكىرت كولەمىنىڭ كوپ مولشەردە ساقتالۋى فاكتىسى سەبەپ بولعانىن اتاپ ءوتتى. ۆەدومستۆوداعىلار ايىپپۇلدىڭ ناقتى مولشەرىن سوت انىقتاۋ كەرەك دەپ ءتۇسىندىردى. NCOC دەپارتامەنتتىڭ شەشىمىمەن كەلىسكەن جوق. NCOC باسقارۋشى ديرەكتورى وليۆە لازار قورشاعان ورتانى قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ تالاپ- ارىزىنا تۇسىنىكتەمە بەرىپ، كومپانيا ءوز جۇمىسىندا قاتاڭ ەكولوگيالىق ستاندارتتاردى ۇستاناتىنىن اتاپ ءوتتى.
«قازىرگى ۋاقىتتا مەن بۇل تۋرالى ءالى ەشتەڭە ايتا المايمىن. دەگەنمەن ءبىز ءوز جۇمىسىمىزدا ەكولوگيالىق تالاپتاردى قاتاڭ ۇستانامىز. بۇگىندە بىزدە ەكولوگيا مينيسترلىگىمەن كەلىسپەۋشىلىكتەر بار. الايدا، ءبىز ءوزىمىزدىڭ اتقارىپ جاتقان جۇمىستارىمىزدىڭ دۇرىس ەكەنىنە سەنىمدىمىز»، - دەدى وليۆە لازار.
ال بيىل جازدا سول كەزدەگى ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى ءزۇلفيا سۇلەيمەنوۆا 2022 -جىلى جوسپارلى تۇردە مۇناي كومپانيالارىنا تەكسەرۋ جۇرگىزگەنىن اتاپ ءوتتى. تەكسەرۋ بارىسىندا اتالعان ۆەدومستۆو ءبىرقاتار زاڭ تالاپتارى بۇزىلعانىن انىقتاعان. ەكس- ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، كومپانيالار بۇل فاكتىلەردى مويىنداماي وتىر.
«ءبىز وتكەن جىلى جوسپارلى تۇردە تەكسەرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن ەدىك. تەكسەرىس كەزىندە ءبىرقاتار بۇزۋشىلىقتىڭ ورىن العانى بەلگىلى بولدى. ءسويتىپ، ءبىز ءبارىن راسىمدەدىك، الايدا كومپانيا ءبىز تىركەگەن ساتتەرمەن كەلىسكەن جوق. كومپانيا زاڭ تالاپتارىنا سايكەس جوعارى تۇرعان ورگانعا، مينيسترلىككە شاعىمداندى. ءبىز سوندا دا دەپارتامەنتتى قولدادىق، ويتكەنى ءبىزدىڭ ويىمىزشا، زاڭناما بۇزۋ فاكتىسى بولعان. كومپانيا ءۇشىن كەلەسى قادام - ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ شەشىمىنە سوتقا شاعىمدانۋ. سوندىقتان ءبىز حالىقارالىق سوتتا ەمەس، استانانىڭ مامانداندىرىلعان سوتىندا تۇرمىز. ءقازىر تىڭداۋلار ءجۇرىپ جاتىر»، - دەگەن ەدى مينيستر.
ءزۇلفيا سۇلەيمەنوۆانىڭ سوزىنشە، مينيسترلىكتىڭ نازارىن اۋدارعان ەڭ ۇلكەن ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - كۇكىرتتى شامادان تىس شىعارۋ. ءبىراق قاشاعان وپەراتورى مۇنىمەن كەلىسپەي وتىر.
«جالپى NCOC بويىنشا قاتەلەسپەسەم، 10 تارماق بويىنشا تەڭىزدە، قۇرلىقتا بەلگىلى ءبىر بۇزۋشىلىقتار بار»، - دەپ تولىقتىرعان ەدى سول كەزدەگى ەكولوگيا ءمينيسترى.
تەكسەرۋ بارىسىندا ەكولوگيالىق زاڭنامانى بۇزعان فاكتىلەر جايلى مىنا جەردەن تولىعىراق وقي الاسىز.
ال كەيىننەن بيىلعى ماۋسىمدا استانا قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق اكىمشىلىك سوتى قاشاعان كەن ورنىنىڭ وپەراتورى NCOC كومپانياسىنىڭ اتىراۋ وبلىسى بويىنشا ەكولوگيا دەپارتامەنتىنە قارسى شاعىمىن ءىشىنارا قاناعاتتاندىرعانى بەلگىلى بولدى. سوت مينيسترلىك شەشىمىن زاڭسىز دەپ تانىپ، 10 بۇزۋشىلىقتىڭ 3- ءىن جويۋ تۋرالى بۇيرىقتىڭ كۇشىن جويدى.
ەكولوگيالىق تالاپتاردى ورىنداماعانى ءۇشىن قازاقستاننىڭ شەتەلدىك مۇناي كومپانيالارىن سوتقا بەرۋى الەۋمەتتىك جەلىلەردە دە ءبىراز تالقىلاندى، ماسەلەن، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ەرلان سايروۆ Facebook پاراقشاسىندا پىكىر ءبىلدىرىپ، بۇل ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋ ءۇشىن جاسالىپ جاتقانىن كورسەتەدى دەپ اتاپ ءوتتى.
«ەكولوگيا مينيسترلىگى قازاقستانداعى سوتقا سول قاشاعان وپەراتورىن ەلىمىزدىڭ ەكولوگيالىق نورمالارىن ورەسكەل بۇزعانى ءۇشىن 2,3 تريلليون نەمەسە 5,1 ميلليارد دوللارعا سوتقا بەرىپ جاتىر. بۇل ۇكىمەتتىڭ ءبىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋ سالاسىنداعى ناقتى جۇمىسقا كىرىسكەنىن كورسەتەدى. ارينە، بۇل باعىتتا جۇمىس كوپ. سونىمەن بىرگە باسقا دا، ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى 30 جىل بۇرىن جاسالعان كەلىسىمشارتتاردىڭ كوبىنە ريەۆيزيا جاساۋ كەرەك ءتارىزدى. ولاردىڭ بارلىعىن قوعامعا اشۋ كەرەك. سول كەزدە ەلىمىزدىڭ، حالقىمىزدىڭ الەۋمەتتىك دەڭگەيىن كوتەرۋگە جاڭا رەسۋرستار پايدا بولادى»، - دەدى سايروۆ.
ەسكە سالايىق، وسىدان 2 جىل بۇرىن ق ر پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆ «تاۋەلسىزدىكتىڭ باسىنداعى شەتەلدىك كورپوراتسيالارمەن جاسالعان كوپتەگەن كەلىسىمشارتتار بۇگىنگى كۇننىڭ ۇردىسىنە سايكەس كەلمەيدى» دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن. ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ ايتۋىنشا، «ەندى قازاقستان ۇكىمەتى، ونىڭ ىشىندە ەكولوگيا مينيسترلىگى قازىر قاشاعان مۇناي وپەراتورىن جەنيەۆادا سوتقا بەرىپ جاتىر، ياعني قازاقستاننىڭ مۇددەسىنە 13 ميلليارد تەڭگەنى ءوندىرىپ الماقشى».
ساراپشىلار نە دەيدى؟
جالپى بۇعان دەيىن وسى ماسەلەگە قاتىستى سالادان حابارى بار ساراپشى- ماماندار قاشاعان مۇناي كەنىشىنىڭ ارتىندا تۇرعان مۇناي كومپانيالارى حالىقارالىق اربيتراجعا جۇگىنۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان ەدى.
ەندى مىنە، كۇنى كەشە Bloomberg باسىلىمى انونيمدى دەرەككوزدەرگە سىلتەمە جاساپ، حالىقارالىق سەرىكتەستەر - NCOC، سونىڭ ىشىندە Eni SpA، Shell Plc, Exxon Mobil Corp. جانە TotalEnergies SE 5,1 ميلليارد دوللار كولەمىندەگى ايىپپۇل بويىنشا ۇكىمەتپەن كەلىسسوز جۇرگىزگىسى كەلەتىنىن، ال ول ناتيجە بەرمەگەن جاعدايدا حالىقارالىق اربيتراجعا جۇگىنەتىنى جايلى ماتەريال جاريالادى.
ەكونوميست ارمان بايعانوۆ قازاقستاننىڭ ءوز مۇددەسىن قورعاۋعا ۇمتىلۋى جاقسى دۇنيە ەكەنىن، قازىرگى جاعداي العاش تاۋەلسىزدىك العان جىلدارعا قاراعاندا ءبىراز وزگەرگەنىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ءوز پوزيتسياسىن قورعاۋى ءتيىس.
«بۇل كومپانيالار ەلىمىزگە تاۋەلسىزدىك العان تۇستا كەلدى، ول كەزدەرى قازاقستانعا ينۆەستورلار اسا كەرەك بولدى ءارى باستى ماقسات ەكونوميكانى اياققا تۇرعىزۋ ەدى. سول سەبەپتى بۇل كومپانيالارعا جاقسى پرەفەرەنتسيالار بەرىلدى. ءبىراق ۋاقىت وتە كەلە ءبارى وزگەرەتىنى بەلگىلى. ينۆەستيتسيالىق كليمات ماسەلەسى دە وتە وزەكتى بولدى. ال جەر قويناۋىن پايدالانۋ ەكولوگيالىق تۇرعىدان زياندى ءوندىرىس بولىپ سانالادى. ءبىز كيوتو كەلىسىمىنىڭ حاتتاماسىنا قول قويدىق. سوندىقتان قازاقستاننىڭ ءوز مۇددەسىن قورعاعانى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن»، - دەيدى ەكونوميست ارمان بايعانوۆ.
دەسە دە، سپيكەردىڭ سوزىنشە، مۇنىڭ ەكىنشى جاعى دا بار ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون. بۇل قازاقستاننىڭ ينۆەستيتسيالىق يميدجىنە كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا كوپ نارسە زاڭگەرلەردىڭ قولىندا ەكەنىن ايتتى.
«مەنىڭ ويىمشا، ەگەر زاڭ بۇزۋشىلىقتار بولسا، قازاقستان ءوز تاراپىن قورعاعانى جاقسى. دەگەنمەن قازاقستاندا، اسىرەسە حالىقارالىق سوتتار بولسا، بۇل بولاشاقتا ينۆەستورلاردى قورقىتۋى ابدەن مۇمكىن. دەمەك، بۇل ماسەلەلەردىڭ دە قازاقستان ءۇشىن يميدجدىك سيپاتى بار. ال قازىرگى كەزدە ءبارى زاڭگەرلەرىمىزدىڭ قولىندا. ونىڭ ۇستىنە سوتتار دا ۇلكەن شىعىن ەكەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك. مەنىڭ ويىمشا، بىزدە مۇمكىندىك بار. وعان قوسا، قازاقستان تاراپىنىڭ كەلىسسوز جۇرگىزبەۋىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ۇكىمەتتىڭ قايسارلىعىن اڭعارتادى، ياعني ءوزىنىڭ سەبەپتەرى بار دەگەن ءسوز. قالاي بولعاندا دا، قازاقستاننىڭ ءوز مۇددەسىن قورعاۋى دۇرىس، حالىقارالىق ينۆەستورلار قورشاعان ورتانى قورعاۋعا قاتىستى ءبىزدىڭ زاڭدار مەن ەرەجەلەردى ساقتاۋى ءتيىس»، - دەپ ءتۇسىندىردى ساراپشى.
بۇعان دەيىن قازاقستاننىڭ قاشاعان جوباسىنا قاتىسۋشى مۇناي كومپانيالارىن سوتقا بەرۋىنە قاشاعان كەن ورنىندا بەلگىلەنگەن نورمادان جوعارى كۇكىرت كولەمىنىڭ كوپ مولشەردە ساقتالۋى فاكتىسى سەبەپ بولعانىن اتاپ وتتىك. بەلگىلى ەكولوگ مامان، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ ەكس- دەپۋتاتى ايجان سقاقوۆا مۇناي- گاز كەن ورىندارىنداعى كۇكىرتتى ساقتاۋ ماسەلەسى وسىدان 10 جىل بۇرىن تەڭىزدە جينالعان كۇكىرت كولەمى شەكتەن اسىپ كەتكەندە كوتەرىلگەنىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، سودان كەيىن «تەڭىزشيەۆرويل» (ت ش و) كۇكىرتتى ساقتاۋدى عانا ەمەس، كۇكىرت كارتالارىن (كۇكىرت بلوگىن ۋاقىتشا ورنالاستىرۋ جانە ساقتاۋ ءۇشىن ارنايى دايىندالعان ورىندار - رەد) جويۋ ماسەلەسىن شەشۋگە كىرىسكەن.
«وسىدان كەيىن ۇكىمەت، ت ش و جانە ەكولوگتارمەن بىرلەسىپ، جالپى كۇكىرتتى كادەگە جاراتۋ جوسپارىن ازىرلەۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ءبىز كۇكىرت قويماسى، ونىڭ قالاي جاسالۋ كەرەگى تۋرالى ءسوز قوزعادىق. ۇلتتىق كۇكىرت ساقتاۋ ورتالىعىن قۇرۋ جايلى دا ءسوز بولدى. سودان سوڭ كۇكىرتتى اۋىل شارۋاشىلىعىندا تىڭايتقىشتار ءۇشىن ايتارلىقتاي ءتيىمدى پايدالانۋعا بولاتىنى ايتىلدى. ت ش و- دا كۇكىرتتى الاۋلاردى جاعۋعا پايدالاندى، سودان كەيىن جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى زاڭعا وزگەرتۋلەر ەنگىزىلدى، وندا بۇعان تىيىم سالىندى، وسىعان بايلانىستى ولار مۇناي ءوندىرۋدى ارتتىرۋ جانە كۇكىرت ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن شيكى گازدى قاباتتارعا قايتا ايداۋ نۇسقاسىن قاراستىردى. ول كەزدە بۇل ماسەلە كوپ تالقىلانىپ، كوپتەگەن ساراپشى بۇعان كۇمانمەن قارادى. سوعان قاراماستان، كۇكىرت جينالا بەردى. ال بۇل ماسەلەگە ەرتە مە، كەش پە، قايتا ورالاتىنىمىز انىق ەدى»، - دەدى ساراپشى.
ەكولوگتىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاندىق كۇكىرتتىڭ قۇرامىندا زياندى زاتتار مەن قوسپالار كوپ. سونداي- اق قاۋىپتى مەركاپتان (سۇيىق، ۋلى جانە تەز تۇتاناتىن زاتتار - رەد. ) بار.
«قازاقستاندىق كۇكىرتتى اشىق اسپان استىندا كۇكىرت الاڭدارىندا ساقتاۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنى بەلگىلى بولدى. كۇكىرتتىڭ اسەرى، اسىرەسە اشىق اۋادا ساقتالعان كەزدە قاۋىپتى ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. كۇننىڭ، جاۋىن- شاشىننىڭ، جەلدىڭ اسەرىنەن، ارينە، بۇلاي ساقتاۋ ءقاۋىپتى بولدى. الايدا ول كەزدە كۇكىرتتى ساقتاۋ شارتتارىن رەتتەۋ ءۇشىن نورماتيۆتىك بازا بولماعاندىقتان، ءتيىمدى تەحنولوگيانى تابا المادىق. ول كەزدە ت ش و عانا بار ەدى، قاشاعان ءالى ىسكە قوسىلعان جوق. ءبىراق تاعى دا ايتۋ كەرەك، بۇل ماسەلە بولاشاقتا ءوندىرىستىڭ كەڭەيە تۇسۋىنە بايلانىستى تۋىندايتىنى بەلگىلى ەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى سپيكەر.
كەيىننەن، ونىڭ سوزىنشە، قاشاعاندا كۇكىرت ءوندىرىسى اقىرى قولعا الىنىپ، كومپانيا ەندى كۇكىرت جابىق جەردە ساقتالمايدى دەپ مالىمدەگەن بولاتىن. سودان بەرى 10 جىلداي ۋاقىت ءوتىپتى.
«قاشاعاندا ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارى ەنگىزىلدى، كۇكىرت ەندى اشىق اسپان استىندا ساقتالمايدى. الايدا بۇل داۋدا ءبىز ولاردىڭ كولەمى وسى قويمادان اسىپ كەتكەنى ءارى كۇكىرتتى كادەگە جاراتۋدى كەشىكتىرگەنى جونىندە ايتىپ وتىرمىز»، - دەپ ءتۇسىندىردى ايگۇل سقاقوۆا.
سونىمەن قوسا سپيكەر قازىر ەلىمىزدە بارلىق حالىقارالىق قاعيداتقا سايكەس كەلەتىن جاڭا ەكولوگيالىق كودەكس بار ەكەنىن، سوندىقتان دا قازاقستان وسى زاڭ اياسىندا ءوزىنىڭ قۇقىعىن قورعاۋى ءتيىس ەكەنىن ايتتى.
«جالپى ءبىزدىڭ قۇقىعىمىز قازاقستان ۇكىمەتى تاراپىنان قورعالعانى دۇرىس دەپ ويلايمىن. ويتكەنى بۇعان دەيىن جاسالعان كەلىسىمشارتتاردا كۇكىرت قالدىق رەتىندە ەسكەرىلىپ، قازاقستان ونى كادەگە جاراتۋدى ءوز ەسەبىنەن شەشۋى ءتيىس بولاتىن. بىزدە قازىر بارلىق حالىقارالىق قاعيداتقا سايكەس كەلەتىن جاڭا ەكولوگيالىق كودەكس قابىلداندى. سونداي- اق وندا «لاستاۋشى تولەيدى» دەگەن قاعيدا بار. سوندىقتان دا ۇكىمەتتىڭ بىزدەگى قازىرگى زاڭنامالىق بازاعا سۇيەنىپ، جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردان وزدەرى جۇمىس ىستەيتىن ەلدىڭ زاڭناماسىنىڭ بارلىق شارتى مەن نورماسى - ەڭ الدىمەن قاۋىپسىزدىككە قاتىستى ەرەجەلەردى ساقتاۋىن تالاپ ەتۋگە نەگىز بار دەپ ويلايمىن. ال ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىك - ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ نەگىزى»، - دەدى ەكولوگ.
بۇدان بولەك ساراپشى كومپانيادا كۇكىرتكە قاتىستى وقيعادان باسقا دا ءبىرقاتار زاڭ بۇزۋشىلىق بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«جالپى اتىراۋ ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلارعا قاتىستى شاعىمىنا كەلسەك، بۇل جەردە ماسەلە تەك كۇكىرت پروبلەماسىمەن شەكتەلمەيدى. سوندىقتان دا جاڭا تالاپتاردىڭ نەمەسە تابيعاتتى قورعاۋ زاڭناماسى تالاپتارىنىڭ ءادىل ورىندالۋىنىڭ ۋاقىتى جەتكەن سەكىلدى. سوندىقتان بۇرىن ايىپپۇل تولەپ، قۇتىلعان بولسا، قازىر وڭايلىقپەن بۇل ماسەلەلەردەن قۇتىلمايدى. سول سەبەپتى ارينە مۇندا ەكولوگيالىق تاۋەكەلدەر كوپ، بىزدە ءالى جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار جۇمىس ىستەيتىن بولادى، ويتكەنى ەكونوميكامىز شيكىزاتقا نەگىزدەلگەن. سوندىقتان مۇنداي سۇراقتار ءالى دە كوپ بولماق»، - دەدى ەكس- دەپۋتات.
سپيكەردىڭ سوزىنشە، ونىڭ زيان ەكەنىن دالەلدەۋ وڭاي بولمايدى. الايدا قازاقستان ءوز پوزيتسياسىن زاڭ اياسىندا قورعاۋى ءتيىس.
ەسكە سالايىق، قازاقستان ۇكىمەتى تاراپىنان جاسالعان شاعىمدار قاشاعان بويىنشا 2010 -جىلدان 2018 -جىلعا دەيىنگى جانە قاراشىعاناق بويىنشا 2010 -جىلدان 2019 -جىلعا دەيىنگى كەزەڭدى قامتيدى. ىستەردە كومپانيالاردىڭ ەكى جوبادا دا تەندەرلىك راسىمدەردى بۇزعانى، سونداي- اق قاشاعانداعى مەردىگەرلەردىڭ جۇمىسىن تولىق كولەمدە ورىنداماعانى تۋرالى ايىپتاۋلار بار. سونداي- اق ەل ۇكىمەتى قاشاعان كەن ورنىن يگەرۋشى وپەراتوردى سوتقا بەرىپ، كومپانيادان قورشاعان ورتانى لاستاعانى ءۇشىن 5,1 ميلليارد دوللار تالاپ ەتىپ وتىر. ازىرگە جاعداي - وسىنداي. بۇل داۋدىڭ كىمنىڭ پايداسىنا شەشىلەتىنىن ۋاقىت كورسەتەدى. دەسە دە، ساراپشىلار قازاقستاننىڭ ءوز پوزيتسياسىن قورعاۋى دۇرىس ەكەنىن ايتىپ وتىر...
اۆتور
نازەركە سۇيىندىك
