نەگە شەت مەملەكەتتەر التىن قورىن ا ق ش-تا ساقتايدى
استانا. KAZINFORM - بۇگىندە ا ق ش ءوز التىن قورىنان بولەك، شەت مەملەكەتتەردىڭ التىن رەزەرۆتەرىن دە ساقتاپ وتىرعان الەمدەگى جەتەكشى ورتالىقتاردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. دەگەنمەن سوڭعى جىلدارى ءبىرقاتار مەملەكەت ءوز التىن قورىن ەلگە قايتارۋعا بەلسەنە كىرىسكەن. اتالعان ماسەلەنىڭ ءمان-جايى Kazinform ءتىلشىسىنىڭ ماتەريالىندا.
الەمدەگى ەڭ ءىرى التىن قويمالارى
World Gold Council مالىمەتىنە سايكەس، الەمدە بانكتەردە ساقتالعان التىن كولەمى شامامەن 31 مىڭ توننا. سونىڭ ىشىندە 8133,5 تونناسى ا ق ش-قا تيەسىلى. بۇل - جاھاندىق التىن قورىنىڭ 26,2 پايىزى.
ا ق ش اۋماعىندا الەمدەگى ەڭ ءىرى ءارى سەنىمدى كۇزەتىلەتىن التىن ساقتاۋ قويمالارى ورنالاسقان.
نيۋ-يورك قالاسىنداعى فەدەرالدىق رەزەرۆ بانكى - الەمدەگى ەڭ ءىرى التىن ساقتاۋ قويمالارىنىڭ ءبىرى. مۇندا شامامەن 6700 توننا باعالى مەتالل ساقتاۋلى.
قويمادا 30-دان استام شەتەلدىك مەملەكەت پەن حالىقارالىق ۇيىمنىڭ (سونىڭ ىشىندە حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى – ح ۆ ق) التىنى ساقتالادى. ايتا كەتەرلىگى، ا ق ش-تىڭ ءوز التىن قورى بۇل بانكتە ءىس جۇزىندە ساقتالمايدى.
قاۋىپسىزدىك دەڭگەيى اسا جوعارى نىسان جەر استىندا 25 مەتر تەرەڭدىكتە ورنالاسقان. قويمانىڭ كىرەبەرىسىن سالماعى 90 توننا بولاتىن بولات ەسىك قورعايدى. قاۋىپسىزدىك جۇيەسى مەن كۇزەتتى فەدەرالدىق رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ ارنايى بولىمشەلەرى قامتاماسىز ەتەدى.
كەنتۋككي شتاتىندا ورنالاسقان فورت-نوكس التىن قويماسى الەمدەگى ەڭ قورعالعان نىسانداردىڭ ءبىرى سانالادى. قويما ا ق ش قورعانىس مينيسترلىگىنە قاراستى اسكەري بازا اۋماعىندا ورنالاسقان.
ءقازىر مۇندا ا ق ش-تىڭ رەسمي التىن قورىنىڭ شامامەن 50 پايىزى - 4580 توننا باعالى مەتالل ساقتاۋلى. بۇل التىن ا ق ش قارجى مينيسترلىگىنە تيەسىلى.
قويما قابىرعالارى 1,2 مەترلىك گرانيتتەن تۇرعىزىلعان. نىساننىڭ نەگىزگى كىرۋ ەسىگى 22 توننا سالماقتى قۇرايدى. قاۋىپسىزدىك شارالارى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعان - اسكەري كۇزەتشىلەر، بەينەباقىلاۋ جۇيەسى، ءتۇرلى داتچيكتەر، قورشاۋلار مەن جەراستى قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرى قورعاپ تۇر.
دەنۆەردەگى مونەتا سارايى - شامامەن 400 توننا التىن ساقتالادى، سونداي-اق، اينالىمداعى جانە كوللەكتسيالىق مونەتالار سوعىلادى. اتالعان قويما ا ق ش قارجى مينيسترلىگىنە تيەسىلى.
ۆەست-پوينتتاعى قويما - ا ق ش التىن قورىنىڭ 21 پايىزى، ياعني 1700 تونناسى وسىندا.
فيلادەلفيا مەن سان-فرانسيسكو مونەتا سارايلارى - نەگىزىنەن مونەتا شىعارۋ جانە ازداعان التىن قورىن ساقتاۋ قىزمەتىن اتقارادى (شامامەن 1400 توننا).
كوپتەگەن مەملەكەتتىڭ التىن قورىن ا ق ش-تا ساقتاۋىنىڭ بىرنەشە تاريحي جانە ەكونوميكالىق سەبەپتەرى بار.
بىرىنشىدەن، بۇل ءۇردىس ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن قالىپتاستى. 1944-1971 -جىلدار ارالىعىندا ارەكەت ەتكەن برەتتون-ۆۋد جۇيەسى كەزىندە التىن دوللارعا بايلانعان بولاتىن (1 ۋنتسيا = 35 دوللار). وسى كەزەڭدە ەلدەر ءوز التىندارىن ا ق ش-قا جەتكىزىپ، ونىڭ ورنىنا دوللار الۋعا تىرىستى.
سونىمەن قاتار ەۋروپا ەلدەرى سوعىستان كەيىنگى قالپىنا كەلۋ ءۇشىن ا ق ش-تان ەكونوميكالىق كومەك (مارشالل جوسپارى) الدى. بۇل دا ولاردىڭ قارجى اكتيۆتەرى مەن التىن قورلارىن ا ق ش-تىڭ قارجى جۇيەسىندە ورنالاستىرۋىنا اسەر ەتتى.
ەكىنشىدەن، نيۋ-يوركتاعى فەدەرالدىق رەزەرۆ بانكىنە (ف ر ب) دەگەن سەنىم جوعارى. ونداعى قاۋىپسىزدىك جۇيەسى، لوگيستيكاسى مەن ەسەپ جۇرگىزۋ ادىستەرى التىن ساقتاۋدا ەتالون بولىپ سانالادى. سونداي-اق التىندى ەلدەر اراسىندا تاسىمالداعاننان گورى، نيۋ- يوركتاعى ءبىر قويما ىشىندەگى ەسەپشوتتار اراسىندا اۋىستىرۋ الدەقايدا ءتيىمدى بولدى. بۇل قازىرگى زامانعى بانكتىك جۇيەنىڭ نەگىزىن قالاعان ءتاسىل.
ۇشىنشىدەن، گەوساياسي سەرىكتەستىك تە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ا ق ش-تا التىن ساقتاۋ ناتو شەڭبەرىندەگى سەنىم بەلگىسى نەمەسە عالامدىق قارجى جۇيەسىندەگى ستراتەگيالىق قاتىسۋ ۇلگىسى رەتىندە قاراستىرىلادى. بۇل التىن قورىن توتەنشە جاعدايدا ۇلتتىق ۆاليۋتانى قولداۋ، نەسيە الۋ نەمەسە كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ماقساتىندا پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
تورتىنشىدەن، ا ق ش ۇزاق جىلدار بويى سەنىمدى، تۇراقتى جانە بەيتاراپ قۇقىقتىق ايماق رەتىندە تانىلىپ كەلدى. دەگەنمەن سوڭعى جىلدارى، اسىرەسە 2016 -جىلدان كەيىن بۇل سەنىم بىرتىندەپ السىرەي باستادى.
بەسىنشىدەن، ا ق ش-تا التىن ساقتاۋ باعاسى سالىستىرمالى تۇردە ارزان. شەتەلدىك مەملەكەتتەر فرب نيۋ- يوركتا التىن ساقتاۋ ءۇشىن سيمۆوليكالىق مولشەردە عانا كوميسسيا تولەيدى - ءبىر سليتوكقا (12,4 ك گ) جىلىنا شامامەن 1,75-2,50 ا ق ش دوللارى.
ماسەلەن، 1000 توننا التىن ءۇشىن (شامامەن 80 645 التىن قۇيماسى) بۇل كوميسسيا 140-200 مىڭ دوللار شاماسىندا. بۇل - قۇنى ميللياردتاعان دوللار بولاتىن التىن قورىمەن سالىستىرعاندا وتە تومەن شىعىن (جىلدىق %0,0003).
ايتا كەتەرلىگى، ا ق ش بۇل قىزمەتتەن تابىس تابۋدى كوزدەمەيدى. بۇل - دوللارلىق جۇيەگە دەگەن سەنىمدى نىعايتۋدىڭ ءبىر تەتىگى. التىن قورلارىن ا ق ش-تا ساقتاۋ ارقىلى ەلدەر امەريكالىق قارجى ارحيتەكتۋراسىمەن تىعىز بايلانىس ورناتادى. بۇل - ۆاشينگتوننىڭ «جۇمساق كۇش» قۇرالى.
التىن قورىن ەلگە قايتارۋ ءۇردىسى
سوڭعى جىلدارى ءبىرقاتار مەملەكەت ءوز التىن قورىن ا ق ش پەن باسقا شەتەل قويمالارىنان ەلگە قايتارۋعا شەشىم قابىلدادى. بۇعان بىرنەشە سەبەپ بار:
- ا ق ش-تاعى ساياسي تۇراقسىزدىق جانە فەدەرالدىق رەزەرۆكە ساياسي قىسىم
- سانكسيالار سالدارىنان اكتيۆتەردىڭ بۇعاتتالۋ ءقاۋپى مىسالى، رەسەي مەن ۆەنەسۋەلا جاعدايىندا
- ۇلتتىق قارجىلىق ەگەمەندىكتى ارتتىرۋ نيەتى
گەرمانيا ا ق ش-تاعى التىن قورلارىن ەلگە قايتارۋدى جوسپارلاپ وتىر. بەرلين ۇزاق جىلدار بويى ءوزىنىڭ التىن قورلارىنىڭ كوپ بولىگىن نيۋ-يورك پەن پاريجدەگى شەتەلدىك قويمالاردا ساقتاپ كەلگەن. الايدا، دونالد ترامپتىڭ ساۋدا سوعىسىن باستاپ، جاۋاپتىق باج سالىعىن ەنگىزۋىنەن كەيىن الەم ەلدەرى ونىڭ ءىس-ارەكەتىن بولجاۋ جانە سالدارىن باعالاۋ قيىنعا سوعىپ وتىر.
2013 -جىلدان باستاپ گەرمانيانىڭ ورتالىق بانكى شەتەلدەگى التىننىڭ ءبىر بولىگىن ەلگە قايتارۋ جۇمىستارىن باستاپ، 2020 -جىلعا دەيىن نيۋ-يوركتىڭ فەدەرالدىق رەزەرۆ بانكىنەن شامامەن 300 توننانى، پاريجدەن 374 توننانى فرانكفۋرتكە جەتكىزدى. قازىرگى ۋاقىتتا بەرلين تاعى 1200 توننانى وتانعا قايتارۋ ۇستىندە.
يتاليا دا وسىنداي شەشىم قابىلداپ، التىن رەزەرۆتەرىنىڭ 43 پايىزىن ا ق ش-تا ساقتاپ كەلگەن ەدى.
سوڭعى بەس جىلدا (2019-2024) بىرنەشە ەلدەر وزدەرىنىڭ التىن قورلارىن شەتەلدىك قويمالاردان، سونىڭ ىشىندە ا ق ش-تان الىپ كەتكەن. مىسالى، پولشا 2019 -جىلى ا ق ش پەن ۇلى بريتانيادان شامامەن 100 توننانى تاسىمالدادى.
2024 -جىلعى مامىردا ءۇندىستان دا لوندون مەن نيۋ-يوركتەگى قويمالاردان شامامەن 100 توننا التىندى قايتاردى. بۇل شەشىم سانكسيالار مەن اكتيۆتەردىڭ قاتىرۋ قاۋپىنەن تۋىندادى.
رۋمىنيا 2019-2021 -جىلدارى شامامەن 60 توننانى ەلگە قايتاردى.
نيدەرلاند 2019 -جىلى نيۋ-يورك فەدەرالدىق رەزەرۆ بانكىنەن 122,5 توننانى الدى.
ال اۆستريا 2015 -جىلى ۇلى بريتانيا مەن ا ق ش-تەن 140 توننا التىندى رەپاترياتسيالاۋدى جاريالاعان.
بۇل ەلدەردىڭ التىندارىن ەلگە قايتارۋعا ۇمتىلۋى ا ق ش-تاعى ساياسي تاۋەكەلدەرگە، مونەتارلىق ەگەمەندىككە دەگەن ۇمتىلىسقا جانە الەمدەگى گەوساياسي شيەلەنىستىڭ كۇشەيۋىنە بايلانىستى. قازىرگى جاعداي كورسەتىپ وتىرعانداي، ا ق ش-تاعى التىندى ساقتاۋ سەنىمىنە قىسىم تۇسۋدە جانە بۇل ماسەلە شەتەل ەلدەرىنىڭ كۇن تارتىبىندە قالارى انىق.
بۇعان دەيىن، ە و مەن ا ق ش اراسىنداعى كەلىسىم ا ق ش-قا اكەلىنەتىن ەۋروپالىق تاۋارلاردىڭ كوپشىلىگىنە 15 پايىزدىق باج سالىعىن قاراستىرىپ وتىرعانىن حابارلاعانبىز.
سونىمەن قاتار استاناداعى اففيناجداۋ زاۋىتىندا كۇن سايىن 999,9 سىنامالى، سالماعى 12 كەلى بولاتىن تازا التىن قۇيمالارى شىعارىلادى. بۇل قۇيمالار قازاقستاننىڭ التىن قورىن تولىقتىراتىنىن جازعانبىز.
اۆتور
تاستان تويانوۆ
