نۇرلان ورازاليننىڭ ولەڭدەرى
استانا. قازاقپارات - نۇرلان ورازالين 1947- جىلى، 13-ماۋسىمدا الماتى وبلىسى، ۇيعىر اۋدانى، ۇلكەن ديحان (قازىرگى كوكباستاۋ) اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1970- جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىن ءبىتىردى.
ەڭبەك جولىن 1970- جىلى «قازاقستان پيونەرى» (قازىرگى «ۇلان») گازەتىندە ادەبي قىزمەتكەر بولىپ باستادى. 1972-1984- جىلدار ارالىعىندا مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ رەپەرتۋارلىق-رەداكسيالىق كوللەگياسىندا رەداكتور، اعا رەداكتور، باس رەداكتور قىزمەتتەرىن اتقاردى. 1984-1986- جىلدارى رەسپۋبليكالىق قۋىرشاق تەاترىنىڭ ديرەكتورى بولدى. 1986 -جىلى قازاقستان تەاتر قايراتكەرلەرى وداعىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايىندا وداق باسقارماسىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولىپ سايلاندى. 1990-1993 -جىلدار ارالىعىندا قازاق س س ر جوعارى كەڭەسى ХII شاقىرىلىمىنىڭ دەپۋتاتى بولدى؛ ۇلت ساياساتى، مادەنيەت پەن ءتىلدى دامىتۋ جونىندەگى كوميتەت ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقاردى. 1993-1996- جىلدار ارالىعىندا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى قىزمەتتەرىن اتقاردى. 1996- جىلدان قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ قىزمەت اتقارادى.
«بەيمازا كوڭىل»، «كوكتەم كوشى»، «جەتىنشى قۇرلىق»، «ادامزاتقا امانات»، «قۇرالايدىڭ سالقىنى»، «عاسىرمەن قوشتاسۋ»، «سىرنايلى شاق»، «جۇرەكجاردى»، «جاسىل وت»، «قوزداعى شوق» اتتى جىر جيناقتارى مەن ءۇش تومدىق تاڭدامالى جىر كىتابى، «ازاتتىق ايدىنى» اتتى كوركەم پۋبليسيستيكالىق-ەسسە تولعاۋلار كىتابى، «قىرعىن» اتتى درامالىق شىعارمالار جيناعى جارىق كوردى. «شىراق جانعان ءتۇن»، «تاس كيىكتەر»، «اققۇس تۋرالى اڭىز» («بويتۇمار»)، «قارىمتا»، «قيلى زامان»، ( م.اۋەزوۆ شىعارماسىنىڭ ىزىمەن جازىلعان)، «باستىقتىڭ ءبىر كۇنى»، «قاراقازان عاسىر»، «كوكتەمنىڭ سوڭعى كەشى» ءتارىزدى درامالىق شىعارمالارى كوپ جىلدار بويى قازاقستان تەاترلارىندا تابىسپەن قويىلىپ كەلەدى.
ن.ورازالين ىستامبۇل قالاسىنا ورنالاسقان حالىقارالىق ۇيىم - «ەۋرازيا ديالوگى» پلاتفورماسىنىڭ ءتوراعاسى. ماسكەۋ قالاسىنداعى جازۋشىلار ۇيىمدارىنىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىعى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى. نۇرلان ورازالين «عاسىرمەن قوشتاسۋ» جىر كىتابى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىن (2002) يەلەندى. الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى. قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى.
نۇرلان ورازاليننىڭ ولەڭدەرى
مۇندا اقىننىڭ «ابايعا ورالۋ»، «الماتى. ازاتتىق الاڭى»، «قوزعالىس»، «وبا تۇبىندەگى وي»، «دات»، «قاتەم بولسا...»، «زامان قاشىپ بارادى»، «ويسىز كۇندەرىم - وكىنىش»، «قاڭتار. اياز. قارا ءتۇن»، «دالادا قار»، «باياعى جىر، كەۋدەمدە - باياعى ولەڭ»، «تاعدىرىڭدى تاڭىرىدەي سىيلاعىن...» سياقتى ولەڭدەرى بەرىلدى.
ابايعا ورالۋ
كوڭىل-قوبىز جاڭىلعاندا كۇيىنەن،
سەزىم-بەيباق بەزىنگەندە ۇيىنەن،
ساپ-ساپ ايتىپ، سالاۋاتقا جۇگىنەم،
ۇلى ابايعا ورالامىن ءجيى مەن.
اردان اتتاپ، دالا كەڭدە، جەر كەڭدە،
ساتىلعاندى، ساتقىنداردى كورگەندە،
ادامداردىڭ ارمان-مۇڭىن تۇگەندەپ،
ۇلى ابايعا بۇرىلامىن شەرمەندە.
پەندەلىكتىڭ تابا الماستان ەش ەمىن،
كۇيىپ-جانىپ، ورتەنەمىن، وشەمىن؛
اعايىننىڭ ايارلىعىن بىلگەندە
ۇلى ابايدىڭ قاسىرەتىن كەشەمىن.
عارىش...
عالام...
كەيدە ماعان ءتىل قاتىپ،
تەرەزەمدى قاعادى ءبىر مۇڭ-باقىت؛
ماحابباتىن وكسىتكەندە الدەكىم،
ۇلى ابايعا ساپار شەگەم ءتۇن قاتىپ.
الدە بىرەۋ الدەكىمگە كەكتەنسە،
جانارىندا جاسىن ويناپ، كوك تونسە،
ادامدارعا اراشا ايتىپ، ءتاڭىرىم،
ۇلى ابايعا اسىعامىن جەتكەنشە.
كوڭىل-قوبىز جاڭىلعاندا كۇيىنەن،
سەزىم-بەيباق بەزىنگەندە ۇيىنەن،
تانۋ ءۇشىن ءوزىمدى دە وزگەنى
ۇلى ابايعا ورالامىن ءجيى مەن.
14.08.2000
الماتى. ازاتتىق الاڭى
ءتۇن ۇيقىدا...
اي قاباعىن بۇرعانداي.
كوكتىڭ ءۇنى كەۋدەنى كەپ ۇرعانداي.
ۇنسىزدىكتى بۇزاتىنداي ۇنسىزدىك.
عالام مۇلگىپ تۇرعانداي.
جارىستىرىپ مىنگەن اقبوز، كۇرەڭدى
ەلەستەتىپ ەرتەگىدەي ءبىر ەلدى...
التىن ادام قارايتىنداي ايبارلى،
ويىم كوككە تىرەلدى.
ازات سەزىم...
سيپاپ سىلقىم نۇر تۇندى،
كوكىرەگىم كوك ساتەندەي جىرتىلدى.
قالا...
دالا...
ايمالاسىپ جاتقانداي،
الەم كۇللى قۇلپىردى.
اي-قالىڭدىق قالقىدى ءۇنسىز كەشىپ ءتۇن.
(كەشىر، عالام، قادىرىڭدى كەش ۇقتىم...)
ۇلىلىقتى ۇياسىندا تەربەتكەن
جاڭعىردى ءۇنى بەسىكتىڭ.
عاسىرلارمەن جالعاستىرىپ ارانى،
التىن ادام الاتاۋعا قارادى.
ۇنسىزدىكتى بۇزىپ ءۇنى جالعاننىڭ،
التى الەمگە تارادى.
اسپان مەن جەر، ءور مەنەن ءتور ءجيدى ەسىن،
جۇرەگىمدى جاۋلاپ الدى ۇيلەسىم.
ازات ەلدىڭ ايدىنى دا ايبارلى،
بەبەۋلەتتى كۇي كوشىن.
الاڭ تىنىش...
جاعىپ ويدىڭ شىراعىن،
كوكتى كەزدى مەنىڭ ولەڭ-پىراعىم...
ۇيلەسىمنىڭ بۇزىلماۋىن وسىناۋ
تۇننەن ءۇنسىز سۇرادىم،
كۇننەن ءۇنسىز سۇرادىم،
ايدان ءۇنسىز سۇرادىم،
سايدان ءۇنسىز سۇرادىم،
تاۋدان ءۇنسىز سۇرادىم،
باۋدان ءۇنسىز سۇرادىم،
قىردان ءۇنسىز سۇرادىم،
جىردان ءۇنسىز سۇرادىم...
بابالاردىڭ
قابىرىنەن سۇرادىم،
جاراتقاننىڭ
امىرىنەن سۇرادىم...
وشپەسىن دەپ شىراعىم،
تاڭىرىدەن سۇرادىم!..
تاڭىرىدەن سۇرادىم!..
قىركۇيەك، 2001 - جىل
قوزعالىس
(وپتيميستىك سارىن)
جەر وزگەرەدى:
تاۋلار قارتايادى،
كولدەر ورتايادى،
دۇنيە تەربەتىلىپ،
داۋىلدا،
جەلدە تىمىق
قۇشاعىن جايىپ تۇرىپ،
ءۇمىتتى قايىق قىلىپ،
جاڭعىرادى،
تۇلەيدى،
جالعاسادى
جانارىن شايىپ تۇرىپ.
ساۋلەلى سازدارىمەن،
اۋرەلى نازدارىمەن،
مازاسىز شاقتارىمەن،
قاراشا باقتارىمەن،
اقپاننىڭ اق قارىمەن
وزگەرەدى،
ءبارى دە وزگەرەدى
قوزعالىسپەن -
الەم ماحابباتتارىمەن...
ەل وزگەرەدى:
جاسارىپ، جاڭعىرادى،
جالعاسىپ جاڭبىر ءانى،
كوكتەمدەر كوزدەن ۇشىپ،
ورتەيدى،
جاندىرادى.
كوڭىلدە بۇلاق تالىپ،
كوز بەنەن قۇلاقتى الىپ،
ءبارى دە وزگەرەدى.
وزگەرمەس ءبىراق تا انىق
ءومىردىڭ تالماس ءانى؛
دالانى قار باسادى،
ەريدى،
بۋلانادى،
كوكتەيدى - جالعاسادى.
عاجايىپ ەر ىستەردىڭ،
كۇرەس پەن كەرىستەردىڭ
«ماڭگىلىك مايدانىمەن»
جەڭىلىس،
جەڭىستەردىڭ
تىرشىلىك جالعاسادى،
ادامزات الماسادى
كۇنەس نۇرلارىمەن،
بەسىك جىرلارىمەن...
ءبىز وزگەرەمىز:
تاۋدايىن قارتايامىز،
كولدەيىن ورتايامىز،
قوزعالىس ءدىن اماندا،
اي امان،
كۇن اماندا،
«تارتىلىس زاڭى» باردا،
جۇلدىزدى ءتۇن اماندا،
جۋسان مەن گۇل اماندا،
كۇش ويناپ بۇلا قاندا،
ادام مەن حاۋا سىندى
قىز بەنەن ۇل اماندا -
ءبىز وزگەرەمىز!
ءومىردىڭ ورتىمەنەن،
ۋاقىت «دەرتىمەنەن»
جاسايمىز،
جالعاسامىز
قاڭتاردىڭ ايازىمەن،
كوكتەممەن جەر تۇلەگەن...
ءبىز وزگەرەمىز
كەلىستى كەلەشەكپەن
كەلەتىن شەرتىپ ولەڭ!..
قاراشا، 1980-جىل
وبا تۇبىندەگى وي
دالا توسىندەگى ەسكى وبالاردى كورگەن سايىن ەسىمە
گەرودوتتىڭ: «ساقتار ەل شەتىنە جاۋ تيگەنىن
وبالاردىڭ باسىنا وت جاعىپ، حابارلايتىن بولعان»،
دەگەنى ورالادى.
ەرتە...
ەرتە...
ەلەس كۇننەن ساقتالعان،
جىراۋلاردىڭ جىرلارىمەن جاتتالعان،
كىتاپ شىعار وقىلماعان بۇل وبا،
قالىپ قويعان عۇندار مەنەن ساقتاردان.
ون سان عاسىر
جىرلاي-جىرلاي جاق تالعان،
بايراق ۇستاپ، التاي اسىپ، اتتانعان
كوك تۇرىكتىڭ كوزى مە الدە بۇل وبا،
تاقىمىندا تالاي تۇلپار - ات تالعان؟
جۇيرىكتەرى جەلدەي ەسىپ سامعاعان،
وڭى-سولىن «ورتتەي قاۋلاپ، جالماعان»
حازارلاردان قالعان ءسوز بە بۇل الدە،
عاسىرلاردى عاسىرلارمەن جالعاعان؟
ۇيسىندەر مەن تۇركەشتەردىڭ كوزى مە؟
قۇماندار مەن قىپشاقتاردىڭ ءوزى مە؟
ەل بىرلىگىن قورعاي ءجۇرىپ، قالدىرعان
وتكەندەردىڭ كەلەر ۇرپاق تەزىنە
ابىرويلى ءسوزى مە؟
جۇمسام كوزدى جاڭعىرادى كۇندە ويىم:
داۋىرلەردەن تالىپ جەتەر ۇندەيىن،
موعولداردىڭ ەستىلەردەي سارىنى
تۇگەندەگەن تەرىسكەيى، كۇنگەيىن.
كىم سەنەدى!؟
نانادى كىم مۇنىما؟
ۋاقىتتىڭ ۇرپاققا ارتار سىنى ما؟
مىناۋ وبا - اسپارانىڭ ازاسى،
نوعايلىنىڭ تاستاپ كەتكەن مۇڭى ما؟
ولمەۋ ءۇشىن ءومىر اتتى تاسقىندا،
جاسىرىنىپ سەكسەۋىلگە، تاس، قۇمعا
جاتقاندايىن ءبىر حالىقتىڭ وتكەنى،
وسى وبانىڭ وردا تىگىپ استىندا.
شايقاسا دا زامانالار - شايقالماي،
وزەك جارىپ ءوزى جايلى ايتا الماي،
جاتقاندايىن جىبەك جولىن تىزگىندەپ،
باتىر بابام باعزى كۇننەن بايقالماي.
ەرەۋىلدى كەزەڭدەردە ات ءۇستى،
كورگەن تالاي قىرعىن، سۇرگىن، اتىستى؛
جاتقاندايىن ەن دالانىڭ قوجاسى،
جالعاپ وتكەن شىعىسى مەن باتىستى.
جاۋلارىنان تۇسەتۇعىن كىل باسىم،
قاهارىنان دىرىلدەگەن شىن، ماشىن؛
كوشپەلى ەلدىڭ كەشەگىسى جاتقانداي
باۋىرىنا اپ ءسوز بەن ويدىڭ تۇنباسىن.
كىم بىلەدى؟
كىم ايتادى انىعىن -
كەشەگىنىڭ ۇلىسى مەن عارىبىن؟
كۇيىنەمىن... كۇرسىنەمىن... جۇرەكتى
جاتقاندايىن جالىن ءسۇيىپ، قارىپ ءۇن.
سىرلاساتىن ەمەن دە جوق، جوق قايىڭ،
مەنەن ءالسىز، مەنەن شەرلى جوقتايىن.
قارا وباعا قارايمىن دا ناليمىن،
وي-سانامدى شىجعىرارداي شوق دايىم.
قىپ-قىزىل شوق...
كوڭىلىمدە - جان بابام،
نايزا ۇشىندا بولاشاعىن جالعاعان،
قارا وبادان قول سوزارداي اشۋلى
ۇرپاعىنا وتى لاۋلاپ جانباعان.
مەزگىل جەتىپ، شوگەرىلگەن تۇيەسى،
قاي ءداۋىردىڭ، قاي زاماننىڭ يەسى؟
قوزىن ۇرلەپ، كەيىنگىگە دەم بەرىپ،
قورعاپ-قورشاپ جاتقان ەلدى كيەسى،
مىناۋ وبا قاي عاسىردىڭ يەسى؟
قاي عاسىرعا يەيىن مەن باسىمدى؟
قاي عاسىرعا توگەيىن مەن جاسىمدى؟
قاي عاسىرعا العىسىمدى ايتايىن
ساقتاي العان جانىمداعى جاسىندى،
بويىمداعى اسىلدى؟
قاي ءداۋىردى ولەڭ-سوزبەن ورەيىن؟
قاي ءداۋىردى جىرمەن جەبەپ كورەيىن؟
قاي ءداۋىردىڭ تاعزىم ەتىپ الدىنا
ءور كوڭىلدىڭ وتىن جاعىپ بەرەيىن؟
ۋاقىتتىڭ شەكەرى مەن بالىنا،
ساپ-ساپ، كوڭىل! الدانباعىن! نالىما!
قاي زاماننان تامىرىمدى تاراتىپ،
قاي زاماننىڭ جارماسايىن جالىنا؟
نار تاۋەكەل! ءجونسىز نەگە جاسيمىن؟
ەستيمىسىڭ، كوكىرەگىمدە تاسيدى ءۇن.
مىڭ-مىڭ جىلدىق ءومىرىمنىڭ ۇزىگى،
بەۋ، قارا وبا!
وتىمدى ۇرلە،
الدىڭا كەپ باس ءيدىم.
قىركۇيەك، 1985- جىل
ءدات
ءبىر-اق كەلەر بۇل عۇمىردىڭ بار ءمانى -
ومىر ءسۇرۋ! (كىم-كىمنىڭ دە ارمانى).
زاۋلا!
زاۋلا!
اقجال اتتى كۇندەرىم -
تاعدىرىمنىڭ تۇلپار تەكتى تارلانى.
كوزدە - دالا، كوكىرەكتە - قۇس ءانى،
اساۋ جىلدار ۇستاتپايدى - ۇشادى.
باعىندىرىپ جالعان اتتى سيقىرشى،
تابىندىرىپ ءومىر مەنى تۇسادى.
كوزىمدى ارباپ كوكشىل دالا، قىر گۇلى،
قۇلاعىمدا ماحابباتتىڭ سىرلى ءۇنى.
بيىك تاۋلار ماعان ءۇنسىز ءتىل قاتتى:
«ارمىسىڭ، - دەپ - جۇمىر جەردىڭ تۇرعىنى!..»
جەلتوقساندا وراي-بوراي قار ۇشىپ،
پەرى زامان ادالدىقپەن الىسىپ،
اساۋ عاسىر سىلكىلەدى سانامدى،
تامىرىمدا نامىس، جىگەر، قان ىسىپ.
وتتى بوران...
كوكتەم كەلدى وتتى ءۇنى
تەرگەيتۇعىن ىنجىق پەنەن وتتىنى؛
كەلدى كەزەڭ ەز بەن ەردى سىنايتىن،
انىقتايتىن تەكسىز بەنەن تەكتىنى.
باسقا تىلەك، بوتەن ارمان جوق مەندە،
ءسوزىم جالعىز جاڭا تۋعان كوكتەمگە:
ءبىر ءومىر بەر، ءبىر ءولىم بەر، ءتاڭىرىم،
تۋرا سويلەر ەرتەڭىمە، وتكەنگە...
جۇرەكتەگى قويىلعانشا جىر-نۇكتەم،
ءداتىم جالعىز - سۇرايتىنىم تىرلىكتەن:
اجال تونە كورمەسىن تەك سوزىمە
ەلىم كۇتكەن...
دالام كۇتكەن...
قىر كۇتكەن...
داتىم جالعىز - سۇرايتىنىم تىرلىكتەن.
ءساۋىر، 1988 -جىل
قاتەم بولسا...
(دوستارعا)
قاتەم بولسا، تۇزەتىپ، جوندەرسىڭدەر،
كەدىر-بۇدىر كەزىمدى وڭدەرسىڭدەر،
كوزىم جەتەر ءبىر شىندىق، بۇلتارمايتىن،
ءتۇبى مەنى ىزدەيتىن سەندەرسىڭدەر.
سەندەرسىڭدەر جانىما وت بەرەتىن،
ايالايتىن، سۇيەتىن، جەك كورەتىن.
تەڭ بولىسەر قايعىمدى قيىن كەزدە،
شاتتىعىمدى شالقىتىپ، وتكەرەتىن.
سەندەرسىڭدەر كەۋدەمنىڭ كوك ورمانى،
كوڭىلىمنىڭ قىل پەرنە - كوپ ارمانى.
سەندەر باردا شالقارمىن، بيىكپىن مەن،
سوعار دەمىم كەۋدەمدە، سوعار قانىم.
سەندەر باردا سەنەمىن، جاۋ المايدى،
مەنەن قاشىپ كەتەدى زاۋال، قايعى،
سەندەر باردا جىلۋ مەن جارىعى مول
جۇرەگىم - وت ورتەنىپ، الاۋلايدى.
سەندەر باردا بۇرقانعان وزەندەيمىن،
داۋىردەيمىن، تۇتاس ءبىر كەزەڭدەيمىن،
سەندەر باردا تاۋدايمىن، عاسىردايمىن،
عارىش بولىپ كەتەمىن، سەزەم كەي كۇن.
سەندەر جوقتا سونەدى ءان-وشاعىم،
تۇنشىقتىرىپ، باسادى قاراشا-مۇڭ.
سەندەرسىز مەن تاۋ دا ەمەن،
عاسىر دا ەمەن،
كىم كورىنگەن تاپتايتىن الاسامىن.
سەندەرسىز مەن ۇيدەيمىن قاڭىراعان،
ىنگەندەيمىن بوتاسىز اڭىراعان،
سەندەرسىز مەن جۇتاعان باقتاردايمىن،
كوكىرەگىنەن كوشەتىن جامىراپ ءان.
مەيلى جايىپ تاستاسىن تورگە كىلەم،
مەيلى مەنى كوتەرسىن ورگە كىلەڭ،
قۇر قابىقپىن سەندەرسىز قاۋدىراعان،
ەڭ باقىتسىز اداممىن جەردەگى مەن.
قاتەم بولسا تۇزەتىپ جوندەرسىڭدەر،
كەدىر-بۇدىر كەزىمدى وڭدەرسىڭدەر،
كوزىم جەتەر ءبىر شىندىق، ۇلى شىندىق -
ءتۇبى مەنى سۇرايتىن سەندەرسىڭدەر...
اقپان، 1989 -جىل
زامان قاشىپ بارادى
زامان قاشىپ بارادى، زامان قاشىپ،
الدە كىمگە بۇرىلىپ، امانداسىپ؛
الدە كىمنىڭ كوزىنە جاس ءۇيىرىپ،
جەتەگىندە بارادى ادام قاشىپ.
كوڭىلىمدە: ءبىر سەزىم - تاسىعانىن،
قۋانعانىم، كۇلگەنىم، جاسىعانىم،
اسانقايعى بولايىن دەپ پە ەدىم مەن؟
زامانمەنەن بارادى قاشىپ ءانىم.
جانارىمدا - كوك اسپان، كوك ورمانىم،
تامىرىمدا تەپكىلەپ، سوعار قانىم؛
ورالارى بيمالىم، ورالماسى،
بىرگە قاشىپ بارادى كوپ ارمانىم.
كيمەلەمە، كەيىمە، اسىقپا، اعا،
كوشە كەزىپ كەلەدى جاسىپ دالا؛
زامان شىركىن، بارادى ديۋانا بوپ،
زىكىر سالىپ بارادى قاشىپ دالا.
كوز الدىمدا - قۋراعان ىڭكار قايىڭ،
كوكىرەگىم - جارالى سۇڭقاردايىن؛
زامان قاشىپ بارادى ارپالىسىپ،
شاباندوزى قۇلاعان تۇلپاردايىن.
قونعاندايىن كەۋدەمە بار ىزگى مۇڭ،
(قالاي، قايتىپ ولشەيمىن پارىز قۇنىن؟!)
زامان قاشىپ بارادى ويىمدى ارباپ،
مەن زاماننىڭ تۇتقىنى ءتارىزدىمىن...
قىركۇيەك، 1992- جىل
ويسىز كۇندەرىم - وكىنىش
ويسىز كۇندەرىم - وكىنىش،
ويلى كۇندەردىڭ ءبارى - ارمان؛
كەۋدە دەگەن ءبىر بەكىنىس،
كوڭىل دەگەن ءبىر قارا ورمان.
ويسىز كۇندەرىم - ءزىل-زالا،
ويلى كۇندەردىڭ ءبارى -ولەڭ؛
جۇرەك دەگەن ءبىر گۇل، دالا،
ءومىر دەگەن ءبىر قارا ەمەن.
ويسىز كۇندەرىم - مۇنارسىز،
ويلى كۇندەردىڭ ءبارى - مۇڭ؛
سەزىمسىز ولەڭ قۇنارسىز
توپىراق سىندى، جارىعىم.
ويسىز كۇندەرىم - الدامشى،
ويلى كۇندەردىڭ - دوس ءبارى؛
جىر بولىپ، جۇرەك جالعانشى،
جارقىراپ كوكتىڭ قوستارى.
قونامىن، كەيدە ۇشامىن،
تابا الماي جاننىڭ ءجوندى ەمىن؛
ويلى كۇندەردە - قۇسامىن،
ويسىز كۇندەردە - پەندەمىن...
تاعايىن قايتىپ ەلگە ءمىن؟!.
اقپان، 1993- جىل
قاڭتار. اياز. قارا تۇن
قاراڭعى ءتۇن...
كورىنەدى جول قاشان؟
(جول قادىرىن بىلەر مە ەدىڭ توڭباساڭ؟..)
تۋعان اۋىل قاي بوكتەردە؟ قاي تۇستا؟
جەتەرمىن بە قاناتىمدى قومداسام؟!
قاڭتار...
اياز...
قارا بوران تۇر ۇلىپ.
قارا اسپاننان وي جاۋادى سىرىلىپ.
قارا دالا... قالش-قالش ەتىپ يىعى،
قول بۇلعايدى قاۋقارسىزداۋ ءبىر ءۇمىت.
زاتى مومىن، تۇلىگى مول قاۋىمدى،
وگەيسىتىپ ءوزىم تۋعان اۋىلدى
الدىم با الدە؟
اداستىم با؟
بۇل قالاي؟
قارا تۇندە ايىرا الماي تاۋىمدى؟..
قايدا كەلەم؟
ءجون بە مىنا باعىتىم؟
كوزدى بايلاپ قويعاندايىن تاعى ءتۇن.
كورىنبەيدى تۋعان اۋىل جارىعى.
قايدا جىرىم؟
شالدىققان با شابىتىم؟..
تۇزدە بوران...
كوڭىلدە ۇرەي...
ءتۇن ءۇنسىز...
ارمان قاشىپ بارا جاتىر تۇلىمسىز.
جول - بۇلىڭعىر.
ءۇمىت، كۇدىك - ەكى ۇداي،
جۇرەگىمدى ۇرعىلايدى تىنىمسىز.
قاراڭعى ءتۇن.
كورىنەدى جول قاشان؟
(تۇسىنەر مە ەستى پەندە تولعاسام؟)
الاي-دۇلەي اق تۇتەگى عاسىردىڭ...
وتەرمىن بە قاناتىمدى قومداسام؟!
جەتەرمىن بە؟
كورىنەدى جول قاشان؟..
اقپان، 1995- جىل
دالادا قار
دالادا قار...
قاڭتاردىڭ ۇسكىرىگى.
ەستىلەدى بوراننىڭ «ىسقىرىعى»...
دوڭىز جىلدىڭ نويىستاۋ مىنەزى مە،
ەلگە تاستاپ كەلەدى قىس قۇرىعىن؟!
جوق پەن باردى قوسقان بوپ جىرعا، كۇنىم،
الدە كىمنىڭ جۇرەتىن ۇرلاپ ءۇنىن.
پەندە ەمەسپىن،
قاعازعا جارماسادى
كۇپتى قىلعان جۇرەكتى قىرداعى مۇڭ.
جاۋابى جوق كوپ ويىم كۇرسىنەدى،
اق كويلەكتى كوڭىلگە كىر سىڭەدى؛
الاتاۋدىڭ قوينىندا اياز ۇلىپ،
اق قايىڭنىڭ بۇتاعى تۇرشىگەدى.
سىقىر-سىقىر ەتەدى باسقان ءىزىڭ،
كەتەر ەمەس قۇلاقتان باستاعى «ىزىڭ».
تىرلىك قاتال...
ارمان كوپ...
قاڭتار سۋىق...
جەتكىزبەيدى جولدارىم قاشقان ۇزىن.
جەتكىزبەيدى دۇنيە قۇر اتتايىن،
بۇرىسەدى ويىمدا:
قىر...
اق قايىڭ...
قارا ايازى قاڭتاردىڭ ىسقىرىنىپ،
اش بورىدەي قامايدى سۇراق دايىم.
قالتىرايدى كەۋدەمدە قىر، اق قايىڭ.
قاڭتار، 1995-جىل
باياعى جىر، كەۋدەمدە - باياعى ولەڭ
باسى دا ەمەن، عالامنىڭ اياعى ەمەن،
باياعى جىر، كەۋدەمدە - باياعى ولەڭ.
سەن مۇڭايساڭ - مۇڭايىپ اسپان استى،
سەن قۋانساڭ - قۇشاعىن جايادى الەم.
شۋلامايدى جاپىراق... تەككە قايىڭ...
وزەكتى جان - ءومىر عوي... وكپە دايىن.
وت كەشكەندەي بولامىن سەن وكسىسەڭ،
سەن شاتتانساڭ - بيلەيدى كوكتەگى ايىم.
وردام مەنىڭ ويلارمەن ەڭسەلى ەدى.
ولارىما، بايقايمىن، ەل سەنەدى.
سەنىم اتتى ارناعا باستاۋسىڭ سەن،
سەن قۋانساڭ - كەمەرىم تەڭسەلەدى.
كۇن شىعادى، قىزارىپ كۇن باتادى،
تىرشىلىكتى جالعايدى جىلعا تاعى.
سەن كۇرسىنسەڭ، كۇرسىنىپ كوك تاۋلارىم،
ورماندارىم ورتايىپ ءتىل قاتادى.
سەنسىز ويدان ازاپتى شەگەر دەنەم،
سەنسىز جالىن، شۋاعىن توگەر مە ولەڭ؟!
مىناۋ اسپان استىندا، جەر ۇستىندە
سەن بولماساڭ قايتار ەم ەگەردە مەن؟!
قىركۇيەك، 1996- جىل
تاعدىرىڭدى تاڭىرىدەي سىيلاعىن...
«مەن قۇستان تۋعان قۇمايمىن...»
ماحامبەت
* **
ءتاڭىرىم-اي!.. سەزىم بولىپ ورتەدىڭ...
جانعا-داۋا، تابا المادىم دەرت ەمىن.
ءتۇن اۋعانشا كوز ىلدىرمەي الدەكىم،
مەنى تاڭمەن وياتادى ەرتە كىم؟!
اي نۇرى بوپ ايدىنىما تامارداي،
اپپاق جۇلدىز اسپانىمنان اعارداي؛
الدەكىم كەپ قۇنداعىمدى قۇشاقتاپ،
كوڭىلىمنىڭ كوك شىراعىن جاعارداي.
كوك توسىنەن ءبىر ۇلى كوش ءتىل قاتىپ،
قۇبىلاعا كوشەتىندەي ءتۇن قاتىپ.
اپتىعارداي ءبىر الاپات جىر تۋلاپ،
شاپتىعارداي جۇرەگىمە مۇڭ باتىپ.
نەتكەن سارىن؟! سيقىرى مول قانداي ءۇن؟!
كۇي كەزەدى الاتاۋدىڭ شالعايىن.
ويىم ون ساق... ويانامىن ءتۇس كورىپ،
اششى نۇرعا شىلانادى تاڭدايىم.
كىم؟
قانداي جان؟
نەندەي جۇمباق؟
تۇسىنبەن...
وزگە ءبىر ءۇن سىبىرلايدى ىشىمنەن.
كەشەگى دوس جاۋىعارداي نە جازدىم؟
كەتتى مە الدە ءبىر اعاتتىق ىسىمنەن؟
جانعا-داۋا، تابا المادىم دەرت ەمىن،
سەزىمىمدى، ءتوزىمىمدى ورتەدىڭ.
ءتۇن اۋعاندا كوز ىلدىرمەي،
ءتاڭىرىم!
ايتشى مەنى وياتىپ ءجۇر ەرتە كىم؟!
اقپان، 2001- جىل
* * *
ايىم امان، كۇنىم امان - توبەمدە،
ارقامدا - تاۋ، وزەندەرىم - تومەندە.
ءوز ەركىمدە - قايعىرام با، كۇلەم بە؟
ورتايام با؟
ويدان ازاپ شەگەم بە؟!
ءوز ەركىمدە... ءبارى-ءبارى ەركىمدە...
جالىنىم دا، جاۋىنىم دا، ءورتىم دە.
ارمان قۋىپ، الدانۋ دا - ەركىمدە -
اربالۋ دا عاشىق بولىپ جەر، تۇنگە.
كەسپە جولدى!
ۇزبە سەزىم سۇرەڭىن!
ەركىن تولعاپ، ەركىن ءومىر سۇرەمىن.
داۋىرلەردىڭ دۇبىرلەتەم قويناۋىن،
ويىم ەركىن، ەركىن ميىم، جۇرەگىم.
مەيلى ماتا، ءتىل مەن ءسوزدى تۇسا مىڭ،
ءوز تاعدىرىم - ەركىن قونىپ، ۇشامىن.
جانىم عانا عۇزىرىندا ءتاڭىردىڭ،
تامىر ىستىق، ىستىق مەنىڭ قۇشاعىم.
ءورىم امان... ءتورىم امان... جىر - قاندا...
وزەۋرەمە! وزەكتەمە! ۇرلانبا!
ەركىندىگىم وزىممەنەن - ماڭگىلىك،
ەلىم امان...
جەرىم امان تۇرعاندا.
ءساۋىر، 2001 - جىل
* * *
قۇلاعىما جەتەدى ىلعي ءبىر ەسكى ءۇن:
ومىردە وسى كىممەن، نەگە تىرەستىم؟
ءسوزىم ەگەر سىلكىمەسە جۇرەكتى،
بەكەر-بوسقا نەگە ورتەندىم؟
جىر ەستىم؟
قۇلاعىما جەتەدى ىلعي ءبىر سارىن
(جەل شايقاعان داۋىسىنداي شىرشانىڭ):
جەلپىنىپ ەم جۇيرىك مىنگەن تەك مەندەي...
نەگە جەتتىم؟
قايدا اكەلدى جىر-ساعىم؟
نە ءبىتىردىم؟
ءوزىمدى-ءوزىم ۇرسامىن.
جازعىرامىن...
جازالايمىن...
سوگەمىن...
وپىرىلىپ، ودان ازاپ شەگەمىن.
كۇرسىنەم دە سوزدەن الىپ ءوشىمدى،
اشۋىمدى اق قاعازعا توگەمىن.
اداممىن مەن... جۇمىرباسپىن، پەندەمىن،
بىرەۋگە - اسقار. ال بىرەۋگە - شوڭگەمىن.
كوكىرەگىم - ساۋالداردىڭ ۇيىعى،
تىرشىلىگىم - ىستىعىنداي كومبەنىڭ.
ءومىر... ءومىر - ورتەنگەن وي، ەلەس، ءتۇن...
جان تورىندە جاڭعىرادى سول ەسكى ءۇن.
قۇلاعىمدا - سول ءبىر داۋىس، سول سارىن.
تىنشىر ەمەس...
مەن دە تىنشىر ەمەسپىن...
13.08.2000 جىل
* * *
ميدا - سوعىس... ويدا سوعىس ءورتى بار...
جۇرەگىمدە ۋاقىتتىڭ دەرتى بار.
كوكىرەگىم - اڭىراعان اق شاناق،
ءتىلىن تاپ تا، شاناعىمدى شەرتىپ ال.
قوزعايتۇعىن بويداعى اساۋ جىر قانىن
تامىرىمدا - جان تەربەيتىن قىرداعى ءۇن؛
ءار پەرنەدەن اققۋ-قازىم قاڭقىلداپ،
جاڭعىرادى جان داۋىسى تىرنانىڭ.
ويىم - تولقىن... تولقىنىمدى اۋلار كىم؟
سەزىم - جۇيرىك... جۇلدىزدايىن زاۋلارمىن.
ءار پەرنەدەن ءتىل قاتارداي شىڭدارى
مۇقاعالي جىرلاپ وتكەن تاۋلاردىڭ.
عالام ءتۇپسىز، عالام شەتسىز، عالام-ءۇن،
جالىنىنا ورتەنەمىن، جانامىن؛
ءار پەرنەدەن توگىلەردەي سامالى
ماعجان اقىن ءسۇيىپ وتكەن دالانىڭ.
قارا جۇرتىن حان-سۇلتانمەن تەڭ كورگەن،
اق سۇرەڭىن تەڭىزدەيىن وڭگەرگەن،
ءار پەرنەدەن اتىلارداي ايبىنىم،
قامىققاندا ماحامبەتكە دەم بەرگەن.
اڭىراتىپ زامان ءبىر كۇي تارتادى،
قىسادى ءۇنى قولقا جۇرەك، ارقانى...
جۇرەگىمدە - ۋاقىتتىڭ لاڭى.
ميدا - سوعىس...
ويدا سوعىس بار تابى...
قىسادى جىر قولقا جۇرەك، ارقانى...
24.08.2000
* * * *
ءبىر زاماندا...
ۋاقىت زىرلاپ العا،
باسقا تاڭدا، باسقا قۇس جىرلاعاندا...
بولارمىسىڭ سەن امان، ءتىلىم مەنىڭ،
تاعدىرىمدى ءتاڭىرىم ۇرلاعاندا؟!
بۇيىرعاندا...
جۇرەكتەر ءجيى ۇرعاندا،
الىپ-قاشىپ ويلاردى قيىرلارعا...
تۇرارمىسىڭ، الاتاۋ - مۇنارلى شىڭ،
تەلىم-تەلىم جەم بولماي بۇيىرعانعا؟!
نۇردى وڭگەرىپ...
قۇلپىرار سىردى وڭگەرىپ،
كەلبەتىڭە تۇراتىن جىر دەم بەرىپ...
قالارمىسىڭ سەن امان، اينالايىن،
ارۋ قالا - الماتىم، ىرگەڭ بەرىك؟!
بالعىن ءانىم...
سەرگەك وي، قالعىماعىن،
جانىم - عارىش، ءتانىم - جەر، الدىم - اعىن.
اعارمىسىڭ سەن امان، اساۋ قانىم -
ءومىرىمدى جالعايتىن بال-بۇلاعىم؟!
ءبىر زاماندا...
ۋاقىت زىرلاعاندا...
بوز اي باسقا، بوز كوكتەم جىرلاعاندا...
سويلەرمىسىڭ سەن امان، جىر-دۇنيەم،
جاراتۋشى جانىمدى ۇرلاعاندا؟!
بوز كوكتەم جىرلاعاندا...
14.08.2001
