نۇرمۇقان قۇسىمان ۇلى: ءوزىم ايتپاسام جاقسى ات مىنگەنىمدى ەل قايدان بىلەدى
التايدىڭ شىڭگىل اۋدانى، اعاشوبا اۋىلىندا نۇرمۇقان قۇسىمان ۇلى دەگەن اعامىز وتكەن. ول كىسى 40 جىلعا جۋىق ۋاقىت دارىگەرلىك سالاسىندا قىزمەت اتقارعان. قىزمەت اتقارعان دەگەندە دە وزگە اق حالاتتىلار سەكىلدى ەلدى ەمحانادا قابىلداپ تىنىش عانا وتىرماعان. ول اۋىرعان، سىرقاعانداردى ءوز ۇيىندە قابىلداپ نەمەسە دارىگەرلىك قورجىنىن اتىنا بوكتەرىپ الىپ، «تاۋ اسىپ، تاس باسىپ» دەگەندەي ناۋقاستاردىڭ ۇيلەرىنە دەيىن بارىپ دارىگەرلىك كومەك كورسەتكەن.
ءسويتىپ، ۇزاق جىلدار بويى قيىر قونىپ، شەت جايلاعان مالشىلاردىڭ ءارتۇرلى اۋرۋلارىن ەمدەۋمەن اينالىسقان. ول «بۇنى بىلمەۋشى ەدىم» دەپ ەشكىمدى كەرى قايتارماي، كوپتەگەن ادامداردىڭ ەمىنە شيپا تاۋىپ، حالىقتىڭ القاۋىنا بولەنگەن دارىگەر ەدى. نۇقاڭ تەك ەمدەۋمەن عانا ەل كوزىنە تۇسپەي، كەيدە اۋىزەكى اڭگىمەدە تاۋىپ ايتاتىن تاپقىرلىعىمەن ءبىراز زامانداستارىن تاڭعالدىرعان. ءبىز بۇگىن سونىڭ ءبارىن بولماسادا ەل ەسىندە قالعان بىرنەشەۋىن ۇسىنىپ وتىرمىز.
ماكوركانىڭ «پايداسى»
بىردە بورانباي دەگەن قۇرداسىنىڭ بالاسى ويناپ وتىرىپ، رەزەڭكە مارجاندى مۇرنىنىڭ قۋىسىنا كىرگىزىپ الىپ، شىعارا الماي قالادى دا اكەسى اۋىلدىق ەمحاناعا اكەلەدى. ول جەردەگى دارىگەرلەردىڭ قولدارىنان كەلمەگەن سوڭ ولار اۋداندىق ەمحاناعا اپارۋعا كەڭەس بەرەدى. اۋدانعا بارا جاتقان بورانباي بالاسىن جول-جونەكەي نۇقاڭا كورسەتەدى. اعامىز دەرەۋ جان قالتاسىنان ماكوركاسىن الىپ شىعىپ، ۇنتاعىن بالانىڭ مۇرنىنا يىسكەتە قويادى. تەمەكىنىڭ اشتى يىسىنە بالا بىرنەشە تۇشكىرگەندە مۇرنىنداعى مارجان ىرشىپ جەرگە تۇسكەن ەكەن.
سوندا نۇقاڭ «مىنە كوردىڭ بە ماكوركانىڭ دا پايداسى بار» دەگەن ەكەن.
«شوكىلىڭ-اق جەسىنشى»
مالشىلار تولدەۋلىكتەن كوكتەۋلىككە كوشىپ جاتقان كەزدە نۇقاڭ جول-جونەكەي دامىلداپ وتىرعان وزىمەن رۋلاس ماقاڭنىڭ ءيتارقاسىنا كەلىپ تۇسە قالادى. جەڭگەسى شوكىل شايىن قايناتىپ، الدىنا پالاۋ تاماعىن اكەلىپ قويادى. داستارقان ۇستىندە ماقاڭ پالاۋدى ايەلىنە قاراي ىسىرىپ قويىپ «جە شوكىل، شوكىل جە» دەي بەرگەن كورىنەدى. ونسىزدا تاماقتىڭ بۇل ءتۇرىن ونشا جاقسى كورمەيتىن نۇقاڭ اعاسىنا مىسقىلداپ «شوكىلىڭ-اق جەسىنشى» دەپ داستارقاننان شەگىنىپ كەتكەن ەكەن.
«كىم ءسۇتتى قىزىن بەرەدى»
ءبىر كۇنى نۇقاڭ ومىربەك دەگەن جاس قىزمەتتەسىمەن بىرگە ناۋقاس تەكسەرىپ وتىرادى. قارسى بولمەدە ناۋقاس قابىلداپ جاتقان ارىپتەسى نۇقاڭا كەلىپ، ءبىر ايەلدىڭ ومىراۋ ءسۇتى از بولعاندىقتان بالاسى جاقسى تويمايتىندىعىن ايتىپ، بۇل ماسەلەنى قالاي شەشۋگە بولاتىنىن سۇرايدى.
سوندا نۇقاڭ: «ەندى بىزگە كىم ءسۇتتى قىزىن بەرەدى دەيسىڭ، قويدىڭ قۇيرىق مايىنا بيدايدى قۋىرىپ جەي بەرسىن» دەپ ءازىل ارالاس دارىگەرلىك كەڭەسىن ايتقان ەكەن.
كوزدى ماگنيتپەن ەمدەۋ
ءبىر كۇنى ماشينا رەمونتتاپ ءجۇرىپ كوزىنىڭ قاراشىعىنا تەمىردىڭ قاعى تۇرىپ قالعان قۋاتاي دەگەن جىگىت نۇقاڭا كەلىپ كورىنەدى.
بۇزىلعان راديونىڭ ماگنيتىمەن ويناپ وتىرعان بالاسىنىڭ قولىنداعى ماگنيتتى العان نۇقاڭ سول جەردە كوزگە قادالىپ تۇرعان تەمىردىڭ قاعىن تارتقىزىپ الىپ بەرگەن ەكەن.
ول كىسىنىڭ بۇل سەكىلدى ۇزاق جىلدىق تاجىريبەسىنىڭ ارقاسىندا دارىگەرلىك سالاسىنداعى كەزدەسەتىن كەيبىر قيىندىقتاردان وسىلاي قاراپايىم جولمەن شەشكەن كوپتەگەن مىسالدار بار ەكەنىن ايتا كەتكىمىز كەلەدى.
«جاقسى ات مىنگەنىمدى، سىناقتان سۇرىنبەي وتكەنىمدى ەل قايدان ءبىلسىن»
نۇرمۇقان اعامىز كەيدە دوس-جاراندارىمەن اڭگىمەلەسىپ، كوڭىلدى وتىرعاندا باياعىدا كاسىپتىك ەمتيحاندا جوعارى باعا الىپ ءبىرىنشى بولعانىن، قوڭىر اتىنىڭ وتە جەلىستى ەكەنىن ايتىپ ماقتانىپ وتىراتىن كورىنەدى. نۇقاڭنىڭ بۇل اڭگىمەسىنە بىرنەشە مارتە كۋاگەر بولعان ۇلكەن ۇلى داۋلەت «ءسىزدىڭ ەمتيحاندا جوعارى باعا العانىڭىزبەن، قوڭىر اتىڭىزدىڭ جەلىستى ەكەنىن جۇرتتىڭ ءبارى ءبىلىپ بولدى. ەندى بۇل اڭگىمەڭىزدەن ەل شارشاي باستادى. بۇدان كەيىن قايتالاپ ايتپاي-اق قويساڭىز»، دەپ «كەڭەس» ايتادى.
سوندا نۇقاڭ: «وي بالام-اۋ، ونىڭ ءبارىن ءوزىم ايتپاسام، مەنىڭ قوڭىر اتتاي جەلىستى جاقسى ات مىنگەنىمدى، ەمتيحاندا ءبىرىنشى بولعانىمدى ەل قايدان ءبىلسىن»، دەگەن ەكەن.
جەزدەلەرىنە مال ىزدەتۋ
ەرتەرەك ۋاقىتتا بولسا كەرەك، جازعىتۇرىم تۇيە بوتالاپ جاتقان كەز ەكەن. سارباستان قىز العان جەزدە دەپ ويناپ جۇرەتىن مولدان، جولداشاي، جۇماباي قاتارلى بىرنەشە اۋىل تۇرعىندارى وزەن جاعاسىنداعى توعايدا تۇيە جايىپ ءجۇرىپتى. سولاردىڭ اراسىنا نۇرمۇقان اعامىز دا ءبىر ىنگەن تۇيەسىن ايداپ بارىپتى.
سونىمەن كەش باتايىن دەگەندە نۇقاڭ دارەت سىندىرعان بولىپ، ءوزىنىڭ كوك ىنگەنىن قاراعانعا بۇيداسىنان بايلاپ قويىپتى دا، قايتا كەلىپ اڭگىمە دۇكەنىن قۇرىپتى. ارالىعىندا جەزدەلەرى تۇيەلەرى كورىنبەي كەتكەنىن ايتىپ، الاڭداي باستايدى. نۇقاڭ «مەنىڭ تۇيەم جايىلىپ تۇر، سەندەردىكى دە ەشقايدا كەتكەن جوق» دەپ ونان ءارى اڭگىمەمەن اينالدىرىپتى. ابدەن قاراڭعى تۇسكەندە اعامىز كوك ىنگەنىن جەتەكتەپ ۇيىنە قايتىپتى دا، جەزدەلەرى قالىڭ توعاي مەن قاراعان اراسىنان جايىپ جۇرگەن تۇيەلەرىن ىزدەپ كەتكەن ەكەن.
دايىنداعان
بەيسەن سۇلتان ۇلى
