ناعاشىبەك قاپالبەك. شەر - اڭگىمە

- مەن تۇرمەدە كوپ وتىرعان جانمىن عوي. بىرەۋلەر ىزىمنەن قالماي اڭدىپ، تىڭ تىڭداپ تۇرعانداي ىشىمدە ىلعي ۇرەي جۇرەدى، - دەپ ول جان-جاعىنا ساقتانا قاراپ، كافە ءىشىن شولىپ ءوتتى. ەكەۋمىزدەن باسقا اسحانادا بوتەن جان جوق. بۇرىشتاعى ۇستەلگە بارىپ جايعاسىپ، اسقا تاپسىرىس بەردىك.

ءبىزدىڭ اۋدان ورتالىعىندا ەڭ ۇلكەن، اسى دا ءدامدى ورىن - وسى كافە. اتى دا قىزىق - «گولۋبوي دۋناي». اعا «پورتۆەين» شارابىن الدىرتتى.

- كەل، ەكەۋمىز كىشكەنە ىشەيىك. ساعان بۇگىن ءالى جان بالاسىنا ايتپاعان ءبىر اڭگىمەمدى ايتپاقشىمىن. ەكەۋمىز ەكى قىرلى ستاكانمەن قىزىل شاراپتى ءسىمىرىپ الدىق.

بۇل كىسىنى ويلاماعان جەردەن كەزدەستىردىم. ءىسساپاردان كەيىن مونشاعا ءتۇسىپ الايىن دەپ كىرسەم، يسايەۆ اعايىم ءجۇر. ەكەۋمىز راحاتتانا شومىلدىق، مەن الىپ بارعان قايىڭ سىپىرتقىمەن ءبىر-ءبىرىمىزدى سابالاپ، پىسكەن قىزاناقتاي قىزارىپ، كيىنىپ دالاعا شىققاندا، اعاي:

- ءجۇر «گولۋباي دۋنايعا» بارىپ ءشاي ىشەيىك، - دەپ شاقىردى. يسايەۆ اعايىما قارسى كەلە المادىم. بۇل كىسى - باياعىدا ءبىزدىڭ ينتەرناتتىڭ باستىعى بولعان، ءوزىم ەرەكشە قۇرمەتتەيتىن ۇستازىم. ول كەزدە ۇستىندە كيتەل، بۇتىندا گاليفە، اياعىندا حروم ەتىگى بار، بويى ءتىپ-تىك، ءجۇرىسى شاپقان اتتاي جىلدام جىگىت اعاسى ەدى.

قازىر، مىنە، الدىمدا بەتى شالبارلانعان ءاجىم-ءاجىم، تولقىندى بۇيرا شاشى ابدەن سيرەپ، توبە تۇسى جيدىگەن تاۋىقتىڭ جۇنىندەي تاقىرلانىپ ءارى بوزعىلدانىپ، ەڭكىش تارتقان ارىق شال وتىر. داۋسى - باياعىداي پارمەندى، اشىق ەمەس، باسەڭ.

- «جۇرە بەرسەڭ - كورە بەرەسىڭ، كورە بەرسەڭ - كونە بەرەسىڭ» دەمەكشى قالقايىپ، وسى كۇنگە جەتكىزگەنىنە دە شۇكىرشىلىك ەتەمىن. سۋعا سالعان قايىستاي سوزىلىپ ءالى ءتىرى ءجۇرمىن. ال مەنىڭ زامانداستارىم قىناداي قىرىلدى عوي. قايران، اسىل بوزداقتار-اي!.. كەل، الىپ قويايىق.

ول تەمەكى الىپ تۇتاتىپ، قۇشىرلانا سوردى. شىپ-شىپ تەرىن بەتورامالىمەن سۇرتكىشتەپ، ماعان ەڭكەيە سىبىرلاپ:

- مەن تۇرمەدە كوپ بولدىم عوي. العاش پولشادا كونتسلاگەردە، ودان گەرمانيادا، ودان ماگاداندا، كەيىن مۋرمانسكىدە - بارەنتسيەۆو دەگەن سۋىق تەڭىز جاعاسىندا بولدىم. ءيا، اڭگىمەمدى باسىنان باستايىن. سەن زەيىندى شاكىرتىم ەدىڭ. قازىر جازۋشى-جۋرناليسسىڭ. ساعان كەلىپ ايتايىنشى وسىنىڭ ءبارىن دەپ سان وقتالىپ، جۇرەكسىنىپ ءجۇر ەدىم. ونىڭ ۇستىنە، كوپ قامالعان جان قورقاق كەلەدى، ساۋىسقانداي ساق بولىپ ۇرەيلەنىپ ءومىرى وتەدى. سەن جاقسىلاپ تىڭداپ ال. ساعان ايتپاسام، ءبىر كۇنى ميىما قان قۇيىلىپ نە بولماسا جارىلىپ كەتەرمىن.

وسى اۋدان ورتالىعىنداعى ينتەرناتتى زاكىر التىن مەدالمەن ءبىتىرىپ، ماسكەۋگە وقۋعا ءتۇستى. ەكەۋمىز ءبىر اۋىلدا وسكەن دوسپىز. مەكتەپتى بىتىرگەن جىلى مەنى زاكىر شاقىرىپ الىپ، ءوزى وقيتىن ۋنيۆەرسيتەتكە سۇيرەپ ءجۇرىپ ءتۇسىردى.

زاكىر - جىگىتتىڭ ناعىز سۇلتانى ەدى، ماسكەۋلىكتەردى، بۇكىل ءوز ماڭايىنداعىلاردى تاڭقالدىرىپ، وقۋدا وزات اتانىپ، نەمىسشە سۋداي اعىپ سويلەيتىن، اقىنداردىڭ ولەڭىن جاتقا ايتاتىن. ونى باعالاپ ۇستازداردىڭ ۇسىنۋىمەن ستاليندىك ستيپەنديا الاتىن بولدى. ەكەۋمىزگە جاتاقحانادان ءبىر بولمە بەردى. ءبىز شەت تىلدەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ نەمىس ءتىلى فاكۋلتەتىندە جارقىراپ كوزگە تۇستىك، مەن مانداليندە ويناپ، ءان ايتامىن، زاكىر نەمىسشە ولەڭ جازادى.

ەكىنشى كۋرستى ءبىتىرىپ، دەمالىسقا اۋىلعا بارىپ كەلەمىن دەپ جۇرگەندە سوعىس باستالدى.

ءبىر-اق كۇندە زاماننىڭ استى ۇستىنە ءتۇستى، كۇنى كەشە عانا جارقىراپ، قۇلپىرىپ تۇرعان ماسكەۋ قارا جامىلدى. سوعىس ازىرەيىلدەي ىسقىرىپ، ءجيى-ءجيى دابىل قاعىلىپ، ءتۇن بالاسى بىردە-ءبىر شام جاعىلماي، ەل الاساپىران كۇيگە ەنىپ، بىقپىرت تيگەندەي ەسەڭگىرەپ كەتتى. زاكىردى بىردەن اسكەرگە الىپ كەتتى، ون كۇننەن كەيىن مەن دە ماسكەۋ تۇبىندە وكوپ قازا باستادىم. ودان ءارى پويىزبەن مايدانعا اتتاندىم. فاشيستەر كۇن وتكەن سايىن سىپىرىلا جىلجىپ جاقىنداپ كەلە جاتتى. جاۋدان قورعاۋعا جان-جاقتان ەشالون-ەشالون جىگىتتەردى اكەلىپ توگىپ تاستاي بەردى. يۋ-قيۋ ساپىرىلىسقان سولداتتاردىڭ كوبى - ءومىرى قارۋ ۇستاماعان، ورتا ازيا، كاۆكازدان كەلگەندەر ءبىر اۋىز ورىسشا دا بىلمەيدى.

قويعا شاپقان اش قاسقىرداي انتالاپ نەمىستەر كەلگەندە ءبىز ءالى مىلتىق اتۋعا ۇيرەنە دە الماي جاتقانبىز. ەكى ادامعا ءبىر ۆينتوۆكا، بەس وقتان بەرىپ، جاۋعا قارسى شىقتىق. جانىڭداعى سەرىگىڭ ولسە، ۆينتوۆكاسىن الاسىڭ، ايتپەسە جالاڭ ۋرالاپ شىعاسىڭ. ءا دەگەننەن باۋداي ءتۇسىردى. ەكى كۇننەن كەيىن ءبىز قورشاۋدا قالعانىمىزدى بىلدىك. كومانديرىمىز ۆلاسوۆ بارىمىزگە «دۇشپانعا بەرىلىڭدەر» دەگەن بۇيرىق بەردى.

«ماسكەۋ جاۋ قولىندا، س س س ر جەڭىلدى» دەپ ليستوۆكالار تاراتتى. ساپ-سابىمىزبەن قارۋ-جاراقتى تاستاپ، اق تۋدى كوتەرىپ، نەمىستەرگە بەرىلدىك.

ءولىم مەن تىرلىك اراسىنداعى ءومىرىمىز ءوڭ مەن تۇستەي حالدە ءوتىپ جاتتى. قۇر سۇلدە، ارۋەي ەلەسىمىز عانا ءجۇر. الدىمەن پولشاداعى كونتسلاگەرگە قامادى. اۋرۋ-سىرقاۋ، كوممۋنيست كومانديرلەردى اتىپ تاستاي بەردى، گاز پەشىنە تىرىدەي ورتەدى، تۇتقىندار لەك-لەگىمەن اجال اپانىنا كەتىپ جاتتى. قىستىڭ قاقاعان ۇسكىرىك ايازىندا دالادا قاتىپ قالعاندار قانشاما! «ماعان قاشان كەزەك كەلەر ەكەن» دەپ كۇننەن-كۇنگە ءال-دارمەنىم ءبىتىپ، ءبىرجولا ولۋگە بەل بايلاعان تۇستا كۇتپەگەن جەردەن زاكىر كەزدەسە كەتكەنى!.. ۇستىندە - جاڭا كيىم، قاسىندا - ءبىر توپ نەمىس وفيتسەرلەرى. كازارمالاردى ارالاپ ءجۇر.

- زاكىر، - دەدىم جاۋىنقۇرتشا جەر باۋىرلاپ جاتقان جەرىمنەن ارەڭ كوتەرىلىپ. - زاكىر! بۇل مەن عوي، ءداۋىت يسايەۆ، - دەپ داۋىسىمدى قاتتىراق شىعاردىم.

ءاي، زاكىرجان ءورت جىگىت قوي، جالت قارادى دا، بىردەن قاسىنداعىلارعا مەنىڭ دە نەمىسشە وقىعانىمدى، ءتىلدى جاقسى بىلەتىنىمدى جەدەلدەتە جەتكىزىپ، ايتا باستادى. انالار ءتىلماشقا ءزارۋ ەكەندىگىن اڭعارتىپ، دەرەۋ اپارىپ مونشاعا ءتۇسىرىپ، كونسلاگەردەگى نەمىستەرگە اۋدارماشى ەتىپ قويدى.

زاكىر باستاعان اۋدارماشىلار بولەك جاتامىز، تاماعىمىز دا جاقسارىپ سالا بەردى. ەتى ءتىرى، كوزى اشىق وقىعان تۇتقىنداردى ىرىكتەپ گەرمانياعا ايدادى. ول جاقتاعى تۇرمەدە ءۇستى-باسى جارادان كورىنبەي، ءبىر بۇرىشتا بۇرالىپ، ساسىپ تۇرا الماي جاتقان مىرزالىنى كورىپ قالدىم. زاكىر، مىرزالى ۇشەۋمىز ءبىر اۋىلدانبىز، بىرگە وسكەنبىز. تۇرمەدەگىلەرگە تاماق تاسيتىنمىن، اناۋ مەنى تاني ساپ جىلاپ جىبەردى. زاكىرگە ايتىپ، ونى ەمدەتىپ، جوندەپ اس بەرىپ، تىڭايتقان سوڭ تاماق تاسۋشىلار قاتارىنا قوستىق. از ۋاقىتتا ول وزىنە كەلە ەسىن تولىق جيىپ، شىرايى كىرىپ، قالپىنا كەلىپ الدى.

- سەندەردى ءبىر جەرگە جىبەرتكىزەيىن دەپ ءجۇرمىن. مەنى باسقا جاققا اۋىستىرماقشى، - دەدى زاكىر.

مىرزالىنى نەمىستەردىڭ شوشقا فەرماسىنا جۇمىسقا الدىردى. ال مەنى ءبىر فابريكانت بايدىڭ جالشىلىعىنا جىبەردى. فابريكانت - سىريعان ۇزىن بويلى، قىرىم ەتى جوق، جاسى وتىزدان اسقان كوزىلدىرىكتى جىگىت. مەنى ادام دەپ كوزىنە ىلمەيدى. كاۋجىرەگەن نەمىس شالىنان سىپىرتقى، كۇرەك، كۇركەدەي بولمەسىن وتكىزىپ الدىم. بايدىڭ ەكى جىلقىسى مەن ءبىر وۆچاركاسىن، ءبىر الاباي توبەتىن كۇتۋ، باۋ-باقشاسىنا قاراۋ مەنىڭ موينىمدا. توڭىرەكتە قىلاۋ تۇرعىزباي ەسىك الدىن سىپىرۋ، اعاشتار مەن گۇلدەردى سۋارۋ، اتتاردى ءبىر مەزگىل دالاعا شىعارىپ سەيىلدەتۋ ، يتتەرگە ۋاقتىلى تاماق بەرۋ… ءبىر تىنىم جوق. مەن بارعاننان كەيىن ەكى ايدان سوڭ فابريكانت اسكەرگە شاقىرىلىپ، بار جۇمىسىن ۇلبىرەگەن جاس كەلىنشەگى قولعا الدى. ول فابريكاعا ەكى ات جەككەن پاۋەسكەمەن بارعاندى ۇناتاتىن، ءۇي مەن فابريكانىڭ اراسى ءۇش شاقىرىمداي عانا. كۇيەۋى ماشينامەن نە موتوسيكلمەن جۇرەتىن، ايەلى پاۋەسكەنى ۇناتتى. ادەمىلەپ پاۋەسكەنىڭ ۇستىنە كۇيمە جاساتتىردىم. كوبىنە-كوپ كومەكشى قىزبەن جۇرەدى، كوشىرى - مەن.

كۇيەۋى سوعىسقا بارىسىمەن وققا ۇشىپتى. فراۋ ماريا ءبىر ايداي قارا جامىلىپ ءجۇردى. بەرليندە اسكەري مەكتەپتە وقيتىن جەتى جاسار ۇلى كانيكۋلعا كەلىپ، ءبىر ايداي بولىپ كەتتى. ول دا - ۇزىن بويلى، سۋىق ءوڭدى. اكەسىن مەن ولتىرگەندەي وشپەندىلىكپەن قارايدى. جۇمىسىمنان كىنارات تاۋىپ، شەشەسىنە جامانداپ، مەنى كۇندىز-ءتۇنى جۇمساپ كەگىن الادى.

فراۋ ماريامەن نەمىسشە ەمىن-ەركىن اڭگىمەلەسە بەرەمىز.

ارادا جىل جارىمداي ۋاقىت وتكەندە جازدىڭ تامىلجىعان اشىق ءبىر ادەمى كەشىندە ۇيگە ءتورت فورما كيگەن ايەل كەلىپ، مارياعا كۇيەۋىنىڭ وردەنىن تاپسىردى. ءبارى دالادا شايحانادا وتىرىپ، شاراپ ءىشتى. كەشقۇرىم فراۋ مەنى شاقىرىپ مونشا جاققىزدى. ءوزى ءتۇسىپ بولعان سوڭ كۇيەۋىنىڭ جاڭا كيىمدەرىن بەرىپ:

- ديك، ەندى سەن دە ءتۇسىپ ال، - دەپ ەرەكشە ىقىلاس ءبىلدىردى. مەنى «ديك» دەپ اتاپ كەتكەن. ءوزىنىڭ مونشاسىنا بوتەن جان ادامدى ءومىرى جاقىنداتپايتىن.

نەسىن جاسىرايىن، مونشادان كەيىن شايحانادا وتىرىپ ەكەۋمىز شاراپ ىشتىك، ارتىنان ول ءبىر كىشكەنتاي قۇمىرا الىپ شىعىپ:

- بۇل - ەمدىك ءشوپ سالىنعان تازا سپيرت. سودان ءىش سەن، ديك، - دەپ جارتى ستاقان جۇتقىزىپ جىبەردى. مەنى دەرەۋ دەدەكتەتە جەتەكتەپ ۇيگە كىرگىزىپ، شەشىنە ساپ توسەگىنە گۇمپ قۇلادى. مونشادان بۇرقىراپ شىعىپ، ىشىمدە شاراپ بار، ءدارى قوسىلعان ءسپيرتى بار، ەجەلگى پاتشا كوڭىلىم شاتتانىپ، گۇل-گۇل جايناپ قاناتتانىپ شىعا كەلدىم. جاڭا جاۋعان اقشا قار ۇستىندە بۇلاڭ قاققان تۋندرانىڭ اق تۇلكىسىندەي كەلىنشەكتىڭ بالاۋسا، بالعىن دەنەسى ويناق قاقتىرىپ، ارباپ جاتىر. ءولى دەنەگە جان كىرگىزەردەي. ولەردەي ءبىر ىنجىق نەمە بولماساڭ، قالعانى جەتىپ تۇر. قالاي شەشىنىپ، قالاي قۇشاعىمىز ايقاسقانى ەستە جوق. وزگە ءبىر دۇنيەگە ەنىپ كەتكەنبىز. ىڭكار سەزىمدەر اقتارىلا، اساۋشا بۇلقىنعانىمىز، ءبارى - بۇلدىر- بالدىر جان شىمىرلاتار ءتاتتى ەلەس…

كۇزدەگى كۇيى كەلگەن كەر مارالداي كەرىلگەن جۇمىر، جۇمساق اق كەلىنشەك پەن ەكەۋمىزدىڭ قۇشاقتارىمىز اجىراماعان كۇيى قىلىقتى دا قىزىقتى ءتۇننىڭ تەز سىرعىپ، ءاپپاق تاڭنىڭ قالاي اتقانىن دا بايقاماي قالىپپىز. ول كەزدە مەن ۇيلەنبەگەنمىن، ايەل ءتانىن تۇڭعىش رەت تۇشىنىپ، حور قىزىنداي ءاپپاق بولىپ جاتقان فراۋعا سۇقتانا قارايمىن كەپ. قۇشاققا تولىمدى دەنەسىندەگى تىكىرەيگەن تىعىز توسىنە دەيىن - مەن ويلاپ كورمەگەن جۇمباق دۇنيە.

جالپى نەمىس ايەلدەرىنىڭ ءبىرازى كورىكسىز، سۇڭقيعان، ءداۋ مۇرىن، كارى تاۋىقتاي قۋ سۇيەك، تىريعان ارىق كەلەدى. ال فراۋ ماريانىڭ ون ەكى مۇشەسىندە قىلاۋداي ءمىن، كىنارات جوق، ارشىن ءتوسى مەن اققۋ موينى، قۇلىن مۇشەسى ەستى الىپ، قۇشىرلاندىرا تۇسەدى. ونىڭ ۇستىنە، جۇقالاپ ءاتىر سەبىنگەن جۇپار ءيىسى قانداي. قاي جەرىن سۇيسەم دە، سيپالاسام دا، جەسىر كەلىنشەك نازدانا ەركەلەي نازىك ىڭىرسيدى، جاساماسىز بال سەزىمى بار. ماعان جاۋاپ رەتىندە كىرپىگى اشىلماعان كۇيى ول دا باس سالىپ، ءولىپ- ءوشىپ سۇيە باستايدى.

قالىڭ باتپاقتىڭ ىشىندە دە ساف التىن جارقىراپ جاتادى، تىكەننىڭ دە ادەمى گۇلى بولادى. ماحاببات دەگەن - نازىك، اسەم سەزىم، ادام جانىنىڭ ەڭ ارداقتى، ەڭ اڭسارلى تۇپكىرىنەن باستاۋ الاتىن ءتىل جەتكىزگىسىز الەم.

نەسىن جاسىرايىن، ونداي تىلسىمى بار بەينەنى عۇمىرى كورگەم جوق. جىلدار جاڭعىرىپ، دۇنيە ساپىرىلىسىپ قانشا زامان وتسە دە، فراۋ ماريانىڭ ەلەستەي عاجاپ ءتۇر- تۇلعاسى ءالى كوز الدىمدا. ەسىمە تۇسسە، اۋىرىپ قالارداي بولام.

- ديك، تاڭ اتىپ قالدى. تۇرا عوي، بۇركىتىم! - دەدى سوڭعى رەت قۇشىرلانا ايمالاپ جاتىپ. - مونشاعا بارىپ، ءوز كيىمىڭدى قايتا كي. بۇل ءىسىمىزدى ەشكىم بىلمەۋى كەرەك.

ۇستىمە سۋىق سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي ەسىمدى جيىپ، تاز قالپىما كەلدىم. ءوزىمنىڭ ەسكى كيىمىمدى كيىپ، ەندى مالاي رەتىندە پاۋەسكەنى دايىندادىم. «جازعان قۇلدا شارشاۋ جوق» دەگەن.

بال تۇندەر، بالاۋسا كۇندەر سىرعىپ وتە بەردى. كەشتەردە ماحابباتتىڭ شىرىن ءسولىن بىرگە ءىشىپ، بۇلا كەلىنشەكپەن اق توسەگىندە ايقاسىپ ۇيىقتاپ، كۇندىز تۇتقىن - جالشى بولىپ جۇرە بەردىم. ماحاببات، بۇل - ادام جانىن نۇرلاندىرىپ، جانىن جاڭعىرىققا بولەپ، شەشەك اتىپ گۇلدەتەدى. فراۋ ماريا دا قۇلپىرىپ، جايناپ، تولقىندى شاشىن جەلكەسىنە ءتۇيىپ، وزىنە ساي تالعاممەن كيىنىپ شىعا كەلگەندە، «شىن سونىڭ ءوزى مە» دەگەندەي اۋزىم اشىلىپ، تاڭىرقاي قالعانىمدى ءوزىم دە بايقامايمىن. ءتۇن بالاسى سارى التىنداي جارقىراعان جىبەك تالدى قولاڭ شاشى تارقاتىلىپ موينىن، ومىراۋىن جەپ- جەڭىل جاۋىپ، نازدانا ەركەلەيتىن.

ۇزاق تۇندەردە كەيدە تۇرەگەپ، جەڭىل- جەلپى جامىلعى جامىلا سالىپ ءشاي ىشەمىز، قىزۋلى ىستىق كوڭىلمەن بال جالاسقانداي اڭگىمە- دۇكەن قۇرامىز. قىزىعىمىز كۇن ساناپ ارتىپ جۇرگەن ساتتە بىردە ول:

- مەن جۇكتى بولىپ قالدىم. نە ىستەسەم ەكەن؟ - دەگەنى. نە دەرىمدى بىلمەدىم.

ماريا توسىلىپ قالعان تۇرىمە قاراپ:

- ساسپا، ديك. سەندەي بۇركىتتەن ۇرپاق الىپ قالامىن. سۇراعاندارعا «سوعىستا كەتكەن تانىس نەمىستىڭ بىرەۋىنەن» دەي سالامىن. ءوزىڭ بىلەسىڭ بە، بىزدە نەمىس قاتىندارى بالا تاپسا، ۇكىمەت قاتتى كومەكتەسەدى، - دەگەنى.

* * *

سوۆەت اسكەرى فاشيستەردى قيراتا جەڭىپ كەلە جاتتى. فراۋىم تولىسىپ، ادەمىلەنىپ، ەجەلگىسىنەن دە اجارلى كەلىنشەككە اينالعان سياقتى. شاشى تولقىندانا سارى التىنداي سىرعىپ، سۋسىپ توگىلىپ تۇرادى.

اقىرى جەڭىس كەلدى. ءبىزدىڭ فابريكامىزدا، قالاعا ىرگەلەس پومەستەمىزدە ەشبىر وزگەرىس بولا قويعان جوق. امەريكالىقتار كەلىپ «بۇل نەعىپ جۇرگەن ازيات؟ » دەپ مەنى تەرگەپ، فوتوعا ءتۇسىرىپ، جازىپ الىپ كەتتى.

ەڭ قىزىعى ەندى باستالدى.

امەريكالىقتار ءجيى- ءجيى كەلىپ مەنىمەن اڭگىمەلەسىپ، امەريكاعا كەتۋگە ۇگىتتەيدى. «عاجاپ ءومىر، تاماشا تۇرمىس قۇراسىڭ» دەپ ۋادە بەردى. ء«تىپتى سول قۇرلىقتاعى تاڭداعان مەملەكەتتىڭ قايسىسىنا بارساڭ دا رۇقسات» دەيدى.

ءبىز تۇرعان جەردى امەريكالىقتار باسىپ العان، مۇندا فرگ مەملەكەتى قۇرىلدى. سوۆەت اسكەرى العان جەردە سوتسياليستىك گدر ورنادى.

ماعان پاكەتپەن حاتتار كەلە باستادى. سوۆەت ەلشىلىگىنەن، جوعارى قولباسشىدان، تاعى باسقا قۇزىرلى جەرلەردەن تۋعان ەلگە قايتۋعا شاقىرعان حاتتار الدىم.

ءجۇرىپ- تۇرۋى اۋىرلاپ، تولىسقان فراۋ ماريا:

- ديك، سەن وسىندا، جانىمدا قال. ۇزاماي بالالى بولامىز. ساعان وسى ەلدىڭ ازاماتتىعىن الىپ بەرەمىن. تاماشا ءومىر سۇرەمىز، ەكەۋمىزگە عۇمىر بويى جەتەتىن بايلىق، دۇنيە بار، - دەپ، تۇندە كوزى جاسقا شىلانىپ جالىنىپ، جالبارىنادى.

قايسىسىنا سەنەرىمدى بىلمەيمىن. ەلىمدى، قازاعىمدى اڭسايمىن. الىپ قاشپا اڭگىمەلەر كوپ. بىرەۋلەر «سوعىستا فاشيستەرگە تۇتقىنعا تۇسكەندەردى سوۆەت وكىمەتى ايامايدى»، - دەيدى. فراۋ مارياعا دا باۋىر باسىپ قالدىم، بىرەۋلەر بايلىعى تاسىعان امەريكاعا پاروحودقا وتىرىپ كەتىپ جاتتى.

كۇز ءالى بولا قويماعان قوڭىرجاي ءبىر سالقىن كۇنى اتتاردى وزەننەن سۋارىپ، سەيىلدەتىپ كەلە جاتسام، ەسىك الدىندا سوۆەت ماشيناسى تۇر. جۇرەگىم زىرق ەتە ءتۇستى. ۇيدەن ءۇش سوۆەتتىك اسكەري شىعا كەلدى. بىرەۋى - زاكىر، كوزىمە وتتاي باسىلدى. ۇستىندە «سسسر- ءدىڭ لەيتەنانتى» دەگەن پوگون تاققان جاپ- جاڭا اسكەري كيىم. قۇشاقتاسىپ، كورىسىپ جاتىرمىز، كوزىمنەن جاسىم ىتقىپ كەتتى.

- ءداۋىت، ەلگە قايتامىز. تۋعان ەلدەي ەل بولماس، تۋعان جەردەي جەر بولماس. مىنە، ستالين جولداستىڭ بىزگە دەگەن ۇندەۋى مەن جارلىعى. «وتانداستارىم، ەلگە ورالىڭدار. بەيبىت ەلىمىز سوعىستان قالجىرادى. سونى كوركەيتەيىك، باۋىرلارىم»، - دەپتى ستالين جولداس، - دەپ ورىسشا سويلەپ، ماعان پاراق- پاراق قاعازدار بەردى.

قاسىنداعى ەكى كاپيتان دا جىلى ءجۇزدى، جايدارلى جاندار ەكەن. «پراۆدا» گازەتى مەن جۋرنالداردى اشىپ تۇتقىننان قايتقانداردىڭ بۇگىنگى جاقسى تۇرمىسى جايلى فوتوسۋرەتتەردى كورسەتە باستادى.

- وقۋىمىزدى جالعاستىرۋعا دا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. مىنە قاراشى، وقىشى ءوزىڭ، - دەپ زاكىر دە تىقپالاپ قويمايدى.

- ءدال قازىر وزىڭە سوۆەت سولداتى فورماسىن كيگىزەمىز. ستالين جولداس بارلىعىمىزعا كەشىرىم جاريالادى، - دەپ تاپالداۋ كاپيتان ريۋكزاكتى قولىما ۇستاتتى.

زاكىر مەنى شەشىندىرىپ، فورمانى كيىندىرە باستادى. ءۇر جاڭا كيىم قۇيىپ قويعانداي تۇپ- تۋرا.

- ءبىر مينۋت ۇيگە كىرىپ، قوشتاسىپ شىعايىن، - دەپپىن ساسقانىمنان.

سوۆەت سولداتى كيىمىممەن كىرىپ كەلگەندە فراۋ ماريا جىلاپ جىبەردى.

- كەتەرىڭدى بىلگەنمىن. قايتەمىن، ديك. امان-ساۋ بول. بەكەر سەنەسىڭ، راديودا، گازەتتە كۇندە ايتىپ جاتىر عوي ول جاقتى. ءۇي-جايىڭ، ادرەسىڭ قالاي؟

- جامبىل اتا اۋىلى. اقىن.

- دجامبۋل اتا، - دەپ كۇبىرلەدى ول.

ەڭكەيىپ، ۇستەلدىڭ استىنان پودسيگار جانە ەكى قوراپ سيگارەت الىپ بەردى. پودسيگاردىڭ بەتىنە «ماريادان ەسكەرتكىش، 1945 -جىل. اۆگۋست» - دەپ جازىلىپتى.

- بالاڭ دۇنيەگە كەلگەندە وسىنى ساعان سىيلايىن دەپ ەدىم… پەرزەنتىڭنىڭ اتىن كىم دەپ قويايىن؟

- ۇل بولسا - بۇركىت، قىز بولسا فاتيما دەپ اتا.

ماشينا بيپىلدەپ، مەنى شاقىرا باستادى. اينا الدىندا تۇرعان ماريانىڭ الاقانداي عانا كىشكەنتاي سۋرەتىن الىپ، قاتتى قاعازعا وراپ ءتوسقالتاما سالدىم.

ول كوزى بوتالاپ، دالاعا دا شىعارىپ سالا الماي قۇشاقتاپ ءسۇيىپ:

- داۋت، قوش بول، قوش! - دەپ ناعىز اتىمدى ەندى اتاپ، جىلاپ قالدى.

سىرتتاعى ۇشەۋى ءۇش جاعىمنان قاۋمالاپ، ماشينا قورابىنا سەكىرىپ ءمىندىم. قاسىما مەنى قۇشاقتاپ زاكىر وتىردى.

- ءبىز ماسكەۋدە وقيمىز، ءداۋىت. ءالى الدىمىزدا تاماشا ۋاقىت بار، - دەپ ول ءماز بولىپ، بولاشاعىمىزدى قيالداپ كەتتى.

فراۋ ماريانىڭ ءاپپاق ءۇيى بۇلدىراپ، قالىڭ اعاشتان كورىنبەي قالا بەردى.

پويىزعا مىنەر تۇستا مىرزالىنى جولىقتىردىق. ەكى بەتىنىڭ ۇشى قىزارىپ، ۇستىنەن جامان كۇلىمسى ءيىس كەتپەيدى. ءبىزدى كورىپ ەڭىرەپ جىلاپ جىبەردى.

ءار- ءار جەردەن توقتاپ وزىمىزدەي تۇتقىنداردى تەرىپ، جۋىندىرىپ، كيىندىرىپ، ۇزىن ەشالون ىسقىرا قوزعالىپ، شىعىسقا قاراي بەت تۇزەدى.

«تۋعان ەلگە جەتسەك» دەگەن كوڭىلىمىز الىپ ۇشادى. زاكىر، مىرزالى ۇشەۋمىز ءبىر ۆاگوندامىز. ورىسشا، قازاقشا ءان سالامىز. بۇكىل ەشالونداعى قازاقتارمەن شۇرقىراسىپ، تانىسىپ مارە- سارە ءمازبىز.

باياعى ەكى كاپيتان توقتاعان جەردە جيناپ، اڭگىمە وتكىزەدى. «بارىنە كىنالى ساتقىن گەنەرال ۆلاسوۆ، سەندەردىڭ تۇك كىنالارىڭ جوق. ءوز اۋىلدارىڭا، ۇيلەرىڭە بارىپ، تۋعان- تۋىستارىڭمەن قاۋىشىپ، جۇمىسقا تۇراسىڭدار. وقىپ جۇرگەندەر وقۋلارىن جالعاستىرادى»، - دەپ، زاكىر ەكەۋمىزگە قاراپ جىميىپ قويادى.

سسسر شەكاراسىنان وتكەندە شۋىلداسىپ، جۇرەگىمىز جارىلارداي قۋانعانىمىز-اي! سوۆەت جەرىندەگى العاشقى ستانتسياعا توقتاعانىمىزدا، اۆتومات اسىنعان، وۆچاركا يتتەرى ارپىلداعان سولداتتار ءار ۆاگوننىڭ ەسىگىنىڭ ەكى جاعىنا تۇرا قالىپ:

- قولدارىڭدى كوتەرىپ، ءبىر- بىرلەپ وتىڭدەر، - دەپ ءارقايسىمىزدى جەكە- جەكە تەكسەرىپ، الدىن- الا دايىنداعان تۇرمەگە قامادى.

باياعى ءبىزدى الىپ كەلگەن ەكى كاپيتان فورمالارىن وزگەرتىپ كيىپ كەلگەندە بىلدىك - نكۆد- نىڭ وفيتسەرلەرى بولىپ شىقتى. ءبىزدى الداپ قاقپانعا ءتۇسىرىپتى.. .

جانالعىش ازىرەيىلدەي سۇرلانىپ، قاندارىن ىشتەرىنە تارتىپ، ءتۇنى بويى سۇراققا الىپ:

- وتانىن ساتقان وپاسىزدار! نەمىس فاشيستەرىنىڭ قۇيىرشىقتارى! - دەپ بىلش- بىلش تەبەدى.

ماريا فراۋ بەرگەن پورتسيگار مەن سۋرەتى بالە بولىپ جابىستى. نەمىسشە بىلەتىنىم، اۋدارماشى بولعانىم جايلى مىرزالى جىرداي عىپ ايتىپ بەرىپتى. ۇرىپ- سوعىپ، ۇيقىدان ايىرىپ، ەسالاڭ جانداي سەندەلتىپ بەرگەن سۇراعىنا باس شۇلعىپ، قول قويۋدان باسقا امال قالمادى. ابدەن ەسەڭگىرەگەندە تىرلىگىڭنىڭ قۇنى بەس تيىن بولماي قالادى ەكەن.

توپ- توبىمىزبەن اسكەري سوتقا اپارىپ، زاكىر ەكەۋمىزدى جيىرما بەس جىلعا، مىرزالىنى ون بەس جىلعا سوتتادى. ءبىزدى ماگادانعا ايدادى، وندا دا تۇراقتاماي ارى تۋندرادا مۇزدىڭ استىنداعى ماڭگى توڭ بوپ قاتقان جەردى قازاتىن ەرەكشە زوناعا ىلىكتىك. ەرەكشە دەيتىنىم، اشتان، سۋىقتان ولسەك قۇنىمىز جوق، تاپسىرمانى ورىنداماساڭ اتىپ تاستاي سالادى، اۋىرساڭ - ەمدەمەيدى، سۋىققا قاتىرىپ، شاناعا تيەپ قالىڭ ورمان ىشىنە جىرتقىش اڭدارعا جەم قىلۋعا اپارىپ تاستايدى.

تۋندرادا جەردىڭ استىنداعى تاۋ- تاستاردى جىلدار بويى تەسىپ-قازىپ، قۋراعان شىبىقتاي جىڭىشكەرىپ، ەندى بىتتىك-اۋ دەگەندە امنيستيا جاريالاندى.

ءىشىنارا كەيبىرەۋلەردى بوساتىپ جىبەرە باستادى. اقىرى ون ەكى جىلدان كەيىن عانا زاكىر ەكەۋمىزدى بوساتتى.

اۋىلداعىلار ءتىرى ءارۋاقتاي تۇرپاتىمىزدى كورىپ، ءبىزدى تانىماي قالدى. ستالين ولگەننەن كەيىن- اق مىرزالى ەلگە قايتىپتى. ول - اۋىلدا ىسقىرعان بريگادير، زاكىر ەكەۋىمىزگە اكىرەڭدەپ، كولحوز جۇمىسىنا سالىپ قويدى. كوتەرەم ارىق جىلقىداي ىڭىرشاعىمىز شىعىپ جۇرسەك تە، جۇمساعان جاعىنا بارا بەردىك. كورگەندە قورلىقتى مىرزالىدان كوردىك. ء«اي، نەمىسكە ساتىلعان وپاسىزدار، ساتقىندار!» - دەپ ساسىق كۇزەنشە شاڭقىلداپ، جۇرتتىڭ كوزىنشە بىزگە ءجونى جوق تيىسەتىندى شىعاردى. ابدەن زاپىس بولىپ قالعان مەن ۇندەمەي قۇتىلامىن. زاكىر بىردە شىداماي كەتىپ «مىرزالى، سەنى ساسىپ ولەيىن دەپ جاتقان جەرىڭنەن سۋىرىپ الىپ قاتارعا قوسقان مەن ەمەس پە ەدىم» - دەپ ەدى، مىرزالى شارت ەتە ءتۇستى «كونترسىڭ، ساتقىنسىڭ، نەمىستىڭ فورماسىن كيگەن فاشيست»، - دەپ قامشىمەن تارتىپ جىبەردى دە، شاپتى دا كەتتى.

اۋىلعا كەلگەنىمىزگە ءتورت اي بولعاندا ءبىزدى قايتا اپارىپ قامادى. «اسا قاۋىپتى شپيون» دەپ مىرزالىنىڭ جازعان ارىزىنا وراي قايتا سوت بولىپ، ەكەۋىمىزگە بەس جىل بەرىپ، مۋرمانسكىگە ايدادى. ءۇش جىلدان كەيىن حرۋشەۆ امنيستيا جاريالاپ، تۋعان جەرگە تابانىمىز قايتا ءتيدى.

زاكىر تۇرالاپ اۋىرىپ ورالدى، كۇرك-كۇرك جوتەلىپ، سودان كوتەرىلە الماي قايران ازامات كوز جۇمدى. مەن الماتىداعى ەكى جىلدىق مۇعالىمدەر ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ الدىم. مەكتەپكە جۇمىسقا تۇرىپ، ءۇيلى-باراندى بولىپ، ەل قاتارىنا ءىلىندىم. ىسكەرلىگىمدى كورىپ، ينتەرناتقا باستىق ەتىپ قويدى.

مىنە سول جىلى سەن ينتەرناتتا مەكتەپ بىتىرەدى ەكەنسىڭ. ءاپ-ادەمى جۇمىس ىستەپ ءجۇر ەدىم، ۇستىمنەن تاعى ارىز ءتۇستى. «وتانىن ساتقان، پلەندە بولعان جان قالاي جاس ۇرپاققا تاربيە بەرەدى»، - دەپتى. تەكسەرۋشىلەر كەلىپ، بار ءىسىمدى استى- ۇستىنە شىعارىپ، قانشا قازبالاسا دا، ەشتەڭە تابا المادى. وبلونو- نىڭ باستىعى، قاسىندا ءجاي كيىنىپ العان ك گ ب-نىڭ ەكى قىزمەتكەرى ينتەرنات تاربيەلەنۋشىلەرىنەن سەنى شاقىرىپ سويلەسكەندە، «يسايەۆ ءداۋىت اعايداي ءبىلىمدى، ۇلگىلى ۇستاز، ينتەرنات باستىعى بىزگە كەرەك!» - دەگەنىڭدە ءبارى وتىرىپ قالعانى ءالى ەسىمدە.

اقىرى مەنى ك گ ب ۇسىنىسىمەن جۇمىستان بوساتىپ، ينتەرناتتىڭ بۇكىل شارۋاشىلىق جاعىنا قارايتىن زاۆحوز ەتىپ قالدىردى. قاراماعىمدا جيرەن ات، ءبىر شانا، ءبىر اربا بار، ءوزىڭ بىلەسىڭ، قىسى- جازى سۋ تاسىدىم، اسحاناعا بولىستىم، بىتپەيتىن جۇمىستى اقىرىن اتقارىپ جۇرە بەردىم. «ساتقىن، شپيون، پلەنگە تۇسكەن» دەگەن سۋىق ءسوز جۇرەگىمنەن ءوتىپ، توي- تومالاققا دا بارمايمىن، تارتىنىپ اراق- شاراپ تا ىشپەيمىن، ەشكىممەن سىرلاسىپ، بەيپىل سويلەسپەيمىن، ءوز- وزىمنەن ىشىمنەن تىنىپ، توماعا- تۇيىقتانىپ الدىم. ءۇش اي سايىن قالاعا كومەنداتۋراعا بارىپ، ەسەپكە تۇرامىن.

بىردە تۇندە ۇيگە كەلىپ مەنى الىپ كەتتى. الماتىداعى وزىمە تانىس دزەرجينسكي كوشەسىندەگى ك گ ب اباقتىسىنا ەكى كۇن قاماپ قويدى.

ك گ ب-نىڭ ءۇش تەرگەۋشىسى كەزەك-كەزەك سۇراققا الادى.

- سەنىڭ ف ر گ-دا قىزىڭ بار ما؟

- فراۋ ميۋللەر ماريا دەگەن ايەلىڭ بولدى ما؟

- ولارمەن حابارلاسىپ تۇراسىڭ با؟

ابدەن زارەزاپ بولىپ قالعان بايعۇس باسىم نە دەرىمدى بىلمەدىم. تايساقتاپ كورىپ ەدىم، قولىما حات بەردى. نەمىسشە جازىلعان بۇل حاتتى ميۋللەر ماريانىڭ قىزى فاتيما جازىپتى. حاتتى وقىپ جاتىپ، كوزىم بۇلدىراپ، كورمەي قالدى. كوڭىلىم كۇرت بوساپ، شۇبىرعان كوز جاسىمدى تىيا السامشى. فاتيماعا شەشەسى اكەسىنىڭ يسايەۆ ءداۋىت، جامبىل اتا اۋىلىنان ەكەنىن نىعارلاپ ايتىپتى.

فاتيما - ۇلكەن فابريكانت، وتىز بەستە اكەسىن ىزدەپ حات جازىپتى.

مەنەن باياعى تاركىلەپ العان فراۋ ماريانىڭ جانە شاشى قارا، قاسى قارا ءبىر ادەمىشە قىزدىڭ فوتوسۋرەتىن كورسەتتى. قايران ماريام-اي، قانداي اسىلزادا پەريزات ەدىڭ؟ سەن قىز تاۋىپ، اتىن فاتيما قويىپ، اكەسى كىم ەكەنىن اقيقاتتاپ ايتقاندىعىڭ قانداي؟ قىزىم دا ناعىز جاۋجۇرەك باتىل، مەنى ىزدەپ، سۇراۋ ساپ، حات جازعانىن كورمەيسىڭ بە؟ شەشەسى بىلتىر قايتىس بولىپتى، باسقا كۇيەۋگە تيمەي، بار عۇمىرىن جالعىزدىقتا وتكىزىپتى. «اكەمدى ءبىر كورسەم - ارمانىم جوق»، - دەپتى قىزىم حاتىندا.

جۇرەگىم ەزىلىپ، قانجىلاپ وتىرىپ وقىدىم.

ءۇشىنشى كۇنى مەنى ابدەن قىسىپ-قىسىپ، ەشكىمگە ەشتەڭە ايتپاۋ جونىندە قولحات الىپ، ازەر بوساتتى. گەرمانياداعى فاتيما ميۋللەر حانىمعا «مۇنداي ادام بۇل ولكەدە تۇرمايدى»، - دەپ حات جازىپ جىبەردى.

ارادا ءۇش جىلداي ۋاقىت وتكەندە ءبىر ۇلكەن وقيعا بولدى. ۇيگە ءبىر توپ جالاڭداعان ادامدار كىرىپ كەلىپ، ءبارىمىزدى دالاداعى اۆتوبۋسقا اپارىپ وتىرعىزىپ، اۋىلدىڭ سىرتىنا الىپ شىعىپ كەتتى.

وتباسىمىزدى كورسەتپەۋ ءۇشىن ك گ ب قىزمەتكەرلەرى كوزىمىزدى جوعالتا تۇرۋعا سىرتقا اكەتكەن ەكەن.

ۇيىمىزگە وزدەرىمەن كەلگەن ءبىر ايەلدى كەمپىرشە كيىندىرىپ وتىرعىزىپ قويىپتى. مەنى باياعىدا ءولىپ قالعان دەپ، ال مىنا كەمپىر ايەلى، بالالارى جوق دەپتى.

ءبىراق فاتيما ەلەۋسىزدەۋ رامادا تۇرعان مەنىڭ سۋرەتىمدى فوتواپپاراتىمەن ءتۇسىرىپ الىپتى دا، جىلاپ قايتىپتى. ۇيىمە ءبىر بۋما اقشا - ماركا تاستاپ كەتىپتى.

مۇنىڭ ءبارىن سول بويدا مەنى الىپ كەتىپ، تەرگەگەن ك گ ب-شنيكتەر ايتىپ بەردى. قىزىمنىڭ جۇرگەن-تۇرعانىن، ءبارىن-ءبارىن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الىپتى، سونى كورسەتتى. اكەلىپ بەرگەن اقشانى وزدەرى الدى.

اقىرى مەنى بەس جىلعا تۇركمەنستانعا جەر اۋداردى، بۇكىل وتباسىمدى كوشىرىپ الىپ كەتىپ، سول جاقتا بولىپ قايتتىم.

قۇدايدىڭ بەرگەن ءۇش ۇل، ەكى قىزىم بار. ايەلىم جۋاس، شارۋانىڭ ادامى. ولار ەشتەڭە بىلمەيدى دە، سەزبەيدى. مەن بۇل جايلى ءتىس جارىپ جان بالاسىنا ايتپادىم، ايتۋعا حاقىم دا، حۇقىم دا جوق.

كەشە الماتىعا ك گ ب تاعى شاقىرىپتى. باياعى فراۋ ماريا ماعان سىيلاعان پورتسيگار مەن كىشكەنتاي الاقانداي سۋرەتىن كورسەتتى. فاتيما ميۋللەر «جول اپاتىنان قايتىس بولىپتى» دەپ حابارلادى. مەن سەلت ەتپەدىم، ولاردىڭ وتىرىك ايتىپ تۇرعانىن انىق ءبىلدىم. ءىس- ارەكەتتەرىن كورە بەرگەن سوڭ سولاردىڭ وزدەرىندەي قۋلانىپ، داعدىلانىپ الادى ەكەنسىڭ.

فاتيما قىزىم ءتىرى، ول ماريا ەكەۋمىزدەن تۋعان، وتكىرلىگى تاس جارادى. ء«ىرى باي، بۋرجۋي، شىرىگەن كاپيتاليست، ەل قاناعان فابريكانت ءولىپتى»، - دەپ سوعىپ وتىر. ىشتەن تىنىپ، ۇندەمەدىم.

ءوزىم ۇيرەنگەن سۇرعىلت ءۇيدىڭ پودۆالىنداعى اباقتىسىنا ءۇش كۇن تۇنەتىپ، بۇگىن جىبەردى. سول جاققا بارىپ شىققاننان كەيىن دەنەم قىشىپ، ۇستىمە كەروسين جاققانداي جامان اسەر الامىن. مونشاعا ادەيى كەلىپ تۇسكەنىم عوي.

ەكى كۇننەن كەيىن ۇلى جەڭىستىڭ وتىز جىلدىعى، سوعىس بىتكەنىنە مىنە وتىز جىل. مەن زامانداستارىم سەكىلدى كوشەگە ول كۇنى شىقپايمىن، ۇيدە تىعىلىپ وتىرامىن.

* * *

ول كىسى تاعى تەمەكىسىن الىپ تۇتاتىپ، قۇشىرلانا سوردى. ەكەۋمىز ەكى بوتەلكە «پورتۆەين» شارابىن تاۋىستىق. ول توڭىرەگىنە كۇدىكتەنە قاراپ شىقتى. تەرىن اسىقپاي ءسۇرتىندى.

- «مۇنى ماعان نەگە ايتتى؟» دەپ وتىرسىڭ با؟ ءىشىم تولا جاسىرىن شەر مەن زار عوي. التىن قۇرساق ايەلدىڭ ىشىندە بەسىگىمەن ۇل جاتادى، ارماندا جۇرگەن ەركەكتىڭ ىشىندە ات باسىنداي شەر جاتادى. تۇڭعىش رەت ءومىرىمدى ايتىپ، شەرىمدى تارقاتتىم. تۇنشىعىپ ءولىپ كەتە جازدايمىن. تەك تۇسىمدە كورىپ شىعامىن، نەمىسشە سويلەپ جاتامىن. فراۋ ماريا ەكەۋمىزدىڭ ماڭگىلىك ماحابباتىمىزدىڭ ايعاعى - فاتيما قىزىم العىر بوپ ءوستى. ول تالاي جەردى جارىپ شىعادى، سەندەر كورەسىڭدەر سونى، ءالى.

- ءيا، مۇنىڭ ءبارىن، سىرىم مەن شىنىمدى، قارا تاس بوپ قالعان شەر-شەمەنىمدى ساعان ايتىپ وتىرعانىم - سەنىڭ زەيىنىڭ بار. ادام تانىسام، ءالى تالاي- تالاي اسۋلاردى اسىپ، بيىكتەرگە شىعاسىڭ، قاراعىم. تەك بۇل سىرىمدى جان بالاسىنا ايتا كورمەگىن. جاراي ما؟

- ەشكىمگە ايتپايمىن اعا. مىرزالى قايدا قازىر؟

- قويعا شىعىپ كەتكەن. قۇم ىشىندە جەكە وتىرادى، قوي باعادى. جاس ايەل العان.

- كەيىن كوردىڭىز بە؟

- كورمەگەندە شە؟ تۇك بولماعانداي ارسالاڭداپ امانداسىپ، جىرق- جىرق ەتەدى. ءالى كۇنگە دەيىن ۇستىنەن كۇلىمسى جامان ءيىس شىعىپ تۇرادى. الدە ماعان سولاي كورىنە مە!؟ قاي زامان كەلسە، سول زاماننىڭ ءيتى بولىپ ۇرەتىندەر عوي. تۇنشىقتىرعان شەرىمدى ءبىر شىعارىپ، جاساپ بوساپ قالدىم- اۋ… مەن تاتىپ المايمىن عوي، اۋىرمايتىن جەرىم جوق، قاۋقيىپ جۇرگەن قۇر كەۋدەم، سۇلدەم عانا.

بۇگىن سەنىمەن ىشكىم كەلگەنىن، ءبارىن اقتارىپ ايتقىم كەلگەنىن قاراشى. ءساتتى بولدى، قاسىرەتىمەن بۋىندىرا بۋىپ قاماعان قايعىم سەيىلىپ، ءبىر راحاتقا تۇسكەنىمدى قاراشى. قوي، مەن اۋىلعا قايتايىن، اۆتوبۋس كەتىپ قالار.

ول ەكى ۇمتىلىپ، ورنىنان ازەر تۇردى.

- ناريمان، قايىر- قوش. جامان اعاڭ ءبىرىن ايتام دەپ ءبارىن ايتتى. پەندە عۇمىر دەگەن وسى- اۋ، ءسىرا…شىعارىپ سالماي- اق قوي.

ول قولىمدى الىپ، قوشتاسا باستادى. الاقانى ورتتەي ىستىق، ىلجىراپ تەرلەپ تۇر. قالىڭ وي قامالاعان مەن ورنىمدا بالبال تاستاي قاتىپ قالدىم.

ارادا ەكى ايداي ۋاقىت وتكەندە ءداۋىت يسايەۆ اعايدىڭ قايتىس بولعانىن ەستىپ، قاتتى قايعىردىم.

* * *

كەشە ۇيىمە كەلىپ قونىپ كەتكەن، باياعىدا ينتەرناتتا ءبىر سىنىپتا بىرگە وقىعان ايقىمباي دوسىما وسىنى ايتىپ بەرىپ ەدىم، ول مۇڭعا باتا، ءتىپتى كوزىنە قايتا- قايتا جاس الىپ، شەكسىز اسەرلەنە تىڭدادى.

- سەن مۇنى جاز. تاعدىر عوي، زامان باسقا سالعان قاسىرەتتى قارعىس ءومىر عوي، - دەدى ول ۇنىنە ءدىرىل ارالاسىپ.

ادام قارتايعاندا كوڭىلى بوس، جىلاۋىق كەلەدى-اۋ.

ول كەتكەن سوڭ ءتۇنى بويى تاپجىلماي وتىرىپ، وسىدان قىرىق بەس جىل بۇرىن «گولۋبوي دۋناي» دەگەن كافەدە ءداۋىت اعامنىڭ ايتقاندارىن مۇرتىن بۇزباي تۇگەل قاعازعا تۇسىرە باستادىم.

ادام ءومىرى ءبىر تال وقپەن ولشەنەتىن سوعىس قاسىرەتى مەن ونىڭ تىرتىعى ماڭگى- باقيلىق جۇرەكتەردە شەر بولىپ قاتىپ قالعان زاۋال شاقتار-اي…

ناعاشىبەك قاپالبەك، جازۋشى

تامىز، 2019 -جىل.