نەسيەنى تولەي الماسام، نە بولادى؟

زاڭگەر راۋان ەسبەرگەننىڭ جاۋابى:

- نەسيە الىپ، تولەي الماي قينالىپ جۇرگەن ادام وتە كوپ. ءبىرى جۇمىسسىز قالسا، ءبىرى سىرقاتتانىپ، شىعىنعا باتادى. كۇتپەگەن جاعدايدا تابىسىنان ايىرىلاتىندار دا بار. ءبىراق ءبارىنىڭ كوكەيىندە ءبىر عانا سۇراق مازداپ تۇرادى: «كرەديت تولەنبەي قالسا نە بولادى؟». وسىنى اشىق ۇعىنىپ الماسا، ون ەسە قاتتى ۋايىمدايدى. سوندىقتان تولىق ءتۇسىندىرىپ بەرەيىن.

ەڭ ءبىرىنشى قيىندىق - قوڭىراۋلار. كرەديت كەشىكسە، بانك تە، كوللەكتور دا مازاڭىزدى الادى. ءتىپتى تۋىسقاندارىڭىزعا دەيىن حابارلاسادى. ءبىراق بۇعان توتەپ بەرۋگە بولادى. ەگەر ءسىزدىڭ قارىزىڭىز ءۇشىن بوتەن ادامداردى مازالاپ جاتسا، قارجى نارىعىن رەتتەۋ اگەنتتىگىنە شاعىم تۇسىرە الاسىز. مۇنداي ارەكەت - ءسىزدىڭ زاڭمەن بەكىتىلگەن قۇقىڭىز. ال ءۇش اي وتكەن سوڭ، كرەديتور مىندەتتى تۇردە جازباشا تالاپ جىبەرەدى. «سوتقا بەرەمىز، نوتاريۋس ارقىلى شىعارامىز» دەگەن ەسكەرتۋ جازادى. بۇل دا - زاڭنىڭ ءوز جولى، ودان قاشىپ قۇتىلا المايسىز، ءبىراق قورقاتىن دانەڭە جوق.

ەڭ ۇلكەن قيىندىق ءىس سوت ورىنداۋشىعا وتكەن كەزدە باستالادى. بۇل كەزدە بارلىق بانكتەگى شوتتارىڭىز جابىلادى. جۇمىس ىستەپ جۇرسەڭىز، ايلىعىڭىزدان ۇستاي باستايدى. اتىنداعى دۇنيە-مۇلىككە تىيىم سالىنادى. قارىز كوپ بولسا، مۇلىك ساتىلىپ، قارىزدى جابۋعا كەتەدى. وسىنى كوپ ادام بىلمەي، اياقاستى ابدىراپ قالادى. تاعى ءبىر ۇلكەن قاتەلىك - گارانت بولۋ. مەن مۇنى ۇنەمى ايتامىن، ەشكىمگە گارانت بولماڭىز. سەبەبى ول ادام تولەمەي قالسا، قارىز تۇگەلدەي ءسىزدىڭ موينىڭىزعا تۇسەدى. بۇدان بولەك، سىزگە شەتەلگە شىعۋعا تىيىم سالۋى مۇمكىن. كولىك جۇرگىزۋ قۇقىعى دا شەكتەلەدى. نوتاريۋستا قۇجات جاساپ، ساتىلىم وتكىزۋگە دە بولماي قالادى.

ال سوتقا كەلسەك، ودان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. كوپ ادام «سوتقا بەردى» دەگەندە «ءبارى ءبىتتى» دەپ ويلايدى. شىن مانىندە، سوت - شەشىم تابۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جەر. وندا قارىزدى ءبولىپ تولەۋ كەستەسىن جاساپ الۋعا بولادى. ءوسىمپۇلدى ازايتۋعا مۇمكىندىك بار. ازاماتتىق كودەكستىڭ 297-بابى وسىنى ناقتى قاراستىرادى. ەگەر سىزدە تابىس مۇلدە بولماسا، بانكروتتىققا جۇگىنۋگە بولادى. ال تابىس بار، ءبىراق قارىز اۋىر بولسا، تولەم قابىلەتىن قالپىنا كەلتىرۋ ءراسىمى بار. ياعني سوت ءسىزدىڭ جاۋىڭىز ەمەس، كەرىسىنشە جاعدايدى رەتتەۋشى.

مۇلىك كەتسە دە، ەڭ باستىسى، دەنساۋلىق امان بولسىن. كۇيزەلگەن ادام ەشتەڭە شەشە المايدى، تابىس تابا دا المايدى. ال كرەديتتەن قۇتىلۋدىڭ جالعىز جولى - تابىس تابۋ. ول ءۇشىن ادامنىڭ ويى تىنىش بولۋى كەرەك. جۇيكە شارشاسا، ەشتەڭەگە شاماسى كەلمەيدى. سوندىقتان ەڭ الدىمەن ۇرەيدى جەڭۋ كەرەك. جولى كوپ. بانككە بارىپ، تولەم كەستەسىن سۇراڭىز، سوت ارقىلى وزىڭىزگە ىڭعايلى تولەم كەستەسىن جاساتىپ الىڭىز، ءوسىمپۇلدى ازايتۋدى تالاپ ەتىڭىز، جاعداي تىم قيىنداسا، بانكروتتىققا جۇگىنىڭىز. نە بولاتىنىن ءبىلىپ جۇرسەڭىز، قورقىنىشتىڭ كوبى تارايدى. ال ادام ۇرەيگە جول بەرمەسە، دۇرىس شەشىم قابىلدايدى.

دايىنداعان - ەلىگىماي توڭكەر، «egemen Qazaqstan»