مۇستافا وزتۇرىكتىڭ دارەجەسى لي شاۋلۇڭنان 3 دان جوعارى بولعان
استانا. قازاقپارات - مۇستافا وزتۇرىك! بۇل ەسىمدى وقىرمانعا تانىستىرىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. سەبەبى، ونىڭ اتى ەلىمىز ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەن العاشقى جىلداردان قازاق جۇرتىمەن بىرگە اتالا باستادى.
سول اتى اڭىزعا اينالعان اتپال ازاماتتىڭ قاپيادا باقيلىققا اينالىپ كەتكەنىنە دە جيىرما جىلعا جۋىقتاپ قالىپتى. ال مۇستافا ءتىرى تۇرعانىندا، بيىلعى كۇزدە الپىس دەگەن اسقارالى جاستىڭ اسۋىنان اتتاعان بولار ەدى. (بۇل ماقالا 2014-جىلى جازىلعان)
سوناۋ 1995 - جىلدىڭ كوكتەمىندە، ناۋرىز مەرەكەسىنە تۋرا ءبىر اپتا ۋاقىت قالعان كەزدە كۇللى قازاق جۇرتىنىڭ جۇرەگىن قاتتى شىمىلداتىپ جىبەرگەن قايعىلى حابار جەر-الەمدى شارلاپ كەتە باردى.
ناۋرىزدىڭ 15 ءى كۇنى جالپاق جاهانعا تەڭدەسى جوق تارلان قازاق رەتىندە تانىلعان، بابا حالقىمىزدىڭ باعى مەن نامىسىنىڭ نارى اتانعان تۇلعا - مۇستافا ءوزتۇرىك تۇسىنىكسىز جاعدايدا ومىردەن كوشىپ جۇرە بەردى. الاش جۇرتى تاەكۆوندودان الەمنىڭ التى دۇركىن چەمپيونىنان، سپورتتىڭ وسى ءتۇرىنىڭ ەڭ جوعارى جەتىنشى دانىنىڭ يەگەرىنەن، اتالمىش جەكپە-جەكتىڭ تۇرىك جانە قازاق جەرلەرىنە ءدانىن ەگۋشىدەن وسىلايشا كۇتپەگەن ساتتە ايىرىلىپ قالدى.
مۇستافا قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاندا سىرت جاقتاعى ەرەكشە قۋانعان قانداستارىمىزدىڭ ءبىرى بولدى. جاي قۋانىپ قانا قويا سالعان جوق، العاشقى ەلەڭ-الاڭ كەزدەن ەلىمىزگە كەلىپ، ونىڭ الەم الدىنداعى بەدەلى مەن باعاسى وسۋىنە ءبىر كىسىدەي اتسالىستى.
وسىندا ءوزىنىڭ اتىندا مەكتەپ اشىپ، تاەكۆوندودان كەيىن حالىقارالىق جارىستاردا اتوي سالاتىن تالاي شاكىرتتى تاربيەلەۋگە بەل شەشە كىرىسىپ كەتتى. ايبىندى ازاماتتىڭ وسىلاي «قازاق» دەگەندە وزەگىن سۋىرىپ بەرۋگە بار ەكەنىن ايعاقتايتىن دەرەكتەر جەتكىلىكتى.
سونىڭ ءبىرىن مۇستافا ءوزى تۇركيادا جۇرگەندە تۇسكەن كوركەم فيلمنىڭ كەزىندە كورسەتەدى. كارتينادا مىناداي ءبىر ەپيزود بار. وزىمەن پروتوتيپ ىسپەتتەس مۇستافا دەگەن تاەكۆوندوشى جىگىتتىڭ وبرازىن سومداعان ول ءبىر توپ قاراقشىمەن شايقاس كەزىندە جالعىز ءوزىنىڭ كوپكە توتەپ بەرە الماسىن سەزگەسىن، قۇر بوسقا شەيىت بولىپ كەتپەۋدى ويلاپ، قاراڭعى ءبىر قۋىسقا تىعىلىپ قالادى.
ونى ءارى-بەرى ىزدەپ تاپپاعان جەندەتتەر باسشىسى سوسىن: «شىن مۇستافا بولساڭ، شىق!»، - دەيدى. مۇستافا سەلت ەتپەيدى. جەندەتتەر تاعى: «جىگىت بولساڭ، شىق بەرى!»، - دەپ ايقايلايدى. مۇستافادا ءۇن جوق. ءبىر كەزدە ءتوزىمى تۇگەسىلگەن بانديت: «ەي، مۇستافا، قازاق بولساڭ، شىق بەرمەن!»، - دەپ قايىرا داۋىس قوسادى.
سول كەزدە «قازاق» دەگەن ءناسىلدى بارىنەن جوعارى قوياتىن مۇستافا ءبىر ءوزى جاسانعان جاۋعا قارسى اتىپ شىعادى. لەنتانىڭ سەناري نۇسقاسىنا تاپ وسى كورىنىستەردى ءوز قولىمەن كىرگىزدىرگەن مۇستافا وسىلاي ءوزىنىڭ قازاق ءۇشىن نەندەي ەرلىك پەن قورلىققا دا بارۋعا ساقاداي ساي ەكەنىن ايعاقتاپ بەرەدى.
ال الاشتىڭ ايتۋلى ۇلى، ارىستاي ازاماتى اتانعان مۇستافا وزتۇرىك جايدان-جاي، تەكتەن-تەك بۇلاي بولا سالعان جوق-تىن. ونىڭ اتا-باباسى ءبىر زامانداردا تارباعاتاي تاۋلارىنىڭ بويىن جايلاعان قالىڭ ەلدىڭ وكىلدەرى ەدى. وسىندا سۇيەگى نايمان ىشىندەگى قاراكەرەي تايپاسىنان شىققان ونىڭ اكەسى قابەن (قابىل) تولەۋباي ۇلى ەل باستاعان كوسەم، ءسوز باستاعان شەشەن، جاۋىرىنى جەر يىسكەمەگەن اتاقتى پالۋان بولىپتى. اناسى رازيانىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ بالا كەزىندە ەل ىشىندە بايلاردى كامپەسكەلەۋ ناۋقانى باستالىپ كەتەدى دە، ءبىر اۋلەت ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە تۇتاسىمەن ۇدەرە كوشىپ، تاۋدان اسىپ، ۇلاستى وزەنىن بويلاي وتىرىپ، قىتاي ەلىنە ءوتىپ كەتىپتى.
ءبىراق ارادا جيىرما شاقتى جىل وتكەندە، قىتاي ەلىندە تاعىدا دۇربەلەڭ باستالىپ، بايجىگىتتىڭ ءبىر تارماعى 50-جىلداردىڭ باسىندا تۇركياعا بارىپ، تۇراقتاۋعا توقتام جاسايدى. وسى جولدا بۇرىن ادام تابانى باسپاعان اتاقتى تاكلاماكان شولىن كوكتەي ءوتىپ، ءۇندىستان شەكاراسىنا جەتەدى. جولداعى قىرعىن سوعىستار مەن اۋرۋدان امان قالعان ازىن-اۋلاق توپ كۇندەردىڭ كۇنىندە پاكىستان ارقىلى جۇرە كەلىپ، تۇركيا جەرىنە بارىپ تابان تىرەيدى. قالىڭ توپتان قالعان جۇرناق جۇرت وسىلاي كايسەري قالاسىنىڭ تۇبىنەن پانا تابادى. جەرگىلىكتى تۇرىكتەردىڭ بىردەن ىقىلاسىنا بولەنگەن ولار كوپ ۇزاماي جاعدايلارىن تۇزەي باستايدى. وسىندا توپقا ءتۇسىپ، پالۋاندىعىن تانىتقان قابەندى قارداشتار بىردەن باۋىرلارىنا تارتىپ، ءوزىمىزدىڭ ادام ەكەن دەگەن يشارامەن «وزتۇرىك» اتاندىرادى. ءسويتىپ، بۇل وتباسى مۇشەلەرى وسى اتاۋدى وزدەرىنە تەك ەتىپ الادى. سوندىقتان دا، 1954 - جىلدىڭ كۇزىندە وسىندا ومىرگە كەلگەن مۇستافا بىردەن ءوزتۇرىك اتانادى.
جاسىنان زەرەك تە شيراق بولىپ وسكەن ول 16 جاسىندا ىستامبۇل قالاسىندا مەكتەپ ءبىتىرىپ شىعادى. سودان كەيىن ارنايى جولداما العان 20 قازاق بالاسىنىڭ قاتارىندا تايۆانعا وقۋعا اتتانادى. بۇل الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن تالانتتى بالالاردى جيناپ، وقىتقالى جاتقان ەكسپەريمەنتالدى وقۋ ورنى ەكەن. وعان اقىسىز جانە ەمتيحانسىز قابىلدانعان مۇستافا بەس جىلدا حالىقارالىق قاتىناستار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ شىعادى.
تايپەيدەگى وقۋ ورداسى تۇرىك جەرىنەن كەلگەن قازاق وعلانىنا ءبىلىم ءنارىن ەگۋمەن بىرگە، ونىڭ كەلەشەكتەگى ءومىر جولىن دا بىردەن جاڭا ارناعا ءتۇسىرىپ جىبەرەدى. بۇل ءبىلىم مەكەنىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، وندا وقيتىن ءاربىر جاس وقۋمەن قاتار، مىندەتتى تۇردە تاعى ءبىر كاسىپتى مەڭگەرىپ شىعۋى كەرەك ەكەن.
ءبىزدىڭ مۇستافا سونىڭ ىشىندە كورەي جۇرتىنىڭ ءالى الەمگە كەڭىنەن تانىلىپ ۇلگەرمەگەن جەكپە-جەك كۇرەس ونەرى - تاەكۆوندوعا باس بۇرادى. وعان دەن قويعانىنا كوپ بولماي جاتىپ-اق تالانتتى جاس الەم چەمپيونى دا اتانىپ ۇلگەرەدى. وسىندا ءجۇرىپ ول التىنشى دانعا دەيىن كوتەرىلدى. تاعى بىرنەشە رەت جاهاننىڭ جۇلدىزى تۇعىرىن جايلادى. كەيىنىرەك جەتىنشى دانعا دا قول جەتكىزدى.
قازىرگى الەمدە شىعىس جەكپە-جەك كۇرەسى بويىنشا بىرنەشە فيلمنىڭ باس كەيىپكەرى رەتىندە كورىنگەن اتاقتى بريۋس ليدى بىلمەيتىن كورەرمەن كەمدە-كەم. ونىڭ دا بۇل ءىلىمدى تايۆاندا العانى مالىم. سودان حاباردار ءار وقىرمان مۇستافانىڭ وسى داڭقتى سپورتشى-اكتەرمەن تانىستىق تانىمى مەن قارىم-قاتىناستارى تۋرالى بىلمەككە قۇمارتىپ تۇراتىنى دا انىق. ءبىزدىڭ بۇعان بىردەن ايتارىمىز: ولار ءبىر-بىرلەرىمەن وتە جاقسى تانىس بولعان. ءتىپتى، ەكەۋى ءبىر سپورت زالىندا، ءبىر مەزگىلدە، ءبىر ۇستازدىڭ قول استىندا جاتتىققان.
الايدا، مۇستافا كەزىندە وزىنە وسىنداي سۇراقتار قويىلعان كەزدە، ءبىر اۋىق ۋاقىت ۇندەمەي قالادى ەكەن. وعان سول شامادا بريۋستىڭ ومىردە جوق ەكەنى اسەر ەتسە كەرەك. «ءيا، كوردىم، - دەيدى ەكەن سوندا مۇستافا كوزىن ازداپ مۇڭ شالىپ. - كورمەك تۇگىلى، ەكەۋمىز ءبىر سانسەيدەن تاربيە الىپ، ءبىر مەكتەپكە باراتىنبىز. وقۋىممەن قاتار، كۋنفۋ جاتتىعۋىنا قاتىستىم. بريۋسپەن سوندا تانىستىم. مەكتەپتە، ارينە، ونى ون وراپ الاتىن شەبەرلەر بار ەدى. ءبىراق اكتەرلىككە كەلگەندە ءبارى دە بريۋستەن اسا المادى». ەندى بۇعان قوساتىنىمىز: سول اتاقتى بريۋس لي ولە-ولگەنىنشە ءتورتىنشى دانمەن كەتكەن ەدى. ال مۇستافادا، جوعارىدا ايتقانىمىزداي، جەتىنشى - ەڭ سوڭعى دان بولدى.
جالپى، تالانت دەگەننىڭ ءوزى سان قىرلى بولادى عوي. سونداي دارىننىڭ داڭعىلى ىسپەتتەس مۇستافا وتە ساۋاتتى، ورەسى بيىك، تالعامى جوعارى ازامات بولعان. سونىڭ ارقاسىندا، انا ءتىلىن قوسپاعاندا، الەمنىڭ التى بىردەي تىلىندە ەركىن سويلەگەن. سونىمەن قاتار، تۋعان حالقىنىڭ ءداستۇرى مەن سالتىن، مادەنيەتى مەن ءدىنىن اسا قاتتى قۇرمەتتەگەن.
مۇستافا تايۆاننان كەيىن الدىمەن تۇركيادا، سوسىن گەرمانيادا تۇراقتاپ، ءوزىنىڭ اتىندا مەكتەپتەر اشتى. كەيىن وسى ءۇردىستى قاسيەتتى قازاق جەرىنە دە اكەلدى. اتا-بابا جەرىن قاتتى قاستەرلەگەن ابزال ازامات 1992 - جىلى ءتۇپ تامىرى جاتقان تارباعاتاي اۋماعىنا اناسىن، ەنەسىن، ايەلى مەن ۇلىن الىپ، ۇشىپ كەلدى. بۇل سول زامان ءۇشىن ۇلكەن جاڭالىق ەدى. مارعاسقا مۇستافا سول ارقىلى ءوزىنىڭ بابالار جۇرتىمەن بىرگە جاراتىلعانىن ءپاش ەتىپ قايتتى.
وسىنداي اتادان اسىپ تۋعان اردا ۇلىن تۋعان ەلى دەپ ءاردايىم ماقتان ەتىپ وتىرادى. سونىڭ ايعاعى، رەسپۋبليكاداعى سپورت سۇيەر قاۋىم مۇستافانىڭ جاسى الپىسقا تولاتىن شاقتى اتاپ ءوتۋدى باستاپ كەتتى.
سەرىك ءپىرنازار
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى. 2014 ج
