نەسيە مەرزىمىن قالاي قىسقارتۋعا بولادى؟ قارجىگەر كەڭەسى
استانا. KAZINFORM - قارىزىن جىلدام جابۋعا تىرىساتىنداردىڭ كوپشىلىگى كەز كەلگەن ارتىق قاراجاتتى نەسيەگە سالا بەرۋدى ءتيىمدى دەپ ويلايدى. الايدا قارجىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، نەسيەنى مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋدىڭ وزىندىك ءتارتىبى مەن ەسەپ-قيسابى بار.
ءاربىر جاعدايدا ءتيىمدى شەشىم نەسيە مولشەرلەمەسىنە، دەپوزيتتىك پايىزدارعا، بانك تالاپتارىنا جانە تولەمدى راسىمدەۋ تاسىلىنە تىكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان نەسيە مەرزىمىن شىن مانىندە قىسقارتقىسى كەلگەن ادام بۇل جۇمىستىڭ بارلىق قىر-سىرىن ءبىلىپ العانى ءجون.
قارجىگەر، MSc Finance ماگيسترى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ايگەرىم ءىلياسوۆانىڭ ايتۋىنشا، كەز كەلگەن نەسيەنى مەرزىمىنەن بۇرىن وتەي سالۋ ءاردايىم ءتيىمدى شەشىم ەمەس. ول اسىرەسە مەملەكەتتىك باعدارلامالار ارقىلى الىنعان، پايىزدىق مولشەرلەمەسى تومەن نەسيەلەردى اسىعىس قايتارماۋعا كەڭەس بەرەدى.
نەسيە پايىزى مەن دەپوزيت پايىزىن سالىستىرۋ
ماماننىڭ سوزىنشە، نەسيەنى مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋدىڭ تيىمدىلىگىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن دەپوزيتتىڭ پايىزدىق مولشەرلەمەسىن سالىستىرمالى نۇسقاۋلىق رەتىندە قاراستىرۋعا بولادى.
ەگەر نەسيە پايىزى دەپوزيتتىك مولشەرلەمەدەن جوعارى بولسا، وندا ونى مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ ءتيىمدى. ال نەسيە پايىزى دەپوزيتتىك مولشەرلەمەدەن تومەن بولعان جاعدايدا، ارتىق قاراجاتتى دەپوزيتكە سالعان دۇرىس. ويتكەنى بۇل كەزدە نەسيە پايىزىن ۇنەمدەگەننەن گورى جوعارى تابىس تابۋعا مۇمكىندىك تۋادى. ال كەرىسىنشە، نەسيە مولشەرلەمەسى دەپوزيتتەن جوعارى بولسا، مەرزىمىنەن بۇرىن تولەۋ نەسيەنىڭ جالپى ارتىق تولەمىن ايتارلىقتاي ازايتادى، - دەيدى قارجىگەر.
قارجىگەردىڭ ايتۋىنشا، ءىشىنارا مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋدى باستاماس بۇرىن بىرنەشە ماڭىزدى جايتتى ەسكەرۋ كەرەك.
بىرىنشىدەن، بانكتەن مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋگە بولاتىن ەڭ تومەنگى سومانى ناقتىلاپ الۋ قاجەت. كوپ جاعدايدا بۇل سوما اي سايىنعى تولەم كولەمىنە تەڭ بولادى. مىسالى، اي سايىنعى تولەم 50 مىڭ تەڭگە بولسا، 20-30 مىڭ تەڭگەنى الدىن الا جابۋعا جىبەرۋ مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى بانك قابىلدامايدى، - دەيدى ايگەرىم ءىلياسوۆا.
ەكىنشىدەن، مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ كەزىندە بانك قوسىمشا كوميسسيا نەمەسە ايىپپۇل سالاتىنىن تەكسەرۋ كەرەك. قارجى مامانىنىڭ ايتۋىنشا، جەكە تۇلعالارعا ارنالعان نەسيەلەر بويىنشا مۇنداي كوميسسيالارعا تىيىم سالۋ ەنگىزىلگەن، الايدا بۇل نورما تەك 2025-جىلدىڭ 31-تامىزىنان كەيىن راسىمدەلگەن قارىزدارعا قاتىستى. ال ودان بۇرىن الىنعان نەسيەلەر بويىنشا كوميسسيانىڭ بار-جوعىن بانكپەن ناقتىلاپ العان ءجون. ادەتتە، العاشقى التى ايدان كەيىن ايىپپۇل الىنبايدى.
سونىمەن قاتار كەيبىر بانكتەر بولىمشەلەر ارقىلى جاسالعان مەرزىمىنەن بۇرىن وتەمدەرگە كوميسسيا قوياتىن جاعدايلار كەزدەسەدى. ال موبيلدى قوسىمشادا ءدال سول وپەراتسيا كوميسسياسىز ورىندالۋى مۇمكىن. سوندىقتان مۇنداي ايىرماشىلىقتاردى بانككە بارىپ نەمەسە بايلانىس ورتالىعىنا حابارلاسىپ انىقتاپ العان دۇرىس، - دەدى مامان.
قاراجاتتى نەسيە شوتىنا سالۋ جەتكىلىكسىز
ايتۋىنشا، قاراجاتتى جاي عانا نەسيە شوتىنا سالۋ جەتكىلىكسىز. ول ارتىق تولەم بولىپ ەسەپتەلەدى، نەسيە كەستەسى بويىنشا وتەلەدى جانە بانككە تولەنەتىن پايىزدى تومەندەتپەيدى. بۇل اقشا جوسپارلى تولەم رەتىندە عانا ەسەپتەلەدى جانە جالپى پايىزدىق شىعىستى ازايتپايدى. ناقتى پايدا كورۋ ءۇشىن مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ ءراسىمىن ارنايى ورىنداۋ قاجەت.
ەگەر تولەم بانك بولىمشەسىندە جاسالسا، مەنەدجەرگە بارىپ، ءىشىنارا مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ تۋرالى وتىنىشكە قول قويۋ كەرەك. ال موبيلدى قوسىمشادا بۇل پروتسەسس الدەقايدا جەڭىل: «نەسيەلەر» بولىمىندەگى «ءىشىنارا وتەۋ» فۋنكسياسىن تاڭداۋ جەتكىلىكتى. وسى قادامنان كەيىن كليەنتكە ەكى نۇسقا ۇسىنىلادى، نەسيە مەرزىمىن قىسقارتۋ نەمەسە اي سايىنعى تولەمدى ازايتۋ، - دەيدى.
ماماننىڭ تۇسىندىرۋىنشە، مەرزىمدى قىسقارتۋ نۇسقاسىن تاڭداعان كەزدە اي سايىنعى تولەم وزگەرمەيدى، ءبىراق نەسيە وتەۋ مەرزىمى قىسقارىپ، سونىڭ ارقاسىندا جالپى ارتىق تولەم ايتارلىقتاي تومەندەيدى. ال اي سايىنعى تولەمدى ازايتۋ نۇسقاسىن تاڭداسا، مەرزىم سول كۇيى قالادى، تەك اي سايىنعى جۇكتەمە جەڭىلدەيدى. بۇل ءادىس ۇنەمدى ءسال ازايتقانىمەن، جەكە نەمەسە وتباسى بيۋجەتىندەگى قىسىمدى تومەندەتەدى.
مەن اي سايىنعى تولەمدى ازايتۋدى تاڭداپ، مۇمكىندىگىنشە تۇراقتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن تولەۋدى ۇسىنامىن. بۇل قارجىلىق كۇيزەلىستى ازايتىپ، بانككە كەتەتىن ارتىق تولەمدى دە تومەندەتەدى، - دەيدى قارجىگەر.
ايتا كەتەرلىگى، مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ اننۋيتەتتىك تە، ديففەرەنتسيالدى تولەم كەستەسى بار نەسيەلەرگە بىردەي قولدانىلادى. تولەم جاسالعاننان كەيىن بانك جۇيەسىندەگى كەستە اۆتوماتتى تۇردە جاڭارادى جانە ونى ءموبيلدى قوسىمشا ارقىلى بىردەن كورۋگە بولادى.
ايگەرىم ءىلياسوۆا يپوتەكالىق جانە تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەردى ءىشىنارا مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ تەتىگى بىردەي، راسىمدەۋ پروتسەسىندە ايتارلىقتاي ايىرماشىلىق جوق ەكەنىن ايتادى. الايدا ءبىر ماڭىزدى ەرەكشەلىك بار. بۇل ازامات ۇزاق جىل جۇمىس ىستەپ، ونىڭ زەينەتاقى جيناقتارى بەلگىلەنگەن ەڭ تومەنگى شەكتەن اسقان جاعدايدا، ارتىق قاراجاتتى يپوتەكانى مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋگە باعىتتاي الادى. بۇل بارلىق بانكتەر ءۇشىن ورتاق مۇمكىندىك ەكەنىن ايتادى.
سونداي-اق مامان زەينەتاقى جيناقتارىن تۇتىنۋشىلىق نەسيەنى وتەۋگە جۇمساۋعا بولمايتىنىن جەتكىزدى.
ءىشىنارا وتەۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ۋاقىتى
ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، ەڭ ءتيىمدى ءتاسىل - اي سايىنعى تولەمدى جاساعان سوڭ دەرەۋ ءىشىنارا مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ. بۇل جاعدايدا قوسىمشا تولەنەتىن سوما تولىق كولەمىمەن نەگىزگى قارىزعا باعىتتالادى. ال ەگەر تولەمدى اي سايىنعى تولەم كۇنىنە دەيىن جاساسا، ونىڭ ءبىر بولىگى پايىزدارعا كەتەدى. دەگەنمەن، بۇل قوسىمشا پايىز تولەۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى، تەك اي سايىنعى تولەمگە ەنگىزىلگەن پايىزدار عانا ەسەپتەن شىعارىلادى.
سونىمەن قاتار مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋدەن كەيىن پايىزدار تومەندەتىلگەن سوماعا ەسەپتەلەدى. ياعني، اي سايىنعى تولەم كۇنىنە دەيىن كۇتپەگەن دۇرىس، قاراجات بولسا، تەز ارادا مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ ءتيىمدى. نەعۇرلىم ەرتەرەك تولەم جاساسا، سوعۇرلىم كوپ ۇنەمدەۋ بولادى، - دەدى قارجىگەر.
قارجىگەردىڭ ەسكەرتپەسى بويىنشا، ءىشىنارا مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋ كەزىندە اي سايىنعى تولەمدى بولەك قالدىرۋ قاجەت. بۇل قاراجاتتى ۇمىتپاي، جوسپارلى تولەمدەردى ۋاقىتىندا جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بانك ساراپشىسى اقگۇل كەمال ءتيىمدى شارتتارمەن نەسيەنى وتەۋ جايىندا ايتتى.
نەسيەنى وتەۋشى ازامات ءار ايدا نەگىزگى قارىزدان بولەك تاعى قوسىمشا تولەم جاساسا نەسيە مەرزىمىن جانە ۇستەمەاقىنى قىسقارتۋ بولادى. اي سايىنعى قارىزدى كوپ ەتىپ تولەۋ ارقىلى نەسيە كولەمىن ازايتۋ ءتيىمسىز. نەسيە مەرزىمىن قىسقارتۋدى كەيبىر بانك قوسىمشالارىندا ىستەۋگە بولادى نەمەسە بانك بولىمشەسىنە بارعان ءجون، - دەيدى ساراپشى.
نەسيە مەرزىمىن قىسقارتۋ - دۇرىس ءادىس تاڭدالعان جاعدايدا قارىز جۇكتەمەسىن ايتارلىقتاي جەڭىلدەتەتىن قارجىلىق قۇرال. مامان پىكىرىنە سۇيەنسەك، ەڭ باستىسى - تولەمدەردى قالاي جانە قاشان جاساۋ كەرەگىن، مەرزىمىنەن بۇرىن وتەۋدىڭ قاي نۇسقاسى ءتيىمدى ەكەنىن دۇرىس انىقتاۋ.
ۋاقىتىلى جوسپارلانعان ءىشىنارا تولەمدەر ارتىق پايىزدىق شىعىندى ازايتىپ قانا قويماي، جالپى قارىزدان تەزىرەك قۇتىلۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال بانكتەردىڭ تالاپتارى مەن كوميسسيالارىنا مۇقيات بولۋ، ءموبيلدى قوسىمشاداعى مۇمكىندىكتەردى پايدالانۋ جانە وتباسى بيۋجەتىنە تۇسەتىن سالماقتى ەسكەرۋ - قارجىلىق تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدىڭ نەگىزگى شارتتارىنىڭ ءبىرى.
